Đề án tốt nghiệp Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích những quy định của pháp luật và thực tiễn thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật trên địa bàn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận, đề xuất các giải pháp và lộ trình phù hợp nhằm hoàn thiện xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ HỆ CHUẨN TIẾP CẬN PHÁP LUẬT CẤP XÃ, TỪ THỰC TIỄN HUYỆN TÁNH LINH, TỈNH BÌNH THUẬN ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ HỆ CHUẨN TIẾP CẬN PHÁP LUẬT CẤP XÃ, TỪ THỰC TIỄN HUYỆN TÁNH LINH, TỈNH BÌNH THUẬN Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 83801202 Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn TS. Đinh Lương Minh Anh Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Lê Thị Hệ, xin cam đoan rằng, đề án “Chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận” là kết quả nghiên cứu của riêng bản thân tác giả, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn và TS. Đinh Lương Minh Anh. Những thông tin, kết quả, số liệu được tác giả nghiên cứu, thu thập, trình bày trong đề án này đảm bảo trích dẫn nguồn đầy đủ theo quy định và chưa từng công bố trên bất kỳ phương tiện nào. Người cam đoan Lê Thị Hệ
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề án “Chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận”, tác giả đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ của quý thầy cô là giảng viên Khoa Nhà nước và pháp luật Học viện Hành chính Quốc gia; quý thầy cô là giảng viên, chuyên viên phòng Quản lý đào tạo Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện, nhiệt tình giúp đỡ, động viên, truyền đạt những kiến thức bổ ích trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề án. Trong quá trình hoàn thành đề án này, tác giả muốn dành lời cảm ơn chân thành nhất đến PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn và TS. Đinh Lương Minh Anh, những người thầy đã đồng hành, hỗ trợ tác giả suốt chặng đường nghiên cứu và viết đề án này. Các thầy tận tình chỉ bảo và định hướng cho tác giả nghiên cứu, khai thác tài liệu, giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng. Nhờ đó, tác giả đã hoàn thành đề án của mình. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 06 tháng 05 năm 2024 Tác giả Lê Thị Hệ
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 1. Lý do xây dựng đề án ........................................................................................... 1 2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu .................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án ..................................................... 4 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề án ............................................................ 5 5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 5 6. Hiệu quả/Lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn ...................................... 6 7. Kết cấu đề án ........................................................................................................ 7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ CHUẨN TIẾP CẬN PHÁP LUẬT CẤP XÃ ............................................................................................. 9 1.1. Khái quát về tiếp cận pháp luật ....................................................................... 9 1.1.1. Khái niệm về tiếp cận pháp luật ................................................................. 9 1.1.2. Nội dung tiếp cận pháp luật...................................................................... 11 1.1.3. Hình thức tiếp cận pháp luật .................................................................... 13 1.2. Khái quát về chuẩn tiếp cận pháp luật ......................................................... 15 1.2.1. Nội dung của xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật ..................... 16 1.2.2. Vai trò của việc thực hiện xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật 17 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật18 Kết luận Chương 1 ................................................................................................. 22 Chương 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VỀ THỰC HIỆN XÂY DỰNG CẤP XÃ ĐẠT CHUẨN TIẾP CẬN PHÁP LUẬT, TỪ THỰC TIỄN HUYỆN TÁNH LINH, TỈNH BÌNH THUẬN .................................................................................. 23 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật trên địa bàn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận .............................. 23 2.1.1. Khái quát về huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận .................................. 23 2.1.2. Các yếu tố tác động đến quá trình xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật từ thực tiễn 13 đơn vị cấp xã trên địa bàn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận.......................................................................................................... 25 2.2. Thực trạng triển khai thực hiện nội dung xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật tại huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận ....................................... 29 2.3. Thực trạng thực hiện quy trình đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật........................................................................................................... 40
2.4. Đánh giá về thực trạng về thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã tại huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận ..................................................................... 41 2.4.1. Những thuận lợi, kết quả đạt được .......................................................... 41 2.4.2. Những hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân .......................................... 43 2.4.2.1. Hạn chế, vướng mắc ............................................................................ 43 2.4.2.2. Nguyên nhân của hạn chế ................................................................... 46 Kết luận Chương 2 ................................................................................................. 48 3.1. Giải pháp hoàn thiện chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã tại huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận ...................................................................................................... 49 3.1.1. Tăng cường sự chỉ đạo, hướng dẫn về công tác xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật và sự phối hợp giữa các ban ngành ......................... 49 3.1.3. Tăng cường các hoạt động kiểm tra, đánh giá chất lượng đảm bảo thực hiện nhiệm vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật ......................... 52 3.1.4. Nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ, công chức làm nhiệm vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật ......................................................... 53 3.1.5. Nâng cao nhận thức của người dân về việc tiếp cận thông tin, tiếp cận pháp luật và đổi mới các hình thức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật phù hợp với từng đối tượng cụ thể ..................................................................... 54 3.1.6. Đảm bảo nguồn kinh phí và cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật ......................................................... 55 3.2. Lộ trình hoàn thiện chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã tại huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận ..................................................................................................... 56 Kết luận Chương 3 ................................................................................................. 64 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................. 65 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 67
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg: Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg ngày 22 tháng 7 năm 2021 quy định về xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật Quyết định số 619/QĐ-TTg: Quyết định số 619/QĐ-TTg ngày 08 tháng 5 năm 2017 quy định về xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật Thông tư số 07/2017/TT-BTP: Thông tư số 07/2017/TT-BTP ngày 27 tháng 7 năm 2018 quy định về điểm số, hướng dẫn cách tính điểm các chỉ tiêu tiếp cận pháp luật, Hội đồng đánh giá TCPL và một số nội dung về xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật Thông tư số 09/2021/TT-BTP: Thông tư số 09/2021/TT-BTP ngày 15 tháng 11 năm 2021 hướng dẫn thi hành Quyết định số 25/2021/QĐ- TTg ngày 22 tháng 7 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ quy định về xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật TCPL: Tiếp cận pháp luật UBMTTQ: Ủy ban Mặt trận tổ quốc UBND: Ủy ban nhân dân
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU: Bảng 2.1. Số lượng và chất lượng công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã trên địa bàn huyện Tánh Linh năm 2023. Bảng 2.2: Bảng kết quả đánh giá cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật năm 2023 trên địa bàn tỉnh Bình Thuận. SƠ ĐỒ: Biểu đồ 2.1. Kết quả khảo sát mức độ hiểu biết của người dân về thủ tục hành chính tại các xã trên địa bàn huyện Tánh Linh. Biểu đồ 2.2. Tỷ lệ xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật trên địa bàn huyện Tánh Linh năm 2023.
MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Huyện Tánh Linh tọa lạc ở vùng núi phía Tây Nam của tỉnh Bình Thuận, là một khu vực có nhiều tiềm năng kinh tế. Nơi đây không chỉ có người Kinh mà còn có các đồng bào dân tộc thiểu số như dân tộc Hoa, Tày, Nùng, Chăm, Ray, Chơ Ro, K’Ho,… sinh sống và làm việc, chiếm khoảng 14% dân số toàn huyện. Vì vậy, đời sống văn hóa, xã hội và các phong tục tập quán của người dân trên địa bàn huyện rất đa dạng và phong phú. Việc tăng cường nhận thức về pháp luật, giáo dục ý thức tôn trọng, tuân thủ và chấp hành luật; bảo vệ quyền con người, quyền công dân và quyền tiếp cận thông tin pháp luật được coi là nhiệm vụ quan trọng và mang ý nghĩa to lớn đối với việc xây dựng, phát triển và hoàn thiện hệ thống pháp luật, đảm bảo sự dân chủ và xã hội công bằng, với mục tiêu cuối cùng là dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân thụ hưởng. Tuy nhiên, sự đan xen, xung đột giữa các luật tục của đồng bào dân tộc thiểu số với pháp luật của nhà nước, tạo ra rào cản lớn trong việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật, tiếp cận thông tin, tiếp cận pháp luật cho người dân trên địa bàn huyện. Trong những năm gần đây, ở huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận, việc xây dựng cấp xã đạt chuẩn TCPL đã được thực hiện một cách hiệu quả, đảm bảo tiêu chuẩn tiếp cận pháp luật. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn xảy ra một số hạn chế, bất cập nhất định, ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của chính quyền các cấp, nhất là cấp xã như: chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc, chưa xác định việc đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật là nhiệm vụ thường xuyên, độc lập, vẫn còn thực hiện nhằm mang tính hình thức để xét nông thôn mới; công chức chuyên môn còn lúng túng trong việc theo dõi, đánh giá các tiêu chí, chỉ tiêu tiếp cận pháp luật được phân công theo dõi; công tác lãnh đạo, chỉ 1
đạo, điều hành của một số đơn vị trong triển khai nhiệm vụ đối với một số chỉ tiêu, tiêu chí tiếp cận pháp luật còn chưa đầy đủ. Xuất phát từ những lý do đã nêu trên, tôi chọn đề tài: “Chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận” làm đề tài nghiên cứu cho đề án thạc sĩ ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, với mục đích nghiên cứu những giải pháp nâng cao hiệu quả xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật ở huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. 2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu Trên thực tế, vấn đề về xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận vẫn còn là nội dung mới, thu hút nhiều sự quan tâm, nghiên cứu của các nhà khoa học. Đã có nhiều công trình khoa học liên quan trực tiếp đến đề tài, cụ thể như sau: - Dương Thị Thanh Hiếu (2019), Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước và xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật – Một số vướng mắc và giải pháp hoàn thiện, Tạp chí Dân chủ và pháp luật Số 5 (326) – 2019, tác giả đã nêu ra một số vướng mắc, tồn tại trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước và xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật và đưa ra một số giải pháp, kiến nghị hoàn thiện các thể chế nhằm đảm bảo thực hiện công tác phổ biến giáo dục pháp luật, xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, gắn với mục tiêu xây dựng nông thôn mới [15]. - Nguyễn Đình Quỳnh và Trần Hoài Thu (2023), Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật ở tỉnh Nam Định, Tạp chí Giáo dục lý luận, ngày 15/06/2023. Bài viết đã đề cập đến những kết quả đạt được trong việc xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật. Đánh giá, phân 2
tích cụ thể những hạn chế, nguyên nhân của hạn chế và đưa ra nhiều giải pháp thiết thực, hiệu quả trong công tác xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật tại tỉnh Nam Định [21]. - Bùi Văn An (2023), Chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã ở Việt Nam hiện nay, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội. Nội dung của sách đã trình bày cơ sở lý luận và pháp lý, thực tiễn thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Bên cạnh đó, tác giả còn tiến hành phân tích sâu sắc các nguyên nhân và yếu tố tác động đến công tác xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Dựa trên điều này, đề xuất các biện pháp tăng cường hiệu quả của việc xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật nói chung và trên địa bàn tỉnh Đồng Nai nói riêng [14]. - Nguyễn Thị Lài (11/2018), “Xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật góp phần xây dựng nông thôn mới”, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, 29/11/2018. Bài viết đã nêu ra những quy định cụ thể nội dung về xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật và việc triển khai thực hiện, đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật từ thực tiễn tỉnh Quảng Bình; giải pháp thực hiện đồng bộ, thống nhất và hiệu quả công tác này trên địa bàn tỉnh Quảng Bình [18]. - Trần Thị Thanh Mai - Lại Sơn Tùng (08/2023), “Kinh nghiệm xây dựng mô hình cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật tại một số địa phương - giá trị tham khảo cho tỉnh Nam Định”, Tạp chí Giáo dục lý luận, ngày 31/08/2023. Bài viết đã góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác triển khai thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật từ việc tổng kết thực tiễn từ các tỉnh, thành phố khác như Thành phố Hà Nội, Tuyên Quang, Quảng Bình. Từ đó, xây dựng mô hình phù hợp để áp dụng vào tình hình thực tế của tỉnh Nam Định [22]. 3
Hầu hết các đề tài nghiên cứu của các nhà khoa học tập trung nghiên cứu về những hạn chế, vướng mắc tồn tại trên thực tế của địa phương, từ đó đưa ra nhiều giải pháp, kiến nghị hoàn thiện xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật. Thực tế, đối với vấn đề chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã chưa có đề tài nào tập trung nghiên cứu chuyên sâu các nội dung, hình thức thực hiện và các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật. Trên cơ sở tiếp thu và kế thừa có chọn lọc những nguồn tài liệu có độ tin cậy và gợi mở những ý tưởng khoa học trên, tác giả trình bày nội dung đề tài, đánh giá, phân tích thực trạng thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Dưới góc độ lý luận, đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan tiếp cận pháp luật, các hình thức tiếp cận, các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật,... Dưới góc độ thực tiễn tại huyện Tánh Linh, đề tài tập trung phân tích thực trạng, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng trên thực tế để làm sáng tỏ vấn đề. Từ đó đề ra các giải pháp, kiến nghị phù hợp nhằm tăng cường, nâng cao hiệu quả trong việc xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật trên địa bàn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: Từ năm 2021 đến năm 2023. 4
- Về không gian: Đề án nghiên cứu tại 13 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. - Về nội dung: Đề án tập trung nghiên cứu chuẩn tiếp cận pháp luật từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề án 4.1. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về chuẩn tiếp cận pháp luật, phân tích những quy định của pháp luật và thực tiễn thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật trên địa bàn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận, đề xuất các giải pháp và lộ trình phù hợp nhằm hoàn thiện xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, làm sáng tỏ các khái niệm, nội dung, hình thức của tiếp cận pháp luật. Từ đó đưa ra được vai trò và các yếu tố ảnh hưởng đến việc xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật. Thứ hai, đánh giá thực trạng về xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. Phân tích, làm rõ những thành tựu đạt được và tồn tại, hạn chế, nguyên nhân của hạn chế. Thứ ba, đề xuất các giải pháp và lộ trình xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật từ thực tiễn huyện Tánh Linh. 5. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình tiến hành nghiên cứu và viết đề án, tác giả sử dụng nhiều phương pháp khác nhau, đa dạng hơn để có cái nhìn toàn diện và sâu sắc về vấn đề nghiên cứu, cụ thể như phương pháp phân tích để phân tích các dữ liệu được thu thập từ nhiều nguồn, phương pháp tổng hợp để tổng kết và đánh giá kết quả 5
từ các nghiên cứu trước đó, phương pháp thống kê đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích số liệu và kiểm định các giả thuyết. Không chỉ vậy, phương pháp đánh giá, phương pháp quan sát, phương pháp so sánh,… cũng được tác giả áp dụng nhiều vào quá trình nghiên cứu. Chương 1: Tác giả sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp để phân tích các vấn đề về số liệu, thông tin mà tác giả thu thập được trong quá trình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Qua đó, tổng hợp những nội dung về cơ sở lý luận của chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã. Chương 2: Tác giả sử dụng phương pháp phân tích, thống kê, so sánh, đối chiếu và quan sát, mô tả để nhìn nhận quá trình thực hiện cũng như những hạn chế vướng mắc và nguyên nhân của những hạn chế đó, từ đó đưa ra nhận xét và đánh giá thực trạng, tìm ra những giải pháp phù hợp. Chương 3: Tác giả sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp để đưa ra những giải pháp cụ thể, phù hợp với tình hình thực tế về việc xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật trên địa bàn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. 6. Hiệu quả/Lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn Đề án chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã mang lại nhiều lợi ích quan trọng và có thể ứng dụng trong nhiều lĩnh vực thực tiễn như sau: Giúp người dân hiểu rõ các quy định của pháp luật và nâng cao nhận thức về pháp luật trong đời sống xã hội, cải thiện sự hiểu biết của người dân về các quy định pháp luật trong cộng đồng, từ đó tăng cường sự tuân thủ và tôn trọng pháp luật của người dân. 6
Tăng cường sự công bằng và minh bạch trong nhân dân. Việc mọi người hiểu biết và áp dụng pháp luật đồng nhất giúp đảm bảo công bằng, hạn chế tối thiểu việc vi phạm pháp luật và tạo ra một môi trường pháp lý minh bạch. Khi người dân đều hiểu rõ các quy định pháp luật, người dân sẽ có xu hướng giải quyết các tranh chấp theo cách hợp lý, đúng quy định của pháp luật và tránh xung đột, làm giảm bớt gánh nặng cho hệ thống tư pháp. Bên cạnh đó, tạo ra nhiều điều kiện thuận lợi để thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Việc thực hiện, áp dụng và thực thi pháp luật một cách đồng đều, công bằng góp phần tạo ra một môi trường ổn định, thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội. Việc thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật hiệu quả sẽ tăng cường được các chức năng quản lý hành chính nhà nước, tăng cường kiến thức về pháp luật cho cán bộ, công chức và người dân, qua đó nâng cao chất lượng quản lý hành chính nhà nước tại địa phương. Khi người dân tham gia tích cực vào quá trình tìm hiểu, tiếp cận và áp dụng pháp luật vào đời sống xã hội sẽ tạo ra một cộng đồng có tinh thần trách nhiệm và ý thức công dân cao, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước. Những lợi ích trên chỉ là một phần của đề án có thể mang lại. Đối với một đất nước, việc xây dựng, thúc đẩy sự hiểu biết và áp dụng pháp luật vào cuộc sống là một quá trình quan trọng, mang tính chiến lược để phát triển xã hội một cách bền vững và đảm bảo sự công bằng. 7. Kết cấu đề án Nội dung chính của đề án được thể hiện trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp luật về chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã. 7
Chương 2: Đánh giá thực trạng về thực hiện xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, từ thực tiễn huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. Chương 3: Giải pháp và lộ trình hoàn thiện chuẩn tiếp cận pháp luật cấp xã tại huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. 8
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ CHUẨN TIẾP CẬN PHÁP LUẬT CẤP XÃ 1.1. Khái quát về tiếp cận pháp luật 1.1.1. Khái niệm về tiếp cận pháp luật Pháp luật là một lĩnh vực rất quan trọng và phức tạp. Tiếp cận pháp luật có thể là một bước quan trọng để hiểu rõ quy định, quyền lợi, và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong xã hội. Theo quy định của Hiến pháp năm 2013 thì “Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ” [5] và “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình…” [5]. Qua đó, mọi công dân đều được bình đẳng và có quyền tiếp cận thông tin, tiếp cận pháp luật trên tất cả lĩnh vực của đời sống xã hội. Theo nghĩa Hán - Việt, “tiếp cận” là làm cho một cái gì đó “gần sát nhau” hơn với một cái khác, trong đó thuật ngữ “tiếp” được giải thích là “nối lại, hợp lại, nhận lấy, giáp với, liền với”, còn “cận” có nghĩa là gần [20]. Có thể hiểu thuật ngữ tiếp có nghĩa là việc tiếp tục hoặc tiếp xúc với một vấn đề, một đối tượng hoặc một lĩnh vực nào đó để nắm bắt, tìm hiểu hoặc giải quyết vấn đề đó. Đây là quá trình theo dõi, nắm bắt hoặc thực hiện một vấn đề cụ thể thông qua việc nghiên cứu hoặc tham gia vào đối tượng đó. Trong một ngữ cảnh khác, tiếp cận cũng có thể ám chỉ việc đến gần hoặc tiếp cận một cái gì đó về khoảng cách vật lý hoặc tư duy. Hơn thế, tiếp cận còn được hiểu là quá trình tương tác giữa chủ thể này với chủ thể khác, hoặc giữa các nhóm, tổ chức, cá nhân khác nhau. Đây là quá trình hoặc phương pháp mà một chủ thể (như một tổ chức, cơ quan, cá nhân) sử dụng để tiếp cận, tương tác hoặc làm việc với các chủ thể khác. 9
Đối với khái niệm pháp luật, xét ở góc độ bản chất, pháp luật được xem là các quy tắc xử sự chung, được Nhà nước ghi nhận và bảo đảm thực hiện bằng quyền lực nhà nước. Hay có thể nói pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung do nhà nước đặt ra hoặc thừa nhận, thể hiện ý chí nhà nước của giai cấp thống trị trên cơ sở ghi nhận các nhu cầu về lợi ích của toàn xã hội, được bảo đảm thực hiện bằng quyền lực nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội với mục đích giữ gìn trật tự và ổn định xã hội [17]. Trong quá trình tiếp cận pháp luật, không chỉ hình thành tri thức hiểu biết về pháp luật mà còn hình thành nhiều yếu tố khác như ý thức về pháp luật, tâm lý về pháp luật, tình cảm pháp luật, hành vi pháp luật và đời sống pháp luật. Từ đó, chủ thể có thể chủ động hơn trong việc tham gia vào các quan hệ xã hội một cách tích cực và có hiệu quả hơn. Không chỉ vậy, chủ thể còn được vận dụng sự hiểu biết, tri thức về pháp luật áp dụng vào thực tiễn đời sống xã hội. Trong thời đại của sự hội nhập kinh tế toàn cầu, khái niệm tiếp cận pháp luật đã trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Đây là một thuật ngữ mới mẻ, phản ánh sự cần thiết của việc hiểu biết và tuân thủ các quy định pháp luật trong môi trường pháp lý ngày càng đa dạng và phức tạp. Từ góc độ ngôn ngữ, tiếp cận pháp luật không chỉ đơn giản là việc đọc và hiểu các quy định pháp luật một cách cơ bản, mà còn là quá trình sâu rộng hơn, ở đó chủ thể pháp luật tiếp tục nghiên cứu, và áp dụng các quy định pháp luật vào thực tiễn. Điều này sẽ giúp họ nhận thức sâu sắc hơn về những hành vi được cho phép, những hành vi bị cấm, cũng như những hành vi có thể gây ra hậu quả pháp lý. Nói cách khác, tiếp cận pháp luật được hiểu là quá trình nhận thức về pháp luật nhằm hình thành và phát triển tri thức pháp luật ở mỗi cá nhân, giúp cá nhân hiểu biết và nhận thức đúng đắn về pháp luật, đồng thời đảm bảo đáp ứng và nâng 10
cao nhận thức pháp luật. Điều này giúp bảo vệ và thúc đẩy quyền, lợi ích hợp pháp của công dân tại cơ sở, cũng như tăng cường vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội, đóng góp vào mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 1.1.2. Nội dung tiếp cận pháp luật Từ góc độ phương pháp luận, nội dung được xem như một phạm trù bao gồm tất cả các khía cạnh, yếu tố và quá trình tạo ra một sự vật. Với cách tiếp cận này, nội dung của tiếp cận pháp luật là sự tổng hợp của các mặt, các yếu tố và các quá trình liên quan đến tiếp cận pháp luật, bao gồm những điều sau: Thứ nhất, quá trình nắm bắt, tìm hiểu, nhận thức về pháp luật và thực tiễn đời sống pháp lý (sự vận hành của pháp luật trong thực tiễn). Quá trình nhận thức pháp luật bao hàm nhiều vấn đề hợp thành như kiến thức hiểu biết cơ bản về pháp luật; những vấn đề nảy sinh trong mối liên hệ với pháp luật hiện hành; những yêu cầu mang tính chế ước của pháp luật và những vấn đề trong mối quan hệ của việc vận dụng những mệnh lệnh mang tính pháp luật [14]. Thông qua quá trình nhận thức đó, giúp các chủ thể hình thành tri thức hiểu biết về pháp luật một cách hệ thống, toàn diện (bao gồm tri thức hiểu biết về các quy định cụ thể của hệ thống pháp luật thực định được thể hiện trong các văn bản quy phạm pháp luật và tri thức hiểu biết cơ bản về Nhà nước và pháp luật) [18]. Quá trình nhận thức này tuân theo quy luật từ biết ít đến biết nhiều, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện, từ các phần nhỏ lẻ đến cái nhìn tổng thể và có hệ thống (bao gồm quá khứ, hiện tại và tương lai) để hiểu rõ quy luật vận động, phát triển và biến đổi của các hiện tượng nhà nước và pháp luật, cũng như các quy định của hệ thống pháp luật hiện hành trong từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể.. Thứ hai, quá trình vận dụng kiến thức, tri thức hiểu biết về pháp luật để thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý trong từng sự kiện, hoàn cảnh, tình huống pháp 11