Các yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn tiết niệu trên người bệnh có đặt thông tiểu lưu

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN NHIỄM KHUẨN TIẾT NIỆU  <br /> TRÊN NGƯỜI BỆNH CÓ ĐẶT THÔNG TIỂU LƯU <br /> Cao Thị Mỹ Châu*, Vũ Hồng Thịnh**, Dr. Alison Merrill*** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu nghiên cứu: Xác định tỷ lệ nhiễm khuẩn tiết niệu (NKTN) trên bệnh nhân đặt thông tiểu lưu trên <br /> 48 giờ tại bệnh viện Nguyễn Tri Phương và mối liên quan giữa NKTN với yếu tố thuộc về đặc điểm bệnh nhân, <br /> môi trường đặt thông tiểu và kỹ thuật đặt thông tiểu của điều dưỡng. <br /> Phương pháp nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu mô tả hàng loạt ca. <br /> Kết quả : 46 bệnh nhân được chỉ định đặt thông tiểu lưu và thỏa tiêu chí đưa vào mẫu nghiên cứu tại Bệnh <br /> Viện Nguyễn Tri Phương từ tháng 5/2013 đến tháng 9/2013. Tỷ lệ NKTN sau đặt thông tiểu lưu trên 48 giờ là <br /> 17,4%. Khảo sát mối liên quan giữa NKTN với đặc điểm bệnh nhân có 3 mối liên quan có sự khác biệt ý nghĩa <br /> thống kê.  <br /> Kết  luận: Bệnh nhân có đặt thông tiểu lưu là đối tượng có nhiều nguy cơ NKTN đặc biệt là những bệnh <br /> nhân có nhiều bệnh lý kèm theo. Áp dụng các kỹ thuật vô khuẩn trong đặt thông tiểu một cách nghiêm túc là góp <br /> phần làm giảm nguy cơ mắc NKTN.  <br /> Từ khóa: Nhiễm khuẩn tiết niệu, thông tiểu lưu, liên quan thông tiểu lưu. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> RISK FACTORS ASSOCIATED WITH URINARY TRACT INFECTION  <br /> ON PATIENTS WHO HAVE AN INDWELLING BLADDER CATHETER <br /> Cao Thi My Chau, Vu Hong Thinh, Alison Merrill <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 5‐ 2014: 149 ‐152 <br /> Objectives: Indentify the prevalence of CAUTIs in patients with > 48 hours of catheterization in Nguyen <br /> Tri  Phuong  Hospital  and  the  associations  between  CAUTIs  and  demographic  characteristics  of  patients, <br /> environmental factors of catherization, and catheterization techniques of nurses in Nguyen Tri Phuong Hospital. <br /> Method: A prospective observational study.  <br /> Results: 46 patients who had indication of indwelling catheter and met the inclusion criteria, at Nguyen Tri <br /> Phuong Hospital from May to September 2013. The prevalence of CAUTIs in patients with catheterization > 48h <br /> was 17.4 %. Exploring the association between UTIs and demographic characteristics of patients has 03 factors <br /> having significant  <br /> Conclusion:  The  patients  who  have  an  indwelling  bladder  catheter  are  high  risk  subjects  urinary  tract <br /> infections  especially  in  patients  with  multiple  comorbidities.  Applying  sterile  techniques  in  catheterization <br /> contributes to reducing the risk of CAUTIs. <br /> Keywords: Urinary tract infection, catheterization, CAUTIs. <br /> hàng  đầu  tại  Việt  Nam  cũng  như  trên  toàn  thế <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> giới.  Nhiễm  khuẩn  bệnh  viện  đường  tiết  niệu <br /> Nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) hiện nay là <br /> (NKBVĐTN) là NKBV thường gặp nhất và có tỷ <br /> một  trong  những  thách  thức  và  mối  quan  tâm <br /> lệ  mắc  khá  cao  (15%  đến  25%)  và  chưa  có <br /> * Bệnh viện Nguyễn Tri Phương <br /> ***Friendship Bridge Nurses Group <br /> Tác giả liên lạc: ThS.ĐD Cao Thị Mỹ Châu <br /> <br /> .** Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh <br /> <br />  <br /> <br />  ĐT: 0918541561   Email: caothimychau66@gmail.com <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> 149<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014<br /> <br /> khuyến cáo chuẩn để phòng ngừa. <br /> Các  nghiên  cứu  trên  thế  giới  chỉ  ra  rằng  có <br /> nhiều  yếu  tố  liên  quan  đến  nhiễm  khuẩn  tiết <br /> niệu do đặt thông tiểu lưu (NKTNDĐTTL). Các <br /> yếu  tố  này  có  thể  bao  gồm  các  đặc  điểm  của <br /> bệnh  nhân  như  tuổi  cao,  giới  tính  nữ,  tiền  sử <br /> mắc  các  bệnh  mạn  tính  như  đái  tháo  đường <br /> (ĐTĐ), tim mạch. Các yếu tố liên quan đến quá <br /> trình  đặt  thông  tiểu  cũng  đóng  vai  trò  hết  sức <br /> quan trọng trong việc mắc NKTNDĐTTL ở bệnh <br /> nhân…(1,5). Việc không tuân thủ các quy định về <br /> vô  khuẩn  trong  suốt  quá  trình  đặt  thông  tiểu <br /> cũng  như  theo  dõi  và  chăm  sóc  thông  tiểu  của <br /> nhân  viên  y  tế  có  thể  góp  phần  tăng  nguy  cơ <br /> mắc NKTNDĐTTL ở bệnh nhân(2).  <br /> Tại bệnh viện Nguyễn Tri Phương, ngoài kết <br /> quả điều tra mô tả cắt ngang chưa có một nghiên <br /> cứu  nào  tìm  hiểu  về  các  yếu  tố  liên  quan <br /> NKTNDĐTTL. Vì vậy, nghiên cứu này được tiến <br /> hành  để  khảo  sát  các  yếu  tố  liên  quan  đến <br /> NKTNDĐTTL  để  từ  đó  có  thể  đưa  ra  các  đề <br /> xuất, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng chăm <br /> sóc  bệnh  nhân  đặt  thông  tiểu  đồng  thời  giúp <br /> bệnh nhân tránh được  những hậu  quả nặng  nề <br /> do NKTNDĐTTL gây ra. <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> ‐  Xác  định  tỷ  lệ  NKTN  trên  bệnh  nhân  khi <br /> đặt  thông  tiểu  lưu  trên  48  giờ  tại  bệnh  viện <br /> Nguyễn Tri Phương. <br /> ‐ Xác định mối liên quan giữa NKTN với các <br /> yếu tố thuộc về đặc điểm bệnh nhân, môi trường <br /> đặt  thông  tiểu  và  kỹ  thuật  đặt  thông  tiểu  của <br /> điều dưỡng. <br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Tất  cả  các  trường  hợp  bệnh  nhân  được  đặt <br /> thông  tiểu  lưu  tại  Bệnh  Viện  Nguyễn  Tri <br /> Phương từ tháng 5/2013 đến tháng 9/2013.  <br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu <br /> Bệnh nhân có thời gian lưu ống thông tiểu ≥ <br /> 48 giờ. <br /> <br /> 150<br /> <br /> Kết quả xét nghiệm cấy nước tiểu trước khi <br /> đặt thông tiểu lưu là âm tính.  <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Nghiên cứu mô tả hàng loạt ca.  <br /> <br /> Xử lý số liệu <br /> Sử dụng phần mềm Epidata 3.1 để nhập liệu <br /> và phần mềm Stata 12.0 để phân tích số liệu.  <br /> <br /> KẾT QUẢ ‐ BÀN LUẬN <br /> Tình trạng nhiễm khuẩn tiết niệu của bệnh <br /> nhân sau khi lưu ống thông tiểu trên 48 giờ <br /> Bảng 1. Kết quả cấy và soi nước tiểu sau khi lưu ống <br /> thông tiểu trên 48 giờ  <br />  (n = 46) <br /> Dương tính<br /> Kết quả cấy và soi nước tiểu sau khi<br /> lưu ống thông tiểu trên 48 giờ<br /> Tần số Tỷ lệ (%)<br /> Kết quả cấy nước tiểu<br /> 8<br /> 17,4<br /> Kết quả soi nước tiểu<br /> 10<br /> 21,7<br /> 5<br /> 50<br /> Nếu soi dương E. Coli<br /> tính, tác nhân gây Vi nấm<br /> 3<br /> 30<br /> bệnh<br /> 1<br /> 10<br /> E. faccalis<br /> 1<br /> 10<br /> Pro. Mirabillis<br /> <br /> : n = 10 là số bệnh nhân có kết quả soi nước tiểu dương <br /> tính <br /> * <br /> <br /> Kết  quả  cho  thấy  có  10/46  mẫu  nước  tiểu <br /> (21,7%) có nhiễm khuẩn khi soi nước tiểu. Trong <br /> 10  mẫu  này  tác  nhân  gây  bệnh  là  E.  Coli  đã <br /> chiếm  đến  50%,  các  loại  vi  nấm  chiếm  30%,  E. <br /> faccalis  và  Pro.  Mirabillis  chiếm  10%.  Kết  quả <br /> này  phù  hợp  với  nhiều  nghiên  cứu  khác  trong <br /> đó  E.  Coli  luôn  là  tác  nhân  gây  NKTNDĐTTL <br /> chiếm tỷ lệ cao nhất. Nghiên cứu của Joon HL(3) <br /> cho  thấy  tỷ  lệ  nhiễm  E.  coli  là  38,7%,  cao  nhất <br /> nếu  so  với  các  tác  nhân  gây  bệnh  khác <br /> (Enterococcus  spp:  30,6%;  Candida  spp:  9,7%). <br /> Nghiên cứu của Somwang(6) cho thấy tỷ lệ bệnh <br /> nhân mắc NKTNDĐTTL do E. Coli là 15,1% cao <br /> hơn so với các tác nhân khác như Enterococcus. <br /> spp  (12,6%),  Pseudomas  aeruginosa  (11,3%). <br /> Điều  này  cho  thấy  có  sự  lây  lan  của  E.  Coli  từ <br /> ống  tiêu  hóa  (lỗ  hậu  môn)  vào  đường  tiết  niệu <br /> gây  ra  NKTN,  do  đó  vệ  sinh  bộ  phận  sinh  dục <br /> hàng  ngày  là  rất  quan  trọng  trong  phòng  ngừa <br /> NKĐTN.  <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014 <br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi chẩn đoán <br /> một  bệnh  nhân  có  bị  NKTN  hay  không  là  dựa <br /> vào kết quả của cấy nước tiểu sau khi đặt thông <br /> tiểu trên 48 giờ. Như vậy trong nghiên cứu này <br /> tỷ lệ NKTN là 17,4%.  <br /> Bảng 2‐ Mối liên quan giữa tình trạng nhiễm khuẩn <br /> tiết niệu và tiền sử bệnh lý của bệnh nhân (n = 46) <br /> Tiền sử<br /> bệnh lý<br /> của<br /> bệnh nhân<br /> <br /> Tình trạng<br /> nhiễm khuẩn<br /> tiết niệu<br /> Có<br /> Không<br /> n (%)<br /> n (%)<br /> <br /> PR<br /> (KTC 95%)<br /> <br /> p<br /> <br /> Đái tháo đường<br /> Có<br /> 4 (40)<br /> 6 (60)<br /> 3,6 (1,1-11,9) 0,03<br /> Không<br /> 4 (11,1) 32 (88,9)<br /> Số bệnh lý đi kèm<br /> Không có<br /> 0 (0)<br /> 3 (100)<br /> 1<br /> bệnh lý<br /> 1 bệnh lý<br /> 1 (3,7) 26 (96,3) 6 (1,7-8,7)<br /> 0,01<br /> ≥ 2 bệnh lý<br /> 7 (43,8) 9 (56,2) 36 (2,9-76,7) 0,003<br /> Sử dụng thuốc tăng huyết áp*<br /> Có<br /> 5 (38,5) 8 (61,5)<br /> 3,6 (1,1-12,8) 0,04<br /> Không<br /> 3 (10,7) 25 (89,3)<br /> <br /> Khi phân tích mối liên quan giữa tiền sử mắc <br /> bệnh của bệnh nhân và tình trạng NKTN, chúng <br /> tôi  nhận  thấy  những  người  mắc  bệnh  ĐTĐ  có <br /> mối liên quan có ý nghĩa thống kê với tình trạng <br /> NKTN.  Cụ  thể  những  bệnh  nhân  mắc  ĐTĐ  có <br /> khả  năng  NKTN  cao  gấp  3,6  lần  so  với  bệnh <br /> nhân  không  mắc  ĐTĐ  (p  =  0,03).  ĐTĐ  là  một <br /> bệnh mạn tính có nhiều tác động có hại lên sức <br /> khoẻ  của  bệnh  nhân  trong  đó  có  việc  làm  suy <br /> giảm khả năng của hệ miễn dịch trên bệnh nhân. <br /> Điều này cùng với những yếu tố từ môi trường <br /> như dụng cụ thông tiểu nhiễm khuẩn, kỹ thuật <br /> điều dưỡng sai quy trình làm tăng đáng kể nguy <br /> cơ  mắc  NKTN  ở  bệnh  nhân  đặt  thông  tiểu  lưu <br /> dài ngày. <br /> Kết quả cho thấy khả năng mắc NKTN tăng <br /> dần theo số lượng bệnh mà một bệnh nhân mắc <br /> phải.  Cụ  thể  bệnh  nhân  mắc  một  bệnh  có  khả <br /> năng mắc NKTN cao gấp 6 lần so với bệnh nhân <br /> không mắc bệnh lý nào (p = 0,01), còn bệnh nhân <br /> mắc ≥ 2 bệnh lý có khả năng mắc NKTN cao gấp <br /> 36 lần so với bệnh nhân không mắc bệnh lý nào <br /> (p  =  0,003).  Như  vậy  có  thể  thấy  rằng  việc  mắc <br /> nhiều  bệnh  cùng  lúc  có  tác  động  xấu  đến  sức <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> khoẻ  của  bệnh  nhân,  làm  tăng  nguy  cơ  mắc <br /> NKTN ở bệnh nhân lên gấp nhiều lần. <br /> Bảng 3‐ Mối liên quan giữa các yếu tố môi trường <br /> đặt thông tiểu và tình trạng nhiễm khuẩn tiết niệu <br /> của bệnh nhân sau khi đặt thông tiểu (n = 46) <br /> Yếu tố môi<br /> trường đặt thông<br /> tiểu<br /> Thời gian lưu ống<br /> 48 giờ<br /> > 48 giờ<br /> Tần suất đặt ống<br /> 1 lần<br /> ≥ 2 lần<br /> <br /> Tình trạng nhiễm<br /> khuẩn tiết niệu<br /> Có<br /> Không<br /> n (%)<br /> n (%)<br /> <br /> PR (KTC<br /> 95%)<br /> <br /> p<br /> <br /> 3 (10,7) 25 (89,3)<br /> 2,6 (0,7-9,5) 0,2<br /> 4 (27,8) 13 (72,2)<br /> 4 (12,5) 28 (87,5)<br /> 2,3 (0,7-7,9) 0,2<br /> 4 (28,6) 10 (71,4)<br /> <br /> Các yếu tố thời gian lưu ống và tần suất đặt <br /> ống cho kết quả tương tự như nhiều nghiên cứu <br /> khác trên thế giới đã chứng minh. Cụ thể, những <br /> bệnh nhân có thời gian lưu ống > 48 giờ có khả <br /> năng  mắc  NKTN  cao  gấp  2,6  lần  so  với  bệnh <br /> nhân  lưu  ống  48  giờ.  Nghiên  cứu  của  Nguyễn <br /> Viết Lượng(4) cho thấy tỷ lệ mắc NKTNDĐTTL <br /> khi bệnh nhân có thời gian lưu ống > 120 giờ là <br /> 12,6%  gấp  2  lần  so  với  bệnh  nhân  có  thời  gian <br /> lưu ống từ 1‐48 giờ (6,3%). Những bệnh nhân có <br /> tần suất đặt ống ≥ 2 lần có khả năng mắc NKTN <br /> cao  gấp  2,3  lần  so  với  những  bệnh  nhân  đặt  1 <br /> lần.  Tuy  nhiên,  như  nhiều  mối  quan  hệ  được <br /> phân  tích  trước  đó,  cỡ  mẫu  nhỏ  đã  ảnh  hưởng <br /> đến các mối quan hệ này làm chúng không có ý <br /> nghĩa thống kê (p > 0,05). <br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 5/2013‐<br /> 9/2013 tại bệnh viện Nguyễn Tri Phương trên 46 <br /> bệnh nhân đặt thông tiểu lưu nhằm tìm hiểu tỷ <br /> lệ NKTN và các yếu tố liên quan đến tình trạng <br /> NKTN cho kết quả như sau: <br /> ‐ Tỷ lệ NKTN sau đặt thông tiểu lưu trên 48 <br /> giờ trong nghiên cứu này là 17,4%. <br /> ‐ Có tổng cộng 31 yếu tố được khảo sát mối <br /> liên  quan  với  tình  trạng  NKTN  của  bệnh  nhân <br /> trong nghiên cứu này. Có 03 mối liên quan cho <br /> thấy có ý nghĩa về mặt thống kê bao gồm <br /> + Giữa tiền sử mắc bệnh ĐTĐ và tình trạng <br /> NKTN có mối liên quan có ý nghĩa thống kê (p = <br /> <br /> 151<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 5 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> 0,03) trong đó bệnh nhân mắc ĐTĐ có khả năng <br /> mắc  NKTN  cao  gấp  3,6  lần  so  với  bệnh  nhân <br /> không mắc ĐTĐ. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> <br /> + Giữa số bệnh lý đi kèm mà bệnh nhân mắc <br /> phải và tình trạng NKTN có mối liên quan có ý <br /> nghĩa thống kê (p