Đề án Tốt nghiệp: Xử phạt vi phạm hành chính về môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:73

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Xử phạt vi phạm hành chính về môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh" nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp cải thiện hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp. Đề án không chỉ mang tính thực tiễn cao mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng một mô hình phát triển bền vững và hài hòa giữa kinh tế và môi trường của địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp: Xử phạt vi phạm hành chính về môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA MAI THỊ THU HƯƠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN GÒ VẤP, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ: 8380102 Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 01 năm 2025 1
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA MAI THỊ THU HƯƠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN GÒ VẤP, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ: 8380102 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. Trần Quyết Thắng PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 01 năm 2025 2
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề án là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các kết quả nêu trong đề án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu trong đề án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, được trích dẫn đúng theo quy định. Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của đề án này. TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Mai Thị Thu Hương i
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, để hoàn thành đề án này, tôi xin bày tỏ sự kính trọng và biết ơn sâu sắc tới các giảng viên hướng dẫn: Thầy TS. Trần Quyết Thắng và Thầy PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn. Đề án đã được hoàn thành dưới sự hướng dẫn khoa học, tận tình và đầy tâm huyết của các Thầy, Cô. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể giảng viên Khoa Nhà nước và Pháp luật, Học viện Hành chính Quốc gia, các Thầy, Cô đã có những giúp đỡ, góp ý khoa học quý báu cho tôi trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề án. Đồng thời, tôi cũng xin chân thành cảm ơn tới các Thầy, Cô, và cán bộ, viên chức tại Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo những điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành đề án này. Tôi xin chân thành cảm ơn các động chí lãnh đạo UBND quận Gò Vấp, lãnh đạo Phòng Tài nguyên và Môi trường nơi tôi đang công tác, đã có nhiều chia sẻ, động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi để bản thân tôi hoàn thành đề án này. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến cha mẹ và các con đã kiên trì, thầm lặng dành cho tôi thời gian, sự quan tâm, động viên, hỗ trợ về vật chất và tinh thần để tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập. TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Mai Thị Thu Hương ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .........................................................................vi DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH ẢNH ...................................................................vii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do xây dựng đề án...................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 4 3.1 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 4 3.2 Phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 4 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề án ....................................................... 4 4.1 Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................... 4 4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................. 4 5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 5 6. Hiệu quả của đề án trong ứng dụng thực tiễn .............................................. 6 7. Kết cấu đề án ................................................................................................... 6 PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................... 7 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP .... 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp.............................................................. 7 1.1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ......................................................................................................... 7 1.1.2. Đặc điểm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ......................................................................................................... 8 1.1.3. Vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ....................................................................................................... 10 1.2. Nội dung xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ..................................................................................................... 11 1.2.1.Chủ thể và đối tượng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ..................................................................................... 11 1.2.2. Hình thức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ....................................................................................................... 13 1.2.3.Quy trình, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi iii
trường đối với doanh nghiệp ..................................................................................... 16 1.3. Những yếu tố tác động đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp .......................................................................... 18 1.3.1. Những yếu tố chủ quan ........................................................................ 18 1.4.2. Những yếu tố khách quan..................................................................... 19 Chương 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN GÒ VẤP, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH....................................... 22 2.1. Thực trạng vi phạm trong lĩnh vực môi trường của doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh ................................................... 22 2.1.1. Tình hình vi phạm hành chính về môi trường của doanh nghiệp giai đoạn 2021-2023 ........................................................................................................ 22 2.1.2. Cơ cấu và diễn biến của các loại vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường của doanh nghiệp ................................................................................... 26 2.2. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh ........... 29 2.2.1. Thực trạng chủ thể, khách thể và đối tượng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ............................................ 29 2.2.2. Thực trạng hình thức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh ................................................................................................. 32 2.2.3. Thực trạng quy trình, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ....................................................................... 34 2.3. Đánh giá chung thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh .................................................................................................................. 34 2.3.1. Những kết quả đạt được ....................................................................... 34 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ........................................................... 36 Chương 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP VÀ LỘ TRÌNH THỰC HIỆN GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ TĂNG CƯỜNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN GÒ VẤP, GIAI ĐOẠN 2025-2030 ............. 45 3.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật và tăng cường xử phạt vi phạm vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn 2025-2030............................. 45 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và tăng cường xử phạt vi phạm vi iv
phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn 2025-2030............................. 49 3.2.1. Hoàn thiện quy định của pháp luật hiện hành về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ............................................ 49 3.2.2. Nâng cao năng lực của các chủ thể và tăng cường cơ chế phối hợp giữa các chủ thể trong xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp ............................................................................................................. 52 3.2.3. Tăng cường đầu tư công nghệ, nghiên cứu chế độ phụ cấp đặc thù và tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát để kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường ...................................................................... 53 3.2.4. Tăng cường tuyên truyền phổ biến giáo dục ý thức pháp luật cho các doanh nghiệp về bảo vệ môi trường và các trách nhiệm pháp lý về vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường ............................................................................... 54 3.3. Tiến độ, nguồn lực và phân công thực hiện giải pháp hoàn thiện pháp luật và tăng cường xử phạt vi phạm vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn 2025-2030 ..................................................................................... 56 3.3.1. Tiến độ thực hiện Đề án ....................................................................... 56 3.3.2. Nguồn lực thực hiện Đề án .................................................................. 58 3.3.3.Phân công thực hiện Đề án ................................................................... 58 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 60 1. Kết luận ......................................................................................................... 60 2. Kiến nghị ....................................................................................................... 61 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 62 v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BVMT Bảo vệ môi trường CP Chính phủ MT Môi trường NĐ Nghị định NXBCTQG Nhà xuất bản chính trị quốc gia TP Thành phố QĐ Quyết định QH Quốc hội UBND Ủy ban nhân dân VPHC Vi phạm hành chính XPVPHC Xử phạt vi phạm hành chính vi
DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH ẢNH Bảng 2.1. Thống kê áp dụng các hình thức xử phạt và tình hình thực hiện các hình thức xử phạt vi phạm hành chính về môi trường trên địa bàn quận Gò Vấp ................... 33 Hình 2.1. Số lượng doanh nghiệp thuộc đối tượng kiểm tra môi trường trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn 2021-2023. ................................23 Hình 2.2. Số lượng doanh nghiệp vi phạm các quy định về BVMT và bị XPVPHC trong lĩnh vực môi trường trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn 2021-2023. ........................................................................................................24 Hình 2.3. Số tiền thu được do XPVPHC trong lĩnh vực môi trường đối với đối tượng doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn 2021- 2023 ...........................................................................................................................26 Hình 2.4. Các hành vi vi phạm các quy định về BVMT của doanh nghiệp bị XPVPHC trong lĩnh vực môi trường trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn 2021-2023. ........................................................................................................27 Hình 2.5. Số doanh nghiệp tái phạm VPHC trong lĩnh vực môi trường bị xử phạt trong giai đoạn 2021-2023 trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh ................28 Hình 2.6. Sơ đồ cơ cấu tổ chức UBND quận Gò Vấp ..............................................30 Hình 2.7. Quy trình xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường tại địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn 2021-2023. ................................34 vii
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển kinh tế nhanh chóng, vấn đề bảo vệ môi trường ngày càng trở nên cấp bách. Các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp hoạt động trong khu vực đô thị, thường đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, nhưng cũng là những đối tượng tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao. Những doanh nghiệp này, mặc dù quy mô không lớn, nhưng số lượng đông đảo và phân tán khắp các khu vực dân cư, đã góp phần không nhỏ vào việc gia tăng ô nhiễm không khí, nước và đất. Các cơ sở sản xuất thường xuyên xả thải không qua xử lý hoặc xử lý không đạt chuẩn, gây ô nhiễm nguồn nước, làm ảnh hưởng đến sinh hoạt của người dân xung quanh. Tiếng ồn và bụi từ các hoạt động sản xuất, vận chuyển cũng là những vấn đề đáng lo ngại, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và mỹ quan đô thị. Việc xử phạt vi phạm hành chính về môi trường đối với các doanh nghiệp này không chỉ là biện pháp ngăn chặn và giảm thiểu các tác động tiêu cực lên môi trường mà còn góp phần định hình lại ý thức và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Để đảm bảo hiệu quả công tác bảo vệ môi trường, trong những năm qua nhiều văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành như Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 [7]; Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 [10]; Nghị định 118/2021/NĐ-CP ngày 23 tháng 12 năm 2021 của Chính phủ quy định một số điều và biện pháp thi hành Luật xử lý vi phạm hành chính [3]; Nghị định 166/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính [2]. Nghị định số 45/2022/NĐ-CP ngày 07 tháng 7 năm 2022 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường [4]. Tuy nhiên trong quá trình thực thi quy định pháp luật về bảo vệ môi trường vào thực tế không thể tránh khỏi những yếu tố bất cập đến từ việc thiếu hụt nguồn nhân lực trong công tác quản lý, sự chồng chéo trong các quy định pháp luật đối với các nhóm đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh của luật, chính sách ưu tiên trong mục tiêu phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường của địa phương. Bên cạnh nhiều quy định không phù hợp gây khó khăn cho hoạt động của doanh nghiệp hoặc việc tồn tại nhiều kẻ hở trong quy định pháp luật có thể làm gia tăng hoạt động vi phạm luật bảo vệ môi trường, xuất phát từ việc quy trình xử lý vi phạm chưa hoàn thiện, chế tài xử lý vi phạm chưa đủ mạnh, thiếu 1
cơ chế giám sát và thực thi hiệu quả. Chính vì vậy, việc nghiên cứu và đề xuất các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính về môi trường đối với các doanh nghiệp trong khu vực đô thị là thực sự cần thiết. Là một quận nội đô trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, với số lượng không nhỏ các doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh đa dạng các lĩnh vực, quận Gò Vấp hiện đang đối mặt với nhiều thách thức môi trường nghiêm trọng như ô nhiễm không khí, nước và tiếng ồn. Những vi phạm về môi trường do đối tượng doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn quận ngày càng gia tăng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của người dân cũng như sự phát triển bền vững của địa phương, do đó đề án “Xử phạt vi phạm hành chính về môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh” được thực hiện với mục đích đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp cải thiện hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp. Đề án không chỉ mang tính thực tiễn cao mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng một mô hình phát triển bền vững và hài hòa giữa kinh tế và môi trường của địa phương. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Nhìn chung, trong những năm qua, nhiều nghiên cứu về hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường nói chung và của nhóm đối tượng là doanh nghiệp nói riêng đã được công bố rộng rãi. Một số công trình nghiên cứu đã được công bố điển hình như: - Tác giả Vũ Thị Duyên Thủy với bài viết “Thực trạng pháp luật về bảo vệ môi trường trong hoạt động của các khu công nghiệp Việt Nam”, đăng trên Tạp chí Luật học, trường Đại học Luật Hà Nội, số 09/2011, trang 60-64 [12], tập trung phân tích thực trạng quy định bảo vệ môi trường tại các khu công nghiệp từ quá trình xây dựng đến khi đi vào hoạt động. - Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Bình “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp trong khu công nghiệp ở Việt Nam”, Đại học Luật Hà Nội, năm 2013 [1], phân tích đặc trưng vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trong khu công nghiệp và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác xử lý vi phạm. 2
- Lê Tấn Vinh (2017) với luận văn thạc sĩ luật kinh tế “Xử lý vi phạm pháp luật về môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Cà Mau: thực trạng và giải pháp”, Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh [17], tìm hiểu nội dung quy định pháp luật về bảo vệ môi trường, thực trạng xử lý vi phạm pháp luật về môi trường của doanh nghiệp từ năm 2011 đến 2016 trên địa bàn tỉnh Cà Mau, nguyên nhân và hạn chế trong quy trình phát hiện, chế tài xử lý. Từ đó, đưa ra các giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm. - Võ Trung Tín (2018), trong luận án tiến sĩ luật học "Nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền theo pháp luật môi trường Việt Nam", Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh [13], phân tích quy định pháp luật về thực hiện nguyên tắc "người gây ô nhiễm phải trả tiền" tại Việt Nam, đồng thời đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và cơ chế thực thi. - Nghiên cứu “Pháp luật về xử lý hành vi gây ô nhiễm môi trường nước, qua thực tiễn tại tỉnh Bình Dương” của tác giả Nguyễn Bảo Trung (2023), luận văn thạc sĩ luật kinh tế, trường Đại học luật, Đại học Huế [14] đã khái quát về xử lý hành vi gây ô nhiễm môi trường nước trên phương diện lý luận và thực tiễn tại một địa bàn có mật độ các công nghiệp cao như tỉnh Bình Dương. - Luận án tiến sĩ luật học của tác giả Nguyễn Trần Điện (2016) “Thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường làng nghề ở các tỉnh Đồng bằng Sông Hồng, Việt Nam”, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [5]. Luận án phân tích các khía cạnh lý luận và thực tiễn tình hình bảo vệ môi trường tại các làng nghề đang hoạt động tại khu vực Đồng bằng Sông Hồng, đồng thời đề xuất các giải pháp để Đảng bộ các tỉnh trong khu vực có những chỉ đạo phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương. - Luận án tiến sĩ luật học của tác giả Lê Thị Hằng “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường ở Việt Nam hiện nay”, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2019 [6] đã làm rõ những đặc điểm của xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường; đánh giá những thành tựu, hạn chế của quy định của pháp luật Việt Nam và thực trạng hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường ở Việt nam. Từ đó, rút ra nguyên nhân và nêu các giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Các nghiên cứu trên đã phân tích, đánh giá được các vấn đề về lý luận, cơ sở pháp luật, những khái niệm chung về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi 3
trường, đồng thời nêu bật những tồn đọng và khó khăn trong quá trình thực hiện pháp luật. Tuy nhiên phần lớn các nghiên cứu này thực hiện ở tầm vĩ mô, hoặc phạm vi không gian lớn do đó chưa thể đánh giá đúng thực trạng khi áp dụng pháp luật tại một địa phương hoặc một đối tượng cụ thể để từ đó có những đề xuất, những giải pháp quản lý hiệu quả. Trên cơ sở kế thừa những thành quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu đã được công bố, đề án “Xử phạt vi phạm hành chính về môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh” tập trung khai thác dưới góc độ thực tiễn công tác của học viên tại địa bàn được phụ trách. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề án là quy định của pháp luật và thực hiện pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính về môi trường đối với doanh nghiệp. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: đề án nghiên cứu quy định của pháp luật về xử phạt hành chính trong lĩnh vực môi trường; phân tích hiện trạng vi phạm, quy trình thực hiện xử phạt vi phạm và kết quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh; đề xuất các quan điểm các giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh. - Phạm vi không gian: nghiên cứu được thực hiện trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh. - Phạm vi thời gian: thời gian nghiên cứu thực tiễn của đề án từ năm 2021 đến năm 2023, các giải pháp của đề án được định hướng áp dụng cho giai đoạn 2025- 2030. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề án 4.1. Mục tiêu nghiên cứu Đề án được thực hiện nhằm mục tiêu hoàn thiện pháp luật và tăng cường xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu như trên, đề án tập trung vào các nhiệm vụ chính sau: 4
- Hệ thống hóa các cơ sở lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường áp dụng cho đối tượng doanh nghiệp. - Phân tích đặc điểm, tính chất doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn quận Gò Vấp và những tác động của nhóm đối tượng này đến môi trường - Khái quát thực trạng vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp địa bàn quận Gò Vấp. - Đánh giá thực trạng công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp địa bàn quận Gò Vấp - Đề xuất giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp. 5. Phương pháp nghiên cứu Để làm rõ các vấn đề cần nghiên cứu, đề án sử dụng phương pháp nghiên cứu như sau: phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp, phương pháp thu thập tài liệu, so sánh và đánh giá thông tin; phương pháp phân tích, phương pháp xử lý số liệu, phương pháp tổng kết thực tiễn, phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình và hệ thống hoá vấn đề. Cụ thể: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: thông qua các hoạt động thu thập tài liệu, so sánh và đánh giá thông tin, bao gồm các kết quả nghiên cứu về vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp, các số liệu thu thập được và kết quả từ các báo cáo công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường trên địa bàn quận Gò Vấp. - Phương pháp phân tích: bao gồm phân tích các khái niệm, nội dung, nguyên tắc của các văn bản pháp luật quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. - Phương pháp xử lý số liệu: bao gồm việc tổng hợp và diễn giải các số liệu thu thập được theo dạng bảng, biểu đồ hoặc đồ thị. - Phương pháp đánh giá thực trạng pháp luật và khảo sát thực tiễn: được sử dụng để đánh giá các ưu, nhược điểm, các hạn chế tồn tại trong công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. 5
- Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình (case study): được áp dụng để phân tích một số trường hợp điển hình doanh nghiệp vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đã được phát hiện và bị xử phạt trên địa bàn quận Gò Vấp. 6. Hiệu quả của đề án trong ứng dụng thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề án làm rõ một số vấn lý luận liên quan đến công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với đối tượng là doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn đô thị, qua đó làm phong phú thêm các dữ liệu khoa học về vấn đề này. Đồng thời, các kết quả nghiên cứu lý luận của đề án cũng có thể trở thành nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu có liên quan. Đề án góp phần đánh giá thực trạng quy định của pháp luật, việc chấp hành công tác bảo vệ môi trường nói chung của các doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn quận Gò Vấp và công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận. Các giải pháp đề xuất xây dựng từ kết quả đề án có thể trở thành những gợi ý có giá trị trong hoàn thiện pháp luật và tăng cường hiệu quả xử phạt hành chính trong lĩnh vực môi trường trên địa bàn quận Gò Vấp nói riêng và các đơn vị hành chính cấp huyện thuộc Thành phố Hồ Chí Minh nói chung. Góp phần đẩy mạnh việc thực thi pháp luật, đồng bộ thống nhất quy định trong công tác quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp trú đóng trên địa bàn quận. 7. Kết cấu đề án Ngoài phần mở đầu, Kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, đề án được kết cấu thành 03 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp. Chương 2: Đánh giá thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3: Giải pháp và lộ trình thực hiện giải hoàn thiện xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2025-2030. 6
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp Định nghĩa vi phạm hành chính được nêu rõ tại khoản 1, điều 2, Theo Luật xử phạt vi phạm hành chính (XPVPHC) năm 2012 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), theo đó “Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính”. Do đó, khi có hành vi VPHC, cần có biện pháp xử lý phù hợp nhằm duy trì trật tự xã hội. Việc xử lý VPHC thường áp dụng các biện pháp chế tài hành chính. Theo Luật xử phạt vi phạm hành chính năm 2012 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), “XPVPHC là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi VPHC theo quy định của pháp luật về XPVPHC”. Như vậy, rõ ràng hoạt động xử phạt vi phạm hành chính là cần thiết là để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật là biện pháp răn đe buộc mọi cá nhân, tổ chức đều tuân thủ quy định của pháp luật, giúp duy trì trật tự xã hội và ngăn ngừa những hành vi vi phạm lặp lại. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường là một nội dung cấu thành xử phạt vi phạm hành chính nói chung. Hoạt động này mang những đặc điểm riêng như sau: Thứ nhất, hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường xuất phát từ những hành vi vi phạm do chủ thể vi phạm thực hiện trong phạm vi lãnh thổ, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thứ hai, hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường chủ yếu được thực hiện trên cơ sở kiểm tra, kiểm soát phát hiện hành vi vi phạm do 7
tính chất phức tạp của hoạt động bảo vệ môi trường, nhiều hành vi vi phạm mang tính chất tinh vi phải thông qua hoạt động kiểm tra, đánh giá, áp dụng các quy định chuyên ngành do đó hành vi vi phạm thường khó bị phát hiện. Thứ ba, việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường liên quan trực tiếp đến quyền lợi của cả cộng đồng bao gồm cá nhân, tổ chức bị thiệt hại và ngay cả chủ thể vi phạm. Do đó, vấn đề xử phạt vi phạm trong lĩnh vực này luôn gắn liền với việc đảm bảo môi trường sống ổn định của cả cộng đồng. Từ khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trên, có thể rút ra khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường như sau: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường là hoạt động của cơ quan Nhà nước, người có thẩm quyền áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính. Đối với công tác bảo vệ môi trường của doanh nghiệp, trong những năm qua, cùng với các tiến trình phát triển công nghiệp và đô thị tại nhiều khu vực trên thế giới, bảo vệ môi trường đã trở thành một nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu trong chính sách phát triển của nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam. Đi kèm với sự phát triển là những hành vi gây tổn hại đến môi trường tự nhiên. Để ngăn chặn và xử lý các hành vi này, hệ thống pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đã ra đời. Cũng như các hành vi vi phạm pháp luật khác, VPHC trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp gồm các hành vi này thường bao gồm việc xả thải vượt ngưỡng quy định gây ô nhiễm môi trường, khai thác và sử dụng tài nguyên trái phép, không tuân thủ các quy định về xử lý chất thải, hoặc các hành vi khác gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường tự nhiên. Trên cơ sở những phân tích trên, trong phạm vi của đề án, tác giả xác lập khái niệm như sau: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp là hoạt động của người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với đối tượng vi phạm là doanh nghiệp thực hiện hành vi vi phạm quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. 1.1.2. Đặc điểm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp 8
XPVPHC trong lĩnh vực môi trường cũng mang những đặc điểm của XPVPHC nói chung. Công tác XPVPHC trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp có những đặc điểm chính sau đây: Thứ nhất, hoạt động XPVPHC trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp mang tính pháp lý. Nói một cách cụ thể, việc XPVPHC trong lĩnh vực môi trường được quy định rõ ràng trong các văn bản pháp luật như Luật Xử phạt vi phạm hành chính 2012 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020) [7]; Luật Bảo vệ môi trường 2020 [10], Nghị định 45/2022/NĐ-CP ngày 07/7/2022 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường [4] và các văn bản hướng dẫn liên quan. Thứ hai, các hành vi VPHC trong lĩnh vực môi trường của doanh nghiệp khá đa dạng và phức tạp bao gồm không thực hiện đúng quy định về quản lý chất thải, vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, xả thải trái phép, vượt quá quy chuẩn kỹ thuật môi trường, không đăng ký hồ sơ môi trường, không thực hiện đúng cam kết trong giấy phép môi trường, sử dụng nguyên liệu, công nghệ gây ô nhiễm mà không có biện pháp kiểm soát, không thực hiện đúng quy định về xử lý chất thải rắn, chất thải nguy hại và các hành vi vi phạm khác. Thứ ba, các biện pháp xử phạt hành vi VPHC trong lĩnh vực môi trường của doanh nghiệp đa dạng. Hình thức xử phạt có thể bao gồm cả phạt tiền và các hình thức xử lý khác như đình chỉ hoạt động, tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm, buộc khắc phục hậu quả môi trường. Thứ tư, thẩm quyền xử phạt thuộc về các cơ quan nhà nước có thẩm quyền như Thanh tra chuyên ngành lĩnh vực Tài nguyên và Môi trường, Cảnh sát môi trường, Ủy ban nhân dân các cấp và các cơ quan chức năng khác. Thứ năm, XPVPHC tronh lĩnh vực môi trường được thực hiện theo trình tự quy trình xử phạt. Quy trình XPVPHC trong lĩnh vực môi trường bao gồm các bước như phát hiện vi phạm, lập biên bản vi phạm, ra quyết định xử phạt và thi hành quyết định xử phạt. Các doanh nghiệp có quyền khiếu nại, khởi kiện nếu không đồng ý với quyết định xử phạt. Thứ sáu, mục tiêu của công tác XPVPHC trong lĩnh vực môi trường không chỉ là trừng phạt mà còn nhằm giáo dục, nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật 9
về bảo vệ môi trường cho các doanh nghiệp. Những đặc điểm này thể hiện sự nghiêm túc và quyết liệt của Nhà nước trong việc bảo vệ môi trường và quản lý hoạt động của các doanh nghiệp, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. 1.1.3. Vai trò của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp Công tác xử phạt VPHC trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, sức khỏe cộng đồng, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của doanh nghiệp, đảm bảo tính công bằng trong cạnh tranh, và tăng cường hiệu lực, hiệu quả của pháp luật môi trường. Việc thực hiện nghiêm túc và công bằng các biện pháp xử phạt sẽ góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh, thúc đẩy sự phát triển bền vững của toàn xã hội. Thứ nhất, răn đe và ngăn chặn hành vi vi phạm: Việc xử phạt VPHC trong lĩnh vực môi trường tạo ra một hệ thống chế tài, răn đe mạnh mẽ đối với doanh nghiệp để ngăn chặn các đối tượng này thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật về môi trường. Việc thực hiện chế tài hiệu quả không chỉ làm giảm thiểu số lượng và mức độ vi phạm mà còn góp phần ngăn chặn ngay từ đầu các hành vi xâm hại môi trường, nguồn tài nguyên thiên nhiên. Thứ hai, bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng: Bảo vệ môi trường là một yếu tố then chốt để đảm bảo chất lượng cuộc sống và sức khỏe của cộng đồng. Để đảm bảo các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường được các doanh nghiệp nghiêm chỉnh chấp hành, các biện pháp chế tài đóng vai trò quan trọng. Xử phạt hành chính không chỉ bao gồm biện pháp xử phạt mà còn có các biện pháp khắc phục hậu quả.Việc bắt buộc doanh nghiệp vi phạm khắc phục hậu quả giúp môi trường được phục hồi, giảm thiểu tác động tiêu cực đến sức khỏe con người. Thứ ba, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của doanh nghiệp: Xử phạt VPHC trong lĩnh vực môi trường và công khai các vi phạm của doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của doanh nghiệp về tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp luật môi trường. Điều này từng bước xây dựng văn hóa doanh nghiệp có trách nhiệm bảo vệ môi trường và tuân thủ quy định pháp luật. Khi nhận thức và trách nhiệm của doanh nghiệp được nâng cao, các biện pháp bảo vệ môi 10
trường tại doanh nghiệp sẽ chủ động được thực hiện, từ đó giảm thiểu nguy cơ vi phạm. Một cộng đồng doanh nghiệp có ý thức và trách nhiệm sẽ thúc đẩy sự phát triển bền vững của toàn xã hội. Thứ tư, tăng cường hiệu lực và hiệu quả của pháp luật môi trường: Xử phạt vi phạm hành chính là một công cụ pháp lý quan trọng giúp tăng cường hiệu lực của hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường, củng cố niềm tin của cộng đồng và doanh nghiệp vào hệ thống pháp luật. Niềm tin vào sự nghiêm minh của pháp luật còn khuyến khích các doanh nghiệp và cá nhân tuân thủ và thực hiện các quy định về bảo vệ môi trường. Một hệ thống pháp luật bảo vệ môi trường hiệu quả sẽ tạo ra các giá trị bền vững cho môi trường và xã hội. Thứ năm, đảm bảo tính công bằng trong cạnh tranh: Việc thực hiện nghiêm chỉnh và hiệu quả các biện pháp xử phạt VPHC trong lĩnh vực môi trường bảo rằng không có doanh nghiệp nào lợi dụng việc vi phạm để trục lợi hoặc cạnh tranh không lành mạnh. Các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật sẽ không bị thiệt thòi so với các doanh nghiệp vi phạm. Điều này tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh, một cộng đồng doanh nghiệp văn minh và có trách nhiệm. Các doanh nghiệp tuân thủ các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường sẽ nhận được sự đánh giá cao, khuyến khích và hỗ trợ phát triển từ phía cộng đồng và nhà nước. 1.2. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp 1.2.1. Chủ thể và đối tượng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với doanh nghiệp a. Chủ thể xử phạt xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường Chủ thể có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường là một yếu tố cốt lõi trong các quy định pháp luật về xử lý vi phạm hành chính liên quan đến bảo vệ môi trường. Quy định rõ ràng về các chủ thể này không chỉ xác định rõ quyền hạn và trách nhiệm của họ mà còn giúp ngăn chặn những hành vi lạm quyền, thiếu trách nhiệm, hay vi phạm pháp luật trong quá trình xử lý vi phạm. Dựa trên các quy định pháp lý, bao gồm Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính ban hành ngày 6 tháng 7 năm 1995 và sửa đổi vào ngày 2 tháng 7 năm 2002 [15], Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 [7] và Nghị định số 45/2022/NĐ-CP ngày 7/7/2022 của Chính 11