Đề án tốt nghiệp Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở, từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề án "Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở, từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh" nhằm làm rõ cơ sở lý luận và đưa ra những khuyến nghị khoa học cho việc tăng cường hiệu quả công tác quản lý nhà nước về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở trên địa bàn Thành Phố Hồ Chí Minh

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở, từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THỊ QUYÊN XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG NHÀ Ở, TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Thành phố Hồ Chí Minh, 10/2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THỊ QUYÊN XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG NHÀ Ở, TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ 8380102 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. Nguyễn Văn Nam TS. Vũ Thị Thu Hằng Thành phố Hồ Chí Minh, 10/2024
LỜI CAM ĐOAN “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở, từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” là đề án mà Tôi rất tâm đắc và rất mong muốn thực hiện trong quá trình Tôi học Luật Hiến Pháp và Luật Hành chính. Tôi xin cam đoan, đề án này là đề tài nghiên cứu riêng của tôi và dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Văn Nam và TS. Vũ Thị Thu Hằng. Các số liệu được viện dẫn và các ví dụ được Tôi đưa vào trong đề án là hoàn toàn chính xác, tin cậy và trung thực. Bên cạnh đó, các tài liệu, số liệu này chưa từng được công bố trong các bất kỳ một đề tài nào trước đó. Và cuối cùng, Tôi cũng đã học và hoàn thành tất cả các môn học, đã nộp tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Học viện Hành chính Quốc gia. TÁC GIẢ Trần Thị Quyên
LỜI CẢM ƠN Lời nói đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy, cô giáo của Học viện Hành Chính Quốc Gia đã giảng dạy kiến thức và tận tâm chỉ bảo trong suốt quá trình học tập tại Học viện. Hơn hết, em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Giảng viên TS. Nguyễn Văn Nam và Giảng viên TS. Vũ Thị Thu Hằng đã hướng dẫn nhiệt tình và quan tâm, chỉ bảo em trong suốt quá trình em hoàn thiện đề án này. Em cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cán bộ, công chức đang công tác tại phòng Thanh tra Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho em được thu thập tài liệu, nghiên cứu để hoàn thành đề án này. Bên cạnh đó, em xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè, người thân đã taọ động lực cho em trong suốt quá trình thực hiện đề án này. Do kiến thức của bản thân còn nhiều hạn chế và ít kinh nghiệm thực tiễn, do vậy nội dung của đề án sẽ không tránh khỏi thiếu sót. Em rất mong nhận được đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo để đề án trở nên hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! TÁC GIẢ Trần Thị Quyên
DANH MỤC VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ BĐS Bất động sản ĐTXD Đầu tư xây dựng UBND Uỷ ban nhân dân VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật VLXD Vật liệu xây dựng VPHC Vi phạm hành chính TTHC Thủ tục hành chính XLVPHC Xử lý vi phạm hành chính XPHC Xử phạt hành chính XPVPHC Xử phạt vi phạm hành chính
DANH MỤC BẢNG BIỂU Tên bảng Trang Bảng 2.1. Thống kê số vụ vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng 29 nhà ở tại địa bàn Thành Phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2019 đến 2023 Bảng 2.2. Tình hình xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực xây dựng 32 nhà ở tại Tp.HCM giai đoạn 2019-2023 Bảng 2.3. Số tiền phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà 32 ở tại Tp.HCM giai đoạn 2019-2023
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU.....................................................................................................1 1. Lý do xây dựng đề án .............................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ...........................................................1 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án................................................4 4. Mục tiêu và nhiệm vụ đề án ...................................................................4 5. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................4 6. Hiệu quả của đề án ứng dụng trong thực tiễn.......................................5 7. Kết cấu của đề án ...................................................................................5 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC NHÀ Ở .......................................6 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của xử pha ̣t vi pha ̣m hành chính trong xây dựng nhà ở .....................................................................................................6 1.1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở .............................................................................................................................6 1.1.2. Thời hạn, thời hiệu xử pha ̣t ...............................................................9 1.1.3. Biện pháp khắc phục hậu quả...........................................................10 1.1.4. Đặc điểm xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực xây dựng nhà ở.10 1.1.5. Vai trò và ý nghĩa về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở ...........................................................................................................12 1.2. Quy định của pháp luật về xử pha ̣t vi pha ̣m hành chính trong xây dựng nhà ở .....................................................................................................................14 1.2.1. Hành vi vi phạm trong lĩnh vực xây dựng nhà ở bị xử phạt .............14 1.2.2. Đối tượng bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở ............................................................................................................................15 1.2.3. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở ............................................................................................................................15 1.2.4. Nguyên tắc xử phạt ...........................................................................18 1.2.5. Trình tự, thủ tục xử phạt ...................................................................20
1.2.6. Hình thức xử phạt .............................................................................23 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................26 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG NHÀ Ở TẠI THÀ NH PHÔ HÔ CHÍ ́ ̀ MINH ...................................................................................................................27 2.1. Tình hình vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại thành phố Hồ Chí Minh .................................................................................................27 2.2. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại thành phố Hồ Chí Minh ..............................................................................28 2.2.1. Về số lượng xử phạt các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở .....................................................................................................28 2.2.2. Về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở .....................................................................................................................29 2.2.3. Về nguyên tắc xử phạt và thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực nhà ở ...................................................................................30 2.2.4. Về trình tự, thủ tục xử phạt ...............................................................31 2.2.5. Về hình thức xử phạt và thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực nhà ở ...................................................................................31 2.3. Đánh giá thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại thành phố Hồ Chí Minh .............................................................33 2.3.1. Ưu điểm .............................................................................................33 2.3.2. Hạn chế, bất cập và nguyên nhân của những hạn chế bất cập .......34 2.3.2.1. Những hạn chế, bất cập ...................................................................34 2.3.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế bất cập về công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh .................39 Tiểu kết chương 2 .......................................................................................43 CHƯƠNG 3 YÊU CẦU, GIẢI PHÁP VÀ LỘ TRÌNH THỰC HIỆN ĐỐI V HOẠT ĐỘNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ́ ̀ XÂY DỰNG NHÀ Ở TẠI THÀ NH PHÔ HÔ CHÍ MINH ................................44 3.1. Các yêu cầu cần bảo đảm khi xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh ..............................................44
3.2. Giải pháp trong hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh .....................................................45 3.2.1. Các giải pháp cụ thể ..........................................................................45 3.2.1.1. Hoàn thiện toàn diện các quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở .............................................................45 3.2.1.2. Giải pháp về quy hoạch đô thị, quy hoạch sử dụng đất ....................48 3.2.1.3. Giải pháp về công tác phối hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc thực hiện thủ tục hành chính về đầu tư xây dựng ...................................49 3.2.1.4. Giải pháp về tăng cường công tác chỉ đạo, điều hành, tăng cường thanh tra, kiểm tra phát hiện và xử lý vi phạm .................................................................49 3.2.2. Các giải pháp khác ............................................................................51 3.3. Lộ trình thực hiện ...............................................................................54 Tiểu kết chương 3 .......................................................................................58 KẾT LUẬN ................................................................................................59 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Trong thời gian qua, tình trạng vi phạm trật tự xây dựng, đặc biệt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng diễn ra phức tạp và ngày càng tinh vi, nhất là ở các quận, huyện có tốc độ đô thị hóa cao, do đó hình thành các khu dân cư tự phát, làm cho trật tự quản lý của địa phương, quy hoạch của Thành phố ngày càng bị đi chệch hướng, gây ô nhiễm môi trường, theo đó làm mất an ninh trên địa bàn. Theo đó, mỗi năm tại Thành phố Hồ Chí Minh, hàng nghìn công trình xây dựng không phép, sai phép, sai quy hoạch và các vi phạm khác diễn biến rất phức tạp đã được phát hiện và xử lý. Hơn nữa, ý thức chấp hành các quy định của pháp luật về lĩnh vực xây dựng nhà ở của người dân còn chưa nghiêm, một số cán bộ, đảng viên vi phạm quy định pháp luật về đất đai, quy hoạch và xây dựng ngày càng nhiều, công tác xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực xây dựng nhà ở của các cơ quan chức năng trong một số vụ còn sai sót, dẫn đến bức xúc trong cộng đồng dân cư. Vì vậy, Học viên chọn đề tài nghiên cứu về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay nhằm hướng đến nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý Nhà nước về trật tự xây dựng, tiến tới chấm dứt tình trạng xây dựng không phép, sai phép, “làm tiền đề để thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ X về Chương trình chỉnh trang và phát triển đô thị, ổn định an ninh trật tự để phát triển Thành phố” [4]. Vấn đề xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn nhiều bất cập, cho nên học viên chọn đề tài này nhằm làm rõ ý nghĩa lý luận, đánh giá đúng đắn và hoàn thiện các giải pháp nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách ở địa phương hiện nay. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Trong thời gian qua, việc nghiên cứu về công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh chưa nhiều, nhất là trong lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính trong xây dựng nhà ở. Qua tham khảo các tài liệu nghiên cứu hiện hành cho thấy các công trình nghiên cứu về lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính trong xây dựng nhà ở còn ít, chưa đánh giá thực tiễn một cách đúng đắn nhất. Các công trình nghiên cứu còn thiên về lý luận chung chung. Hiện nay, đã có một số công trình khoa học liên quan đến đề án của học viên nghiên cứu như: - Tiếp cận dưới dạng hỏi đáp, có thể kể đến Quý Lâm với cuốn “Luật Đất đai, Luật Nhà ở và hỏi, đáp pháp luật về đất đai, nhà ở” (2018) giúp các cá nhân, doanh
2 nghiệp, cơ quan đơn vị sự nghiệp thuận tiện hơn khi xử lý các vướng mắc thường gặp trong quá trình công tác quản lý đất đai, nhà ở [7]. - Cuốn “Bình luận các quy định về xử phạt vi phạm hành chính” (2021) của Cao Vũ Minh và Nguyễn Nhật Khanh. Đây được coi là một tài liệu quý giá với những kiến thức sâu rộng về các vấn đề liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính. Đặc điểm nổi bật của sách là cách trình bày mỗi vấn đề pháp lý dưới hình thức của một bài báo khoa học [9]. Điều này không chỉ giúp độc giả tiếp cận thông tin một cách cụ thể và chi tiết mà còn thúc đẩy sự phân tích và đánh giá sâu sắc. Mỗi bài viết trong cuốn sách đều được xây dựng một cách cặn kẽ, từ việc phân tích các khía cạnh của vấn đề, đến việc đưa ra các giải thích và minh họa cụ thể. Sự chi tiết và cẩn trọng trong cách trình bày giúp người đọc hiểu rõ hơn về các quy định pháp luật và cách thức thực hiện chúng trong thực tế. - Cuốn “Hướng dẫn thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính & các quy định xử phạt vi phạm hành chính” của Vũ Thu Phương (2022), với các nội dung hướng dẫn thi hành luật xử lý vi phạm hành chính mới nhất và văn bản mới nhât quy định xử phạt vi phạm hành chính trong một số lĩnh vực [12]. - Nghiên cứu của Trịnh Văn Quang (2016) về “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực trật tự đô thị, từ thực tiễn Quận Cẩm Lệ, Thành phố Đà Nẵng” đã đem lại cái nhìn tổng thể về tình hình xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực này, dựa trên thực tiễn tại Quận Cẩm Lệ, Đà Nẵng. Tác giả đã tập trung vào việc phân tích các nguyên nhân, hậu quả và cơ chế xử lý vi phạm trong trật tự đô thị. Bằng cách tiếp cận từ góc độ lý luận và thực tiễn, luận văn đã đưa ra các đề xuất cụ thể nhằm cải thiện hiệu quả xử lý vi phạm. Trong đó, việc tăng cường công tác giám sát, nâng cao nhận thức của cộng đồng về việc tuân thủ quy định trật tự đô thị, cùng với việc cải thiện cơ chế pháp luật và thủ tục hành chính liên quan đã được đề xuất [13]. - Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính của Nguyễn Thị Thuỳ Linh (2017) về “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng ở đô thị - Từ thực tiễn Quận Cầu Giấy, Hà Nội” đã trình bày một cái nhìn tổng thể về tình hình xử phạt vi phạm trong lĩnh vực xây dựng tại Quận Cầu Giấy. Tác giả đã tập trung vào việc phân tích các vấn đề và thách thức trong quá trình xử lý vi phạm hành chính, từ việc đánh giá các nguyên nhân đến hiệu quả của các biện pháp xử lý. Luận văn cũng đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện hiệu quả xử phạt vi phạm, bao gồm việc tăng cường công tác giám sát, nâng cao nhận thức của cộng đồng và cải thiện cơ chế pháp luật liên quan [8].
3 - Bài báo của Đặng Như Phú Tân (2017) về “Xử lý vi phạm hành chính về trật tự xây dựng trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk” đã tập trung vào việc phân tích các nguyên nhân, hậu quả và cơ chế xử lý vi phạm trong trật tự xây dựng tại huyện Cư Kuin. Thông qua việc tiếp cận thực tiễn và phân tích dữ liệu, luận văn đã đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện hiệu quả xử lý vi phạm [24]. - Bài báo “Một số vấn đề về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng và kiến nghị hoàn thiện” của Võ Nguyễn Nam Trung và Trần Vang Phủ (2018) đã chỉ ra các hành vi vi phạm xảy ra trước thời điểm Nghị định có hiệu lực; hành vi vi phạm đã bị xử phạt nhưng quyết định chưa thi hành; hành vi vi phạm diễn ra trước và sau thời điểm Nghị định có hiệu lực [26]. - Bài báo “Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi thi công công trình không có giấy phép xây dựng, sai nội dung giấy phép xây dựng” (2020) của Nguyễn Thị Bé Ngoan đã phân tích một số bất cập trong quy định xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình không có giấy phép, sai nội dung giấy phép xây dựng và đưa ra giải pháp hoàn thiện “Thứ nhất, sửa đổi Nghị định số 139 theo hướng bổ sung thêm biện pháp khắc phục hậu quả “buộc tháo dỡ công trình, phần công trình xây dựng vi phạm” đối với vi phạm quy định tại khoản 8 Điều 15 Nghị định này. [11]. - Bài báo “Bất cập trong các quy định xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình sai nội dung giấy phép xây dựng và kiến nghị hoàn thiện” của Nguyễn Chí Hiếu (2022) đã chỉ ra những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tổ chức thi công công trình sai nội dung giấy phép xây dựng, từ đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện. [5]. Trên đây là một giáo trình, sách chuyên khảo, luận văn, luận án và một số bài báo khoa học nghiên cứu về công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng và các vấn đề liên quan. Các công trình có tính khoa học cao, giá trị tham khảo cho đề án của học viên. Tuy nhiên, Công trình nghiên cứu trong lĩnh vực xây dựng nhà ở không có và đặc biệt tại địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh thì chưa có công trình nào. Từ thực tiễn, nhận thấy rằng việc nghiên cứu là một bước quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực và hiệu quả của công tác quản lý Nhà nước, đặc biệt là trong lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính trong xây dựng nhà ở tại địa phương. Thông qua việc phân tích thực trạng, nhận định các vấn đề cụ thể và đề xuất giải pháp, nghiên cứu này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tình hình thực tế và cần thiết của việc hoàn thiện pháp luật. Nên tác giả xây dựng đề án “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở, từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” làm căn cứ khoa học mà còn đưa ra các
4 giải pháp cụ thể và hiệu quả, từ đó góp phần vào việc cải thiện hệ thống pháp luật và thực thi luật pháp trong lĩnh vực này. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tá c xử pha ̣t vi pha ̣m hà nh chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở ta ̣i Thành phố Hồ Chí Minh thuộc thẩm quyền Thanh tra xây dựng. - Phạm vi nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu trong phạm vi quận, huyện, phường, xã trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2024. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ đề án Mục tiêu của đề án là làm rõ cơ sở lý luận và đưa ra những khuyến nghị khoa học cho việc tăng cường hiệu quả công tác quản lý nhà nước về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở trên địa bàn Thành Phố Hồ Chí Minh Để đạt được mục tiêu trên, nhiệm vụ của đề án tập trung vào các vấn đề sau: hệ thống hoá, phân tích và làm rõ lý luận, đánh giá và phân tích thực trạng công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 5. Phương pháp nghiên cứu Đề án này sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây: - Phương pháp thống kê: từ số liệu thu thập được về các chỉ tiêu thực hiện pháp luật về xử lí vi phạm hành chính trong lĩnh vực nhà ở trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh sau đó tiến hành các phân tích thống kê. - Phương pháp phân tích: Trên cơ sở những tài liệu, số liệu thu thập tiến hành phân tích những số liệu đã thu thập được thành những chương trong đề án. Từ đó, triển khai thành các tiểu mục trong các chương để hoàn thiện đề án. - Phương pháp đánh giá: Đánh giá tình hình thực hiện pháp luật về xử lí vi phạm hành chính trong lĩnh vực nhà ở trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trên những mặt đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế đó. Ngoài ra tại từng chương của đề án, sử dụng các phương pháp cụ thể sau: - Phương pháp hệ thống hóa pháp luật và phân tích luật viết được sử dụng để hệ thống hóa và phân tích các khái niệm, cơ sở lý luận và pháp lý về xử lí vi phạm hành chính trong lĩnh vực nhà ở. Phương pháp này được áp dụng tại chương 1 của Đề án nhằm cung cấp một nền tảng lý thuyết vững chắc. - Trong khi đó, phương pháp phân tích được sử dụng tại chương 2 để đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật Việt Nam hiện hành về xử lí vi phạm hành chính trong
5 lĩnh vực nhà ở trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Qua đó, các điểm mạnh, điểm yếu và những vấn đề tồn tại trong việc thực hiện pháp luật được làm rõ. - Đến chương 3, các phương pháp đánh giá tác động pháp luật, phân tích tổng hợp và dự báo được sử dụng để đưa ra các giải pháp thực hiện và kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam về xử lí vi phạm hành chính trong lĩnh vực nhà ở trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 6. Hiệu quả của đề án ứng dụng trong thực tiễn Nghiên cứu đề tài này đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá thực trạng hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả của nghiên cứu giúp phân tích và xác định những tồn tại và hạn chế trong công tác xử phạt vi phạm hành chính hiện nay, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình này. Bằng cách tập trung vào việc phân tích và đánh giá, đề tài này cung cấp một cái nhìn toàn diện về tình hình thực tế của việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh. Những nhận định và đề xuất từ đề tài này có thể là tài liệu tham khảo quý báu cho các cơ quan, tổ chức, và cá nhân quan tâm đến lĩnh vực này. Ngoài ra, đề án cũng có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu và học tập trong các cơ sở đào tạo, giúp sinh viên và người học hiểu rõ hơn về thực trạng và cách thức xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, từ đó nâng cao nhận thức và kiến thức của họ về pháp luật và quản lý đô thị. 7. Kết cấu của đề án Kết cấu của đề án gồm: Bìa chính và bìa phụ, lời cam đoan, lời cảm ơn, mục lục, phần mở đầu, các chương 1, 2, 3 gồm các nội dung sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực nhà ở. Chương 2: Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Yêu cầu, giải pháp đối với hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở tại Thà nh phố Hồ Chí Minh và lộ trình thực hiện. Tiếp theo đó là phần kết luận và kiến nghị, sau cùng là danh mục tài liệu tham khảo.
6 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC NHÀ Ở 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của xử pha ̣t vi pha ̣m hà nh chí nh trong xây dựng nhà ở 1.1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở - Khái niệm vi phạm hành chính Vi phạm hành chính (VPHC) là một loại vi phạm khá phổ biến trong đời sống xã hội, mặc dù tính nguy hiểm của nó thấp hơn so với các tội phạm được quy định trong Bộ Luật hình sự. Tuy nhiên, VPHC vẫn gây ra những thiệt hại hoặc đe dọa lớn đến lợi ích của Nhà nước, tập thể và cá nhân, cũng như lợi ích chung của toàn bộ cộng đồng. Các hành vi vi phạm hành chính có thể bao gồm việc vi phạm các quy định về giao thông, môi trường, xây dựng, an ninh trật tự, v.v. Do đó, việc quản lý và xử lý các trường hợp vi phạm hành chính là một phần quan trọng trong công tác bảo vệ trật tự xã hội và bảo vệ lợi ích của cộng đồng. Cần có sự tập trung và cải thiện liên tục trong các biện pháp phòng ngừa, giáo dục cộng đồng cũng như xử lý nghiêm minh đối với những người vi phạm hành chính, nhằm đảm bảo an ninh, trật tự và an toàn cho xã hội. Trên thế giới, hành vi vi phạm hành chính ở một số nước được hiểu chung là các hành vi vi phạm pháp luật mà không được xem là tội phạm, và thường bị xử phạt bằng các biện pháp hành chính thay vì các biện pháp hình sự. Chẳng hạn, ở Pháp, không có một đạo luật hay văn bản pháp luật riêng rẽ dành cho việc quy định về xử phạt hành chính (XPHC). Thay vào đó, XPHC trong từng lĩnh vực sẽ được quy định tại các văn bản pháp luật chuyên ngành. Trong khi đó, ở Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Luật xử phạt hành chính năm 1996 định nghĩa VPHC là các hành vi vi phạm trật tự hành chính của công dân và pháp nhân, hoặc các tổ chức khác, và xác định các biện pháp phạt hành chính áp dụng cho những hành vi này. Các cơ quan hành chính sẽ thực hiện việc áp dụng các biện pháp xử phạt này theo thủ tục quy định trong luật này. Cho đến năm 2012, Việt Nam đã chứng kiến sự ra đời của Luật xử lý vi phạm hành chính, một bước tiến quan trọng trong quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính. Tại Khoản 1, Điều 2 của Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, quy định “vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện với lỗi cố ý hoặc vô ý, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không được coi là tội phạm, và theo quy định của pháp luật, phải bị xử phạt vi phạm hành chính”. Định nghĩa này làm rõ hơn về bản chất của vi phạm hành chính, nhấn mạnh sự khác biệt giữa vi phạm hành chính và các tội phạm hình sự, đồng thời tạo cơ sở pháp lý vững
7 chắc cho việc xử lý các trường hợp vi phạm hành chính một cách công bằng và hiệu quả. Từ định nghĩa vi phạm hành chính trên có thể thấy các định nghĩa về hành VPHC qua các thời kỳ là không khác nhau về bản chất. Từ đó, có thể khái quát VPHC là hành vi có lỗi, trái với pháp luật quản lý nhà nước và bị xử phạt. Như vậy, các dấu hiệu cơ bản của VPHC được thể hiện như sau: - Thứ nhất, hành vi vi phạm hành chính phải có lỗi, được thể hiện dưới hai hình thức chính là lỗi cố ý và lỗi vô ý. Lỗi là trạng thái tâm lý của chủ thể vi phạm đối với hành vi và hậu quả của nó tại thời điểm thực hiện hành vi vi phạm. Hình thức lỗi cố ý thể hiện khi chủ thể nhận thức rõ hành vi của mình gây nguy hại và có ý thức để hậu quả xảy ra. - Thứ hai, hành vi vi phạm phải trái với quy định của pháp luật, được biểu hiện ra bên ngoài dưới hình thức hành động hoặc không hành động trái với quy định của pháp luật. - Thứ ba, hành vi vi phạm phải được quy định bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật. - Cuối cùng, hành vi vi phạm phải được thực hiện bởi cá nhân hoặc tổ chức cụ thể, đây là dấu hiệu xác định “chủ thể” của vi phạm. Điều này là quan trọng để xác định trách nhiệm và áp dụng biện pháp xử phạt đối với từng cá nhân hoặc tổ chức vi phạm. - Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính Từ lý luận trên, chúng ta nhận thấy rằng việc xử phạt vi phạm hành chính đòi hỏi phải có sự xác định chính xác về vi phạm hành chính. Trong Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, Khoản 2 Điều 2 quy định rõ: “Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính.” Điều này làm nổi bật vai trò của cơ quan có thẩm quyền trong việc thi hành chính sách xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật. Theo khoản 1 Điều 21, các hình thức xử phạt vi phạm hành chính có 05 hình thức bao gồm: Cảnh cáo; Phạt tiền; Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính (sau đây gọi chung là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính); Trục xuất. Trong đó, đối với lĩnh vực xây dựng nhà ở; hình thức xử phạt cảnh cáo và phạt tiền được quy định và áp dụng là hình thức xử phạt chính; các hình thức tước quyền sử
8 dụng giáy phép, chứng chỉ hành nghề, tịch thu tang vật, trục xuất có thể được quy định là hình thức xử phạt bổ sung hoặc là hình thức xử phạt chính. - Khái niệm và điều kiện khởi công xây dựng nhà ở Hiện nay, hoạt động xây dựng nhà ở và các công trình khác diễn ra ngày càng nhiều, điều này đồng nghĩa với sự gia tăng của tình trạng vi phạm các quy định của pháp luật trong lĩnh vực này. Luật Nhà ở năm 2014 quy định: “Nhà ở là công trình xây dựng với mục đích để ở và phục vụ các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân” (Khoản 1 Điều 3). Theo định nghĩa mới, nhà ở riêng lẻ là nhà được xây dựng trên một thửa đất ở riêng biệt, thuộc quyền sử dụng hợp pháp của tổ chức, hộ gia đình hoặc cá nhân. Điều này có nghĩa là, điểm quan trọng nhất để xác định một căn nhà là nhà ở là phải đảm bảo rằng nó được xây dựng trên một thửa đất được phép sử dụng để sinh sống. Điều này phản ánh sự cần thiết của việc ràng buộc một căn nhà với một khu đất cụ thể để đảm bảo tính chất nhà ở của nó. Theo quy định của Luật Đất đai 2013, đất ở được xác định là đất phi nông nghiệp, nhằm mục đích sử dụng không phải là nông nghiệp theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 10. Điều này có nghĩa là các căn nhà xây dựng trên đất nông nghiệp nhưng được sử dụng làm nơi nghỉ ngơi, trông coi cây trồng hoặc vật nuôi không được coi là nhà ở. Điều kiện tiên quyết để bắt đầu xây dựng một nhà ở là phải có giấy phép xây dựng, trừ trường hợp được miễn. Luật Xây dựng cũng quy định rõ các trường hợp nào cần phải có giấy phép xây dựng và trường hợp nào không yêu cầu giấy phép. Điều này giúp đảm bảo tính chất hợp pháp và an toàn của các công trình xây dựng, đồng thời ngăn chặn việc vi phạm pháp luật trong hoạt động xây dựng. Ngày 28/01/2022, Chính phủ ban hành Nghị định số 16/2022/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực xây dựng (viết tắt là Nghị định số 16/2022/NĐ- CP), thay thế Nghị định số 139/2017/NĐ-CP ngày 27/11/2017 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng; khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản làm vật liệu xây dựng, sản xuất, kinh doanh vật liệu xây dựng; quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật; kinh doanh bất động sản, phát triển nhà ở, quản lý sử dụng nhà và công sở (viết tắt là Nghị định số 139/2017/NĐ-CP) và Nghị định số 21/2020/NĐ-CP ngày 17/02/2020 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 139/2017/NĐ-CP. Cụ thể, tại khoản 1 Điều 3 Nghị định 16/2022/NĐ-CP thì Công trình khác quy định tại Nghị định này là công trình không thuộc đối tượng có yêu cầu phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng, công trình không thuộc đối tượng có yêu cầu phải lập báo cáo kinh tế – kỹ thuật đầu tư xây dựng và không phải là nhà ở riêng lẻ của hộ gia đình, cá nhân.
9 Từ những lý luận trên, khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở có thể được định nghĩa như sau: Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở là quá trình mà người có thẩm quyền, dưới sự ủy quyền của Nhà nước, thực hiện việc áp dụng các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân hoặc tổ chức đã thực hiện hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở, theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng. Quá trình này đặt nền tảng cho việc thi hành pháp luật, đảm bảo tính chất hợp pháp và an toàn của các công trình xây dựng, bảo vệ quyền lợi của cộng đồng và cá nhân. Đồng thời, nó cũng thúc đẩy sự tuân thủ và tôn trọng quy định pháp luật trong quá trình xây dựng, từ đó góp phần vào việc duy trì trật tự và an ninh xã hội trong lĩnh vực xây dựng nhà ở. 1.1.2 Thời hạn, thời hiệu xử pha ̣t - Thời hạn là một khoảng thời gian được xác định từ thời điểm này đến thời điểm khác. Trong khoảng thời gian này, các chủ thể phải thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình theo thỏa thuận hoặc do pháp luật quy định. Kết thúc thời hạn thì quan hệ giữa các chủ thể chấm dứt, cho nên các chủ thể cần phải giải quyết các hậu quả xảy ra. Thời hạn có thể được xác định bằng phút, giờ, ngày, tuần, tháng, năm hoặc bằng một sự kiện có thể sẽ xảy ra và được tính theo dương lịch, trừ trường hợp có thỏa thuận khác ( Điều 144 Bộ luật Dân sự 2015). - Thời hiệu là thời hạn do luật quy định mà khi kết thúc thời hạn đó thì phát sinh hậu quả pháp lý đối với chủ thể theo điều kiện do luật quy định (Điều 49, Bộ luật Dân sự 2015). Thời hiệu thông thường là một năm kể từ ngày VPHC xảy ra. Đối với một số lĩnh vực như tài chính, kế toán, chứng khoán, sở hữu trí tuệ, báo chí; xuất bản, xây dựng; thủy sản; lâm nghiệp…là 2 năm kể từ ngày có hành vi VPHC xảy ra (khoản 1 Điều 6 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 (sửa đổi 2020)) - Theo khoản 1 và khoản 2 Điều 5 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 của Chính phủ quy định xử phạt VPHC về xây dựng thì “thời hiệu xử phạt VPHC là 02 năm đối với hoạt động xây dựng, quản lý, phát triển nhà”. Thời điểm chấm dứt hành vi vi phạm để tính thời hiệu xử phạt VPHC trong lĩnh vực xây dựng nhà ở… “được tính từ ngày bàn giao công trình, hạng mục công trình theo quy định”. Khi phát hiện có hành vi VPHC, người có thẩm quyền phải đình chỉ ngay hành vi vi phạm và lập biên bản VPHC trong 02 ngày làm việc, trừ trường hợp vụ việc có tính chất phức tạp thì phải lập biên bản VPHC trong 05 ngày làm việc (khoản 2 Điều 12 Nghị định số 118/2021/NĐ-CP). Thời hiệu xử phạt là khá dài, mặc dù vậy, cơ quan có thẩm quyền khi phát hiện có hành vi VPHC thì không thể để “treo” vụ việc đó mà không xử lý. Nếu thiếu trách
10 nhiệm để hết thời hiệu mà không xử phạt sẽ bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. 1.1.3 Biện pháp khắc phục hậu quả - Biện pháp khắc phục hậu quả là những hành động, giải pháp được thực hiện nhằm sửa chữa, cải thiện hoặc loại bỏ những hậu quả tiêu cực do một vấn đề hoặc sự việc nào đó gây ra. - Theo quy định tại Điều 28 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, sửa đổi bổ sung năm 2020 thì nguyên tắc áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả đã được thiết lập để đảm bảo rằng mọi VPHC sẽ chịu sự trừng phạt thích đáng và đồng thời phải chịu các biện pháp khắc phục hậu quả phù hợp. Điều này áp dụng cho cả cá nhân và tổ chức VPHC. Các biện pháp khắc phục hậu quả có thể bao gồm, nhưng không giới hạn, việc sửa chữa thiệt hại gây ra bởi vi phạm, bồi thường thiệt hại cho các bên bị ảnh hưởng, đền bù cho tổ chức chức năng chịu trách nhiệm giám sát vi phạm, hoặc thực hiện các biện pháp khác nhằm khắc phục hoàn toàn hậu quả của vi phạm. Việc áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả không chỉ là để trừng phạt, mà còn là để khuyến khích sự tuân thủ luật pháp và đảm bảo rằng các vi phạm tương lai sẽ được ngăn chặn. - Những cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm trong lĩnh vực xây dựng nhà ở có thể bị áp dụng một hoặc nhiều biện pháp khắc phục hậu quả (theo khoản 4 Điều 4 Nghị định 16/2022/NĐ-CP). Những biện pháp khắc phục hậu quả bao gồm: Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu: cá nhân, tổ chức VPHC trong xây dựng phải khôi phục lại tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do hành vi VPHC của mình gây ra; nếu như cá nhân, tổ chức VPHC không tự nguyện thực hiện thì sẽ bị cưỡng chế thực hiện. Tất cả những người có thẩm quyền xử phạt đều được áp dụng hình thức xử phạt này. Buộc thực hiện biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường: cá nhân, tổ chức VPHC trong xây dựng phải thực hiện biện pháp để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, nếu như cá nhân, tổ chức VPHC không tự nguyện thực hiện thì bị cưỡng chế thực hiện. Tất cả những người có thẩm quyền xử phạt đều được áp dụng hình thức xử phạt này. Buộc phá dỡ công trình, phần công trình xây dựng vi phạm: cá nhân, tổ chức VPHC trong xây dựng phải phá dỡ công trình, phần công trình xây dựng không có giấy phép hoặc xây dựng không đúng với giấy phép được cấp; nếu cá nhân, tổ chức VPHC không tự nguyện thực hiện thì bị cưỡng chế thực hiện. Người có thẩm quyền xử phạt là thanh tra viên xây dựng (hoặc thanh tra viên Giao thông vận tải – Xây dựng) không được được áp dụng hình thức xử phạt này. Buộc thu hồi sản phẩm, hàng hóa không bảo đảm chất lượng. 1.1.4. Đặc điểm xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực xây dựng nhà ở
11 Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở có sự đặc thù riêng biệt so với các lĩnh vực khác như giao thông, thuế, lao động, môi trường. Điều này xuất phát từ tính phức tạp của quá trình xây dựng cũng như mức độ ảnh hưởng của việc vi phạm lên cả cộng đồng và môi trường sống. Trong lĩnh vực xây dựng nhà ở, vi phạm hành chính có thể bao gồm nhiều nhóm hành vi khác nhau như vi phạm quy định về kích thước, cấu trúc, an toàn công trình, vi phạm về giấy phép xây dựng, vi phạm về quy định bảo vệ môi trường và cảnh quan, và nhiều khía cạnh khác, cụ thể như sau: - Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở là một biện pháp quan trọng được áp dụng đối với cá nhân và tổ chức khi vi phạm các quy định của pháp luật về hoạt động xây dựng nhà ở. Điều này đồng nghĩa với việc vi phạm hành chính là tiền đề cho việc tiến hành xử phạt. Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, đã được sửa đổi và bổ sung vào năm 2020, cùng với Nghị định 16/2022/NĐ-CP đã quy định rõ ràng về các hành vi vi phạm hành chính, cũng như các hình thức và biện pháp xử phạt áp dụng đối với cá nhân và tổ chức vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước. Các quy định pháp lý này cung cấp cơ sở pháp lý quan trọng, xác định rõ ràng về những hành vi cụ thể được xem xét là vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở. Đồng thời, cũng chỉ định các biện pháp xử phạt cần áp dụng để đảm bảo tuân thủ và thúc đẩy sự tuân thủ pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích chung của cộng đồng. - Xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở được tiến hành bởi chủ thể có thẩm quyền theo quy định pháp luật về hoạt động xây dựng nhà ở. Luật xử lý vi phạm hành chính và Nghị định 16/2022/NĐ-CP quy định về xử phạt hành chính sẽ giành một chương để quy định về thẩm quyền xử phạt với từng hành vi dựa trên tính chất nặng nhẹ, quyền hạn, nghĩa vụ, mức tiền áp dụng mà xác định được người có thẩm quyền. - Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở được tiến hành theo những nguyên tắc, trình tự, thủ tục theo quy định về lĩnh vực hoạt động xây dựng nhà ở. Đó là căn cứ để xác định được người vi phạm làm sai điều gì, quy định ở đâu, người ra quyết định có đúng không theo các bước quy định sẵn để đảm bảo tính hiệu quả của áp dụng pháp luật trong xử lý các hành vi vi phạm. - So với các lĩnh vực xây dựng khác, vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở xảy ra thường xuyên, phổ biến hơn, đặc biệt ở các thành phố lớn. Việc xử lí vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở vì thế cũng diễn ra với mật độ thường thường xuyên, phức tạp hơn so với các lĩnh vực xây dựng khác.Kết quả của hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhà ở thể hiện rõ qua quyết định xử phạt hành chính. Đây là văn bản quan trọng ghi nhận và xác định các hình thức, biện pháp xử phạt được áp dụng đối với các tổ chức và cá nhân vi phạm