Chăn nuôi trâu bò : Giống và công tác giống trâu bò part 2

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

148
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phương pháp chọn lọc đa tính trạng - Chọn lọc lần lượt: Trong một vài thế hệ chỉ chọn lọc trên một tính trạng, đến khi đạt được mức độ dự định thì chuyển sang chọn lọc theo tính trạng khác. - Chọn lọc theo mức không phụ thuộc: Xác định yêu cầu tối thiểu cho mỗi tính trạng và những con có các chỉ tiêu vượt các giá trị tối thiểu đó thì được chọn lọc. - Chọn lọc theo dòng: Chọn lọc theo những tính trạng riêng ở những nhóm gia súc khác nhau nhằm tạo ra những dòng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chăn nuôi trâu bò : Giống và công tác giống trâu bò part 2

Ph−¬ng ph¸p chän läc theo chØ sè Ph−¬ng ph¸p chän läc ®a tÝnh tr¹ng n n - Chän läc lÇn l−ît: Trong mét vµi thÕ hÖ chØ chän läc trªn mét tÝnh I = ∑bi (xi - xi) I = ∑bi EBVi hay tr¹ng, ®Õn khi ®¹t ®−îc møc ®é dù ®Þnh th× chuyÓn sang chän läc i i theo tÝnh tr¹ng kh¸c. - Chän läc theo møc kh«ng phô thuéc: X¸c ®Þnh yªu cÇu tèi thiÓu cho Trong ®ã: (xi - xi) lµ chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ thùc tÕ cña c¸ thÓ vµ gi¸ trÞ trung b×nh cña tÝnh tr¹ng i, mçi tÝnh tr¹ng vµ nh÷ng con cã c¸c chØ tiªu v−ît c¸c gi¸ trÞ tèi EBVi lµ gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh cña c¸ thÓ theo tÝnh tr¹ng i thiÓu ®ã th× ®−îc chän läc. bi lµ hÖ sè gia quyÒn (vect¬) tÝnh cho tÝnh tr¹ng i. HÖ sè gia quyÒn t−¬ng øng - Chän läc theo dßng: Chän läc theo nh÷ng tÝnh tr¹ng riªng ë nh÷ng víi hai c«ng thøc trªn ®−îc tÝnh bëi c¸c c«ng thøc sau: nhãm gia sóc kh¸c nhau nh»m t¹o ra nh÷ng dßng cã sù ph¸t triÓn tèt nhÊt cña tõng tÝnh tr¹ng, sau ®ã b»ng c¸ch lai chÐo dßng nh»m b = P –1 Gv b = G11–1 G12 v hay phèi hîp ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm mong muèn. Trong ®ã: P lµ ma trËn ph−¬ng sai-hiÖp ph−¬ng sai kiÓu h×nh gi÷a c¸c sè liÖu theo dâi - Chän läc phèi hîp c¸c tÝnh tr¹ng cã bæ sung: Trong mçi thÕ hÖ (c¸c tÝnh tr¹ng thuéc tiªu chuÈn chän läc ®−a vµo trong chØ sè), chän lµm gièng nh÷ng con phèi hîp ®−îc toµn bé hay ®a sè nh÷ng G11–1 lµ ma trËn ph−¬ng sai-hiÖp ph−¬ng sai di truyÒn gi÷a c¸c tÝnh tr¹ng tÝnh tr¹ng mong muèn, cßn bæ sung nh÷ng thiÕu sãt b»ng c¸ch cho thuéc tiªu chuÈn chän läc trong chØ sè, giao phèi nh÷ng c¸ thÓ tèt nhÊt víi nh÷ng con cã c¸c chÊt l−îng G hay G12 lµ ma trËn ph−¬ng sai-hiÖp ph−¬ng sai di truyÒn gi÷a c¸c tÝnh tr¹ng thuéc tiªu chuÈn chän läc trong chØ sè víi c¸c tÝnh tr¹ng thuéc môc tiªu nh©n cÇn thiÕt. gièng. - Chän läc theo chØ sè: §¸nh gi¸ tæng hîp c¸c tÝnh tr¹ng cÇn chän läc v lµ vect¬ vÒ gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c tÝnh tr¹ng, tøc lµ sù thay ®æi lîi nhuËn cËn thµnh mét chØ tiªu tæng hîp (chØ sè). biªn cã ®−îc khi t¨ng ®−îc mét ®¬n vÞ cña tÝnh tr¹ng. 37 38 §¸nh gi¸ vµ chän läc cái gièng §¸nh gi¸ vµ chän läc ®ùc gièng + Chän ®èi t−îng: chØ nh÷ng con ®¹t yªu cÇu khi ®¸nh gi¸ vÒ nguån gèc vµ 1. §¸nh gi¸ vµ chän läc theo nguån gèc 1. §¸nh gi¸ vµ chän th× míi ®−îcnguån gèc ®êi sau. läc theo dù kiÓm tra qua ngo¹i h×nh - §¸nh gi¸ s¬ bé vÒ phÈm gièng - §¸nh gi¸ Bª ®ùc ®−îc phÈm gièngth¸ng tuæi th× khai th¸c tinh cho phèi víi sè + s¬ bé vÒ nu«i ®Õn 14-15 bß c¸i ®· chän - Dù ®o¸n vÒ tiÒm n¨ng cña con gièng - Dù ®o¸n vÒ tiÒm chê kÕt cñakiÓm tra, khai th¸c tinh dÞch lµm tinh ®«ng + Trong khi n¨ng qu¶ con gièng - Nguyªn t¾c ghÐp ®«i giao phèi ë bè mÑ vµ tæ tiªn - Nguyªnviªn/cäng r¹ dù tr÷giao phèi ë liÒu/®ùc. vµ tæ tiªn t¾c ghÐp ®«i it nhÊt lµ 5000 bè mÑ + Bª c¸i (>30 con g¸i/®ùc gièng) ®Î ra ®−îc nu«i d−ìng tèt, ®Õn 18 th¸ng - Th«ng tin vÒ anh em ruét thÞt vµ nöa ruét thÞt rÊt quan träng - Th«ng tin vÒ anhphèi gièng. §Õn khi c¸c conruét thÞt rÊt®Î th× theo dâi søc tuæi th× cho em ruét thÞt vµ nöa g¸i ®ùc gièng quan träng 2. §¸nh gi¸ vµ chän läc theo b¶n th©n 2. §¸nh gi¸ s¶n xuÊt s÷aläc theo b¶n th©n kÕt qu¶ nµy ®Ó ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña vµ chän cña løa thø nhÊt. Dùa vµo - Ngo¹i h×nh, thÓ chÊt, sinh tr−ëng, søc khoÎ con ®ùc gièng. - Ngo¹i h×nh thÓ chÊt, sinh tr−ëng, søc khoÎ - Kh¶ n¨ng sinh s¶n (tuæi phèi lÇn ®Çu, tû lÖ thô thai, phèi l¹i sau - Sè l−îng vµ chÊt l−îng tinh dÞch ®Î…) 3. §¸nh gi¸ vµ chon läc theo ®êi sau - Søc s¶n xuÊt s÷a - So s¸nh SSX cña con cña c¸c ®ùc gièng nu«i trong cïng ®iÒu kiÖn 3. §¸nh gi¸ vµ chon läc theo ®êi sau - So s¸nh SSX cña con ®ùc gièng víi b¹n ®µn Kh«ng thÓ thùc hiÖn trong thùc tÕ - So s¸nh SSX cña con g¸i víi mÑ 4. §¸nh gi¸ vµ chän läc theo chØ sè gi¸ trÞ gièng 4. §¸nh gi¸ vµ chän läc theo gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh (EBV) - Phèi hîp th«ng tin cña tæ tiªn vµ b¶n th©n - Phèi hîp th«ng tin cña nhiÒu thÕ hÖ - Phèi hîp th«ng tin tõ nhiÒu tÝnh tr¹ng - Phèi hîp th«ng tin tõ nhiÒu tÝnh tr¹ng (chØ sè) 40 Tổ chức chän läc ®ùc gièng 3 đực ngoại tốt nhất 150 bê 4 đực nội tốt nhất 300 cái hạt nhân MÑ ®ùc gièng Bè ®ùc gièng 20 BÒ DỰC ĐÃ KIỂM TRA §ùc hËu bÞ Chän läc theo ngo¹i 60 bê đực h×nh vµ sinh tr−ëng hậu bị §ùc kiÓm ®Þnh Chän läc theo ho¹t NH HN 120.000 bò cái tÝnh sinh dôc, sè Phối Hàng năm chọn 5 đực l−îng vµ chÊt l−îng tinh Phối kiểm tra 1000 liều tinh giống (loại thải 55 đực) mỗi đực §ùc tr−ëng thµnh Lo¹i th¶i sau khi khai th¸c ®ñ tinh dÞch dù tr÷ Theo dõi sinh trưởng, Phối giống cho 100 con gái/đực các con gái sinh sản và SSX của Ng©n hµng tinh (tổng số 6000 con) các con gái ’ Lo¹i th¶i tinh 42
50% tốt nhất đưa vào thay thế đàn 20 % xấu Trại nuôi bò đẻ lứa 2 trở lên NHÂN GIỐNG TRÂU BÒ nhất Bê Bê (90%) (90 • Nhân giống thuần %) Trại nuôi bê từ sơ sinh Trại kiểm tra bò đẻ lứa 1 – Nhân giống theo dòng đến cai sữa 25% 25% 50% Bê đực Bê cái – Nhân giống hạt nhân hình tháp Toàn Toàn bộ bê bộ bê Bán giống – Nhân giống hạt nhân có MOET cái đực • Lai giống Trại nuôi bê đực từ 1 Trại nuôi bê cái từ 1 đến Chọn đến 12 tháng tuổi 12 tháng tuổi bê – Lai giống kết thúc đực làm – Lai giống liên tục giống từ – Lai giống kết hợp những Trại vỗ béo Trại nuôi bò trên 1 tuổi và bò bò cái tơ tốt nhất Giết 25% xấu nhất chuyển giết thịt thịt 43 44 Nhân giống theo dòng Nhân giống hạt nhân hình tháp + T¹o dßng: Ph¸t hiÖn c¸ thÓ cã chÊt l−îng tèt th«ng qua ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®êi sau ®Ó lµm con ®Çu dßng. GhÐp ®«i giao phèi cÈn thËn ®Ó cã ®µn con ch¸u cña con ®Çu dßng ®ã ®ñ lín Đùc vµ c¸i Đùc gièng Đùc vµ h×nh thµnh nªn dßng gia sóc thuÇn cã nh÷ng chÊt l−îng ®Æc thï Đùc gièng gièng H¹t (TTNT) c¸i gièng næi bËt. (TTNT) nh©n + Tiªu chuÈn ho¸ ho¸ dßng vµ x©y dùng nhãm h¹t nh©n cña Những dßng th«ng qua chän läc nh÷ng con ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ Đùc C¸c ®µn Đùc con tèt ngo¹i h×nh thÓ chÊt vµ søc s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn cña dßng. gièng nh©n gièng gièng nhÊt + GhÐp ®«i giao phèi gi÷a c¸c c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i cïng dßng ®Ó duy tr× vµ cñng cè nh÷ng ®Æc ®iÓm tèt cña dßng ®ã. Th«ng Những th−êng cho ghÐp ®«i giao phèi néi bé dßng ë ®êi thø ba (III- C¸c ®µn con tèt thương III) hoÆc ®êi thø ba víi ®êi thø t− (III-IV). nhÊt phẩm + Nh©n gièng chÐo dßng: Cho nh÷ng c¸c thÓ thuéc c¸c dßng kh¸c nhau giao phèi víi nhau nh»m phèi hîp ®−îc nhiÒu ®Æc ®iÓm tèt ë c¸c dßng kh¸c nhau nh»m môc ®Ých kinh tÕ trùc tiÕp hay t¹o dßng míi. A: Nh©n gièng h¹t nh©n ®ãng B: Nh©n gièng h¹t nh©n më < < 45 46 Nhân giống hạt nhân có MOET Lai giống kết thúc Sử dụng công nghệ gây rụng nhiều trứng và cấy truyền phôi (MOET) cho phép tạo ra được nhiều bê nghé cùng một lúc từ • Con lai kh«ng ®−îc gi÷ l¹i phôc vô môc mỗi bò mẹ ®Ých t¹o gièng mà để sản xuất sản phẩm Áp dụng trong nhân giống đàn hạt nhân để tăng tốc độ cải tiến (thịt, sữa) lai kinh tÕ di truyền nhanh hơn. Mỗi năm chọn ra một số con đặc biệt xuất sắc và sử dụng • VÝ dô vÒ lai kÕt thóc: công nghệ MOET để sản xuất ra nhiều bê cái và bê đực. + Lai t¹o con lai F1 Số bê cái sau khi đẻ lứa đầu được bổ sung vào đàn hạt nhân. Toàn bộ bê đực được nuôi dưỡng và được đánh giá giá trị + Lai ph¶n håi giống trên cơ sở đánh giá thành tích của chị em gái (nhờ MOET tạo ra), từ đó chọn ra những con tốt nhất dùng cho sản + Lai kÕt thóc 3 m¸u xuất tinh đông lạnh. + Lai t¹o con lai F2 Tinh của những đực giống này được dùng để phối cho đàn cái hạt nhân, đồng thời cũng được phối cho các đàn cái khác + Lai t¹o con lai F1 4 m¸u trong điều kiện sản xuất đại trà và có thể kiểm tra năng suất con gái của chúng trong điều kiện sản xuất. < < 47 48
Lai giống liên tục Lai giống kết hợp • Các c¸ thÓ c¸i ®−îc t¹o ra tõ phÐp lai nµy ®−îc sö dông ®Ó thay thÕ ®µn c¸i sinh s¶n • KÕt hîp mét sè tÝnh chÊt cña hÖ thèng lai kÕt thóc vµ mét • Mét sè vÝ dô vÒ hÖ thèng lai liªn tôc nh− sau: sè tÝnh chÊt cña hÖ thèng lai liªn tôc. + Lai lu©n håi chuÈn: C¸c c¸ thÓ c¸i lai ®−îc gi÷ l¹i ®Ó thay thÕ ®µn • KÕt hîp ®−îc nh÷ng ®Æc tÝnh mong muèn cña c¶ hai hÖ c¸i sinh s¶n vµ cho phèi dụ về®ùccấp tiếmét gièng kh¸c víi gièng cña víi lai cña n Ví thèng lai kÕt thóc vµ lai liªn tôc. bè ®· t¹o ra nã. • Kh«ng cã giíi h¹n vÒ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng + Lai lu©n håi F1 còng t−¬ng tù nh− hÖ thèng lai lu©n håi chuÈn 2 gièng lo¹i trõ viÖc sö dông ®ùc F1 thay v× ®ùc thuÇn. lai kÕt hîp. + Lai lu©n håi 3 gièng biÕn ®æi lµ hÖ thèng cã mét sè tÝnh chÊt cña • Mét vÝ dô vÒ hÖ thèng lai kÕt hîp lµ tæ hîp lai ngoμi: hÖ thèng lai lu©n håi 2 gièng vµ cña hÖ thèng lai lu©n håi 3 gièng Mét phÇn cña ®µn ®−îc gi÷ l¹i t−¬ng tù nh− hÖ thèng lai lu©n chuÈn. håi chuÈn 2 gièng nh»m cung cÊp nh÷ng c¸ thÓ c¸i ®Ó thay ®µn + Lai liªn tôc tõ c¸c c¸ thÓ F1 tèt nhÊt t−¬ng tù nh− lai c¶i t¹o nh−ng ®èi v¬Ý c¶ 2 tr−êng hîp lu©n håi, cßn mét gièng thø 3 ®−îc sö ë ®©y ®ùc F1 ®−îc sö dông chø kh«ng ph¶i sö dông ®ùc thuÇn. dông ®Ó phèi víi nh÷ng c¸i sinh ra tõ lai lu©n håi ®Ó t¹o ra con + Lai g©y thµnh (lai tæ hîp) lµ lai t¹o gièng míi tõ mét tæ hîp lai cña lai nu«i thÞt. hai hay nhiÒu gièng + Lai c¶i t¹o (hay cßn gäi lµ lai cÊp tiÕn) < < 49 50 Sử dụng bê đực hướng sữa nuôi lấy thịt Sö dông bß lo¹i th¶i nu«i lÊy thÞt • Tr©u bß c¸i lo¹i th¶i sau khi hÕt thêi kú sinh s¶n • Tr−íc ®©y ng−êi ta th−êng giÕt bª ®ùc h−íng s÷a (trõ h÷u Ých trong bÊt cø h−íng s¶n xuÊt nµo còng nh÷ng con ®−îc chän lµm gièng) ngay sau khi ®Î. cã thÓ tËn thu ®Ó vç bÐo lÊy thÞt. • HiÖn nay viÖc nu«i bª ®ùc h−íng s÷a ®Ó khai th¸c thÞt trë nªn phæ biÕn. • Tr©u bß cµy kÐo lo¹i th¶i còng cã thÓ ®−a vµo vç bÐo tr−íc khi giÕt thÞt. • ¦u ®iÓm cña viÖc nu«i bª h−íng s÷a lÊy thÞt gåm: • Nh÷ng bß nµy th−êng cho t¨ng träng cao trong (1) bª cã t¨ng träng nhanh th¸ng ®Çu tiªn ®−a vµo vç bÐo vµ sau ®ã møc (2) chãng thu håi vèn t¨ng träng gi¶m xuèng. (3) gi¸ b¸n th−êng cao h¬n gi¸ mua bª gièng • ThÞt bß lo¹i th¶i ®−îc vç bÐo tho¶ ®¸ng vÉn câ • Tuy vËy, mét trong nh÷ng h¹n chÕ lµ ë chç bª ®ùc lµ phô chÊt l−îng tèt vµ cã thÓ sö dông ®Ó chÕ biÕn phÈm cña ch¨n nu«i bß s÷a nªn khã mua ®−îc mét lóc mãn ¨n kh¸c nhau. nhiÒu bª ®Ó nu«i. < < 51 52 CHƯƠNG TRÌNH GIỐNG X¸c ®Þnh môc tiªu nh©n gièng • X¸c ®Þnh môc tiªu nh©n gièng lµ x¸c ®Þnh “nhiÖm vô di truyÒn” cho nh÷ng gia sóc gièng. • Ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh gièng • Môc tiªu nh©n gièng ph¶i m« t¶ ®−îc c¸c tÝnh tr¹ng cÇn ®−îc c¶i tiÕn qua mçi thÕ hÖ (tÝnh tr¹ng môc tiªu). a. X¸c ®Þnh môc tiªu nh©n gièng • Môc tiªu nh©n gièng th«ng th−êng lµ môc tiªu kinh tÕ b. X©y dùng tiªu chuÈn chän läc • Môc tiªu nh©n gièng (H) cã thÓ viÕt nh− sau: c. X©y dùng s¬ ®å ghi chÐp hÖ phæ vµ n¨ng suÊt H = v1.G1+ v2.G2 + v3.G3 + v4.G4 +… d. §¸nh gi¸ di truyÒn e. Sö dông c¸c con vËt ®∙ ®−îc chän läc Trong ®ã, G lµ gi¸ trÞ cña gièng ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng kh¸c nhau (i) • Kinh doanh gièng trong ch¨n nu«i bß v lµ gi¸ trÞ kinh tÕ t−¬ng øng cña c¸c tÝnh tr¹ng ®ã. TÝch cña gi¸ trÞ kinh tÕ vµ ®é lÖch chuÈn cña c¸c tÝnh tr¹ng (vi.δGi) gäi lµ gi¸ trÞ kinh tÕ t−¬ng ®èi cña tÝnh tr¹ng vµ th−êng ®−îc sö dông ®Ó miªu t¶ tÇm quan träng t−¬ng ®èi cña 54 >
X©y dùng tiªu chuÈn chän läc C¸c b−íc x¸c ®Þnh môc tiªu nh©n gièng • Môc tiªu nh©n gièng lµ c¬ së ®Ó x©y dùng tiªu chuÈn 1) NhËn d¹ng hÖ thèng nh©n gièng, hÖ thèng ch¨n ®¸nh gi¸ vµ chän läc gia sóc gièng. nu«i, vµ hÖ thèng maketing (thÞ tr−êng) liªn quan • Cã thÓ chän läc trùc tiÕp theo c¸c tÝnh tr¹ng môc tiªu nh−ng còng cã thÓ chän läc gi¸n tiÕp theo c¸c tÝnh tr¹ng ®Õn nh÷ng con gia sóc gièng vµ ®êi sau cña kh¸c dùa vµo mèi t−¬ng quan di truyÒn gi÷a c¸c tÝnh chóng. tr¹ng. • Tiªu chuÈn chän läc ®−îc x©y dùng dùa trªn mét sè tÝnh 2) X¸c ®Þnh tÊt c¶ c¸c nguån thu vµ c¸c chi phÝ tr¹ng nhÊt ®Þnh (gäi lµ tÝnh tr¹ng chän läc). ¶nh h−ëng tíi lîi nhuËn trong hÖ thèng. • Mét chØ sè chän läc ®a tÝnh tr¹ng ®−îc x©y dùng hîp lý lµ tiªu chuÈn chän läc tèt nhÊt ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nh©n 3) X¸c ®Þnh c¸c tÝnh tr¹ng sinh häc cã ¶nh h−ëng gièng. tíi thu nhËp vµ chi phÝ (c¸c tÝnh tr¹ng kinh tÕ). • Tuú theo c¸c môc tiªu nh©n gièng kh¸c nhau mµ c¸c tiªu chuÈn chän läc sÏ kh¸c nhau. 4) X¸c ®Þnh biÕn ®éng gi¸ trÞ kinh tÕ liªn quan ®Õn • Cã nhiÒu phÇn mÒm m¸y tÝnh trî gióp x©y dùng tiªu viÖc t¨ng ®−îc mét ®¬n vÞ ë mçi tÝnh tr¹ng. chuÈn chän läc. Ch¼ng h¹n, phÇn mÒm BreedObject ®ang ®−îc ¸p dông ë Australia < 55 < 56 d. §¸nh gi¸ di truyÒn c. X©y dùng s¬ ®å ghi chÐp hÖ phæ vµ n¨ng suÊt • C¸c sè liÖu n¨ng suÊt vµ hÖ phæ ®−îc phèi hîp ®Ó ph©n tÝch nh»m −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng (EBV) ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng. • Thu thËp c¸c th«ng tin vÒ c¸c tÝnh tr¹ng thuéc • NhiÒu m« h×nh thèng kª vµ ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh ®· ®−îc tiªu chuÈn chän läc vµ hÖ phæ lµ cÇn thiÕt cho x©y dùng ®Ó sö dông vµo môc ®Ých nµy. viÖc ®¸nh gi¸ di truyÒn. • KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ di truyÒn lµ mét danh b¹ vÒ c¸c con gièng víi c¸c gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh (EBV) kh¸c nhau. • ViÖc thu thËp c¸c th«ng tin nµy ®ßi hái ph¶i cã • Tõ c¸c gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh nµy c¸c chØ sè chän läc cã thÓ mét hÖ thèng theo dâi vµ ghi chÐp chÆt chÏ ®−îc tÝnh to¸n cho c¸c môc tiªu nh©n gièng kh¸c nhau. nh»m ®¶m b¶o ®−îc møc ®é chÝnh x¸c vµ thùc • Gi¸ trÞ cña chØ sè chän läc cña mçi ®ùc gièng thay ®æi tuú tÕ khi thùc hiÖn. theo c¸c môc tiªu nh©n gièng kh¸c nhau vÞ trÞ xÕp h¹ng cña tõng ®ùc gièng thay ®æi theo c¸c ch−¬ng tr×nh gièng • Ph¶i c¨n cø vµo tiªu chuÈn chän läc ®Ó thiÕt kÕ kh¸c nhau. hÖ thèng biÓu mÉu theo dâi c¸c tÝnh tr¹ng chän • VÝ dô (sau) cho thÊy kÕt qu¶ tÝnh to¸n 2 chØ sè chän läc läc cho phï hîp víi mçi ch−¬ng tr×nh gièng cô (Index) theo 2 môc tiªu nh©n gièng kh¸c nhau ( dïng phÇn mÒm BREEDOBJECT). thÓ. < 57 < 58 e. Sö dông c¸c con vËt ®∙ ®−îc chän läc TỔ CHỨC ĐÀN • ViÖc sö dông nh÷ng con gièng nµo (®· ®−îc ®¸nh gi¸ vµ chän läc) phô thuéc vµo c¸c quyÕt ®Þnh vÒ cÊu tróc di truyÒn cña quÇn thÓ nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu nh©n gièng mét c¸ch tèi −u. • C¸c quyÕt ®Þnh nµy bao gåm viÖc ®¸nh gi¸ ph¹m vi sö CÊu tróc ®µn T¸i s¶n xuÊt ®µn dông truyÒn gièng nh©n t¹o, viÖc ph¸t triÓn c¸c ®µn h¹t nh©n tèt nhÊt vµ vai trß cña c¸c gièng còng nh− c¸c con lai kh¸c nhau. • C¸c ph−¬ng ph¸p chän phèi cô thÓ ph¶i ®−îc ¸p dông cho nh÷ng c¸ thÓ ®· ®−îc chän läc nh»m ph¸t huy tèt nhÊt nh÷ng phÈm chÊt quý cña con gièng nµy. < 59
VÝ dô:Tæ chøc vμ chu chuyÓn ®μn cña mét c¬ së CÊu tróc ®µn ch¨n nu«i bß thÞt • CÊu tróc (c¬ cÊu) ®µn lµ tØ lÖ % c¸c nhãm theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi Bß c¸i sinh san Bß c¸i t¬ trong mét c¬ së ch¨n nu«i. • X¸c ®Þnh c¬ cÊu ®µn tuú theo h−íng s¶n xuÊt (s÷a, thÞt), ý nghÜa kinh tÕ (gièng, th−¬ng phÈm), ®Æc ®iÓm tù nhiªn vµ kinh tÕ cña mçi vïng, Bª bó s−a (5 th¸ng) ®iÒu kiÖn cô thÓ cña c¬ së; ®ång thêi ph¶i tÝnh ®Õn nhiÖm vô ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ s¶n phÈm, thµnh phÇn theo tuæi ®µn, thêi k× b¸n bª Bß Bß c¸i c¸i vµ lo¹i th¶i bß c¸i. Bª ®ùc sau cai Bª c¸i sau cai lo¹i t¬ • C¬ cÊu ®µn thay ®æi trong n¨m do cã bª c¸i sinh ra, chuyÓn tõ nhãm thai s−a ®Õn 1 tuæi s−a ®Õn 1 tuæi lo¹i hµng tuæi nµy sang nhãm tuæi kh¸c, còng nh− do lo¹i th¶i vµ giÕt thÞt. thai nam • Khi x¸c ®Þnh cÊu tróc ®µn, sè l−îng ®Çu con trong c¸c nhãm Ýt tuæi (bß t¬, bª trªn vµ d−íi 1 tuæi) ph¶i nhiÒu h¬n so víi yªu cÇu ph¶i Bª ®ùc Bª c¸i 13-18 thay thÕ. 13-18 th¸ng tuèi • XuÊt ph¸t tõ cÊu tróc ®µn, ng−êi ta lËp kÕ ho¹ch chu chuyÓn ®µn, th¸ng tuèi B¸n quyÕt ®Þnh thêi k× chuyÓn nhãm tuæi nµy vµo nhãm tuæi kh¸c, b¸n thÞt, còng nh− viÖc xuÊt nhËp gia sóc trong tr¹i. • Trªn c¬ së chu chuyÓn ®µn ng−êi ta lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ nhu cÇu thøc ¨n Vç bÐo 61 > (3 th¸ng) 62 QUẢN LÝ PHỐI GIỐNG T¸i s¶n xuÊt ®µn • Thêi gian ®−a vµo sö dông – Ba yÕu tè chÝnh ¶nh h−ëng ®Õn sù thµnh thôc sinh dôc lµ • GhÐp ®«i giao phèi (chän phèi) khèi l−îng, tuæi vµ gièng, trong ®ã khèi l−îng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. a. C¸c nguyªn t¾c chän phèi – Thêi gian ®−a vµo sö dông qu¸ sím hay qu¸ muén ®Òu kh«ng tèt. b. C¸c ph−¬ng ph¸p ghÐp ®«i – Bß c¸i hËu bÞ vµo thêi ®iÓm phèi gièng lÇn ®Çu cÇn ®¹t ®−îc c. C¸c h×nh thøc chän phèi 65-70% khèi l−îng tr−ëng thµnh (kho¶ng 15-18 th¸ng tuæi) • Thêi gian phèi gièng l¹i sau khi ®Î • Ph−¬ng thøc phèi gièng – §Ó thu ®−îc tæng khèi l−îng bª tèi ®a trong c¶ mét ®êi bß a. Phèi gièng tù nhiªn th× nã ph¶i ®Î mçi n¨m mét løa kÓ tõ 2 n¨m tuæi phèi l¹i th¸ng thø 2-3 sau ®Î. b. Phèi gièng nh©n t¹o – Phô thuéc t×nh tr¹ng søc khoÎ, n¨ng suÊt, c¸c ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng, ch¨m sãc, h−íng s¶n xuÊt, mïa vô trong n¨m… < 63
C¸c h×nh thøc chän phèi Phèi gièng tù nhiªn • Phèi gièng tù nhiªn lµ cho con ®ùc nh¶y phèi trùc tiÕp • Chän phèi theo huyÕt thèng con c¸i. – Giao phèi ®ång huyÕt • Th−êng ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c ®µn bß sinh s¶n – Giao phèi kh«ng ®ång huyÕt th−¬ng phÈm h−íng thÞt nu«i theo ph−¬ng thøc ch¨n th¶. • Chän phèi theo tuæi • Bæ sung cho TTNT. – Tuæi cña con vËt cã liªn quan ®Õn søc khoÎ, søc s¶n • Nguyªn t¾c chñ ®¹o: 1 bß ®ùc phô tr¸ch 25 bß c¸i. xuÊt, kh¶ n¨ng æn ®Þnh di truyÒn • Tèt nhÊt lµ cho phèi gièng theo mïa vô cã kiÓm so¸t – Kh«ng nªn cho nh÷ng con ®ùc vµ con c¸i qu¸ giµ hay • Ph¶i cã kÕ ho¹ch lu©n chuyÓn, trao ®æi ®ùc gièng gi÷a qu¸ non giao phèi víi nhau. c¸c ®µn nh»m tr¸nh hiÖn t−îng giao phèi cËn huyÕt: mçi – §é tuæi phèi gièng thÝch hîp cho bß ®ùc gièng lµ 3-6 ®ùc gièng th−êng chØ gi÷ l¹i trong ®µn tèi ®a lµ 2-2,5 tuæi ®èi víi h−íng thÞt vµ 3-9 tuæi ®èi víi h−íng s÷a. n¨m. §èi víi bß c¸i ®é tuæi phèi gièng tèt nhÊt lµ 3-9 tuæi • ¦u ®iÓm: tû lÖ thô thai cao (nÕu tû lÖ ®¶m nhiÖm hîp lý). ®èi víi bß thÞt vµ 3-7 tuæi ®èi víi bß s÷a. • Nh−îc ®iÓm: t¹o c¬ héi l©y lan bÖnh tËt, dÔ g©y chÊn • Chän phèi theo phÈm chÊt th−¬ng, kh«ng khai th¸c tèi ®a tiÒm n¨ng cña nh÷ng con – Chän phèi ®ång chÊt ®ùc siªu tréi vÒ c¸c phÈm chÊt di truyÒn. – Chän phèi dÞ chÊt < < 67 68 CÔNG TÁC GIỐNG TRÂU BÒ Phèi gièng nh©n t¹o Ở VIỆT NAM • TTNT lµ phèi gièng gi¸n tiÕp cho bß c¸i b»ng tinh (t−¬i hay ®«ng l¹nh) khai th¸c tõ • Ph−¬ng h−íng c«ng t¸c gièng ë n−íc ta ®ùc gièng. a. Ph−¬ng h−íng chung: • Th−êng ¸p dông trong ch¨n nu«i bß s÷a b. Ph−¬ng h−íng cô thÓ vµ bß thÞt nu«i nhèt. • Mét sè ch−¬ng tr×nh gièng tr©u bß cña ViÖt Nam • ¦u ®iÓm: Khai th¸c tèi ®a nh÷ng ®ùc a. NhËp néi vμ nu«i thÝch nghi bß s÷a gèc «n ®íi gièng cã tiÒm n¨ng di truyÒn v−ît tréi, b. NhËp néi vμ nh©n thuÇn bß thÞt chuyªn dông phèi gièng ®−îc cho ®µn bß c¸i lín ®−îc c. Ch−¬ng tr×nh c¶i tiÕn ®μn bß Vμng g©y ®éng dôc ®ång lo¹t ®Ó thu ®−îc nh÷ng løa bª ®ång ®Òu. d. Ch−¬ng tr×nh lai t¹o bß s÷a vμ bß thÞt • Nh−îc ®iÓm: Ph¶i cã hÖ thèng h¹ tÇng c¬ • HÖ thèng truyÒn gièng nh©n t¹o bß ë VN së kü thuËt tèt, ®ùc gièng ph¶i ®−îc chän a. Trung t©m bß ®ùc gièng läc khoa häc vµ ph¶i cã ®éi ngò dÉn tinh b. C¸c xÝ nghiÖp cung øng vËt t− kü thuËt vμ dÞch vô phèi viªn lµnh nghÒ. gièng bß <