Đánh giá kết quả phẫu thuật chỉnh hình bàn chân bẹt theo phương pháp Mossad

Chia sẻ: ViThimphu2711 ViThimphu2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bàn chân bẹt mềm xảy ra ở trẻ em, gây biến dạng vẹo ngoài thứ phát ở gối làm cho trẻ đi lại khó khăn, dễ bị vấp ngã, thường được chỉnh sửa bằng dụng cụ chỉnh hình. Điều trị phẫu thuật chỉnh hình bàn chân giúp trẻ hòa nhập sinh hoạt bình thường, không còn lệ thuộc vào dụng cụ chỉnh hình. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá kết quả hình thái học và chức năng bàn chân sau điều trị phẫu thuật theo phương pháp Mossad.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá kết quả phẫu thuật chỉnh hình bàn chân bẹt theo phương pháp Mossad

TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016 ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ PHẪU THUẬT CHỈNH HÌNH BÀN CHÂN BẸT THEO PHƯƠNG PHÁP MOSSAD Nguyễn Văn Thanh TÓM TẮT BV Chỉnh hình và Đặt vấn đề và mục tiêu nghiên cứu PHCN TP. HCM Bàn chân bẹt mềm xảy ra ở trẻ em, gây biến dạng vẹo ngoài thứ phát ở gối làm cho trẻ đi lại khó khăn, dễ bị vấp ngã, thường được chỉnh sửa bằng dụng cụ chỉnh hình. Điều trị phẫu thuật chỉnh hình bàn chân giúp trẻ hòa nhập sinh hoạt bình thường, không còn lệ thuộc vào dụng cụ chỉnh hình. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá kết quả hình thái học và chức năng bàn chân sau điều trị phẫu thuật theo phương pháp Mossad. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu Đây là nghiên cứu tiền cứu được thực hiện cho 20 bàn chân, bệnh nhân ở độ tuổi từ 05 đến 10 tuổi, từ tháng 4/2012 đến tháng 4/2015 tại Khoa Phẫu thuật chỉnh hình, BV Chỉnh hình và Phục hồi chức năng TP. Hồ Chí Minh. Phẫu thuật tạo vòm gan chân bằng cách đục xương chêm trong hình nêm, cắt ngang cổ xương gót ghép mảnh xương ghép hình nêm vào; chuyển hướng gân cơ chày trước đính vào chỏm xương sên giữ bằng kim Kirschner; kéo dài gân gót, gân cơ mác dài và mác ngắn. Đánh giá kết quả bằng hình ảnh X-quang, hình thái học và chức năng bàn chân. Kết quả Qua theo dõi 20 bàn chân từ 2 tháng đến 18 tháng (trung bình 7 tháng) kết quả sau phẫu thuật đạt tỉ lệ rất tốt 85%, tốt 15%. Kết luận Phẫu thuật chỉnh hình bàn chân bẹt theo phương pháp Mossad rất hiệu quả ở loại bàn chân bẹt nặng Denis III giúp trẻ sinh hoạt độc lập không còn lệ thuộc vào dụng cụ chỉnh hình. Thực hiện phẫu thuật này ở lứa tuổi 05 hoặc 06 đem lại kết quả tốt ở bàn chân và không để lại biến dạng thứ phát ở gối. Nên phẫu thuật tất cả các trường hợp bàn chân bẹt có triệu chứng đau bàn chân hay có nguy cơ biến dạng thứ phát ở gối. ĐẶT VẤN ĐỀ của tác giả Viladot, Miller, Koutsogiannis, Giannestras, Bàn chân bẹt là tình trạng biến dạng bàn chân mà Mossad… phương pháp phẫu thuật thay đổi ở các tác giả cung dọc của bàn chân (vòm gan chân) bị sụp xuống, khác nhau liên quan đến việc chuyển gân, hàn khớp, hay toàn bộ gan chân tiếp xúc với mặt đất. Đa số các trường dùng các dụng cụ nhân tạo chêm vào xoang cổ chân… hợp là bàn chân bẹt mềm, xảy ra ở trẻ nhỏ được phát Ở Việt Nam, đa số các nơi điều trị bảo tồn : Mang hiện lúc trẻ tập đứng, tập đi do hệ thống dây chằng của giày tật hay nẹp bàn chân, vật lý trị liệu. Chưa có báo các khớp ở vùng cổ chân lỏng lẻo. cáo nào về phẫu thuật chình hình bàn chân bẹt. Tại bệnh viện Chỉnh hình và Phục hồi chức năng TP. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Đánh Hồ Chí Minh hàng năm tiếp nhận điều trị số lượng trẻ bị giá kết quả phẫu thuật chỉnh hình bàn chân bẹt theo tật bàn chân bẹt rất nhiều. Từ tháng 01/2013 đến tháng phương pháp Mossad” với các mục tiêu sau: 09/2013 phòng khám tiếp nhận 167 bệnh nhi bàn chân bẹt. 1. Đánh giá kết quả hình thái học bàn chân. Vấn đề điều trị bàn chân bẹt hiện nay chưa có phác 2. Đánh giá chức năng bàn chân. đồ rõ ràng thống nhất. Trên thế giới, phẫu thuật bàn chân 3. Đánh giá các biến chứng: nhiễm trùng, biến bẹt ở những trường hợp bàn chân bẹt nặng như báo cáo 194
chứng liền xương, tụt kim Kirschner, viêm thoái hóa khớp, * T1MT: góc hợp bởi trục xương sên và xương bàn 1, sụp vòm gan chân lại. bình thường 50 (-70;200) * CP: độ nghiêng của xương gót, bình thường ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 250 (150;300) 1.Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu * T-H: góc hợp bởi trục xương sên và mặt Bệnh nhân bị tật bàn chân bẹt mềm đến khám và phẳng ngang, bình thường 270 (50;370) điều trị tại BV Chỉnh hình và Phục hồi chức năng TP. Hồ Chí Minh ở độ tuổi từ 05 tuổi trở lên, độ II và độ III theo phân loại của Denis. Loại trừ những trường hợp bàn chân bẹt do bệnh lý thần kinh cơ: loạn dưỡng cơ, bại não, u tủy màng tủy 2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu mô tả tiền cứu. Bệnh nhân đến khám bệnh được làm hồ sơ bệnh án theo mẫu, chẩn đoán xác định, nhập viện làm các xét - Tư thế thẳng có chịu trọng lực: đo góc giữa trục xương nghiệm cận lâm sàng: chụp X-quang bàn chân hai tư thế sên và xương bàn 1, bình thường góc này bằng 0. thẳng và bên có chịu trọng lực, các xét nghiệm tiền phẫu và lấy dấu gan chân. Chọn bệnh nhân nằm trong đối tượng nghiên cứu. Phẫu thuật chỉnh hình bàn chân theo phương pháp Mossad. Hậu phẫu ổn định cho bệnh nhân xuất viện, tái khám theo lịch. Ghi nhận các dấu hiệu lâm sàng, X-quang kiểm tra vào phiếu theo dõi, lưu phim X-quang. Kết quả điều trị được đánh giá ở lần khám cuối cùng. Các số liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê * Phân loại bàn chân bẹt: Theo phân loại Denis bàn STADA 8.0 chân bẹt có ba độ dựa vào hình ảnh dấu gan chân: * Chẩn đoán: đặc điểm lâm sàng của bàn chân bẹt - Độ I : bề rộng của bàn chân giữa bằng phân nửa bề có bốn biến dạng bàn chân như sau: rộng của bàn chân trước. - Sụp vòm gan chân. - Độ II : bề rộng của bàn chân giữa bằng bề rộng của - Bàn chân trước vẹo ngoài. bàn chân trước. - Bàn chân trước xoay ngoài. - Độ III : bề rộng của bàn chân giữa lớn hơn bề rộng của bàn chân trước. - Gót chân vẹo ngoài. * Hình ảnh X-quang: - Tư thế nghiêng có chịu trọng lực: đo các góc T1MT, CP, T-H. Phần 3: Phẫu thuật chấn thương chung 195
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016 * Phương pháp phẫu thuật: Rạch da bờ trong bàn chân, cách mắt cá trong về phía Khâu lại chỗ bám gân cơ chày sau. trước # 1cm chạy dọc ra trước đến nền xương bàn 1. Rạch da dọc bờ ngoài bàn chân cách mắt cá ngoài # Bộc lộ, cắt chỗ bám gân cơ chày sau vào bờ trong 1cm về phía trước tới khớp gót-hộp. Bộc lộ kéo dài gân xương chêm trong. cơ mác dài, mác ngắn thêm # 1,5cm. Đục hình nêm xương chêm trong theo hướng mở về Đục gãy ngang cổ xương gót, tách hai đầu gãy ra xa, phía trong và phía dưới. đặt miếng xương hình nêm vào. Bóc tách, bộc lộ gân cơ chày trước, kéo gân này Rạch da dọc sau trong gân gót, bộc lộ kéo dài gân gót xuống dưới, vào trong và ra sau. Tạo hướng mới cho gân theo hình chữ Z. cơ chày trước. Đóng các vết mổ. Giữ hướng mới cho gân cơ chày trước bằng cách Bó bột Botte thấp, cổ chân 900 khuôn bột theo vòm xuyên 1 kim Kirschner vào củ xương thuyền, khâu đính gan chân. gân này vào màng xương. *Đánh giá kết quả: Theo tiêu chuẩn Viladot (1997) dựa vào hình thái bàn chân và các triệu chứng lâm sàng, hình ảnh dấu gan chân và hình ảnh x-quang, chia làm bốn mức độ Kết quả Triệu chứng X-quang Dấu gan chân Rất tốt Không Bình thường Bình thường hay độ I Tốt không Gần như bình thường Độ I khá Bàn chân có thay đổi, còn biến dạng Không bình thường Độ II rõ cần mang dụng cụ chỉnh hình kém Bàn chân nắn quá giới hạn hay còn Không bình thường Độ II, độ III biến dạng nhiều KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 2. Tuổi Qua nghiên cứu 20 bàn chân trên 11 bệnh nhân, các kết quả được ghi nhận như sau: 1. Giới 3. Thời gian theo dõi 196
4. Đánh giá kết quả chằng gian cốt sên gót, dây chằng gan chân dài và ngắn, dây chằng mặt gan của các bao khớp và gân cơ chày sau. 1. Kết quả lâm sàng Việc tái tạo vòm gan chân, tác giả Mossad cắt một Tất cả 20 ca đều có kết quả tốt về mặt hình thái học phần đầu xa xương thuyền và đầu gần xương chêm bàn chân: gót chân hết vẹo ngoài, bàn chân trước hết vẹo trong hình nêm mở góc vào trong, xuống dưới và hàn ngoài, có vòm gan chân. khớp thuyền sên này. Chúng tôi cũng đục xương mở Các vết mổ liền sẹo tốt trong 20 ca, không nhiễm góc như Mossad nhưng chỉ đục trong phần thân xương trùng vết mổ. chêm trong không đụng đến đầu xương, mặt sụn khớp và không hàn khớp thuyền sên. Điểm khác biệt này giúp Có 01 ca trồi kim Kirschner ra da chiếm tỉ lệ 5%, rút cho sự phát triển chiều dài của bàn chân được cân đối kim Kirschner sau mổ 02 tháng. Bàn chân ổn định sau với chiều cao cơ thể khi trẻ lớn lên. Toàn bộ hệ thống khi lấy kim Kirschner. khớp xương ở cổ chân không bị ảnh hưởng, cấu trúc giải Dấu gan bàn chân ghi nhận: hình ảnh bình thường 17 phẫu và chức năng được giữ nguyên vẹn. ca, độ I là 03 ca. Trong thì cắt xương gót và chêm mảnh xương hình 2. Kết quả X-quang nêm vào, tác giả Mossad lấy mảnh xương ghép ở mào Tất cả các trường hợp lành xương sau 08 tuần. Kết chậu ghép vào. Chúng tôi dùng mảnh xương ghép lấy ra quả trở về bình thường: 17 ca (85%); và gần bình thường từ xương chêm trong ghép vào xương gót. Như vậy sẽ 03 ca (15%). giúp bệnh nhân tránh được một đường mổ và đục xương 3. Kết quả dấu gan chân ở nơi mào chậu, rút ngắn thời gian mổ. Tuy nhiên, để Bình thường :17 ca (85%); độ I: 3 ca (15%). làm được điều này chúng tôi đục xương chêm trong hết sức cẩn thận và có tính toán trước để làm sao vừa 4. Kết quả chung có mảnh xương ghép thích hợp mà vừa mở đúng góc Kết quả Số ca Tỷ lệ(%) xương chêm trong như mong muốn. Rất tốt 17 85 2. Chỉ định phẫu thuật Tốt 03 15 Khá 00 00 ♦ Chỉ định phẫu thuật bàn chân bẹt ở độ nào theo Kém 00 00 phân loại Denis? Đa số các tác giả phẫu thuật bàn chân bẹt khi bàn chân biến dạng ở mức độ nặng, độ III theo Denis. Lúc này bàn chân đã có đầy đủ các biến dạng: bàn chân trước vẹo ngoài, xoay ngoài; gót chân vẹo ngoài và sụp vòm gan chân. Ở giai đoạn này, bệnh nhân mang nẹp chỉnh hình bàn chân rất khó khăn, lực tác dụng lên các điểm nắn chỉnh trên nẹp rất lớn. Các biến dạng thứ phát xảy ra ở gối, cột sống… Vậy bàn chân bẹt ở độ II có chỉ định phẫu thuật không? ở giai đoạn này, theo cơ chế biến dạng bàn chân bẹt thì chỏm xương sên trượt ra khỏi xương gót BÀN LUẬN gần hoàn toàn. Gót chân lúc này lệch trục vẹo ngoài làm cho trục chi không còn bình thường, gối bị xê dịch vào 1. Phương pháp phẫu thuật trong so với trục của chi. Điều này sẽ nhanh chóng tiến • Phương pháp mổ chúng tôi có điểm gì khác với tác triển mức độ bẹt hơn nếu không điều trị bằng dụng cụ giả Mossad? nẹp bàn chân. Dùng nẹp trong trường hợp này hiệu quả Chúng tôi áp dụng phương pháp mổ theo tác giả không cao vì các lực tác dụng lên các điểm nắn chỉnh Mossad đó là tái tạo vòm gan chân và chuyển hướng gân lớn làm cho bệnh nhân đau chân ở các vị trí này. Nên cơ chày trước để tăng cường sức mạnh của hệ thống giữ phẫu thuật được đặt ra sớm cho bàn chân bẹt độ II. vững vòm gan chân: Cân gan chân, dây chằng spring, Bàn chân bẹt độ I: theo Tachjian nếu gót chân không bao khớp sên thuyền trong, dây chằng Đenta nông, dây lệch ngoài quá 10-150 mà không có co rút cơ tam đầu Phần 3: Phẫu thuật chấn thương chung 197
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016 cẳng chân thì không cần điều trị. Nếu có co rút cơ tam KẾT LUẬN đầu cằng chân thì tập vật lý trị liệu, mang nẹp. Phẫu Qua nghiên cứu này chúng tôi có một số kết luận sau thuật chưa được đặt ra ở giai đoạn này. 1. Điều trị sớm khi phát hiện trẻ bị tật bàn chân bẹt Chúng tôi thử so sánh tỷ lệ thành công với một số bằng dụng cụ chỉnh hình. tác giả 2. khi trẻ đến 05 tuổi mà bàn chân bẹt biến dạng ở độ Koutsogiannis : 94% III hoặc độ II có triệu chứng đau ở bàn chân thì điều trị Miller : 95% phẫu thuật chỉnh hình. Viladot : 90% 3. Phẫu thuật chỉnh hình bàn chân bẹt theo phương Mossad : 90% pháp Mossad có tỷ lệ thành công cao, không cần dùng các Tỷ lệ thành công của chúng tôi có cao hơn. Tuy dụng cụ nhân tạo đắt tiền. Ít xảy ra biến chứng sau mổ. nhiên, vì thời gian theo dõi của chúng tôi còn ngắn từ 2 4. Chỉ đục thân xương chêm trong và không hàn tháng đến 18 tháng và cỡ mẫu nhỏ (chỉ có 20 ca). Chúng khớp ở thì tạo vòm gan chân giúp giữ nguyên cấu trúc tôi sẽ tiếp tục hoàn thành nghiên cứu trong tương lai. giải phẫu xương ở vùng cổ chân. Do đó, trường hợp trẻ bị bàn chân bẹt nặng có thể phẫu thuật ở tuổi sớm hơn. Hình ảnh minh họa: ● Bệnh nhân nữ, sinh năm 2004: bàn chân hai bên trước mổ. Hình ảnh X-quang bàn chân trước mổ và sau mổ: Hình ảnh X-quang sau mổ 8 tuần: 198
• Bàn chân phải sau mổ: • Bàn chân hai bên sau mổ: chân phải sau 6 tháng, chân trái sau 3 tháng. Tài liệu tham khảo 1. Mossad, Hazem E.: The severe flatfoot: A combined 4. Evans , D. C.: calcaneovalgus deformity. J. Bone Joint reconstrucsive procedure with rerouting of tibialis anterior Surg., 57-B:270, 1975. tendon. Philadelphia, W.B. Saunders Co., 1999. 5. Miller, G. R.: The operative treatment of hypermobile flatfoot 2. Tachjian, Mihran O.: The child’s foot. Philadelphia, W.B. in the young child. clin, Orthop. ,122:95,1977. Saunders Co., 1985. 3. Giannestras, N.J.: Flexible valgus flatfoot resulting from naviculo-cuneiform and talonavicular sag. surgical correction in the adolescent. In Bateman, JE., (ed.): Foot Science. Philadelphia, W.B. Saunders Co., 1976. Phần 3: Phẫu thuật chấn thương chung 199