Đề án Tốt nghiệp: Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:69

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh" nhằm nghiên cứu và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm ngăn chặn vi phạm hành chính, đồng thời nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân, đặc biệt là những bên yêu cầu và thực hiện công chứng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp: Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH VÀ QUẢN TRỊ CÔNG NGUYỄN PHẠM QUỐC ẢNH XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC CÔNG CHỨNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Thành phố Hồ Chí Minh, Tháng 01 Năm 2025
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH VÀ QUẢN TRỊ CÔNG NGUYỄN PHẠM QUỐC ẢNH XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC CÔNG CHỨNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH, MÃ SỐ: 8380102 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. LÊ VĂN QUYẾN PGS. TS. NGUYỄN TẤT VIỄN Thành phố Hồ Chí Minh, Tháng 01 Năm 2025
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS Lê Văn Quyến công tác tại Học Viện Hành Chính Quốc Gia và PGS.TS Nguyễn Tất Viễn công tác tại Viện nghiên cứu lập pháp. Các kết quả trên trong Đề án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu trong Đề án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, được trích dẫn đúng theo quy định. Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của Đề án này. Tác giả Đề án Nguyễn Phạm Quốc Ảnh
LỜI CẢM ƠN Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo hướng dẫn của tôi là TS Lê Văn Quyến và PGS.TS Nguyễn Tất Viễn - những người thầy đã chỉ dẫn, giúp đỡ tôi tận tình để tôi hoàn thành công trình nghiên cứu này. Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn đến toàn thể các thầy, cô giáo giảng dạy chương trình thạc sĩ định hướng ứng dụng; các thầy, cô, các anh chị cán bộ thư viện và khoa sau đại học Học viện hành chính quốc gia đã giúp tôi hoàn thành Đề án này. Công trình này là sản phẩm khoa học của tôi dưới sự hướng dẫn của TS Lê Văn Quyến và PGS.TS Nguyễn Tất Viễn và là thành quả của gia đình, bạn bè và đồng nghiệp của tôi. Một lần nữa, tôi xin được chân thành cảm ơn!
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT XPVPHC : Xử phạt vi phạm hành chính UBND : Ủy ban nhân dân TAND : Tòa án nhân dân VPHC : Vi phạm hành chính
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Lý do xây dựng đề án .................................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề án ..................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án ............................................ 5 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của Đề án............................................ 6 5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 7 6. Hiệu quả của đề án ứng dụng trong thực tiễn .......................................... 7 7. Kết cấu của đề án ........................................................................................ 8 PHẦN NỘI DUNG .......................................................................................... 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC CÔNG CHỨNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TRUNG ƯƠNG ......................................... 9 1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng ................................................................................................ 9 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng .......... 9 1.1.2. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng..... 12 1.1.3. Đặc điểm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng...... 13 1.1.4. Những nguyên tắc cơ bản của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng ...................................................................................................... 14 1.1.5. Các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng ............... 17 1.2 Thẩm quyền, trình tự thủ tục xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng ..................................................................................................... 25
1.2.1. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng ...... 25 1.2.2. Trình tự, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng26 1.3 Các điều kiện đảm bảo về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng ..................................................................................................... 29 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ............................................................................... 31 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC CÔNG CHỨNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................................................................................................. 32 2.1. Đánh giá kết quả hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.................................... 32 2.2. Thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 34 2.2.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 34 2.2.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 41 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ............................................................................... 48 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP VÀ LỘ TRÌNH, NGUỒN LỰC THỰC HIỆN XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC CÔNG CHỨNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................................ 49 3.1. Lộ trình và nguồn lực thực hiện xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ............................ 49 3.2. Giải pháp về ngăn chặn vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................ 50 3.3. Kiến nghị về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. ............................................................... 55 TIẾU KẾT CHƯƠNG 3 ............................................................................... 57 KẾT LUẬN .................................................................................................... 58 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Luật Công chứng năm 2014 đã và đang thực sự đi vào đời sống. Các tổ chức hành nghề công chứng đang phát triển khá mạnh mẽ tại Việt Nam, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Với chủ trương xã hội hóa trong lĩnh vực công chứng thì hiện nay các Văn phòng công chứng cũng đã hoạt động có hiệu quả giúp giảm thiểu quá tải công việc tại các Phòng công chứng, đồng thời các Phòng công chứng cũng chủ động hơn trong việc điều hành, hoạt động bởi chủ trương xã hội hóa này. Chính sự cạnh tranh công bằng đã giúp hoạt động công chứng được thực hiện đảm bảo, giúp các bên yên tâm khi tham gia các giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại cũng như các quan hệ xã hội phát sinh khác. Tuy nhiên, sau thời gian thực hiện Luật Công chứng năm 2014 có hiệu lực, hoạt động của các Phòng Công chứng cũng như Văn Phòng Công chứng đã bộc lộ khá nhiều hạn chế. Trong đó, đáng kể đó chính là trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của không ít Công chứng viên dẫn tới những sai phạm khi thực hiện hoạt động công chứng như việc không đọc kỹ văn bản, không xác minh nguồn gốc tài sản, không rà soát hồ sơ công chứng,… Hậu quả xảy ra đó chính là những văn bản công chứng bị vô hiệu hoặc gây ra tranh chấp giữa các bên trong giao dịch hợp đồng. Đồng thời, hiện nay hệ thống của các tổ chức hành nghề công chứng thiếu sự liên kết thông qua mạng nội bộ để chia sẻ thông tin, không có sự liên kết về cơ sở dữ liệu phục vụ hoạt động tra cứu các hợp đồng, giao dịch,… gây hậu quả pháp lý nghiêm trọng cho người yêu cầu công chứng cũng như các bên liên quan. Hoạt động xử phạt vi phạm hành chính cũng đóng vai trò trong hoạt động quản lý nhà nước đối với tổ chức và thực tiễn hoạt động công chứng hiện nay; từ việc phát hiện các sai phạm trong hoạt động công chứng thì cơ quan nhà nước cũng nắm bắt được tình hình hoạt động, những bất cập, mâu thuẫn, khó khăn trong việc thực hiện công chứng để đưa ra những phương hướng, giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật công chứng hiện hành. 1
Đặc biệt, pháp luật chuyên ngành kết hợp với Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 được sửa đổi, bổ sung năm 2020 cùng Nghị định xử phạt vi phạm hành chính số 82/2020/NĐ-CP về lĩnh vực bổ trợ tư pháp là bước tiến mới trong công tác xây dựng pháp luật, quy định tại Nghị định xử phạt chuyên ngành đã xác định các hành vi vi phạm trong lĩnh vực công chứng, bảo đảm tính công khai, minh bạch, công bằng khi áp dụng pháp luật công chứng cũng như bảo đảm được tốt nhất quyền lợi của các bên khi yêu cầu công chứng. Tuy nhiên, thực tế khi thi hành vẫn còn tồn tại nhiều bất cập bởi sự mâu thuẫn giữa pháp luật chuyên ngành và pháp luật xử lý vi phạm hành chính, có những quy định pháp luật chưa được giải thích thống nhất để áp dụng, các hình thức xử lý chưa đảm bảo tính răn đe đối với những sai phạm trong lĩnh vực công chứng, chưa có phương án kiểm soát chặt chẽ hoạt động công chứng,… dẫn tới vẫn còn nhiều sai phạm trên thực tế. Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế, văn hóa và xã hội của cả nước, với tốc độ đô thị hóa và phát triển kinh tế rất nhanh. Điều này kéo theo nhu cầu sử dụng dịch vụ công chứng ngày càng lớn, từ các hợp đồng dân sự, giao dịch bất động sản cho đến các thủ tục pháp lý khác. Tuy nhiên, với sự gia tăng mạnh mẽ này, việc quản lý và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng cũng trở thành một thách thức lớn. Việc thiếu sót trong việc xử lý vi phạm có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng về pháp lý và xã hội. Mặc dù Luật Công chứng và các quy định pháp lý liên quan đã được ban hành, song thực tiễn công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng tại Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Các vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng ngày càng trở nên phức tạp, đa dạng, bao gồm việc không tuân thủ các quy trình công chứng, giả mạo giấy tờ, hoặc hành vi công chứng sai lệch thông tin. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín và hiệu quả hoạt động của các tổ chức hành nghề công chứng mà còn có thể gây thiệt hại cho quyền lợi của cá nhân, tổ chức và thậm chí gây rối loạn trong thị trường bất động sản. Với mong muốn góp phần nhận thức đầy đủ, đánh giá toàn diện về các vấn đề xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, học viên xin được lựa chọn 2
đề tài: “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề án tốt nghiệp của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề án Hiện nay đã có nhiều tác giả đã lựa chọn các vấn đề xung quanh hoạt động XLVPHC và hoạt động công chứng là các công trình nghiên cứu khoa học, như một số công trình nghiên cứu sau: Một số bài viết liên quan đến VPHC và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng như: Võ Trung Tín (2023), Thực trạng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động công chứng và kiến nghị hoàn thiện, Tạp chí dân chủ và pháp luật; Nguyễn Anh Tuấn (2022), Những vướng mắc, bất cập của Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2020 trong quá trình triển khai áp dụng, Tạp chí TANDTC, Lê Bích Trân (2021), Hoàn thiện các quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động công chứng....các công trình nghiên cứu này đã khái quát về hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng nhưng mang tính chất phân tích theo quan điểm bài viết tại các Tạp chí, chưa đi sâu phân tích thực tiễn thực hiện tại một địa phương nhất định. Theo đó, còn có công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Phương Thảo (2020), Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai đối với các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội. Luận văn đã có sự nghiên cứu những vấn đề cơ bản về pháp luật XLVPHC nói chung và vễ lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai nói riêng. Luận văn cũng đã bước đầu nghiên cứu các quy định pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính nhưng chưa đi phân tích cụ thể đối với XLVPHC trong lĩnh vực công chứng. Ngoài ra, liên quan đến đề tài về XLVPHC có đề tài của Phạm Thị Thanh Hương (2021), Hiệu quả của xử phạt vi phạm hành chính tại huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội: Đề tài nghiên cứu công tác XLVPHC; đánh giá những ưu điểm, hạn chế trong quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính và thực tiễn thực hiện trên địa bàn huyện Thanh Oai 3
thành phố Hà Nội; đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác XLVPHC hiện nay. Những công trình trên chủ yếu nói về xử phạt hành chính nói chung hoặc xử phạt hành chính trong lĩnh vực cụ thể trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận có liên quan. Tuy nhiên, hiện chưa có đề tài nghiên cứu chuyên biệt trong bối cảnh hiện nay về việc VPHC và XPVPHC, đặc biệt là tại địa phương nhất định để đánh giá thực trạng xử phạt vi phạm hành chính tại các địa phương này. Cũng liên quan đến đề tài XPVPHC có đề tài: Nguyễn Phương Dung (2014), Vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội. Luận văn đã nghiên cứu về vi phạm hành chính và các nội dung về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, đánh giá tình hình thực tiễn thực hiện chung trên cả nước và đưa ra giải pháp hoàn thiện. Tuy nhiên, Luận văn đang nghiên cứu trong phạm vi Luật Công chứng năm 2006, chưa cập nhật quy định pháp luật hiện hành theo Luật Công chứng năm 2014 và đánh giá tình hình VPHC trong thời gian gần đây. Liên quan đến đề tài về XPVPHC về công chứng giao dịch, bản dịch có đề tài: Hứa Huỳnh Trân (2022), Xử phạt vi phạm hành chính đối với các vi phạm quy định liên quan đến công chứng hợp đồng, giao dịch, bản dịch - Từ thực tiễn thành phố Cần Thơ, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã nghiên cứu về vấn đề xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến công chứng hợp đồng, giao dịch, bản dịch mà chưa bao quát toàn bộ phạm vi thực hiện công chứng của các tổ chức hành nghề công chứng. Luận văn cũng có sự đánh giá thực tiễn về xử lý VPHC trong lĩnh vực công chứng tại Thành phố Cần Thơ, đây có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo về lý luận khi nghiên cứu đề tài của mình. Trong các nghiên cứu về lĩnh vực công chứng nêu trên đã phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận pháp luật về công chứng và thực tiễn về hoạt động công chứng của Việt Nam trong các giao dịch dân sự,… Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu chỉ dừng lại tại việc nghiên cứu các quy định về quản lý công chứng và các hoạt động 4
công chứng hợp đồng, giao dịch,… mà chưa có công trình nghiên cứu nào chuyên sâu về VPHC và xử lý VPHC trong lĩnh vực công chứng theo pháp luật hiện hành. Vì vậy, với đề tài của học viên về “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh” là đề tài mang tính mới phân tích quy định pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng và đánh giá thực tiễn thực hiện tại Thành phố Hồ Chí Minh để đưa ra những giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hoạt động công chứng hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án Đối tượng nghiên cứu của Đề án là các vấn đề liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) trong lĩnh vực công chứng theo các quy định pháp luật hiện hành. Đề án tập trung vào việc phân tích và làm rõ các quy định pháp lý liên quan đến xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, đánh giá tình hình vi phạm và kết quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này tại Thành phố Hồ Chí Minh. Việc này sẽ giúp nhận diện những tồn tại, bất cập trong thực tế thi hành pháp luật, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xử lý vi phạm hành chính, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực công chứng. Phạm vi nghiên cứu của Đề án được xác định rõ ràng về thời gian và không gian, đảm bảo tính ứng dụng cao: - Phạm vi nội dung nghiên cứu: Đề tài sẽ nghiên cứu, phân tích và đánh giá các quy định pháp luật hiện hành về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, bao gồm Luật Công chứng năm 2014 và các văn bản pháp luật khác có liên quan. Đồng thời, đề tài cũng sẽ nghiên cứu thực tiễn xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng tại Thành phố Hồ Chí Minh, phân tích nguyên nhân dẫn đến các vi phạm và đánh giá hiệu quả của công tác xử lý vi phạm. Các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng sẽ được xây dựng dựa trên cơ sở nghiên cứu thực tế và yêu cầu của công tác quản lý nhà nước tại địa phương. - Phạm vi thời gian: Đề án sẽ nghiên cứu và đánh giá quá trình thực hiện các quy định pháp luật về xử lý VPHC trong lĩnh vực công chứng từ năm 2015 đến năm 5
2023. Đây là giai đoạn có sự thay đổi quan trọng về cơ sở pháp lý (với sự ra đời của Luật Công chứng năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành), giúp Đề án làm rõ các tác động của các quy định pháp luật đến thực tiễn xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này. - Phạm vi không gian: Đề án sẽ nghiên cứu các quy định pháp luật liên quan đến xử phạt VPHC trong lĩnh vực công chứng theo Luật Công chứng năm 2014 và các văn bản pháp lý hiện hành về xử lý vi phạm hành chính. Đề án cũng sẽ tập trung đánh giá quá trình thực hiện các quy định này tại Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó xác định các vấn đề và bất cập trong việc áp dụng pháp luật tại địa phương. Điều này sẽ giúp đề xuất các giải pháp phù hợp, thực tế và có tính khả thi trong bối cảnh cụ thể của thành phố, góp phần cải thiện hiệu quả công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng. Với cách tiếp cận này, Đề án không chỉ mang tính lý thuyết mà còn có tính ứng dụng cao, giúp nâng cao chất lượng thực thi pháp luật và cải thiện công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực công chứng tại Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của Đề án Mục tiêu chính của Đề án là ứng dụng các nghiên cứu lý luận, quy định pháp luật và thực trạng về VPHC cũng như XPVPHC trong lĩnh vực công chứng, để phân tích nguyên nhân dẫn đến hành vi vi phạm và những hạn chế, bất cập trong công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực này tại Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, Đề án sẽ nghiên cứu và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm ngăn chặn vi phạm hành chính, đồng thời nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân, đặc biệt là những bên yêu cầu và thực hiện công chứng. Nhiệm vụ nghiên cứu của Đề án tập trung vào các vấn đề ứng dụng thực tế sau: - Nghiên cứu các vấn đề lý luận về VPHC trong lĩnh vực công chứng, xác định sự cần thiết phải quy định về hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này, đồng thời phân tích các đặc thù của hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng. 6
- Phân tích, đánh giá các quy định pháp luật hiện hành về VPHC và XPVPHC trong lĩnh vực công chứng, nhằm nhận diện những điểm mạnh và yếu trong hệ thống pháp lý hiện tại. - Đánh giá thực trạng vi phạm hành chính và công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng tại Thành phố Hồ Chí Minh kể từ khi Luật Công chứng năm 2014 có hiệu lực, chỉ ra các nguyên nhân và yếu tố dẫn đến những bất cập trong công tác xác định hành vi vi phạm và áp dụng các biện pháp xử phạt. - Đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm ngăn ngừa vi phạm hành chính và nâng cao hiệu quả công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, từ đó nâng cao chất lượng công tác quản lý và đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật tại Thành phố Hồ Chí Minh. 5. Phương pháp nghiên cứu Việc nghiên cứu Đề án dựa trên phương pháp nghiên cứu cụ thể bao gồm: - Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp này nhằm phân tích các quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng theo pháp luật Việt Nam và phân tích thực trạng áp dụng các quy định này trên thực tế tại Thành phố Hồ Chí Minh để đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế còn tồn tại của hoạt động này. - Phương pháp thống kê, lịch sử: Được sử dụng để thống kê số liệu về thực tiễn thực hiện xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng tại Thành phố Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến năm 2023. - Phương pháp bình luận và phương pháp tổng hợp: Đề án bình luận các quy định pháp luật về xử lý VPHC trong lĩnh vực công chứng theo pháp luật Việt Nam. Phương pháp tổng hợp để tổng hợp những vụ việc, thực trạng thực hiện quy định pháp luật để đưa ra các đánh giá thực tiễn thực hiện xử lý VPHC trong lĩnh vực công chứng tại Thành phố Hồ Chí Minh. 6. Hiệu quả của đề án ứng dụng trong thực tiễn Trong thời gian vừa qua, mặc dù có nhiều đề tài nghiên cứu về lĩnh vực công chứng nhưng chưa có nhiều đề tài nghiên cứu về VPHC và xử phạt VPHC trong lĩnh 7
vực công chứng. Tuy nhiên, có thể khẳng định đây là đề án nghiên cứu tương đối toàn diện và có hệ thống về xử lý VPHC và xử phạt VPHC trong lĩnh vực công chứng theo quy định pháp luật hiện hành tại Thành phố Hồ Chí Minh. Đề án Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh sẽ có hiệu quả trong thực tiễn trong việc hạn chế những vi phạm trong hoạt động công chứng nhằm giúp các Phòng Công chứng, Văn phòng Công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, trên cả nước nói chung qua những giải pháp, kiến nghị và đề án đã xây dựng. 7. Kết cấu của đề án Trong đề án này, ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo thì đề án có kết cấu gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn thành phố trực thuộc Trung ương Chương 2: Thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Giải pháp và kiến nghị về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh 8
PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC CÔNG CHỨNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TRUNG ƯƠNG 1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng Vi phạm hành chính là loại vi phạm pháp luật, xét về tính chất của vi phạm hành chính có mức độ nguy hiểm thấp hơn tội phạm nhưng nếu không được ngăn chặn kịp thời thì những hành vi này cũng có thể gây thiệt hại tới lợi ích của nhà nước, cá nhân hoặc tổ chức trong xã hội. Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu các khái niệm về VPHC trong lĩnh vực công chứng có ý nghĩa vô cùng quan trọng và thiết thực bởi chỉ khi xác định được các yếu tố cấu thành VPHC trong lĩnh vực công chứng thì mới có thể kết luận được rằng hành vi đó là hành vi VPHC trong lĩnh vực công chứng nói riêng và lĩnh vực quản lý nhà nước nói chung. Khi xác định được đúng hành vi vi phạm hành chính là cơ sở xử phạt và việc xử phạt vi phạm hành chính được chính xác, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, cá nhân, góp phần giáo dục người vi phạm và phòng ngừa vi phạm trong XPVPHC. Trong thực tiễn áp dụng, VPHC được hiểu một cách chung nhất đó chính là những hành vi vi phạm các quy định pháp luật trong phạm vi quản lý hành chính Nhà nước nhưng chưa đến mức độ bị xử lý hình sự, thuộc trường hợp bị xử lý theo thủ tục hành chính bởi cơ quan có thẩm quyền mà không phải là cơ quan tư pháp [14, tr.8]. Có thể thấy, về bản chất vi phạm hành chính đó chính là tính trái pháp luật, có lỗi, tính xâm hại các quy tắc quản lý nhà nước và tính bị xử phạt hành chính. Như vậy, có thể khái quát “Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm quy tắc quản lý Nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính” [11, tr.8]. Hiểu một cách khái quát thì “công chứng là hành vi công chứng là hành vi của công chứng viên tạo lập ra những văn bản, hợp đồng mà đương sự phải hoặc muốn 9
tạo cho chúng có giá trị pháp lý như những văn bản của các cơ quan nhà nước thông qua việc lập, chứng nhận và lưu giữ các văn bản, hợp đồng đó”. [10, tr.12]. Từ khái niệm vi phạm hành chính và những đặc thù của hoạt động công chứng thì có thể khái quát vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng đó chính là: Vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng là hành vi do cá nhân hoặc tổ chức thực hiện đã xâm phạm trật tự quản lý nhà nước về tổ chức và hoạt động công chứng, mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định pháp luật phải bị xử phạt hành chính. Dựa theo khái niệm này có thể thấy, đặc điểm của vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng đó là: Một là, vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng rất đa dạng và phong phú Trong quá trình hội nhập quốc tế hiện nay, những yêu cầu công chứng có yếu tố nước ngoài cũng tương đối phổ biến, điều này càng làm cho tình hình vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng trở nên đa dạng và phức tạp hơn. Hai là, trong lĩnh vực công chứng cần xác định rằng mỗi giao dịch, hợp đồng, văn bản pháp lý phải tuân thủ những quy định của pháp luật chuyên ngành nên khi đánh giá một VPHC trong lĩnh vực công chứng có trái pháp luật hay không phải đối chiếu với các quy định pháp luật chuyên ngành như Bộ luật dân sự, Luật đất đai,… Song, để đảm bảo được việc xác định VPHC trong lĩnh vực công chứng được chính xác thì người có thẩm quyền XPVPHC phải am hiểu các lĩnh vực pháp luật chuyên ngành để ban hành các Quyết định xử phạt đúng pháp luật. Ba là, chủ thể vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng là rất rộng Chủ thể vi phạm đó có thể là các cá nhân như công chứng viên, người yêu cầu công chứng, người làm chứng,... hoặc cũng có thể là một tổ chức như phòng công chứng, Văn phòng Công chứng, tổ chức hành nghề công chứng bất hợp pháp,… Tuy nhiên,vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng chủ yếu do những đối tượng tham gia trực tiếp vào quan hệ công chứng như công cứng viên, tổ chức hành nghề công chứng, người yêu cầu công chứng thực hiện. 10
Hiện nay, theo quy định pháp luật, Phòng công chứng là đơn vị sự nghiệp thuộc Sở Tư pháp1, vì vậy đối tượng vi phạm có thể là đội ngũ viên chức phải chịu trách nhiệm hành chính và trách nhiệm kỷ luật theo quy định của Luật Công chứng. Bốn là, vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng được biểu hiện dưới dạng hành động và không hành động. Những vi phạm được thể hiện dưới dạng hành động đó chính là việc thực hiện không đúng chức năng, nhiệm vụ trong phạm vi công việc được phân công khi thực hiện công chứng như các hành vi gây khó khăn cho các bên yêu cầu công chứng; tự ý làm sai lệch nội dung công chứng, đăng ký hoạt động hành nghề công chứng không đúng quy định,… Ngoài các hành vi vi phạm được thể hiện dưới dạng hành động thì còn có thể là các hành vi vi phạm dưới dạng không hành động như cố tình không thực hiện lưu trữ, không quản lý hồ sơ theo biểu mẫu quy định,… Năm là, VPHC là những hành vi gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới lợi ích của cá nhân tính pháp chế của Nhà nước. Khi thực hiện công chứng hợp đồng, giao dịch thì hoạt động này vừa phục vụ lợi ích của cá nhân, tổ chức yêu cầu công chứng, vừa đảm bảo hoạt động của cơ quan nhà nước trong việc quản lý hoạt động công chứng. Do đó, với những vi phạm trong lĩnh vực công chứng sẽ vừa ảnh hưởng tới quyền, lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức và cũng ảnh hưởng nghiêm trọng tới tính pháp chế xã hội chủ nghĩa. Vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng có thể phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau đó là: - Căn cứ vào đặc điểm của hoạt động công chứng có thể phân loại đó là: vi phạm về nội dung công chứng; vi phạm về thủ tục công chứng; vi phạm về lưu trữ hồ sơ công chứng; vi phạm về phí công chứng, thù lao công chứng. - Căn cứ vào nội dung của đối tượng công chứng: vi phạm về tính xác thực và vi phạm về tính hợp pháp của giao dịch, hợp đồng. - Căn cứ vào nội dung của văn bản công chứng: vi phạm về hợp đồng giao dịch và vi phạm về lời chứng của công chứng viên. 1 Luật Công chứng năm 2014, Điều 19, Khoản 2. 11
- Căn cứ vào chủ thể vi phạm: vi phạm của công chứng viên; vi phạm của tổ chức hành nghề công chứng; vi phạm của các cá nhân, tổ chức khác. 1.1.2. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng Xử phạt vi phạm hành chính là hoạt động cưỡng chế mang tính quyền lực nhà nước. Hoạt động xử phạt vi phạm hành chính phải được thực hiện bởi các chủ thể có thẩm quyền theo luật định, theo đó, để tạo điều kiện cho việc thực hiện XPVPHC thì pháp luật cũng đã quy định tương đối các chủ thể có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính. Những chủ thể có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính là người được trao quyền để quyết định áp dụng các hình thức xử phạt phù hợp tương ứng với đối tượng vi phạm. Toàn bộ các hoạt động liên quan đến trình tự, thủ tục xử phạt VPHC phải được thực hiện trong phạm vi khuôn khổ của pháp luật. Bởi lẽ, hoạt động này ảnh hưởng trực tiếp tới quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức nên việc thực hiện đúng nguyên tắc, trình tự, thủ tục xử phạt sẽ đảm bảo cho hoạt động của nhà nước được tiến hành đầy đủ, hợp lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân. Sau khi xác định được hành vi vi phạm và thực hiện đúng trình tự, thủ tục XPVPHC thì chủ thể có thẩm quyền phải ban hành quyết định XPVPHC. Đây là một hoạt động quản lý đặc thù bởi mọi hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng đều có quan hệ mật thiết với nhau. Do đó, kết quả hoạt động này sẽ là một trong các căn cứ để ghi nhận hình thức, biện pháp xử phạt phù hợp và đây là cơ sở để xác định trách nhiệm pháp lý của các cá nhân, tổ chức VPHC trong lĩnh vực công chứng. Dựa vào những đặc trưng của hoạt động XPVPHC trong lĩnh vực công chứng thì có thể khái quát về hoạt động này đó chính là việc chủ thể có thẩm quyền xử phạt sẽ dựa trên hành vi vi phạm thực tế để ban hành quyết định xử phạt đối với các cá nhân, tổ chức thực hiện VPHC theo quy định pháp luật. Theo đó, dựa trên khái niệm xử phạt vi phạm hành chính và đặc thù của vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng có thể đưa ra khái niệm về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này như sau: “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh 12