Chỉ định, kỹ thuật và kết quả cắt mở màng tim qua nội soi lồng ngực

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> CHÆ ÑÒNH, KYÕ THUAÄT VAØ KEÁT QUAÛ CAÉT MÔÛ MAØNG TIM<br /> QUA NOÄI SOI LOÀNG NGÖÏC<br /> Vaên Taàn*, Hoaøng Danh Taán* vaø CS.<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Ñaët vaán ñeà: Traøn dòch maøng tim löôïng nhieàu, taùi phaùt, gaây eùp tim laø moät caáp cöùu, caàn can thieäp ngoaïi<br /> khoa. Nguyeân nhaân coù nhieàu nhöng moät soá laø do ung thö vuù hay u aùc trung thaát di caên. Môû loàng ngöïc ñeå môû<br /> maøng tim trong nhöõng tröôøng hôïp naøy laø moät phaãu thuaät lôùn, bieán chöùng vaø töû vong cao, nhaát laø treân cô ñòa<br /> ngöôøi ñang bò khoù thôû naëng vaø suy kieät.<br /> Noäi soi loàng ngöïc ñeå môû maøng tim laø moät phaãu thuaät can thieäp toái thieåu, maø vaãn ñaït ñöôïc hieäu quaû nhö moå<br /> hôû.<br /> Muïc tieâu: Löôïng giaù veà chæ ñònh, thöïc hieän vaø theo doõi keát quaû caét môû maøng tim qua noäi soi loàng ngöïc.<br /> Ñoái töôïng: Nhöõng beänh nhaân bò traøn dòch maøng tim do ung thö di caên, eùp tim, taùi phaùt nhieàu laàn sau khi<br /> choïc huùt ñeán ñieàu trò taïi BV Bình Daân töø 1997 ñeán heát naêm 2000.<br /> Phöông phaùp: Noäi soi loàng ngöïc traùi, vôùi heä thoáng maùy soi ñeå moå caùc boä phaän trong oå buïng nhöng vôùi<br /> trocar loàng ngöïc. Beänh nhaân naèm nghieâng phaûi 3/4, ñaàu cao vaø gaây meâ NKQ.<br /> Xeû da 1 phaân treân ñöôøng naùch tröôùc, soi loâng ngöïc leân TV: tim lôùn, baát ñoäng ví traøn dòch nhieàu, caêng, coù<br /> theå thaáy maøu xanh vì traøn maùu hay vaøng vì maøng tim daøy, coù nhieàu khoái u di caên ôû maøng phoåi,ø phoåi coù theå<br /> dính nhieàu vaøo thaønh ngöïc vaø thöôøng coù traøn dòch maøng phoåi ñi keøm. Raïch da theâm 1 loã thöù 2 vôùi trocar 5 tuøy<br /> theo vò trí thuaän tieän do camera höôùng daãn.<br /> Thöïc hieän phaãu thuaät hoaëc chæ caàn 1 caây keùo, caét môû maøng tim hoaëc theâm 1 loã thöù 3 vôùi trocar 5, duøng keïp<br /> giöõ maøng tim ñeå caét cho deã. Sau khi caét, dòch maøng tìm chaûy thaønh voøi, döôùi aùp suaát cao vaø tim hoaït ñoäng trôû<br /> laïi bình thöông. Sinh thieát maøng tim vaø ñaët oáng daãn löu maøng phoåi.<br /> Keát quaû: Toång soá TH thöïc hieän: 18.<br /> Soá treân goàm coù 15 nöõ, 3 nam, tuoåi trung bình laø 41.<br /> 15 TH bò ung thö vuù di caên, 3 TH do u trung thaát di caên.<br /> Traøn dòch vaøng chanh hay vaøng ñaäm laø 11 TH, traøn maùu laø 7 TH. Taát caû ñeàu coù CVP > 25 cm OH2.<br /> Keát quaû phaãu thuaät:<br /> - Töùc thôøi: toát coù 16 TH, töû vong 2 TH. Caû 2 ñeàu bò traøn maùu vaø do u trung thaát di caên cheøn eùp neân caét môû<br /> maøng tim khoâng hieäu quaû.<br /> - Keát quaû xa, 2 TH tim bò eùp taùi phaùt do böôùu phaùt trieån. Theo doõi cho ñeán nay, tröôøng hôïp soáng ngaén nhaát<br /> laø 3 thaùng vaø daøi nhaát laø 42 thaùng, trung bình laø 16 thaùng. Ña soá töû vong do ung thö di caên vaø suy kieät.<br /> Baøn luaän: Traøn dòch maøng tim löôïng nhieàu, eùp tim gaây caûn trôû hoaït ñoäng cuûa tim, nhaát laø tim phaûi, caàn<br /> phaûi can thieäp caáp cöùu, môû maøng tim giaûi aùp tim ñeå cöùu soáng ngöôøi beänh, baát luaän nguyeân nhaân laø gì.<br /> Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, haàu heát laø do ung thö di caên, maø ung thö vuù daãn ñaàu.<br /> Noäi soi loáng ngöïc ñeå caét môû maøng, giaûi aùp tim trong nhöõng tình huoáng treân keát quaû khoâng khaùc moå hôû.<br /> Keát luaän: Caét môû maøng tim trong traøn dòch maøng tim naëng, eùp tim laø phaãu ít xaâm laán, nheï nhaøng, ít bieán<br /> chöùng ñöôïc öùng duïng taïi BV Bình Daân ñaõ ñem laïi keát quaû ñieàu trò toát.<br /> * BV Bình Daân, TP Hoà Chí Minh.<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> 389<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> SUMMARY<br /> INDICATIONS, TECHNIQUE AND RESULTS OF PERICARDOTOMY BY VATS FOR<br /> CARDIAC TAMPONADE.<br /> Vaên Tan, Hoang Danh Tan et al * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004:<br /> 389 - 394<br /> <br /> Background: Cardiac tamponade due to pericardial effusion must be drained urgently. There are a lot of<br /> etiologies of cardiac tamponade that metastase cancer is one. Conventional pericardotomy is complicated and<br /> can cause a lot of consequence, especially for the patients having had respiratory insufficiency and severe<br /> debilities. Pericardotomy can be performed easily by VATs in such situations.<br /> Purpose: To evaluate the indications, the technique and the results of VATS in the treatment of cardiac<br /> tamponade by pericardial effusion.<br /> Materials: All patients with cardiac tamponade by effusion due cancer metatase operated by VATS from<br /> 1997 to the end of 2000 in our department.<br /> Method: Prespective study with long term follow-up.<br /> Technique:- We pratice VATS with Olympus laparoscopic equipment and thoracic trocars.<br /> - The pericardotomy was performed through the anterior axillary line on the 5th intercostal space. The<br /> pericardium was fenestrated 2-3 cms parallel to the phrenic nerve by a sissor through a second trocar under<br /> the light of camera placed on the 4th intercostal space. Sometimes, a 3rd trocar is needed to hold the<br /> pericardium. All the fluid is evacuated and the heart, liberated. A chest tube is inserted to drain the thoracic<br /> cavity.<br /> Results: 18 cases of cardiac tamponade by effusion that the pericardium was fenetrated by VATS. There<br /> are 15 females and 3 males that the middle age, 41. As etiologies, 15 cardiac effusions by metastase of breast<br /> cancer and 3 by invasion of mediastinal neoplasms. The CVP of all cases was over 25 cms OH2. All have had<br /> very difficult to breathe.<br /> As results, 18 cases get good outcome, 2 died in post-op by inefficace pericardotomy because of cardiac<br /> tamponade due to tumor compression.<br /> In the long term follow-up, there are 2 cases that the cardiac tamponade recurs by tumor compression.<br /> The overall median survival rate was 16 months.<br /> Discussion: Cardiac tamponade by effusion is an urgent situation. In our study, almost of them are due to<br /> cancer metastase from the breast.<br /> VATS, a minimized invasive technique can cure the cardiac tamponade.<br /> Conclusion: We apply VATS to perform the pericardotomy since 1996. That may be the first application in<br /> Vieât Nam. We hope that the efficacity of VATS in this field is confirmed by our study.<br /> <br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> Traøn dòch maøng tim-eùp tim (cardiac tamponade)<br /> laø do dòch tích luûy nhanh trong xoang maøng tim laøm<br /> taêng aùp suaát ôû ñoù. Auøp suaát ñaày tim taêng daàn cho ñeán<br /> khi aùp suaát trong xoang maøng tim vaø aùp suaát taâm<br /> tröông baèng nhau maø haäu quaû laø löôïng maùu veà nhæ<br /> <br /> 390<br /> <br /> phaûi giaûm. ÔÛ ñieåm naøy, maùu veà vaø ra khoûi tim giaûm,<br /> tim phaûi co boùp nhanh vaø maïnh ñeå coù theå buø tröø<br /> löông maùu luaân löu. Khi hoaït ñoäng buø tröø yeáu meät,<br /> huyeát aùp ñoäng maïch giaûm vaø maùu nuoâi tim vaø nuoâi<br /> caùc boä phaän sinh toàn giaûm.<br /> Neáu dòch tích luõy nhanh thi khoaûng töø 100 ñeán<br /> 200 ml laø ñuû ñeå gaây eùp tim vì maøng tim khoâng duû<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> thôøi gian ñeå daõn. Khi dòch tích luõy chaäm, maøng tim<br /> daõn daàn thì löôïng dòch tích luõy ñuû ñeå eùp tim raát lôùn,<br /> leân ñeán caû 1000ml.<br /> Traøn dòch-eùp tim laøm cho ngöôøi beänh khoù thôû,<br /> meät, ngaát vaø coù khi bò choaùng. Khaùm thaáy ngöôøi<br /> beänh lo laéng, naèm khoâng yeân vaø baïc nhöôïc vôùi maïch<br /> nhanh nhoû. Tónh maïch coå daõn to, tieáng tim nghe khoù<br /> vaø huyeát aùp ñoäng maïch haï (Beck’s triad). Hoäi chöùng<br /> coå ñieån pulcus paradoxus laø huyeát aùp ñoäng maïch haï<br /> hôn 20mmHg khi ngöôøi beänh thôû vaøo.<br /> Chuïp hình loàng ngöïc thaáy boùng tim lôùn, ñieän theá<br /> QRS thaáp, ST vaø soùng T baát thöôøng treân taâm ñieän ñoà.<br /> Nguyeân nhaân gaây traøn dòch raát nhieàu nhöng traøn<br /> dòch gaây eùp tim thì daãn ñaàu laø traøn maùu do toån<br /> thöông tim. Traøn dòch maøng tim do ung thö di caên<br /> cuõng thöôøng gaëp nhöng traøn ñòch gaây eùp tim thì<br /> hieám.<br /> Trong nhöõng naêm töø 1996 ñeán nay, chuùng toâi ñaõ<br /> nhaän ñieàu trò moät soá tröôøng hôïp traøn dòch maøng timeùp tim do ung thö di caên.<br /> Traøn dòch-eùp tim ñe doïa maïng soáng cho neân phaûi<br /> ñieàu trò caáp cöùu vaø höõu hieäu. Ruùt dòch qua choïc doø<br /> xoang maøng tim baèng kim lôùn laø haønh ñoäng caáp cöùu<br /> ñaàu tieân, tieáp theo coù theå moå, môû maøng tim ñeå daãn<br /> löu dòch. Vì tình traïng beänh nhaân keùm, moät phaãu<br /> thuaät lôùn coù theå gaây bieán chöùng vaø töû vong cao. Noäi<br /> soi loàng ngöïc ñeå caét môû maøng tim laø phaãu thuaät ít<br /> xaâm laán coù theå thöïc hieän nhanh, raát hieäu quaû cho<br /> nhöõng tröôøng hôïp caáp cöùu naøy.<br /> Muïc tieâu<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Thieát bò: heä thoáng maùy noäi soi oå buïng vôùi trocar<br /> loàng ngöïc.<br /> Voâ caûm vaø theá naèm: beänh nhaân naèm nghieâng<br /> phaûi (H.1), ñaàu cao hay nöõa ngoài nöõa naèm ñeå cho deå<br /> thôû sau khi gaây meâ noäi khí quaûn.<br /> Kyõ thuaät: khoan 1 loã 10 ly vaøo loàng ngöïc ôû<br /> khoang lieân söôøn 4-5, treân ñöôøng naùch giöõa hay gaàn<br /> ñöôøng naùch tröôùc (H.2). Thaùm saùt loàng ngöïc qua<br /> camera. Thöôøng thì coù traøn dòch maøng phoåi, cho dòch<br /> thoaùt ra heát. Tim vaø maøng tim khoâng di ñoäan<br /> â g vì traøn<br /> dòch caêng, naèm raát gaàn vôùi thaønh ngöïc. Nhôø camera<br /> quan saùt tìm moät choã thuaän lôïi treân thaønh ngöïc ñeå<br /> choïc trocar thöù hai 5 ly cho duïng cuï moå. Sau khi<br /> choïn vò trí thích hôïp treân maøng tim, thöôøng laø maët<br /> tröôùc beân traùi, duøng keùo caét ñoát doïc 1 ñöôøng khoaûng<br /> 2-3 phaân theo thaàn kinh hoaønh, caùch thaàn kinh 1<br /> phaân. Dòch maøng tim döôùi aùp suaát cao chaûy ra heát vaø<br /> tim ñaäp maïnh. Trong tröôøng hôïp khoù caét maøng tim<br /> vì quaù caêng thì coù theå ñuïc theâm 1 loã thöù 3, 5 ly theo<br /> höôùng daãn cuûa camera, qua ñoù duøng keïp ñeå giöõ maøng<br /> tim cho deã caét môû maøng tim (H.3). Coù theå sinh thieát<br /> maøng tim, thaùm saùt laù taïng cuûa maøng tim, phoåi trung<br /> thaát vaø sinh thieát, neáu coù chæ ñònh. Huùt saïch dòch<br /> trong maøng phoåi, röûa vaø ñaët daãn löu kín.<br /> Hoài tónh vaø haäu phaãu: theo doõi caùc daáu hieäu sinh<br /> toàn, coù theå giuùp thôû 6 giôø sau moå ñeå cho tim-phoåi<br /> hoaït ñoäng bình thöôøng trôû laïi. Neáu khoâng bò bieán<br /> chöùng, coù theå cho xuaát vieän 1-2 ngaøy sau.<br /> Theo doõi: Taát caû beänh nhaân ñeàu ñöôïc theo doõi<br /> cho ñeán khi töû vong.<br /> <br /> Nghieân cöùu veà chæ ñònh, kyõ thuaät vaø keát quaû caét<br /> môû maøng tim qua noäi soi loàng ngöïc ñeå ñieàu trò chöùng<br /> traøn dòch maøng tim-eùp tim.<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU<br /> <br /> Ñoái töôïng<br /> <br /> Ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng<br /> <br /> Laø nhöõng beänh nhaân bò traøn dòch maøng tim, ñaõ<br /> ruùt dòch nhieàu laøn, taùi phaùt gaây eùp tim, ña soá laø töû<br /> trung taâm Ung Böôùu thaønh phoá Hoà Chí Minh chuyeån<br /> ñeán khoa caáp cöùu beänh vieän Bình Daân.<br /> Phöông phaùp<br /> Tieàn cöùu, theo doõi laâu daøi.<br /> <br /> Toång soá beänh nghieân cöùu: 18.<br /> - Tuoåi vaø phaùi<br /> Baûng 1: Tuoåi vaø phaùi.<br /> Tuoåi<br /> 17-35<br /> 36-50<br /> > 50<br /> TS<br /> <br /> Nam<br /> 1<br /> 2<br /> 0<br /> 3<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> Nöõ<br /> 8<br /> 5<br /> 2<br /> 15<br /> <br /> TS<br /> 9<br /> 7<br /> 2<br /> 18<br /> <br /> 391<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> - Beänh goác:<br /> <br /> Baûng 9: Ñieàu trò noäi khoa<br /> <br /> Baûng 2: Beänh goác<br /> Beänh goác<br /> Ung thö vuù<br /> U aùc TT hay phoåi<br /> TS<br /> <br /> Soá TH<br /> 15<br /> 3<br /> 18<br /> <br /> Laâm saøng<br /> Baûng 3: Laâm saøng<br /> Trieäu chöùng<br /> Khoù thôû naëng<br /> Khoù thôû raát naëng<br /> Nhòp tim >120<br /> Raát meät<br /> Tím taùi<br /> Tay chaân laïnh<br /> Khoâng tónh taùo<br /> Choaùng, truïy tim-maïch<br /> <br /> Soá TH<br /> 10<br /> 8<br /> 16<br /> 18<br /> 16<br /> 15<br /> 9<br /> 6<br /> <br /> Baûng 4: Trieäu chöùng thöïc theå<br /> Daáu chöùng<br /> Tam chöùng Beck<br /> Pulcus paradoxus<br /> <br /> Soá TH<br /> 18<br /> 15<br /> <br /> Baûng 5: AÙp huyeát tónh maïch trung taâm:<br /> CVP/ cm H2O<br /> 20 – 30<br /> > 30<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> 15<br /> 3<br /> <br /> Caän laâm saøng:<br /> <br /> Thôøi gian TB<br /> 6 thaùng<br /> 8 thaùng<br /> 3 thaùng<br /> <br /> - Beänh khôûi:<br /> Baûng 7: Thôøi gian traøn dòch cho ñeán eùp tim<br /> Thôøi gian<br /> < 30 ngaøy<br /> > 30 ngaøy<br /> <br /> Soá TH<br /> 12<br /> 6<br /> <br /> Soá laàn huùt dòch TB<br /> 7<br /> 11<br /> <br /> Dòch maøng tim:<br /> Baûng 8: Löôïng dòch maøng tim<br /> Löôïng dòch<br /> < 500 ml<br /> > 500 ml 11<br /> <br /> Soá TH<br /> 7<br /> <br /> Baûng 9: Tính chaát dòch<br /> Tính chaát<br /> Dòch maùu<br /> Dòch muû loaûng<br /> Dòch traéng duïc<br /> <br /> Soâ TH<br /> 12 (coù vi truøng:1)<br /> 5 (coù vi truøng :2)<br /> 1 (döôõng chaáp)<br /> <br /> Keát quaû phaãu thuaät:<br /> Baûng 10: Keát quaû sôùm<br /> <br /> Baûng 6: Baát thöôøng veà xeùt nghieäm<br /> Xeùt nghieäm<br /> Hct < 30%<br /> Baïch caàu > 10.000<br /> Ureâ maùu > 0.50<br /> Ñöôøng maùu > 1.4<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> 6/18<br /> 13/18<br /> 5/18<br /> 3/18<br /> <br /> • Hình aûnh:<br /> Baûng 7: Baát thöôøng veà hình aûnh vaø ñieän ñoà<br /> Hình aûnh<br /> Boùng tim lôùn<br /> Traøn dòch maøng phoåi<br /> Sieâu aâm tim coù traøn dòch roõ<br /> QRS thaáp vaø ST-T baát thöôøng<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> 18 (9 TH coù hôi)<br /> 12 (7 TH caû 2 beân)<br /> 18<br /> 18<br /> <br /> Ñaõ ñieàu trò:<br /> Baûng 8: Ñieàu trò ngoaïi khoa tröôùc khi nhaäp vieän<br /> <br /> 392<br /> <br /> Soâ TH<br /> 13<br /> 3<br /> 18<br /> <br /> Keát quaû sôùm:<br /> <br /> • Xeùt nghieäm:<br /> <br /> Phöông thöùc ñieàu trò<br /> PT Patey<br /> Moå TS U TT<br /> Caét boû u phoái<br /> <br /> Phöông phaùp<br /> Hoùa trò<br /> Hoaù tri + xaï trò<br /> Noäi khoa/ traøn dòch<br /> (maùu, dòch, trôï tim,<br /> lôïi tieåu<br /> <br /> Soâ TH<br /> 15<br /> 2<br /> 1<br /> <br /> Thôøi gian TB<br /> 3 naêm<br /> 6 thaùng<br /> 14 thaùng<br /> <br /> Keát quaû<br /> Raát toát<br /> Toát<br /> Khoâng hieäu quaû<br /> TS<br /> <br /> Soá TH<br /> 12<br /> 4<br /> 2<br /> 18<br /> <br /> 2 tröôøng hôïp khoâng hieäu quaû laø do khoái u di<br /> caên cheøn eùp tim phaûi + traøn dòch maøng tim, sau<br /> khi caét môû maøng tim, maëc duø ñaõ heát dòch nhöng<br /> tim vaãn bò cheøn eùp. Caû 2 tröôøng hôïp ñeàu bò töû vong<br /> sôùm ôû haäu phaãu.<br /> - Keát quaû laâu daøi:<br /> <br /> Nhöõng tröôøng hôïp raát toát laø caùc tröôøng hôïp traøn<br /> dòch maøng tim eùp tim laø chính, khoâng bò böôùu di caên<br /> cheøn eùp vaø khoâng bò boäi nhieãm do ruùt dòch nhieàu laàn.<br /> Trong 16 tröôøng hôïp theo doõi, hieän coøn soáng 7<br /> tröôøng hôïp maø 6 naèm trong nhoùm ung thö vuù vaø 1 laø<br /> u aùc tuyeán hung. Taát caû ñeàu ñaõ hoùa trò vaø tieáp tuïc ñieàu<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> trò duy trì. Thôøi gian theo doõi daøi nhaát laø 35 thaùng vaø<br /> ngaén nhaát laø 3 thaùng, trung bình laø 14 thaùng. Trong<br /> soá 9 tröôøng hôïp töû vong, coù 2 tröôøng hôïp tim bò cheøn<br /> eùp taùi phaùt laø do u lôùn di caên, 7 tröôøng hôïp kia töû<br /> vong do suy kieät vì di caên xa.<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Traøn dòch maøng tim laø beänh thöôøng gaëp trong<br /> noäi-ngoaïi khoa. Nhieàu tröôøng hôïp traøn dòch töï heát sau<br /> khi ñieàu trò noäi khoa töø nhöõng beänh nhö nhieãm truøng<br /> phoåi, nhieãm sieâu vi, lao, töø suy thaän, suy gan, töø beänh<br /> heä thoáng. Moät soá khaùc töø chaán thöông tim gaây traøn<br /> maùu, töø nhieãm truøng gaây vieâm muû, töø ung thö di caên<br /> thì thöôøng phaûi can thieäp ngoaïi khoa. Traøn dòch gaây<br /> cheøn eùp tim, laø tröôøng hôïp phaûi can thieäp caáp cöùu.<br /> Traøn dòch maøng tim cheøn eùp tim trong ung thö<br /> thöôøng hieám. Tröø tröôøng hôïp traøn dòch maøng tim do<br /> ung thö tim ra, traøn dòch maøng tim do ung thö di caên<br /> hay do khoái u maøng tim chieám khoaûng 10% caùc traøn<br /> dòch maøng tim trong ñoù 85% böôùu di caên ôû maøng<br /> tim(1). Haàu heát nhöõng tröôøng hôïp treân laø do ung thö ôû<br /> vuù hay ôû phoåi, phaàn coøn laïi laø do ung thö baïch huyeát,<br /> melanoma vaø lymphoma lan ñeán. Rieâng veà ung thö<br /> maøng tim thì hieám nhöng ngöôøi ta ñaõ baùo caùo nhöõng<br /> tröôøng hôïp bò sarcom, teratom aùc vaø mesothelioma.<br /> Ñònh beänh, ngoaøi caùc trieäu chöùng laâm saøng, X<br /> quang loàng ngöïc, ECG vaø sieâu aâm seõ xaùc ñònh coù traøn<br /> dòch maøng tim. Traøn dòch cheøn eùp tim seõ bieåu hieän roõ<br /> treân laâm saøng nhö meät naëng do truïy tim maïch,<br /> choaùng, khoù thôû naëng neà coøn khaùm thaáy tam chöùng<br /> Beck vaø pulcus paradoxus (maïch ñaûo ?).<br /> Traøn dòch maøng tim-eùp tim caàn ñöôïc ñieàu trò caáp<br /> cöùu maø haønh ñoäng ñaàu tieân laø choïc huùt bôùt dòch<br /> trong xoang maøng tim. Choïc huùt laø caàn thieát, vöøa ñeå<br /> ñieàu trò caáp cöùu taïm, vöøa ñeå ñònh beänh. Löu yù laø choïc<br /> huùt coù theå gaây tai bieán do choïc vaøo tim töø 7 ñeán 20%<br /> cho neân phaûi thöïc hieän döôùi höôùng daãn cuûa sieâu aâm<br /> vaø kieåm tra cuûa ECG(2,3) (H.4). Vì traøn dòch do ung thö<br /> thöôøng taùi phaùt cho neân phaûi choïc huùt nhieàu laàn do<br /> ñoù, nguy cô bieán chöùng raát cao neân, tröôùc ñaây, ngöôøi<br /> ta thöôøng moå ñeå môû roäng maøng tim maø chuùng toâi ñaõ<br /> thöïc hieän töø nhieàu naêm tröôùc(4), (H.5). Daàu môû nhoû<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> vaø coù theå chæ gaây teâ nhöng nguy cô phaãu thuaät khaù<br /> cao cho neân sau 1997, chuùng toâi ñaõ môû maøng trong<br /> nhöõng tröôøng hôïp naøy qua noäi soi loàng ngöïc vaø roõ<br /> raøng ñaõ thaâu löôïm ñöôïc keát quaû toát. Ngoaøi giaûi aùp<br /> cheøn eùp tim haàu nhö vónh vieãn, noäi soi coøn giuùp nhìn<br /> ñaïi theå loáng ngöïc töø beân trong goàm maøng phoåi, phoåi,<br /> maøng tim vaø tim. Ngoaøi ra, neáu caàn thì coù theå sinh<br /> thieát ñeå ñònh beänh. Kyõ thuaät naøy ñöôïc caùc taùc giaû<br /> chaâu Aaâu coâng boá töø naêm 1993(5).<br /> Ñeå ngöøa taùi phaùt, coù taùc giaû(6) ñeà nghò cho hoùa<br /> chaát ñieàu trò ung thö hay tetracycline vaø xoang maøng<br /> phoåi vaø maøng tim, nhöng löu yù laø neáu ngöôøi beänh<br /> soáng laâu coù theå bò vieâm xô maøng tim-eùp tim<br /> (constrictive pericarditis).<br /> Keát quaû cho thaáy môû roäng maøng tim ñeå giaûi aùp<br /> tim qua noäi soi loàng ngöïc raát hieäu quaû vôùi tæ leä taùi<br /> phaùt raát hieám tröø tröôøng hôïp do böôùu cheøn eùp.<br /> Chuùng toâi cuõng chöa gaëp tröôøng traøn dòch maøng tim<br /> taùi phaùt coù vaùch ngaên. Rieâng veà hoäi chöùng sau môû<br /> maøng tim, chuùng toâi coù gaëp 3 tröôøng hôïp (3/18) sau<br /> moå 2 tuaàn. Ngöôøi beänh trôû laïi nhaäp vieän vôùi hoäi<br /> chöùng khoù thôû, ñau töùc ngöïc, khoù chòu nhö loàng ngöïc<br /> bò eùp, ho khan, soát cao vaø meät laû. Chuïp hình ngöïc<br /> thaáy coø traøn dòch maøng phoåi löôïng ít, boùng tim khoâng<br /> lôùn. Taát caû ñeàu khoûi sau 5 ngaøy ñieàu trò baèng thuoác<br /> choáng vieâm vaø khaùng sinh.<br /> <br /> TOÙM TAÉT VAØ KEÁT LUAÄN<br /> Traøn dòch maøng tim-eùp tim do ung thö di caên,<br /> tuy hieám nhöng coù theå gaëp ôû khoa caáp cöùu loàng<br /> ngöïc- tim maïch. Trong thôøi gian 3 naêm (1997-2000),<br /> chuùng toâi ñaõ gaëp 18 tröôøng hôïp maø ña soá laø do ung<br /> thö vuù ñaõ moå, taùi phaùt, di caên.<br /> Ñònh beänh khoâng khoù nhôø beänh caûnh laâm saøng<br /> roõ.<br /> Ñieàu trò goàm choïc huùt, giaûi aùp tim taïm vaø chuaån<br /> bò môû maøng tim qua noäi soi loàng ngöïc caáp cöùu.<br /> Keát quaû ñieàu trò khaù toát, ñaëc bieät khoâng gaây ra<br /> bieán chöùng naëng.<br /> Taát caû beänh nhaân ñöôïc theo doõi vaø chöa thaáy<br /> tröôøng hôïp naøo taùi phaùt gaây eùp tim do traøn dòch.<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> 393<br /> <br />