Đề án Thạc sĩ Quản lý công: Phản biện xã hội của Mặt trân Tổ Quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:84

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

xMục tiêu của đề án "Phản biện xã hội của Mặt trân Tổ Quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị" là nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất một số giải pháp và lộ trình thực hiện đề án nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Thạc sĩ Quản lý công: Phản biện xã hội của Mặt trân Tổ Quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị

2 BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THỦY THANH PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THỦY THANH PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. LÊ THỊ HẰNG Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề án này là công trình nghiên cứu nghiêm túc, kết quả nghiên cứu lấy từ thực tiễn đơn vị công tác. Các số liệu chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác ngoài đề án này. Tài liệu tham khảo là nơi dẫn nguồn của tác giả để trích dẫn thông tin và số liệu sử dụng trong đề án. Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2024 Học viên Nguyễn Thị Thuỷ Thanh
ii LỜI CẢM ƠN Đề án này được hoàn thành là kết quả nỗ lực của bản thân và sự hướng dẫn hết sức quý báu của Quý Thầy, Cô giáo tại Học viện HCQG. Thầy, Cô đã luôn quan tâm, giúp đỡ tôi trong việc truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm nghiên cứu trong suốt quá trình tham gia học và viết Đề án. Đặc biệt, để hoàn thành được Đề án này, tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến GV hướng dẫn – Cô giáo TS. Lê Thị Hằng. Cô đã tận tình hướng dẫn, góp ý, chỉnh sửa cho tôi những vấn đề còn thiếu sót trong quá trình thực hiện Đề án tốt nghiệp. Cuối cùng, tôi cũng xin được cảm ơn các CB, CC và NLĐ tại Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị đã hỗ trợ tham gia trả lời các phiếu khảo sát, tạo điều kiện thuận lợi cho bản thân tôi được thu thập những thông tin cần thiết cho việc hoàn thành Đề án này. Mặc dù bản thân đã cố gắng rất nhiều nhưng do còn nhiều giới hạn về kiến thức và kỹ năng nên Đề án không thể tránh khỏi những hạn chế. Vì vậy, tôi rất mong nhận được nhiều sự ý kiến đóng góp từ Quý Thầy, Cô phụ trách để tôi có thể chỉnh sửa Đề án nghiên cứu được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Học viên Nguyễn Thị Thuỷ Thanh
iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do xây dựng đề án ..................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 6 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu................................................................... 7 5. Phương pháp nghiên cứu đề án ....................................................................... 7 6. Ý nghĩa thực tiễn của đề án ............................................................................ 8 7. Kết cấu của đề án ........................................................................................... 9 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM .................................................................................. 10 1.1. Khái quát chung về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ....................................... 10 1.1.1. Sơ lược lịch sử hình thành và phát triển Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 10 1.1.2. Vị trí, vai trò, chức năng ......................................................................... 10 1.1.3. Quyền hạn và trách nhiệm ...................................................................... 12 1.1.4. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động ............................................................ 12 1.2. Phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ..................................... 13 1.2.1. Phản biện xã hội và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam .. 13 1.2.2. Đặc điểm, tính chất và nguyên tắc của phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc ............................................................................................................. 16 1.2.3. Nội dung, hình thức, đối tượng, phạm vi phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ................................................................................................. 20 1.2.4. Vai trò của phản biện xã hội ................................................................... 23 1.2.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ............................................................................................................. 24 1.3. Cơ sở chính trị, pháp lý thực hiện Đề án .................................................... 27 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 29 Chương 2 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM TỈNH QUẢNG TRỊ.......................... 30 2.1. Đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội tác động đến hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị ............................................... 30 2.1.1. Đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Trị................................. 30 2.1.2. Khái quát Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị............................ 31 2.2. Phân tích thực trạng hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc tỉnh Quảng Trị ......................................................................................................... 32
iv 2.2.1. Công tác lập kế hoạch............................................................................. 32 2.2.2. Công tác triển khai thưc hiện .................................................................. 33 2.2.3. Thực trạng hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị .................................................................................................. 40 2.3. Đánh giá thực trạng hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc tỉnh Quảng Trị ......................................................................................................... 45 2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân ........................................................................ 45 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ......................................................................... 47 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 48 Chương 3 GIẢI PHÁP VÀ LỘ TRÌNH THỰC HIỆN HOẠT ĐỘNG PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC TỈNH QUẢNG TRỊ TRONG NĂM 2025-2026............................................................................... 49 3.1. Quan điểm, phương hướng về nâng cao chất lượng hoạt động phản biện của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội............................................ 49 3.1.1. Tăng cường PBXH của MTTQ Việt Nam gắn liền với việc đại diện, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân, phản ánh lợi ích của nhân dân ........... 49 3.1.2. Phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phải góp phần nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Đảng, hiệu lực quản lý của Nhà nước ............................ 49 3.1.3. Chủ trương gắn liền phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với việc xây dựng, phát huy vai trò của Mặt trận và các thành viên của Mặt trận ... 50 3.1.4. Phản biện xã hội của Mặt trận phải giải quyết đồng bộ các yếu tố tác động, chi phối đến chất lượng phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ...... 51 3.1.5. Phản biện xã hội của Mặt trận phải gắn với việc thường xuyên chú trọng nâng cao chất lượng các mặt hoạt động và vai trò liên với các tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong xã hội..................................................................... 51 3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn mới ......................................... 52 3.2.1. Nâng cao nhận thức về phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.... 52 3.2.2. Tiếp tục nghiên cứu, đề xuất, kiến nghị, xây dựng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách và điều kiện đảm bảo cho phản biện xã hội ..................................... 53 3.2.3. Nâng cao nhận thức về hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giám sát việc thực hiện các quy định của Đảng, Nhà nước và Pháp luật về phản biện xã hội . 55 3.2.4. Nâng cao hiệu quả kết hợp phản biện xã hội với góp ý, tham gia xây dựng chính sách, pháp luật ........................................................................................ 56 3.2.5. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chất lượng kỹ năng, nghiệp vụ phản biện xã hội cho đội ngũ cán bộ Mặt trận ........................................................... 57 3.2.6. Đổi mới tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc tỉnh Quảng Trị ..... 59
v 3.2.7. Tăng cường củng cố tổ chức, đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Ủy ban Mặt trận các cấp và Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới .................................... 60 3.3. Khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp .............................................. 60 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ........................................................................... 60 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm .......................................................................... 61 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm .............................................................................. 61 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 67 PHỤ LỤC
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Giải thích CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá MTTQ Mặt trận Tổ quốc CT - XH Chính trị - Xã hội KT - XH Kinh tế - Xã hội PBXH Phản biện xã hội NXB Nhà xuất bản HĐND, UBND Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân ĐTB Điểm trung bình QĐ Quyết định HD Hướng dẫn TW Trung ương BBT Ban Bí thư XHCN Xã hội chủ nghĩa
vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Bảng đánh giá kết quả đánh giá về nội dung PBXH của MTTQ các cấp tỉnh Quảng Trị ........................................................................................... 42 Bảng 2.2. Bảng đánh giá kết quả khảo sát hình thức PBXH của MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Trị ......................................................................................... 43 Bảng 2.3. Bảng đánh giá kết quả khảo sát các nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả PBXH của MTTQ tỉnh Quảng Trị ............................................................. 45 Bảng 3.3. Bảng khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp nâng cao hiệu quả PBXH của MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Trị .................................................... 61
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Mặt trận tổ quốc (MTTQ) là tổ chức đại diện cho ý chí đại đoàn kết và nguyện vọng chân chính của nhân dân. Hiến pháp năm 2013 xác định rằng: “MTTQ Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu từ các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo, cũng như người Việt Nam định cư ở nước ngoài. MTTQ Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của nhân dân; tập hợp và phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước và hoạt động đối ngoại nhân dân, góp phần vào việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [9, tr.1]. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh rằng “phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội của MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong công tác kiểm tra, giám sát của Đảng” [3]. Ngày 12-12-2013, Bộ Chính trị khóa XI đã ban hành Quyết định số 217- QĐ/TW và Quyết định số 218-QĐ/TW, quy định về “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội” và “Quy định về việc MTTQ Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền” [5]. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) đề ra giải pháp để phát huy vai trò của nhân dân và MTTQ cùng các đoàn thể chính trị - xã hội trong giám sát và phản biện xã hội, đồng thời tham gia góp ý xây dựng Đảng và chính quyền. Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc phát huy vai trò giám sát của MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội, nhân dân, báo chí và công luận trong việc đấu tranh chống suy thoái, "tự diễn biến", và "tự chuyển hóa" trong cán bộ, đảng viên. Trong quá trình đổi mới và phát triển đất nước, việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân, cùng với việc phát huy
2 vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Trong đó, công tác phản biện xã hội đóng vai trò trò chơi vô cùng lớn đối với nhân dân và Đảng; nó là cơ sở và điều kiện quan trọng để nâng cao vai trò, vị trí của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đồng thời xây dựng và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, trở thành nền tảng vững chắc của các cấp và quyền chính. Vì vậy, việc nghiên cứu công tác phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là rất cần thiết để giải quyết tình trạng hiện tại, trong đó quan điểm của Đảng về đại đoàn kết toàn dân tộc và quyền lợi của các giai cấp, tầng lớp nhân dân chưa được cơ chế hóa đầy đủ trong luật pháp hoặc, nếu đã được cơ chế hóa, vẫn chưa được thực hiện nghiêm túc. [1]. Nhận thức được tầm quan trọng của các vấn đề trên, trong thời gian qua, Mặt trận quốc gia Việt Nam Tỉnh Quảng Trị đã chủ động thực hiện vai trò và trách nhiệm trong công tác phản biện xã hội, đóng góp ý kiến xây dựng văn kiện Đại hội Đảng các cấp, tham gia xây dựng chính sách pháp luật và các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, cũng như các dự án, dự án quan trọng của địa phương. Đồng thời, Mặt trận cũng là người giám sát quá trình tổ chức, phát triển và đánh giá mức độ hài lòng của người dân đối với các cơ quan nhà nước. Mặt trận đã phối hợp tổ chức các diễn đàn đối thoại với nhân dân, tiếp xúc xúc tri, lắng nghe ý kiến trúc công dân, và tham gia vào các hoạt động tuyên truyền, chuyển tải các tài chính, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và địa phương. Ngoài ra, Quy hoạch đã phù hợp với kiến trúc của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền và các chức năng chuyên ngành nhằm điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện các chương trình, dự án và chính sách liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp lý, chính đáng của người dân và chính quyền, người dân. Những nỗ lực này đã góp phần giải quyết những hạn chế, thiếu hụt, giảm thiểu thất thoát và lãng phí nguồn lực công, đồng thời nâng cao hiệu quả, hiệu quả của các tài khoản chủ sở hữu, chính sách và pháp luật trong thực tế đời đời sống xã hội Khẳng định tầm quan trọng công tác phản biện của MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Trị, ngày 29/3/2018, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị đã ban hành
3 Quyết định số 907-QĐ/TU, ban hành “Quy định trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền trong việc tiếp thu, giải quyết kiến nghị của MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội và Nhân dân sau giám sát, phản biện xã hội và tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền” [23] nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo của cấp ủy, nâng cao hiệu lực quản lý của chính quyền các cấp, củng cố mối quan hệ chặt chẽ giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân; phát huy dân chủ XHCN, quyền và trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền các cấp trong việc tiếp thu, giải quyết kiến nghị của MTTQ Việt Nam, các đoàn thể CT-XH và Nhân dân. Tuy nhiên, trong thực tế phát triển khai động phản biện xã hội của Mặt trận quốc gia Tỉnh Việt Nam vẫn tồn tại ở nhiều chế độ. Phản hồi chất lượng của xã hội chung chưa được phản hồi được yêu cầu đặt ra. Bên bờ đó, phạm vi, đối tượng và yêu cầu của công tác phản ứng xã hội rất rộng rãi, trong khi cơ chế, nguồn lực và điều kiện tổ chức thực hiện của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Tỉnh vẫn còn hạn chế. Nhận thức và trách nhiệm của một số đối tượng tham gia Phản biện chưa đúng mức và chưa đầy đủ, dẫn đến chất lượng xử lý các kiến nghị, đề xuất của các tổ chức, đơn vị liên quan sau Phản biện còn mang tính hình thức và kết quả chưa được thực thi. Câu trả lời xã hội là một nội dung mới, trong quá trình tổ chức thực hiện, Mặt trận Tổ quốc phát triển khai vừa rút kinh nghiệm, nên vẫn còn nhiều hạn chế và tính thực thi chưa cao. Từ những lý do trên, tôi quyết định thực hiện Đề án “Phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị” nhằm nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng tổ chức, triển khai hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Trị trong thời gian qua, đồng thời đưa ra các giải pháp để nâng cao chất lượng công tác phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Quán triệt, triển khai các quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước đã ban hành một số văn bản làm cơ sở pháp lý để MTTQ Việt Nam thực hiện hoạt động PBXH. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn còn rất ít công trình nghiên cứu trực
4 tiếp, chuyên sâu và có hệ thống về hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam tại Tỉnh Quảng Trị PBXH đã và đang là đề tài được các nhà nghiên cứu, các học giả, sinh viên quan tâm chọn làm đề tài nghiên cứu khoa học. Có thể kể đến một số bài viết, công trình khoa học, chuyên đề nghiên cứu như: * Nhóm những công trình, bài viết nghiên cứu về chức năng, vai trò của PBXH Hồ Bá Thâm, Nguyễn Tôn Thị Tường Vân và Nguyễn Thị Hồng Diễm (2009) đã xuất bản cuốn sách "Phản hồi xã hội và phát huy dân chủ pháp quyền" (Nhà xuất bản Lý luận Chính trị). Cuốn sách này khám phá khái niệm, bản chất, đặc điểm, chủ thể, khách thể, đối tượng, nguyên tắc và phương thức của phản hồi xã hội. Vấn đề PBXH trong nền dân chủ pháp quyền ở Việt Nam nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng [40]. Huỳnh Đảm (2011) đã đăng bài viết "Phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam góp phần thực hiện thắng lợi nghị quyết XI của Đảng" trên Tạp chí Cộng sản, số 829. Bài viết này đề xuất các định hướng và giải pháp nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam. [29]. Nguyễn Thọ Ánh (2012) đã xuất bản cuốn sách "Thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hiện nay." Nội dung cuốn sách được tác giả phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động giám sát và PBXH của MTTQ Việt Nam. Qua đó, tác giả cũng đề xuất quan điểm và các giải pháp tổ chức thực hiện [26]. * Nhóm những công trình, bài viết nghiên cứu về thực trạng thực hiện PBXH của MTTQ Việt Nam hiện nay Vũ Thị Như Hoa (2013) đã thực hiện luận án Tiến sĩ Chính trị học với tiêu đề "Nâng cao chất lượng phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở nước ta hiện nay" tại Học viện Chính trị khu vực I. Nghiên cứu này tập trung vào cơ sở lý luận và thực tiễn của phản biện xã hội, đồng thời đề xuất các tiêu chí đánh giá chất lượng phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam.
5 Hoàng Đức Thắng (2015) đã thực hiện đề tài khoa học cấp tỉnh với tiêu đề "Phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn hiện nay." Đề tài này tập trung vào việc đánh giá hoạt động giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam tại tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn 2009 – 2015, đồng thời đưa ra các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng hoạt động này trong thời gian tới. Trần Thanh Mẫn (2019) đã đăng bài viết "Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp tăng cường thực hiện giám sát, phản biện xã hội đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân" trên Tạp chí Cộng sản, số 1265. Bài viết này đánh giá kết quả thực hiện hoạt động giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam trong thời gian qua, đồng thời đề xuất một số nhiệm vụ trọng tâm cho giai đoạn tới [35]. Vũ Văn Phong (2022) đã hoàn thành luận án Tiến sĩ Luật học với chủ đề "Phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam từ thực tiễn các tỉnh Đông Nam Bộ" tại Học viện Khoa học xã hội. Luận án này tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài, làm rõ các vấn đề đã được nghiên cứu trước đó và thiết lập nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo của luận án. Luận án cũng luận giải những vấn đề lý luận về PBXH của MTTQ Việt Nam, những yếu tố ảnh hưởng đến PBXH của MTTQ Việt Nam. Luận án phân tích và đánh giá thực trạng phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam tại các tỉnh và thành phố thuộc Trung ương ở Đông Nam Bộ, bao gồm những kết quả đạt được, những bất cập và hạn chế, cùng với nguyên nhân của các vấn đề này. Đồng thời, luận án đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm tăng cường hoạt động phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam trong khu vực. [37, tr.5]. Đỗ Văn Chiến (2022) với bài viết Nâng cao chất lượng phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong điều kiện mới được đăng trên Tạp chí Cộng sản điện tử ngày 20/9/2022. Bài viết đã phân tích những kết quả có ý nghĩa thiết thực trong hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam thời gian qua và
6 định hướng, giải pháp nâng cao chất lượng PBXH của MTTQ Việt Nam trong thời gian tới [41]. Vũ Hoàng Công (2023) đã công bố bài viết "Phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội" trên Tạp chí Lý luận online vào ngày 06/06/2023. Bài viết phân tích ý nghĩa và tầm quan trọng của phản biện xã hội, đồng thời đánh giá thực trạng hiện tại và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội trong lĩnh vực này. Nhìn chung, các công trình này đều hệ thống hoá các vấn đề lý luận về phản biện xã hội và vai trò của PBXH cũng như vấn đề phát huy vai trò của PBXH qua hoạt động của MTTQ Việt Nam. Từ nội dung và phương pháp nghiên cứu của các đề tài nghiên cứu khoa học và bài viết về vai trò của PBXH, thực trạng PBXH ở Việt Nam hiện nay là cơ sở cho Đề án kế thừa các kết quả nghiên cứu trước đó. Từ đó, tiếp tục hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về vấn đề PBXH thông qua MTTQ Việt Nam nhằm nâng cao hiệu quả phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Có thể khẳng định, cho đến nay chưa có Đề án ứng dụng nào được thực hiện có liên quan đến đề tài Đề án “Phản biện xã hội của Mặt trân Tổ Quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị”. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Trị. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề án tập trung nghiên cứu về hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam tỉnh từ khía cạnh quản lý công (các hoạt động của MTTQ là những thành tố quan trọng của quản lý công). - Về thời gian: Đề án đánh giá hoạt động phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2019 – 2024, định hướng đến 2029.
7 - Về không gian: Đề án đánh giá hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam tỉnh trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu của đề án là nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất một số giải pháp và lộ trình thực hiện đề án nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị hiện nay. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý về hoạt động PBXH của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội. - Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động PBXH tỉnh Quảng Trị trong thời gian qua, làm rõ những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân hạn chế. - Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Trị. 5. Phương pháp nghiên cứu đề án 5.1. Phương pháp luận: Dựa trên cơ sở lý luận từ quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và vai trò lịch sử của quần chúng nhân dân, đề án còn phản ánh các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về việc phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong quá trình xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Phương pháp luận chủ yếu được áp dụng là các nguyên tắc của phép biện chứng duy vật. 5.2. Phương pháp nghiên cứu: 5.2.1. Phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp Trong Đề án này, việc thu thập các dữ liệu thứ cấp được thực hiện chủ yếu từ các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến cơ sở pháp lý về hoạt động PBXH của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội; các nhận định, đánh giá của các nhà nghiên cứu về hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về vấn đề phản biện xã hội thông qua MTTQ Việt Nam. Trên cơ sở đó, tác giả Đề án thực
8 hiện tiến hành các phương pháp phân tích nhằm làm rõ những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân hạn chế của thực trạng hoạt động phản biện xã hội tỉnh Quảng Trị trong thời gian qua. 5.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Dữ liệu sơ cấp được điều tra bằng bảng hỏi. Đối tượng thu thập thông tin gồm cán bộ, công chức đang công tác tại MTTQ Việt Nam trên địa bàn Quảng Trị. Phương pháp chọn mẫu được sử dụng trong Đề án này là phương pháp chọn mẫu thuận tiện áp dụng đối với viên chức, người lao động. Tổng số mẫu nghiên cứu bao gồm 112 cán bộ và công chức đang làm việc tại các cơ quan nhà nước địa phương, cũng như cán bộ thuộc cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể. Dữ liệu thu thập được từ điều tra đã được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0. Để khảo sát, điều tra thực trạng, chúng tôi sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến của cán bộ, công chức, người lao động tại MTTQ Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Phiếu đánh giá có 5 mức độ: + Mức độ cần thiết (CT) được phân thành 5 cấp độ: Rất cần thiết, Cần thiết, Khá cần thiết, Ít cần thiết và Không cần thiết. + Đối với mức độ thực hiện là: Rất tốt; Tốt; Khá; Trung bình; Yếu. Dựa vào điểm trung bình (ĐTB), chúng tôi đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện các tiêu chí như sau: Các mức độ Thang điểm quy ước Điểm trung bình Yếu/Không cần thiết 1 điểm 1- 1,80 điểm Trung bình/Ít cần thiết 2 điểm 1,81 – 2,60 điểm Khá/Khá cần thiết 3 điểm 2,61 – 3,40 điểm Tốt/Cần thiết 4 điểm 3,41- 4,20 điểm Rất tốt/Rất cần thiết 5 điểm 4,21 – 5 điểm 6. Ý nghĩa thực tiễn của đề án - Đề án “Phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trên địa bàn tỉnh Quảng Trị” là làm cơ sở cho việc nâng cao nhận thức về vai trò của MTTQ Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
9 - Những giải pháp trong đề án có thể giúp cho việc triển khai thực hiện có hiệu quả hơn hoạt động PBXH của MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Trị. - Đề án hướng đến việc phát huy quyền làm chủ và ý thức trách nhiệm của Nhân dân trong việc đóng góp ý kiến cho các dự thảo về chủ trương, đường lối, chính sách, quyết định quan trọng của Đảng, cũng như các dự thảo văn bản pháp luật của Nhà nước và một số công trình, dự án lớn. 7. Kết cấu của đề án Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, đề án gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam . Chương 2: Thực trạng phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Trị.
10 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM 1.1. Khái quát chung về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 1.1.1. Sơ lược lịch sử hình thành và phát triển Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Tiền thân của MTTQ Việt Nam là Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam, được sáng lập và lãnh đạo bởi Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) cùng với Chủ tịch Hồ Chí Minh, và được thành lập vào ngày 18-11-1930. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, MTTQ Việt Nam không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, có những đóng góp to lớn vào thắng lợi vĩ đại của dân tộc Việt Nam trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, kháng chiến chống xâm lược, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đổi mới toàn diện, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế hiện nay. 1.1.2. Vị trí, vai trò, chức năng 1.1.2.1. Vị trí Theo Điều 9 của Hiến pháp năm 2013, MTTQ Việt Nam là một bộ phận của hệ thống chính trị nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Tổ chức này đóng vai trò như một liên minh chính trị và liên hiệp tự nguyện, bao gồm các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, và các cá nhân tiêu biểu từ các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo, cùng với người Việt Nam định cư ở nước ngoài[9]. MTTQ Việt Nam là nền tảng chính trị của chính quyền nhân dân, có vai trò đại diện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của Nhân dân. Tổ chức này tập hợp và phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thúc đẩy thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội, giám sát và phản biện xã hội, tham gia
11 xây dựng Đảng và Nhà nước, cũng như thực hiện các hoạt động đối ngoại nhân dân, qua đó đóng góp vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. MTTQ Việt Nam, cùng các tổ chức thành viên và các tổ chức xã hội khác, hoạt động trong khuôn khổ của Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức này thực hiện nhiệm vụ của mình.. 1.1.2.2. Vai trò Đảng đã khẳng định vai trò của MTTQ Việt Nam trong Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011). Vai trò này được luật hóa tại Điều 9 của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2013) và Điều 1 của Luật MTTQ Việt Nam. Theo đó, MTTQ Việt Nam được xác định là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. MTTQ Việt Nam là bộ phận không thể tách rời của hệ thống chính trị, có vai trò đặc biệt quan trọng việc củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo nên sự thống nhất cao về chính trị trong nhân dân, củng cố mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, tạo nên nền tảng chính trị vững chắc để thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Vai trò của MTTQ Việt Nam không phải do Mặt trận tự khẳng định, mà được nhân dân và lịch sử cách mạng công nhận.Thắng lợi to lớn của Cách mạng tháng 8 năm 1945 gắn liền với sự nghiệp Mặt trận Việt Minh. Sau khi Mặt trận Việt Minh được thành lập, Mặt trận Liên Việt xuất hiện, và sự ra đời của MTTQ Việt Nam đã góp phần quan trọng trong việc đoàn kết và tập hợp các tầng lớp nhân dân để thực hiện cách mạng xã hội chủ nghĩa tại miền Bắc. Đồng thời, MTTQ Việt Nam đã cung cấp một hậu phương vững chắc cho cuộc đấu tranh thống nhất đất nước. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, MTTQ Việt Nam phối hợp với Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam để đoàn kết toàn dân, thực hiện nhiệm vụ lịch sử giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, và hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Kể từ khi đất nước được thống nhất, MTTQ Việt Nam đã giữ vai trò quan trọng trong việc củng cố và tăng