Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ "Đất nước” của Nguyễn Đình Thi: "Ôi những cánh đồng quê... nhớ mắt người yêu"

Đề bài: Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ "Đất nước” của Nguyễn Đình Thi: <br /> "Ôi những cánh đồng quê... nhớ mắt người yêu"<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Có những vần thơ  xao xuyến bồi hồi. Có những vần thơ  ngọt ngào say đắm. Lại có <br /> những vần thơ đĩnh đạc, hào hùng. Còn có lúc, ta bị ám ảnh khôn nguôi trước những vần  <br /> thơ yêu thương và căm giận:<br /> <br /> "Ôi những cánh đồng quê chảy máu,<br /> <br /> Dây thép gai đâm nát trời chiều<br /> <br /> Những đêm dài hành quân nung nấu<br /> <br /> Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu".<br /> <br /> (“Đất nước" ­ Nguyễn Đình Thi)<br /> <br /> "Đất nước" là bài thơ  sáng giá nhất của Nguyễn Đình Thi viết trong kháng chiến chống <br /> Pháp, cũng là bài thơ kiệt tác viết về đề tài quê hương đất nước của nền thơ ca Việt Nam  <br /> hiện đại. Nó đã được tác giả thai nghén và hình thành trong một quá trình lịch sử khá dài  <br /> (1948­1955). Các áng thơ  "Đêm mít tinh", “Sáng mát trong như  sáng năm xưa" ­ đã khơi  <br /> nguồn cảm hứng để Nguyễn Đình Thi khám phá và thể hiện tuyệt đẹp tình yêu nước một  <br /> cách nồng nàn, say đắm.<br /> <br /> "Đất nước" như một phức điệu đa thanh nói về cảm xúc mùa thu quê hương xưa và nay.  <br /> Là tiếng nói say mê về cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, hùng vĩ, là niềm tự hào về truyền  <br /> thống bất khuất của dân tộc anh hùng. Nó là tiếng nói xót xa, căm giận quân xâm lược <br /> đang giày xéo đất nước thân yêu. Phần cuối bài thơ  biểu lộ  niềm kiêu hãnh của người  <br /> chiến sĩ trước tư thế chiến đấu và chiến thắng lẫm liệt hiên ngang "rũ bùn đứng dậy sáng  <br /> lòa!" của đất nước. Đoạn thơ  bốn câu trên đây trích trong phần thứ  ba của bài "Đất  <br /> nước".<br /> Nhà thơ  ­ người chiến sĩ ­ như  đang nắm chắc tay súng “lắng hồn núi sông ngàn năm", <br /> lắng nghe những âm vang của lịch sử, giống nòi “rì rầm trong tiếng đất” tự  nghìn xưa  <br /> "vọng nói về": những Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa... bất tử! Từ quá khứ nghìn xưa trở <br /> về hiện tại, câu thơ vút lên nghẹn ngào, đau đớn:<br /> <br /> "Ôi những cánh đồng quê chảy máu".<br /> <br /> Cảnh tượng đau thương mà nhà thơ nói đến là mùa thu 1948, khi cuộc kháng chiến chống <br /> Pháp xâm lược của nhân dân ta đang diễn ra vô cùng ác liệt! Nhiều đô thị, nhiều vùng <br /> nông thôn rộng lớn của đất nước ta đang bị  giặc Pháp chiếm đóng và giày xéo "Đường  <br /> làng bao xương máu tơi bời ­ Vườn không nhà trống tàn hoang" ("Làng tôi" ­ Văn Cao). <br /> "Những cánh đồng quê chảy máu"­ hình ảnh hoán dụ tượng trưng cho đất nước thân yêu,  <br /> những làng xóm thân thuộc đang bị quân thù càn quét, bắt giết dã man. Máu những người <br /> nông dân hiền lành đã chảy ngập đường thôn, luống cày... dưới làn bom đạn của lũ cướp <br /> nước. Xưa kia thuở thanh bình, đất nước là "những cánh đồng thơm mát…”, "xanh xanh  <br /> bãi mía bờ  dâu...", thì kể từ khi "súng giặt đất rền", đã trở  nên tang thương, điêu tàn với <br /> "những cánh đồng quê chảy máu". Nhân dân ta bị giặc Pháp tàn sát dã man. Hai chữ "chảy <br /> máu" lên án tội ác và chính sách tam quang của quân cướp nước: giết sạch, cướp sạch,  <br /> đốt phá sạch! Từ "ôi" cảm thán diễn tả nỗi lòng đau đớn, xót xa không thể nào kể xiết!<br /> <br /> Từ  cái nhìn toàn cảnh về  không gian đau thương, về  "những cánh đồng chảy máu", nhà  <br /> thơ đứng lặng nhìn về các phía chân trời. Một nét vẽ thậm xưng, độc đáo, rất sáng tạo:<br /> <br /> “Dây thép gai đâm nát trời chiều”.<br /> <br /> Quân giặc tàn bạo ra sức bắn giết, càn quét, chiếm đất, dồn dân. Đồn giặc như nấm độc  <br /> mọc lên khắp mọi nơi. "Dây thép gai" cũng là một hình ảnh hoán dụ nói về bốt đồn giặc, <br /> sự chiếm đóng dã man của quân cướp nước. Những núi thép gai, những hàng rào dây thép  <br /> gai tua tủa nhọn hoắt bao bọc xung quanh đồn giặc không chỉ nhằm chống đỡ những trận  <br /> tấn công vũ bão của quân đội ta, mà còn "đâm nát trời chiều” Một cách nói thậm xưng  <br /> đầy  ấn tượng về  tội ác và âm mưu cướp nước của giặc Pháp. "Mấy trăm năm thấp  <br /> thoáng mộng bình yên” là những chiều thôn trang êm đềm có "cánh cò trắng vẫy mênh <br /> mông", có "tiếng  ốc xa đưa vẳng trống đồn", có tiếng sáo mục đồng dẫn trâu về  thôn... <br /> Nhưng nay còn đâu nữa? Cảnh trời chiều quê hương đã và đang bị dây thép gai đồn giặc <br /> "đâm nát". Nỗi đau từ đất trời như đang cứa nát, đâm nát lòng người!<br /> <br /> Ở  phần đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi nói về  cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp và hùng vĩ <br /> của đất nước với trời xanh, núi xanh, những cánh đồng quê thơm mát, những ngả  đường <br /> bát ngát, những dòng sông đỏ nặng phù ­ và tất cả đều "của chúng ta". Nhưng từ khi giặc <br /> tràn tới, đồng quê thì "chảy máu", trời chiều thôn trang thì bị  dây thép gai "đâm nát",biết <br /> bao đau đớn, căm hờn! Tác giả  "Đất nước" tạo nên sự  đối lập, tương phản  đầy  ấn <br /> tượng: xưa và nay, thanh bình với chiến tranh, hữu tình nên thơ  với điêu tàn,tang tóc ­ để <br /> lên án tội ác dã man của giặc Pháp mà trời không thể  dung tha, người người đều căm <br /> giận! Sự  kết hợp tài tình các biện pháp tu từ  hoán dụ, cảm thán, thậm xưng, và tương <br /> phản đã tạo nên vần thơ  giàu hình tượng và biểu cảm. Qua đó, ta cảm nhận được cốt  <br /> cách thi sĩ của Nguyễn Đình Thi: thơ  đẹp, tài hoa, cảm dồn nén, ngôn từ  xác thực, hình <br /> tượng sáng tạo. Nhà thơ đã dẫn hồn người đọc sống và cảm với hiện thực đất nước một <br /> thời khói lửa, mở  rộng cho ta một trường liên tưởng về  không gian nghệ  thuật để  mọi  <br /> người cùng suy ngẫm về dòng chảy lịch sử và hành trình bi tráng của dân tộc. Và đó cũng  <br /> là cái giá của độc lập tự do để ta nhớ và tự hào!<br /> <br /> Gần 150 năm về  trước, trong bài thơ  "Chạy giặc", Nguyễn Đình Chiểu đã căm giận lên  <br /> án quân xâm lược:<br /> <br /> "Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây…<br /> <br /> (...) Bến Nghé của tiền tan bọt nước<br /> <br /> Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây…”<br /> <br /> Có biết bao câu thơ xúc động làm sôi sục lòng người những năm tháng đất nước "ra trận":<br /> <br /> “Quê hương ta từ ngày khủng khiếp<br /> <br /> Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa hung tàn<br />  Ruộng ta khô<br /> <br /> Nhà ta cháy<br /> <br /> Chó ngộ một đàn<br /> <br /> Lưỡi dài lê sắc máu<br /> <br /> Kiệt cùng ngõ thẳm bờ hoang…”<br /> <br /> ("Bên kia sông Đuống” ­ Hoàng Cầm)<br /> <br /> Đó là những vần thơ một thời tạc vào thời gian và lòng người để ta nhớ mãi.<br /> <br /> Câu thơ thứ ba nói lên tâm trạng người chiến sĩ ra trận:<br /> <br /> "Những đêm dài hành quân nung nấu".<br /> <br /> Câu 1 nói về "những cánh đồng quê chảy máu”, câu ba tứ thơ chỉ rõ "Những đêm dài hành  <br /> quân nung nấu", từ không gian đau thương mở ra thời gian căm giận, không chỉ một đêm, <br /> năm mười đêm mà là "những đêm dài”…Cấu trúc song hành, điệp lại 2 lần chữ "những", <br /> chữ "nấu" vần với chữ "máu” (vần chân) đã tạo nên giai điệu, nhạc điệu trầm hùng đang <br /> nung nấu tâm hồn người chiến sĩ xung kích trên đường hành quân ra trận. "Nung nấu" vì <br /> căm thù dữ  dội. Nòng súng nóng bỏng, lưỡi lê nhọn hoắt căm thù! Mối thù đối với giặc  <br /> Pháp cướp nước nung nấu, ngùn ngụt bốc lửa, sôi sục trong lòng, không chỉ  trong một <br /> thời gian hữu hạn mà kéo dài trong thời gian vô hạn "Những đêm dài hành quân nung  <br /> nấu". Hai chữ "nung nấu” biểu hiện sâu sắc tình yêu nước của " những người áo vải ­ Đã  <br /> đứng lên thành những anh hung!”.<br /> <br /> Càng nung nấu căm hờn quân xâm lược bao nhiêu thì lòng càng yêu quê hương đất nước  <br /> bấy nhiêu. Người lính ra trận nung nấu, sôi sục căm thù giặc khi nhìn thấy đất nước tang  <br /> tóc, điêu tàn "những cánh đồng quê chảy máu…”, nhìn thấy “những bóng thù hắc ám", <br /> những đồn giặc mọc lên với bao “dây thép gai đâm nát trời chiều”. Câu thơ  thứ  tư  tiếp <br /> theo là một nét vẽ, nét khắc chiều sâu tâm hồn người chiến sĩ ra trận; nhiều khám phá và  <br /> sáng tạo:<br /> <br /> "Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu”<br /> <br /> "Nung nấu" căm thù và "bồn chồn nhớ" là hai nét biểu hiện của một tâm trạng, làm nên <br /> sức mạnh chiến đấu và chiến thắng của anh Vệ quốc quân thời kháng chiến 9 năm đánh <br /> Pháp. Anh ra trận với sức mạnh căm thù giặc, với tình yêu nước thương dân, với bao nỗi  <br /> nhớ. Nhớ luống cày mái rạ, nhớ bãi mía nương dâu, nhớ giếng nước gốc đa, nhớ  "người  <br /> tình chung"... "nhớ  mắt người yêu". “Mắt người yêu” cũng là một hình  ảnh hoán dụ  rất <br /> đắt diễn tả hình bóng quê hương, vẻ đẹp duyên dáng "người tình chung" sau lũy tre làng  <br /> mà anh nhớ lắm:<br /> <br /> "Vầng trán em mang trời chiều quê hương<br /> <br /> Mắt em như giếng nước thôn làng<br /> <br /> Tôi nhớ xứ Đoài mây trắng lắm<br /> <br /> Em đã bao ngày em nhớ thương?…”<br /> <br /> ("Mắt người Sơn Tây” ­ Quang Dũng)<br /> <br /> "Nhớ  mắt người yêu" với bao kỉ  niệm đẹp một thời trai trẻ. "Xa em năm nhớ  ­ gần em  <br /> mười thương". Chàng trai cày ngày xưa nhớ quê nhà là nhớ hương vị đậm đà “bát canh rau <br /> muống, quả cà giòn tan", là "nhớ ai tát nước bên đường hôm nào”. Anh bộ đội Cụ Hồ giã  <br /> từ nơi chôn nhau cắt rốn, nơi “nước mặn đồng chua”, nơi “đất cày lên sỏi đá", có người  <br /> nhớ thầm: "Bầm ra ruộng cấy bầm run ­ Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non”. Có người <br /> nhớ "người vợ trẻ­ mòn chân bên gạo canh khuya”. Chàng lính trẻ hào hoa trong đoàn binh  <br /> Tây Tiến thì lại " Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm". Có trăm nghìn nỗi nhớ quê, nhớ nhà, <br /> nhớ  người thân thương: “Anh bỗng nhớ em như đông về  nhớ  rét – Tình yêu ta như  cánh <br /> kiến hoa vàng" (Chế Lan Viên), v.v...<br /> <br /> Trở  lại câu thơ  "bỗng bồn chồn nhớ  mắt người yêu” hai chữ  “bồn chồn" nghĩa là nóng  <br /> ruột, không yên tâm (Từ  điển tiếng Việt); diễn tả  nỗi nhớ  xôn xao, rung động, dâng lên  <br /> như  những đợt sóng vỗ  mãi trong lòng. Đã có nỗi nhớ  “bổi hổi bồi hồi”. Đã có sự  vấn <br /> vương   "không   yên   một   bề".   Đã   có   tâm   tình   khao   khát   “nhớ   ai,   ai   nhớ,   bây   giờ   nhớ <br /> ai...".Câu thơ  "Bỗng bồn chồn nhớ  mắt người yêu” là một nét vẽ  rất đẹp thể  hiện bút  <br /> pháp tài hoa của Nguyễn Đình Thi. "Nhớ" là cảm hứng nhiều màu sắc và dáng vẻ đã làm <br /> nên những câu thơ  hay, những vần thơ đẹp của Nguyễn Đình Thi trong tập thơ  "Người <br /> chiến sĩ":<br /> <br /> ... "Anh yêu em như anh yêu đất nước<br /> <br /> Vất vả đau thương tươi thắm vô ngần<br /> <br /> Anh nhớ em mỗi bước đường anh bước<br /> <br /> Mỗi tối anh nằm mỗi miếng anh ăn”…<br /> <br /> (Nhớ)<br /> <br /> Trong cái chung nhớ nước, nhớ "nguồn thiêng ông cha” (Hữu Loan), lại có cái riêng "bỗng <br /> bồn chồn nhớ mắt người yêu". Có nỗi hờn "nung nấu”, có nỗi nhớ  “bồn chồn” nên mới <br /> có sức mạnh chiến đấu và niềm tin thắng trận: "Anh lại tìm em ­ Em mặc yếm thắm ­  <br /> Em thắt lụa hồng ­ Em đi trẩy hội non song – Cười mê ánh sáng muôn lòng xuân xanh" <br /> (Hoàng Cầm).<br /> <br /> Tình cảm là cái gốc của thơ ca, là ngọn nguồn sáng tạo của thơ ca. Thơ chỉ đẹp khi thơ ca <br /> hút màu mờ, phù sa trong lòng đất ­ hiện thực cuộc sống ­ mà nảy mầm xanh tươi, đơm  <br /> hoa kết trái dâng hương thơm, vị ngọt cho đời. Đoạn thơ của Nguyễn Đình Thi như một  <br /> bông hoa đẹp trong cành hoa đẹp đã mang hơi thở  nóng hổi của thời đại, mang tình yêu  <br /> đất nước mãnh liệt của con người Việt Nam trong ba ngàn ngày khói lửa.<br /> <br /> Đọc đoạn thơ  trên, ta cảm nhận được phần nào vẻ  đẹp của phong cách nghệ  thuật của <br /> Nguyễn Đình Thi, một hồn thơ  giàu cá tính sáng tạo. Hiện thực chiến tranh: đất nước  <br /> điêu tàn, dân tộc đau thương trong bom đạn quân thù đã được diễn tả một cách tuyệt vời  <br /> qua những vần thơ hàm súc, biểu cảm và giàu hình tượng.<br /> "Cánh đồng quê chảy máu", "Giây thép gai đâm nát trời chiều” là những hình ảnh thơ mới  <br /> mẻ, độc đáo và hay. "Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu" là một hình ảnh mang tính kế <br /> thừa sáng tạo, thể hiện một hồn thơ chiến sĩ cho ta nhiều rung cảm thấm thía<br /> <br /> Đọc "Đất nước" của Nguyễn Đình Thi, tâm hồn ta được bồi đắp bao tình cảm đẹp trở <br /> nên trong sáng và phong phú, để  ta yêu, để  ta nhớ, ta sống lại và tự  hào về  những năm  <br /> tháng hào hùng và oanh liệt với ngọn lửa Điện Biên thần kì của đất nước và dân tộc trong <br /> thời đại Hồ Chí Minh.<br />