Đánh giá hiệu quả của việc thay đổi tư thế trên trẻ sơ sinh non tháng, nhẹ cân tại khoa hồi sức sơ sinh Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ 1/6/2017 đến 1/11/2017

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 6 * 2018<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA VIỆC THAY ĐỔI TƯ THẾ<br /> TRÊN TRẺ SƠ SINH NON THÁNG, NHẸ CÂN<br /> TẠI KHOA HỒI SỨC SƠ SINH BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2<br /> TỪ 1/6/2017 ĐẾN 1/11/2017<br /> Lê Ngọc Ánh*, Huỳnh Thị Phương Thảo*, Phạm Thị Bích Vy*,<br /> <br /> Nguyễn Thị Kim Loan*, Đàm Soài Liên*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá của việc thay đổi tư thế trên trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân tại khoa Hồi sức sơ sinh.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu hồi cứu mô tả loạt ca.<br /> Kết quả: Trẻ có tuổi thai từ 28 đến dưới 32 tuần chiếm tỉ lệ cao nhất 54,2%. Trẻ có cân nặng lúc sinh từ<br /> 1500 gr đến dưới 2500 gr chiếm tỉ lệ cao nhất 51%, trẻ cực nhẹ cân (dưới 1000 gr) chiếm 12,5%. Thở dễ êm trong<br /> tư thế nằm sấp cao hơn các tư thế khác 2 - 3%, thở co lõm thấp hơn các tư thế khác 3 - 6%. Trẻ có da niêm hồng<br /> hào trong tư thế nằm sấp cao hơn các tư thế khác từ 1 – 4%, và tím ngoại biên thấp hơn các tư thế khác 1 – 5%.<br /> Trẻ trong tư thế nằm nghiêng phải có SpO2 thấp hơn các tư thế khác 6%. Trẻ có trạng thái nằm yên dễ chịu trong<br /> tư thế nằm sấp cao hơn các tư thế khác từ 2 – 6%. Trẻ có trạng thái quấy, trong tư thế nằm sấp thấp hơn các tư<br /> thế khác 1 - 2%.<br /> Kết luận: Việc thay đổi tư thế trên trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân là rất cần thiết kể cả tư thế nằm sấp. Do đó,<br /> cần thực hiện nghiêm túc quy trình xoay trở trong chăm sóc cho đối tượng này.<br /> Từ khóa: Tư thế trẻ sơ sinh, sơ sinh non tháng.<br /> ABSTRACT<br /> EFFECT OF DIFFERENT POSITIONS IN PRETERM INFANTS ON THE TREATMENT OF NEONATAL<br /> RESPIRATORY FAILURE IN THE NEONATAL INTENSIVE CARE UNIT OF CHILDREN’S HOSPITAL<br /> 2 FROM 01/06/2017 TO 01/11/2017<br /> Le Ngoc Anh, Huynh Thi Phưong Thao, Pham Thi Bich Vy, Nguyen Thi Kim Loan, Dam Soai Lien<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 22 - No 6- 2018: 170 - 174<br /> Objective: To evaluate the effect of different positions in preterm infants with respiratory failure in the<br /> Neonatal Intensive Care Unit of Children Hospital’s 2.<br /> Methods: Case series analysis.<br /> Results: A total of 96 infants were enrolled in this study. Infants born between 28 and 32 weeks’ gestation<br /> was 54,2%. Infants born with birth weight between 1500 gram and 2500 gram was 51%, < 1000 gram was<br /> 12,5%. Compared with other positions, infants in prone position had higher rate of easy breathing from 2 to 3%<br /> and lower rate of respiratory depression from 3 to 6%. Infants in prone positon had higher pink skin rate from 1 to<br /> 4% and less peripheral cyanosis from 1 to 5%. Infants in the right lateral position had lower SpO2 6%. Infants<br /> were more comfortable in prone position than other positions from 2 to 6%. Infants in prone position were less<br /> agitated from 1 to 2%.<br /> Conclusions: Postural changes in preterm infants are necessary, including prone posture. Therefore, it is<br /> essential to seriously follow postural change protocol when taking care of preterm infants.<br /> <br /> *Bệnh viện Nhi Đồng 2.<br /> Tác giả liên lạc: CNĐD Lê Ngọc Ánh, ĐT: 0909100448, Email: anh71hsss@yahoo.com.vn<br /> 170 Chuyên Đề Điều Dưỡng Nhi Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 6 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Key words: Positions in newborn infants, preterm.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Tất cả các trẻ sơ sinh non tháng, nhẹ cân<br /> đang nằm tại khoa hồi sức sơ sinh.<br /> Tư thế trẻ khi nằm trong chăm sóc ở mỗi vị<br /> trí khác nhau đều có những lợi thế và bất lợi Dân số chọn mẫu<br /> khác nhau. Vì vậy, mỗi trẻ nên được đánh giá và Tất cả các trẻ sơ sinh non tháng, nhẹ cân<br /> có tư thế nằm riêng dựa theo tình trạng cá nhân, đang nằm tại khoa hồi sức sơ sinh bệnh viện Nhi<br /> tình trạng bệnh lý(1,2,5). Tại bệnh viện Nhi Đồng 2, Đồng 2 từ 01/6/2017 đến 01/11/2017.<br /> cho dù các bé được xoay trở theo giờ với các tư Kỹ thuật chọn mẫu<br /> thế: nằm ngửa, nằm nghiêng trái, nghiêng phải,<br /> Các trẻ thỏa tiêu chí chọn mẫu và không có<br /> ở các góc độ này đều có lợi cho phổi, tim mạch<br /> tiêu chí loại trừ sẽ được đưa vào mẫu nghiên cứu.<br /> và chức năng tiêu hóa, những cơ chế sinh lý của<br /> những lợi thế này đều đã được chứng minh kể cả Cỡ mẫu<br /> tư thế nằm sấp. Tuy nhiên, cho đến nay tại khoa Lấy tất cả trẻ sơ sinh non tháng, nhẹ cân<br /> Hồi sức sơ sinh, việc xoay trở cho những trẻ sơ đang nằm tại khoa Hồi sức sơ sinh bằng phương<br /> sinh non tháng, nhẹ cân chưa áp dụng nhiều cho pháp chọn mẫu ngẫu nhiên từ 01/06/2017 đến<br /> tư thế nằm sấp. Vì vậy, chúng tôi thực hiện 01/11/2017.<br /> nghiên cứu“. Đánh giá hiệu quả của việc thay Tiêu chí loại trừ<br /> đổi tư thế trên trẻ sơ sinh non tháng, nhẹ cân tại Những trẻ thở máy, những trẻ có phẫu thuật.<br /> khoa Hồi sức sơ sinh, Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ<br /> Phương pháp thu thập số liệu<br /> 01/6/2017 đến 01/11/2017”. Để từ đó xây dựng<br /> Theo biểu mẫu soạn sẵn (xem phần phụ lục).<br /> quy trình xoay trở chuẩn cho trẻ sơ sinh non<br /> tháng nhẹ cân trong bệnh viện. Đạo đức nghiên cứu<br /> Mục tiêu Nghiên cứu này không vi phạm y đức vì:<br /> Mục tiêu chung Tất cả các thông tin về bệnh nhân đều được<br /> bảo mật.<br /> Đánh giá hiệu quả của việc thay đổi tư thế<br /> trên trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân tại khoa Hồi Các số liệu thu thập chỉ nhằm phục vụ cho<br /> sức sơ sinh. nghiên cứu khoa học.<br /> <br /> Mục tiêu cụ thể KẾTQUẢ<br /> Khảo sát đặc điểm dịch tể, lâm sàng của trẻ Đặc điểm dịch tể của trẻ sơ sinh non tháng<br /> sơ sinh non tháng, nhẹ cân thay đổi theo tư thế<br /> Bảng 1. Tuổi thai<br /> nằm sấp.<br /> Tuổi thai Số lượng (n=96) Tỉ lệ (%)<br /> Khảo sát đặc điểm lâm sàng của trẻ sơ sinh 34 - 37 tuần (non muộn) 13 13,5%<br /> non tháng, nhẹ cân thay đổi theo tư thế nằm ngửa. 32 - < 34 tuần (non vừa) 15 15,6%<br /> Khảo sát đặc điểm lâm sàng của trẻ sơ sinh 28 - < 32 tuần (non) 52 54,2%<br /> non tháng, nhẹ cân thay đổi theo tư thế nằm < 28 tuần (cực non) 16 16,7%<br /> nghiêng (trái, phải). Tổng cộng: 96 100%<br /> <br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU Bảng 2. Giới tính<br /> Giới tính Số lượng (n=96) Tỉ lệ (%)<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nam 52 54,2%<br /> Mô tả hàng loạt ca.<br /> Nữ 44 45,8%<br /> Đối tượng nghiên cứu Tổng cộng: 96 100%<br /> Dân số mục tiêu<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Nhi Khoa 171<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 6 * 2018<br /> <br /> Bảng 3. Địa chỉ Tổng trạng Số lượng (n=96) Tỉ lệ (%)<br /> Địa chỉ Số lượng (n=96) Tỉ lệ (%) Tím môi, đầu chi 11 11,5%<br /> TP. HCM 18 18,7% Nhợt nhạt 16 16,6%<br /> Tỉnh 78 81,3% Co gồng 03 3,1%<br /> Tổng cộng: 96 100% Hồng hào 64 66,7%<br /> Tổng cộng: 96 100%<br /> Bảng 4. Cân nặng lúc sinh<br /> Số lượng Tỉ lệ<br /> Bảng 7. Tình trạng hô hấp khi nhập khoa<br /> Cân nặng lúc sinh Số lượng Tỉ lệ<br /> (n=96) (%)<br /> Tình trạng hô hấp<br /> > 2500 gr (đủ cân) 02 2,1% (n=96) (%)<br /> 1500 gr - < 2500 gr (nhẹ cân) 49 51,0% Thở êm 02 2,1%<br /> 1000 gr - < 1500 gr (rất nhẹ cân) 33 34,4% Thở co kéo nhẹ 38 39,6%<br /> < 1000 gr ( cực nhẹ cân) 12 12,5% Co kéo cơ liên sườn, hõm ức 09 9,4%<br /> Tổng cộng: 96 100% Có cơn ngưng thở 07 7,3%<br /> Theo nhịp bóp bóng 40 41,6%<br /> Bảng 5. Chẩn đoán bệnh<br /> Tổng cộng: 96 100%<br /> Chẩn đoán bệnh Số lượng (n=96) Tỉ lệ (%)<br /> Bệnh màng trong 52 54,2% Đặc điểm lâm sàng của trẻ ở các tư thế<br /> Nhiễm khuẩn sơ sinh 22 22,9% Bảng 8. Hỗ trợ hô hấp<br /> Tim bẩm sinh 03 3,1% Hỗ trợ hô hấp Số lượng (n=96) Tỉ lệ (%)<br /> Viêm phổi 19 19,8% Thở khí trời 6 6,2%<br /> Tổng cộng: 96 100% Thở NCPAP 86 89,6%<br /> Bảng 6. Tổng trạng khi mới nhập khoa Thở NiV 2 2,1%<br /> Tổng trạng Số lượng (n=96) Tỉ lệ (%) thở ECPAP 2 2,1%<br /> Tím toàn thân 02 2,1% Tổng cộng 96 100%<br /> <br /> Bảng 9. Tổng trạng chung<br /> Nằm ngửa Nằm sấp Nằm nghiêng Nằm nghiêng<br /> Tổng trạng<br /> N (%) n(%) phải n (%) trái n (%)<br /> Thở êm, dễ 85 (88,5%) 89 (92,7%) 85 (88,5%) 83 (86,5%)<br /> Thở co lõm 11 (11,5%) 07 (7,3%) 11 (11,5%) 13 (13,5%)<br /> Mạch quay rõ đều 96 (100%) 96 (100%) 95 (99%) 96 (100%)<br /> Mạch quay khó bắt 00 00 01(1%) 00<br /> Da, niêm hồng 92 (95,8%) 94 (97,9%) 93 (96,8%) 89 (92,7%)<br /> Tím ngoại biên 04 (4,2%) 02 (2,1%) 03 (3.1%) 06 (6,2%)<br /> Trung bình SpO2 (%) 95, 4% 95,6% 89,4% 96%<br /> Cơn giảm SpO2 tự nhiên (lần) 37 (38,5%) 21 (21,8%) 34 (35,4%) 30 (31,2%)<br /> Bảng 10. Trạng thái của trẻ<br /> Trạng thái của trẻ Nằm ngửa n(%) Nằm sấp n(%) Nằm nghiêng phải n(%) Nằm nghiêng trái n(%)<br /> Nằm yên, dễ chịu 81 (84,4) 85 (88,5%) 83 (86,4%) 82 (85,4%)<br /> Quấy, khóc nhiều 13 (13,5) 09 (9,4%) 11 (11,5%) 10 (10,4%)<br /> <br /> BÀN LUẬN 2500gr chiếm tỉ lệ cao nhất 51% thấp hơn nghiên<br /> cứu của Lê Nguyễn Nhật Trung là 62,3% (134<br /> Qua nghiên cứu 96 trẻ sơ sinh non tháng qua<br /> trẻ)(4). Và trong nghiên cứu của chúng tôi có 12<br /> các tư thế. Chúng tôi có một số nhận xét như sau:<br /> trẻ (12,5%) có cân nặng cực nhẹ cân dưới 1000gr<br /> Thứ nhất, về đặc điểm dịch tể, lâm sàng cao hơn trong nghiên cứu của Lê Nguyễn Nhật<br /> Số trẻ sinh non từ 28 đến dưới 32 tuần chiếm Trung là 2,3% (5 trẻ).<br /> tỉ lệ cao nhất 54,2% cao hơn trong nghiên cứu Hơn 54% trẻ có chẩn đoán bệnh màng trong<br /> của tác giả Lê Nguyễn Nhật trung là 40,5% (87 kèm theo non tháng nhẹ cân. Vấn đề này cũng<br /> trẻ)(4) và cân nặng lúc sinh từ 1500gr đến dưới phù hợp với lâm sàng trên những trẻ sơ sinh non<br /> <br /> <br /> 172 Chuyên Đề Điều Dưỡng Nhi Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 6 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tháng nhẹ cân. Tuy nhiên, tỉ lệ này thấp hơn trạng thái trẻ quấy khóc nhiều, thì tư thế trẻ nằm<br /> nghiên cứu của Lê Nguyễn Nhật Trung là 75,4% sấp cũng cho kết quả tốt hơn, thấp hơn các tư thế<br /> (164 trẻ)(4). khác từ 1 - 2%.<br /> Thứ hai, về đặc điểm của trẻ ở các tư thế KẾT LUẬN<br /> Chúng tôi ghi nhận, số trẻ được hỗ trợ hô Trẻ có tuổi thai từ 28 đến dưới 32 tuần chiếm<br /> hấp với NCPAP chiếm cao nhất 89,6% (86 trẻ), tỉ lệ cao nhất 54,2%.<br /> thở khí trời chiếm 6,2% (6 trẻ), thở NiV và thở<br /> Trẻ co cân nặng lúc sinh từ 1500 gr đến dưới<br /> ECPAP chiếm 2,1% (2 trẻ). Nhìn chung vấn đề<br /> 2500gr chiếm tỉ lệ cao nhất 51%, trẻ cực nhẹ cân<br /> hô hấp qua các tư thế, thì tư thế nằm sấp ổn hơn<br /> (dưới 1000gr) chiếm 12,5%.<br /> nhất, như thở dễ êm trong tư thế nằm sấp cao<br /> Trẻ có chẩn đoán bệnh màng trong chiếm<br /> hơn các tư thế khác 2 - 3%, thở co lõm thấp hơn<br /> tỉ lê cao nhất 54,2%, nhiễm khuẩn sơ sinh,<br /> các tư thế khác 3 - 6%.<br /> viêm phổi và tim bẩm sinh lần lượt là 22,9%,<br /> Vấn đề tính chất nhịp mạch quay, thì không<br /> 19,8% và 3,1%.<br /> có sự khác biệt đáng kể giữ các tư thế, hầu hết trẻ<br /> Trẻ được hỗ trợ hô hấp với NCPAP chiếm tỉ<br /> trong các tư thế có nhịp mạch quay đều rõ và<br /> lê cao nhất 89,6% (86 trẻ).<br /> chênh lệch gần 1%. trong nghiên cứu của tác giả<br /> Gilles D, Wells D, Bhandari AP (2012) có đề cập Thở dễ êm trong tư thế nằm sấp cao hơn các<br /> đến vấn đề nhịp mạch giảm khoảng 4 lần / phút tư thế khác 2 - 3%, thở co lõm thấp hơn các tư thế<br /> trong tư thế nằm sấp so với các tư thế khác(3). khác 3 - 6%.<br /> Vấn đề tím và màu sắc da niêm của trẻ qua Hầu hết trẻ trong các tư thế có nhịp mạch<br /> các tư thế, trong nghiên cứu chúng tôinhận thấy quay đều rõ và chênh lệch gần 1%.<br /> tư thế nằm sấp có da niêm hồng hào cao hơn các Trẻ có da niêm hồng hào trong tư thế nằm<br /> tư thế khác từ 1 – 4%, tím ngoại biên trong tư thế sấp cao hơn các tư thế khác từ 1 – 4%, tím ngoại<br /> nằm sấp thấp hơn các tư thế khác 1 – 5%. biên thấp hơn các tư thế khác 1 – 5%.<br /> Vấn đề sự khác biệt SpO2 qua các tư thế, Trẻ trong tư thế nằm nghiêng phải có SpO2<br /> trong nghiên cứu chúng tôi ghi nhận chỉ có tư thấp hơn các tư thế khác 6%.<br /> thế nằm nghiêng phải có SpO2 thấp hơn các tư Trẻ có trạng thái nằm yên dễ chịu trong tư<br /> thế khác 6%. Trong nghiên cứu của tác giả Gilles thế nằm sấp cao hơn các tư thế khác từ 2 – 6%.<br /> D,Wells D, Bhandari AP (2012) SpO2 trong tư thế Trẻ có trạng thái quấy, trong tư thế nằm sấp<br /> nằm nghiên trái cao hơn các tư thế khác 1%(3),<br /> thấp hơn các tư thế khác 1 - 2%.<br /> trong nghiên cứu của tác giả Marisa A. A.<br /> Brunherottil, Francisco E. Martinez chỉ ra tư thế<br /> KIẾN NGHỊ<br /> trẻ nằm sấp có SpO2 cao hơn tư thế nằm ngửa Qua nghiên cứu với kết quả trên. Chúng tôi<br /> 2%(3). Bên cạnh đó, trong nghiên cứu chúng tôi có kiến nghị như sau:<br /> ghi nhận cơn giảm SpO2 tự nhiên ở tư thế trẻ Cần xây dựng quy trình xoay trở BN sơ<br /> nằm sấp là ít nhất chiếm 21,8% (21 trẻ), các tư thế sinh non tháng ở đầy đủ các tư thế, kể cả tư<br /> còn lại chiếm từ 31,2% - 38,5% (30 – 38 trẻ). thế nằm sấp.<br /> Trạng thái của trẻ qua các tư thế, chúng tôi Nhân viên khi chăm sóc cần tuân thủ<br /> ghi nhận tư thế nằm sấp có kết quả khá tốt: ở nghiêm chỉnh quy trình xoay trở đã xây dựng.<br /> trạng thái trẻ nằm yên dễ chịu chiếm tỉ lệ cao TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> nhất 88,5%, cao hơn các tư thế khác từ 2 – 6%; ở 1. Balaguer A (2013). "Infant position in neonates receiving<br /> mechanical ventilation.". The Cochrane Library, pp. 111.<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Nhi Khoa 173<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 6 * 2018<br /> <br /> 2. Edward A, Gillian M, Jim R (2016). Poisioning of sick and Randomized Clinical Trial.” Research in developmental disabilities,<br /> preterm infants.Oxford handbook of Children's and Young 35(2): pp. 490–497.<br /> People's Nursing, 2rd edition,16, pp. 657-660.<br /> 3. Gilles D,Wells D, Bhandari AP (2012). Poisitioning for acute<br /> Ngày nhận bài báo: 10/11/2018<br /> resiratory distress in hospitalised infants and children. Cochrane<br /> Database of Systermatic Reviews, 7, CD003645. Ngày phản biện nhận xét bài báo: 25/11/2018<br /> 4. Lê Nguyễn Nhật Trung (2015) " Khảo sát kết quả điều trị trẻ sơ sinh<br /> Ngày bài báo được đăng: 10/12/2018<br /> sanh non 26 - 34 tuần tuổi thai tại bệnh viện Nhi Đồng 2, tr.56.<br /> 5. Madlinger-L (2017).“The Effects of Alternative Positioning on<br /> Preterm infants in the Neonatal Intensive Care Unit: A<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 174 Chuyên Đề Điều Dưỡng Nhi Khoa<br />