Đề tài:Tác động của chính sách tỷ giá hối đoái tới phát triển kinh tế ở Việt Nam

Chia sẻ: Bluesky_12 Bluesky_12 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

112
lượt xem 46
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tỷ giá hối đoái (thường được gọi tắt là tỷ giá) là sự so sánh về mặt giá cả giữa hai đồng tiền của hai nước khác nhau. Cũng có thể gọi tỷ giá hối đoái là giá của một đồng tiền này tính bằng giá của một đồng tiền khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài:Tác động của chính sách tỷ giá hối đoái tới phát triển kinh tế ở Việt Nam

C«ng tr×nh dù thi Gi¶I th-ëng “ sinh viªn nghiªn cøu khoa häc” N¨m 2009 ¬ Tªn c«ng tr×nh T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸I tíi ph¸t tr iÓn kinh tÕ ë viÖt nam Thuéc nhãm ngµnh : XH1a
Tãm t¾t c«ng tr×nh NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang héi nhËp ngµy cµng s©u réng h¬n vµ ViÖt Nam kh«ng n»m ngoµi xu h-íng ®ã. Víi sù më cöa thÞ tr-êng, ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, nh÷ng chÝnh s¸ch ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ nh- chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ngµy cµng t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. ViÖc nhËn thøc ®-îc sù t¸c ®éng m¹nh mÏ nµy còng nh- ®-a ra nh÷ng n-íc ®i hîp lý dùa trªn nhËn thøc ®ã lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cã nh÷ng ¶nh h-ëng rÊt to lín ®Õn c¸c khÝa c¹nh cña nÒn kinh tÕ. Tr-íc hÕt tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hæi ®o¸i t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng cña mét quèc gia, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh t×nh tr¹ng c©n b»ng ngo¹i cña quèc gia ®ã. Bªn c¹nh ®ã, th«ng qua ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng, tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cßn t¸c ®éng tíi c¸c yÕu tè kh¸c nh- l¹m ph¸t, t¨ng tr-ëng kinh tÕ, møc l-¬ng thùc tÕ, ®Çu t- vµ ®æi míi c«ng nghÖ, vµ còng th«ng qua ®ã, nã cßn ¶nh h-ëng tíi sù ph©n bæ nguån lùc trong nÒn kinh tÕ, t¹o ra sù thay ®æi trong c¬ cÊu ngµnh, n¨ng suÊt lao ®éng, s¶n l-îng, viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp. MÆt kh¸c, tÊt c¶ c¸c yÕu tè chÞu t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nµy l¹i ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña quèc gia. Do ®ã, cã thÓ nãi chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ho¹ch ®Þnh con ®-êng ph¸t triÓn kinh tÕ. Víi nh÷ng liªn hÖ vÒ mÆt lý thuyÕt, t¸c gi¶ ®· ¸p dông vµo ph©n tÝch t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam kÓ tõ khi tû gi¸ hèi ®o¸i ®-îc chÝnh thøc x¸c lËp vµo n¨m 1955 cho ®Õn nay. Nghiªn cøu ®· cho thÊy t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i tíi ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam t-¬ng øng víi møc ®é më cöa cña nÒn kinh tÕ. Tr-íc c¶i c¸ch 1986 - 1989, chÝnh s¸ch tû gi¸ hÇu nh- t¸c ®éng kh«ng nhiÒu ®Õn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. KÓ tõ c¶i c¸ch 1986 - 1989, chÝnh s¸ch tû gi¸ ®· thÓ hiÖn vµi trß to lín cña nã. Víi nh÷ng thay ®æi tÝch cùc mµ næi bËt lµ nh÷ng mèc c¶i c¸ch vµo th¸ng 3 n¨m 1989, n¨m 1992, th¸ng 7 n¨m 1997, th¸ng 2 n¨m 1999, ®-a tû gi¸ vËn ®éng theo chiÒu h-íng phï hîp h¬n víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, chÝnh s¸ch tû gi¸ ®· thóc ®Èy kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh còng nh- thùc thi chÝnh s¸ch tû gi¸ còng cã kh«ng Ýt nh÷ng bÊt cËp ®«i khi triÖt tiªu ®éng lùc ph¸t triÓn nh- sù chËm trÔ thay ®æi chÝnh s¸ch trong kho¶ng thêi gian 1986-1989. http://svnckh.com.vn 2
Tõ nh÷ng ph©n tÝch vÒ thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ t¸c ®éng cña nã tíi ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam, t¸c gi¶ ®· tæng hîp c¸c nguån t- liÖu vµ ®-a ra c¸c bµi häc còng nh- gi¶i ph¸p trong chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸: ®ã lµ nh÷ng bµi häc vÒ viÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸, bµi häc vÒ viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸, ®ã lµ nh÷ng quan ®iÓm cÇn nghiªm tóc thùc hiÖn trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, ®ã lµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÕ ®é tû gi¸ cña ViÖt Nam mµ cô thÓ lµ viÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ phï hîp trong thêi gian tíi, lµ gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc cña c¸c c«ng cô can thiÖp tû gi¸, lµ c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ vÜ m« cÇn kÕt hîp cïng vµ mét sè gi¶i ph¸p kh¸c. Lêi Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét biÕn sè kinh tÕ hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ më vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i còng lµ mét chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cèt yÕu nh»m b×nh æn vµ gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. §Æc biÖt, trong hoµn c¶nh hiÖn nay khi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp s©u vµ réng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang gÆp nhiÒu bÊt æn do khñng ho¶ng kinh tÕ toµn cÇu th× vÊn ®Ò chÝnh s¸ch tû gi¸ l¹i cµng trë nªn quan träng. ViÖc ®-a ra mét chÝnh s¸ch tû gi¸ nh»m che ch¾n cho nÒn kinh tÕ khái nh÷ng biÕn ®éng qu¸ m¹nh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi mµ kh«ng ¶nh h-ëng tíi môc tiªu chÝnh ph¸t triÓn kinh tÕ cña quèc gia lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Song ®Ó cã ®-îc mét chÝnh s¸ch tû gi¸ hîp lý cÇn ph¶i n¾m râ ®-îc nh÷ng t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ lªn sù ph¸t triÓn kinh tÕ. ThÊy ®-îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò, t¸c gi¶ quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi tham dù cuéc thi lµ: "T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i tíi ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam" 2. Môc tiªu nghiªn cøu Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi nh»m t×m hiÓu ®-îc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ tíi ph¸t triÓn kinh tÕ, tõ ®ã rót ra bµi häc kinh nghiÖm vµ ®-a ra mét sè kiÕn nghÞ cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tû gi¸ ë ViÖt Nam cho thêi gian tíi. 3. §èi t-îng nghiªn cøu vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ t¸c ®éng cña nã tíi ph¸t triÓn kinh tÕ http://svnckh.com.vn 3
Ph¹m vi nghiªn cøu: ®Ò tµi tËp trung vµo vÊn ®Ò tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ trong mèi quan hÖ víi ph¸t triÓn kinh tÕ trªn thùc tiÔn t¹i ViÖt Nam tõ n¨m 1955, khi tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc b¾t ®Çu ®-îc x¸c lËp cho ®Õn giai ®o¹n ®Çu n¨m 2009 4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ó hoµn thµnh ®Ò tµi, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p: thu thËp th«ng tin, tæng hîp, ph©n tÝch sè liÖu tõ internet, c¸c bµi b¸o, c¸c bµi nghiªn cøu... Ngoµi c¸c môc më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tõ viÕt t¾t, danh môc b¶ng biÓu, tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, ®Ò tµi gåm cã ba phÇn chÝnh: Ch-¬ng 1: C¬ së lý luËn vÒ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ nh÷ng t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam Ch-¬ng 3: Mét sè bµi häc vµ kiÕn nghÞ trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam. http://svnckh.com.vn 4
Ch-¬ng 1: c¬ së Lý luËn vÒ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ I. Lý luËn chung vÒ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i 1. Tû gi¸ hèi ®o¸i 1.1. §Þnh nghÜa tû gi¸ hèi ®o¸i vµ c¸c lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i Trong quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia mµ tr-íc hÕt lµ quan hÖ mua b¸n, ®Çu t- cÇn cã sù trao ®æi gi÷a c¸c ®ång tiÒn (kh¸c nhau) víi nhau. ChÝnh ho¹t ®éng chuyÓn ®æi ®ång tiÒn nµy thµnh ®ång tiÒn kh¸c theo mét tû lÖ nµo ®ã trong qu¸ tr×nh quan hÖ kinh tÕ nµy ®· lµm n¶y sinh ph¹m trï tû gi¸ hèi ®o¸i. 1.1.1. §Þnh nghÜa tû gi¸ hèi ®o¸i Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a hai ®ång tiÒn lµ gi¸ c¶ cña mét ®ång tiÒn ®-îc tÝnh ra ®ång tiÒn kh¸c. §iÒu 9 luËt Ng©n Hµng Nhµ N-íc ViÖt Nam còng ®· ®Þnh nghÜa: tû gi¸ hèi ®o¸i lµ tû lÖ gi÷a gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam víi gi¸ trÞ ®ång n-íc ngoµi. Lµ mét lo¹i gi¸ c¶, tû gi¸ hèi ®o¸i c¬ b¶n ®-îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së cña quy luËt gi¸ trÞ vµ th«ng qua sù t-¬ng t¸c cña quy luËt cung cÇu trªn thÞ tr-êng. 1.1.2. Ph©n lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i Trong ®Ò tµi, ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn, t¸c gi¶ quy -íc tû gi¸ hèi ®o¸i lµ gi¸ cña ngo¹i tÖ tÝnh theo néi tÖ vµ ®-îc ký hiÖu lµ E. Khi quy -íc nh- vËy, nh÷ng thay ®æi lµm tû gi¸ t¨ng sÏ ®ång nghÜa víi viÖc lµm gi¶m gi¸ trÞ ®ång néi tÖ vµ ng-îc l¹i. Trong thùc tÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, cïng mét lóc cã sù tån t¹i cña nhiÒu lo¹i tû gi¸ kh¸c nhau. Dùa trªn nh÷ng c¬ së kh¸c nhau mµ ta ph©n chia thµnh c¸c lo¹i tû gi¸: dùa trªn tiªu thøc ®èi t-îng qu¶n lý th× ta cã tû gi¸ chÝnh thøc (tû gi¸ ®-îc c«ng bè chÝnh thøc rªn thÞ tr-êng ®Ó lµm c¬ së tham chiÕu cho c¸c ho¹t ®éng giao dÞch, kinh doanh, thèng kª) vµ tû gi¸ thÞ tr-êng (tû gi¸ ®-îc h×nh thµnh th«ng qua c¸c giao dÞch cô thÓ cña c¸c thµnh viªn trªn thÞ tr-êng); dùa trªn kÜ thuËt giao dÞch th× c¬ b¶n cã hai lo¹i tû gi¸ lµ tû gi¸ mua/b¸n giao ngay (kÐo theo viÖc trao ®æi ngay c¸c kho¶n tiÒn) vµ tû gi¸ mua/b¸n kú h¹n (kÐo theo viÖc trao ®æi c¸c khoan tiÒn vµo mét ngµy t-¬ng lai x¸c ®Þnh); cßn khi nghiªn cøu vÒ sù vËn ®éng vµ t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« th× tû gi¸ hèi ®o¸i ®-îc ph©n chia thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i danh n ghÜa vµ http://svnckh.com.vn 5
tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ.Trong giíi h¹n nghiªn cøu cña ®Ò tµi, t¸c gi¶ muèn tËp trung vµo nghiªn cøu cÆp tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa vµ thùc tÕ ®Ó thÊy ®-îc sù vËn ®éng vµ t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nh- môc ®Ých ®Ò tµi nµy h-íng tíi. Tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa: lµ tû lÖ so s¸nh gi÷a hai ®ång tiÒn ®-îc x¸c ®Þnh t¹i mét thêi ®iÓm cô thÓ, nã cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh b»ng nh÷ng ph-¬ng h-íng vµ c¬ chÕ rÊt kh¸c nhau. Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ: lµ tû gi¸ hèi ®o¸i ®-îc tÝnh dùa trªn møc gi¸ c¶ t -¬ng ®èi cña hµng ho¸, dÞch vô tõ nh÷ng n-íc kh¸c nhau khi chóng ®-îc tÝnh b»ng mét lo¹i tiÒn tÖ chung (tøc lµ ph¶i th«ng qua tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa ®Ó chuyÓn ®æi c¸c lo¹i tiÒn tÖ sang cïng mét ®¬n vÞ). Theo ®ã, tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ chÞu ¶nh h-ëng cña tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa vµ ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: PL* Er E PL Trong ®ã: Er : lµ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ E : lµ tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa PL* : lµ møc gi¸ c¶ n-íc ngoµi PL : lµ møc gi¸ c¶ trong n-íc Nh- vËy, cã thÓ thÊy: ®Ó søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, dÞch vô cña mét n-íc kh«ng ®æi trªn thÞ tr-êng quèc tÕ th× cÇn ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa phï hîp víi sù thay ®æi cña møc gi¸ c¶ t-¬ng ®èi trong n-íc còng nh- trªn thÕ giíi nh»m gi÷ nguyªn søc mua cña ®ång tiÒn. 1.2. C¬ chÕ x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i Còng nh- gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c, tû gi¸ hèi ®o¸i ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng ngo¹i hèi. Cung ngo¹i tÖ cña mét n-íc phô thuéc vµo nhu cÇu cña n-íc ngoµi vÒ hµng ho¸, dÞch vô vµ tµi s¶n cña n-íc së t¹i (n-íc cã ®ång néi tÖ ®-îc ®em ra ph©n tÝch, trong ®Ò tµi nµy lµ ViÖt Nam). Do ®ã ta cã hµm cung ngo¹i hèi: S*= f(d*) Trong ®ã: S* : lµ cung ngo¹i tÖ cña mét quèc gia d* : lµ nhu cÇu cña n-íc ngoµi vÒ hµng ho¸, dÞch vô vµ tµi s¶n cña n-íc së t¹i. http://svnckh.com.vn 6
Cã thÓ nhËn thÊy râ rµng hµm cung ngo¹i hèi cã quan hÖ cïng chiÒu víi c¸c nh©n tè cÇu cña n-íc ngoµi ë trªn. Khi c¸c yÕu tè nµy t¨ng sÏ khiÕn cho cung ngo¹i tÖ cña quèc gia t¨ng vµ ng-îc l¹i. Khi tû gi¸ t¨ng sÏ dÉn ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ cña n-íc së t¹i t-¬ng ®èi rÎ h¬n so víi thÞ tr-êng thÕ giíi khiÕn l-îng cÇu c¸c yÕu tè trªn t¨ng vµ lµm cho cung ngo¹i tÖ cña quèc gia t¨ng theo. Do vËy, ta cã thÓ thÊy ®-êng cung ngo¹i tÖ cña mét quèc gia lµ ®-êng dèc lªn nh- ®å thÞ 1 http://svnckh.com.vn 7
E (VND/USD): tû gi¸ hèi ®o¸i E (VND/USD) VND : ®¬n vÞ néi tÖ S* USD: ®¬n vÞ ngo¹i tÖ E1 S* : ®-êng cung ngo¹i tÖ E2 Q* : Sè l-îng ngo¹i tÖ Q1 Q2 Q* CÇu ngo¹i tÖ cña mét n-íc phô thuéc vµo nhu cÇu cña n-íc ®ã : cung ngo¹i tÖ §å thÞ 1 vÒ hµng ho¸, dÞch vô vµ tµi s¶n cña n-íc ngoµi, do ®ã, ta cã hµm cÇu ngo¹i hèi: D*= f(d) D* : lµ cÇu ngo¹i tÖ cña mét quèc gia Trong ®ã: d : lµ nhu cÇu cña n-íc së t¹i vÒ hµng ho¸, dÞch vô vµ tµi s¶n cña n-íc ngoµi. Còng gièng nh- cung ngo¹i hèi, khi c¸c yÕu tè cÇu nµy t¨ng lªn sÏ khiÕn cho l-îng cÇu ngo¹i hèi cña quèc gia t¨ng vµ ng-îc l¹i. MÆt kh¸c, l-îng cÇu hµng ho¸, dÞch vô vµ tµi s¶n n-íc ngoµi cña mét quèc gia l¹i phô thuéc vµo tû gi¸. Tû gi¸ t¨ng khiÕn ®ång néi tÖ gi¶m gi¸, hµng ho¸ cña n-íc ngoµi trë nªn t-¬ng ®èi ®¾t so víi hµng ho¸ trong n-íc nªn l-îng cÇu hµng ho¸ gi¶m dÉn ®Õn sù gi¶m sót trong l-îng cÇu ngo¹i hèi. Do vËy ta cã ®-êng cÇu ngo¹i hèi dèc xuèng nh- ®å thÞ 2 Trong ®ã: E (VND/USD): tû gi¸ hèi ®o¸i VND : ®¬n vÞ néi tÖ E (VND/USD) USD: ®¬n vÞ ngo¹i tÖ S*: ®-êng cung ngo¹i tÖ E1 E2 * Q : Sè l-îng ngo¹i tÖ. Khi ®-êng cung ngo¹i hèi c¾t ®-êng cÇu ngo¹i hèi, ta nhËn ®-îc møc tû *gi¸ c©n D b»ng (H×nh 3). T¹i ®ã møc cung ngo¹i tÖ b»ng møc cÇu ngo¹i tÖ. §iÓm c©n b»ng ®-îc h×nh thµnh do t¸c ®éng cña cung vµ cÇu. NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i lµ E1>E*, c¹nh tranh gi÷a Q Q2 Q* c¸c yÕu tè cung sÏ khiÕn cho tû gi¸ gi¶m xuèng E*..NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i lµ1E2 < E* th× c¹nh §å thÞ 2: CÇu ngo¹i tÖ trang gi÷a c¸c yÕu tè cÇu sÏ khiÕn cho tû gi¸ t¨ng lªn ®Õn E*. E (VND/USD) http://svnckh.com.vn 8 S* E1 E* E2
Nh- vËy, t-¬ng t¸c cung cÇu lµ nh©n tè c¬ b¶n x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i. 1.3. C¸c yÕu tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i C¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau sÏ cho ta thÊy râ h¬n t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i trong c¸c tr-êng hîp kh¸c nhau. ë ®©y, ta cã thÓ tiÕp cËn c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i dùa trªn gãc ®é c¸n c©n thanh to¸n, theo nguån gèc ban ®Çu h×nh thµnh nªn tû gi¸: quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia. C¸n c©n thanh to¸n lµ b¶ng ®èi chiÕu gi÷a c¸c kho¶n tiÒn mµ n-íc ngoµi tr¶ cho mét n-íc vµ nh÷ng kho¶n tiÒn mµ n-íc ®ã tr¶ cho n-íc ngoµi trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, th-êng lµ mét n¨m. C¸n c©n thanh to¸n cÊu thµnh tõ ba bé phËn chñ yÕu : tµi kho¶n v·ng lai, tµi kho¶n vèn vµ tµi kho¶n thanh to¸n chÝnh thøc.Tµi kho¶n v·ng lai ghi chÐp c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô, thu nhËp tõ ®Çu t- vµ c¸c kho¶n chuyÓn giao.Tµi kho¶n vèn: ghi chÐp c¸c giao dÞch liªn quan ®Õn viÖc mua hay b¸n tµi s¶n gi÷a nÒn kinh tÕ trong n-íc vµ n-íc ngoµi. Tµi kho¶n thanh to¸n chÝnh thøc: ghi chÐp c¸c giao dÞch do ng©n hµng trung -¬ng thay mÆt chÝnh phñ thùc hiÖn bao gåm nh÷ng thay ®æi dù tr÷ vÒ vµng vµ ngo¹i tÖ. C¸n c©n thanh to¸n chung ph¶i lu«n lu«n c©n b»ng nh-ng ®iÒu ®ã kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i x¶y ra víi tõng h¹ng môc cña c¸n c©n thanh to¸n. Ngoµi ra ng-êi ta cã thÓ dïng thuËt ng÷ c¸n c©n thanh to¸n th©m hôt (hay thÆng d-) ®Ó chØ mét kho¶n th©m hôt (hay thÆng d-) cña tæng tµi kho¶n v·ng lai vµ tµi kho¶n vèn. ChÝnh nh÷ng kho¶n thu chi trong c¸c tµi kho¶n cña c¸n c©n thanh to¸n h×nh thµnh nªn cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng ngo¹i hèi vµ x¸c lËp nªn tû gi¸, do vËy c¸c nh©n tè t¸c ®éng lµm thay ®æi thu chi trong c¸c h¹ng môc cña c¸n c©n thanh to¸n sÏ lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i. 1.3.1. C¸c yÕu tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai http://svnckh.com.vn 9
Cã thÓ thÊy tµi kho¶n v·ng lai chñ yÕu ghi chÐ p l¹i ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, do ®ã nh÷ng yÕu tè nµo ¶nh h-ëng ®Õn t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu th× còng lµm thay ®æi c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai. T¸c ®éng ®Õn t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cã mét vµi nh©n tè chÝnh sau ®©y: 1.3.1.1. Møc gi¸ c¶ t-¬ng ®èi Tû gi¸ hèi ®o¸i trong dµi h¹n dùa trªn mét quan niÖm ®¬n gi¶n xuÊt ph¸t tõ yÕu tè gi¸ c¶ cã tªn lµ quy luËt mét gi¸ (Law of One Price) ®-îc ph¸t biÓu: tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ ®-îc x¸c ®Þnh ë mét møc duy nhÊt sao cho hµng ho¸ ®-îc b¸n ë bÊt k× n¬i ®©u trªn thÕ giíi víi cïng mét gi¸ quy ®æi nh- nhau mµ kh«ng tÝnh ®Õn hµng ho¸ do n-íc nµo s¶n xuÊt nÕu hµng ho¸ ®ã gièng nhau vÒ phÈm chÊt, quy c¸ch. Trªn c¬ së ®ã, më réng ta cã thuyÕt PPP (Purchasing Power Parity): tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a tiÒn tÖ trong n-íc vµ ®ång ngo¹i tÖ sÏ ®-îc ®iÒu chØnh ®Ó ph¶n ¸nh ®óng chªnh lÖch møc gi¸ trong n-íc vµ thÞ tr-êng thÕ giíi. Nh- vËy, thuyÕt PPP ®· thÓ hiÖn râ mèi quan hÖ gi÷a møc gi¸ c¶ t-¬ng ®èi vµ tû gi¸ hèi ®o¸i. Khi møc gi¸ c¶ t-¬ng ®èi trong trong n-íc t¨ng th× hµng nhËp khÈu trë nªn rÎ h¬n vµ hµng xuÊt khÈu trë nªn ®¾t h¬n khiÕn cho l-îng cÇu vÒ hµng nhËp khÈu t¨ng vµ l-îng cÇu cña n-íc ngoµi vÒ hµng xuÊt khÈu gi¶m, tõ ®ã sÏ khiÕn cho l-îng cung ngo¹i tÖ gi¶m vµ cÇu ngo¹i tÖ t¨ng, tû gi¸ t¨ng vµ ®ång néi tÖ gi¶m gi¸ so víi ngo¹i tÖ. Ng-îc l¹i, khi møc gi¸ c¶ t-¬ng ®èi trong n-íc gi¶m th× tû gi¸ còng sÏ gi¶m. 1.3.1.2. C¸c biÖn ph¸p b¶o hé Sù ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng ®ång ®Òu cña c¸c quèc gia ®· dÉn ®Õn sù c¹nh tranh vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô, ®Ó b¶o vÖ hµng ho¸ n-íc m×nh s¶n xuÊt, mét quèc gia sö dông chÝnh s¸ch b¶o hé b»ng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Hµng rµo thuÕ quan khiÕn gi¸ hµng nhËp khÈu t¨ng lµm gi¶m tÝnh c¹nh tranh so víi hµng trong n-íc cßn hµng rµo phi thuÕ quan th× l¹i h¹n chÕ trùc tiÕp sè l-îng hµng nhËp khÈu. Theo c¬ chÕ ®ã, chÝnh s¸ch b¶o hé khiÕn cho l-îng cÇu hµng nhËp khÈu gi ¶m ®i vµ ®em l¹i lîi Ých cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n-íc. L-îng cÇu hµng nhËp khÈu gi¶m khiÕn l-îng cÇu ngo¹i hèi gi¶m, tû gi¸ hèi ®o¸i gi¶m, theo ®ã, ®ång néi tÖ lªn gi¸. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch b¶o hé khi ®-îc sö dông l¹i t¹o ra chiÒu h-íng ng-îc l¹i víi môc tiªu ban ®Çu cña nã, ®iÒu nµy ®-îc thÓ hiÖn : khi ®ång néi tÖ t¨ng gi¸ th× kh«ng nh÷ng gi¸ hµng xuÊt khÈu trªn thÞ tr-êng thÕ giíi t¨ng lªn, kh«ng nh÷ng lµm h¹n chÕ xuÊt khÈu mµ cßn lµm cho gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu rÎ ®i ë thÞ tr-êng trong n-íc, t¨ng nhËp khÈu. Bªn c¹nh ®ã, chÝnh s¸ch b¶o hé g©y nªn nh÷ng tiªu cùc kh¸c nh- trong hµnh chÝnh http://svnckh.com.vn 10
do thuÕ quan vµ quota v-ît qu¸ nh÷ng giíi h¹n hîp lý: bu«n lËu, mãc ngoÆc ®Êu thÇu quota 1.3.1.3. Së thÝch cña ng-êi tiªu dïng Së thÝch ng-êi tiªu dïng cã t¸c ®éng ®Õn rÊt nhiÒu biÕn sè kinh tÕ nh-ng l¹i rÊt khã ®¸nh gi¸. Do sù kh¸c nhau trong së thÝch c¸c lo¹i hµng ho¸ nªn mÆc dï hµng ho¸ trong n-íc vµ n-íc ngoµi cã nhiÒu ®iÓm gièng nhau vÒ gi¸ c¶, chÊt l-îng vµ h×nh thøc nh-ng vÉn kh«ng thay thÕ ®-îc cho nhau. ChÝnh v× vËy nªn t©m lý ng-êi tiªu dïng còng t¸c ®éng ®Õn l-îng cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng ngo¹i hèi. NÕu ng-êi tiªu dïng trong n-íc thÝch hµng ngo¹i h¬n so víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n-íc th× l-îng cÇu hµng nhËp khÈu sÏ t¨ng cao, ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi l-îng cÇu ngo¹i tÖ t¨ng kÐo theo hÖ qu¶ lµ sù t¨ng lªn cña tû gi¸ hèi ®o¸i. Ng-îc l¹i, khi ng-êi tiªu dïng cã xu h-íng thÝch hµng néi h¬n th× møc tû gi¸ sÏ gi¶m xuèng. 1.3.1.4. N¨ng suÊt lao ®éng Lµ mét biÕn sè ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc cña mét quèc gia, n¨ng suÊt lao ®éng lµ mét yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i trong dµi h¹n. N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lµm cho møc gi¸ t-¬ng ®èi cña hµng ho¸ trong n-íc gi¶m, ®iÒu nµy sÏ khiÕn cho cÇu hµng ho¸ trong n-íc t¨ng vµ cÇu hµng ngo¹i gi¶m, cÇu ngo¹i tÖ gi¶m. Bªn c¹nh ®ã, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng còng thóc ®Êy xuÊt khÈu lµm cung ngo¹i tÖ t¨ng, tû gi¸ cã xu h-íng gi¶m, ®ång néi tÖ lªn gi¸ so víi ngo¹i tÖ, hay ®ång néi tÖ cã vÞ thÕ ®-îc c¶i thiÖn. Cã thÓ thÊy nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i th«ng qua c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai ®· nªu trªn ®©y còng chÝnh lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i trong dµi h¹n. Sù thay ®æi c¸c nh©n tè nµy dÇn sÏ h×nh thµnh nªn mét møc tû gi¸ æn ®Þnh míi. 1.3.2. C¸c yÕu tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn c¸n c©n tµi kho¶n vèn. Bëi tû gi¸ hèi ®o¸i lµ gi¸ c¶ cña mét ®ång tiÒn ®-îc tÝnh ra mét ®ång tiÒn kh¸c nªn ta cã thÓ hiÓu tû gi¸ hèi ®o¸i lµ gi¸ c¶ cña mét tµi s¶n ®-îc ®Þnh danh b»ng ®ång tiÒn nµy tÝnh ra ®ång tiÒn kh¸c. Nh- vËy tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh lµ gi¸ c¶ ®o l-êng tû suÊt lîi tøc dù kiÕn cña c¸c ®ång tiÒn trªn thÞ tr-êng tµi s¶n. Muèn so s¸nh ®-îc tû suÊt lîi tøc cña c¸c ®ång tiÒn, ta ph¶i tÝnh tû suÊt lîi tøc cña chóng ra mét ®ång tiÒn chung. Khi ®ã, tû suÊt lîi tøc dù kiÕn cña ®ång tiÒn nµo cao h¬n th× ®ång tiÒn ®ã sÏ ®-îc c¸c nhµ ®Çu t- n¾m gi÷ nhiÒu h¬n. http://svnckh.com.vn 11
Tû suÊt lîi tøc cña ®ång néi tÖ tÝnh ra ngo¹i tÖ kh«ng chØ bao gåm l·i suÊt mµ cßn bao gåm c¶ møc lªn gi¸ hay xuèng gi¸ cña ®ång néi tÖ so víi ngo¹i tÖ. Nh- vËy, tû suÊt lîi tøc cña néi tÖ ®-îc tÝnh ra ngo¹i tÖ theo c«ng thøc: Ete 1 Et d d RET i Et RETd Trong ®ã : lµ tû suÊt lîi tøc cña tiÒn göi néi tÖ tÝnh ra ngo¹i tÖ d i : lµ møc l·i suÊt thùc tÕ cña tiÒn göi néi tÖ Eet+1 : lµ møc tû gi¸ dù kiÕn Et : lµ møc tû gi¸ hiÖn t¹i Theo hiÖu øng Fisher quèc tÕ (xem thªm Phô Lôc 1), c¸c dßng vèn sÏ dÞch chuyÓn cho ®Õn khi tû suÊt lîi tøc dù kiÕn khi ®Çu t- ë trong n-íc hay n-íc ngoµi ®Òu b»ng nhau, tøc lµ: RET *= RETd (RET* lµ tû suÊt lîi tøc dù kiÕn cña tiÒn göi ngo¹i tÖ tÝnh ra ngo¹i tÖ, RET* = i* víi i* lµ møc l·i suÊt thùc tÕ cña tiÒn göi ngo¹i tÖ) hay Ete 1 * d i i Et Et Ete 1 Et 1 i d i* Tõ c«ng thøc trªn cã thÓ nhËn thÊy sù thay ®æi l·i suÊt cña c¸c ®ång tiÒn sÏ lµm thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i. NÕu l·i suÊt trong n-íc cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng n-íc ngoµi th× luång vèn sÏ ch¶y vµo thÞ tr-êng trong n-íc ®Ó h-ëng chªnh lÖch l·i suÊt, ®iÒu nµy sÏ t¨ng cung trªn thÞ tr-êng ngo¹i tÖ vµ khiÕn tû gi¸ gi¶m hay ®ång néi tÖ lªn gi¸. Ng-îc l¹i, nÕu l·i suÊt trªn thÞ tr-êng thÕ giíi cao h¬n l·i suÊt ë thÞ tr-êng trong n-íc th× sÏ khiÕn tû gi¸ t¨ng, ®ång ngo¹i tÖ xuèng gi¸. Ete 1 Et d d RET i MÆt kh¸c, do : , tû suÊt lîi tøc cña tiÒn göi néi tÖ Et tÝnh ra ngo¹i tÖ phô thuéc vµo tû gi¸ dù kiÕn trong t-¬ng lai quyÕt ®Þnh. NÕu tû gi¸ ®-îc dù b¸o t¨ng trong t-¬ng lai (ngo¹i tÖ lªn gi¸) th× sÏ khiÕn tû suÊt lîi tøc dù kiÕn cña tiÒn göi néi tÖ tÝnh ra ngo¹i tÖ gi¶m xuèng, lµm t¨ng c¸c dßng vèn ch¶y ra khái nÒn kinh http://svnckh.com.vn 12
tÕ khiÕn cung ngo¹i tÖ gi¶m vµ tû gi¸ cã xu h-íng t¨ng. Ng-îc l¹i, khi tû gi¸ trong t-¬ng lai ®-îc dù b¸o gi¶m (ngo¹i tÖ xuèng gi¸) sÏ khiÕn cho tû gi¸ hiÖn t¹i cã xu h-íng gi¶m. Trªn thùc tÕ, sù vËn ®éng cña c¸c dßng vèn ngoµi viÖc chÞu ¶nh h-ëng chÝnh lµ tû suÊt lîi tøc dù kiÕn cßn chÞu sù t¸c ®éng cña yÕu tè t©m lý nhµ ®Çu t-. NÕu nhµ ®Çu t- gi¶m sù tin t-ëng vµo mét ®ång tiÒn, ch¼ng h¹n lµ ®ång ngo¹i tÖ, sÏ khiÕn cho ®ång tiÒn Êy Ýt cã kh¶ n¨ng ®-îc n¾m gi÷ h¬n hay cÇu ngo¹i tÖ thÊp khiÕn tû gi¸ gi¶m. Ng-îc l¹i, khi nhµ ®Çu t- tin t-ëng vµo ®ång ngo¹i tÖ sÏ khiÕn cho tû gi¸ t¨ng. Nh- vËy cã thÓ thÊy th«ng qua hai kªnh dÉn truyÒn th× tû gi¸ hèi ®o¸i chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau, song c¸c nh©n tè nµy ¶nh h-ëng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i ë møc ®é nµo, nh©n tè nµo quyÕt ®Þnh trong ng¾n h¹n nh©n tè nµo quyÕt ®Þnh trong dµi h¹n? Trªn thùc tÕ, trong nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ th× nh÷ng giao dÞch trong tµi kho¶n vèn chiÕm tû träng rÊt lín c¶ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ so víi nh÷ng giao dÞch trong tµi kh¶n v·ng lai vµ còng thay ®æi nhanh trong thêi gian ng¾n. Do ®ã, trong ng¾n h¹n, tû gi¸ hèi ®o¸i chÞu t¸c ®éng m¹nh h¬n cña c¸c nh©n tè t¸c ®éng th«ng qua tµi kho¶n vèn nh- : l·i suÊt, nh÷ng dù b¸o trong t-¬ng lai vµ t©m lý cña nhµ ®Çu t-. Tuy nhiªn, t©m lý cña nhµ ®Çu t- l¹i phô thuéc vµo c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ trong dµi h¹n (c¸c nh©n tè t¸c ®éng th«ng qua tµi kho¶n v·ng lai) . V× vËy, cã thÓ nãi tû gi¸ hèi ®o¸i trong ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau. §iÒu nµy lµ nh©n tè quan träng lµm phøc t¹p thªm nh÷ng biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i . 2. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i 2.1. Kh¸i niÖm ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét hÖ thèng c¸c c«ng cô dïng ®Ó t¸c ®éng vµo cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng tõ ®ã gióp ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m ®¹t tíi nh÷ng môc tiªu cÇn thiÕt. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i tËp trung vµo hai vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ vÊn ®Ò lùa chän chÕ ®é tû gi¸ vµ vÊn ®Ò ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i. 2.2. Môc tiªu Trong nÒn kinh tÕ më th× môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch nãi chung vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ nãi riªng lµ ®¹t ®-îc sù c©n b»ng vµ æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, do vËy chÝnh s¸ch tû gi¸ cã hai môc tiªu chÝnh : 2.2.1. Môc tiªu c©n b»ng néi http://svnckh.com.vn 13
Toµn dông nh©n c«ng vµ æn ®Þnh gi¸ c¶, ®ã lµ c©n b»ng dµi h¹n cña mét nÒn kinh tÕ. Nh- vËy, khi c¸c nguån lùc cña mét quèc gia ®-îc sö dông ®Çy ®ñ vµ møc gi¸ cña quèc gia ®ã æn ®Þnh th× quèc gia ®ã ®-îc xem lµ ë trong t×nh tr¹ng c©n b»ng néi. Khi c¸c nguån lùc bÞ sö dông mét c¸ch l·ng phÝ hoÆc qu¸ møc sÏ dÉn ®Õn biÕn ®éng vÒ møc gi¸ chung, lµm gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn kh«ng æn ®Þnh vµ khiÕn cho viÖc ®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh ph©n bæ nguån lùc kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ tèi -u. NÕu tiÒn l-¬ng vµ møc gi¸ c¶ t¨ng qu¸ cao th× sÏ khiÕn s¶n l-îng t¨ng m¹nh v-ît qu¸ møc s¶n l-îng tiÒm n¨ng, nÒn kinh tÕ ë vµo t×nh tr¹ng qu¸ nãng cßn nÕu tiÒn l-¬ng vµ gi¸ c¶ gi¶m th× l¹i khiÕn s¶n l-îng gi¶m vµ nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i. Nh- vËy ®Ó nÒn kinh tÕ ®¹t môc tiªu c©n b»ng néi th× chÝnh phñ ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ nh»m h¹n chÕ nh÷ng biÕn ®éng lín cña tæng cÇu so víi møc t¹i s¶n l-îng tiÒm n¨ng víi viÖc lµm ®Çy ®ñ vµ møc gi¸ æn ®Þnh, cã thÓ dù kiÕn tr-íc ®-îc. 2.2.2. Môc tiªu c©n b»ng ngo¹i Kh¸i niÖm c©n b»ng ngo¹i kh«ng cã tiªu chuÈn tù nhiªn nh- møc viÖc lµm ®Çy ®ñ hay æn ®Þnh gi¸ c¶ trong c¸c ho¹t ®éng giao dÞch quèc tÕ cña mét nÒn kinh tÕ nªn cã thÓ nãi rÊt khã ®Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ c©n b»ng ngo¹i. Nh×n chung, c©n b»ng ngo¹i th-êng ®-îc ®Þnh nghÜa theo vÞ thÕ cña c¸n c©n v·ng lai. Møc th©m hôt hoÆc thÆng d- trong tµi kho¶n v·ng lai thÓ hiÖn møc chªnh lÖch trong tiÕt kiÖm vµ ®Çu t- cña mét quèc gia vµ cho thÊy quèc gia ®ã lµ ng-êi ®i vay nî n-íc ngoµi hay cho n-íc ngoµi vay. Mét quèc gia víi m-c th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai qu¸ lín sÏ hµm ý sù mÊt c©n ®èi trÇm träng gi÷a tiÕt kiÖm vµ tiªu dïng, vay nî n-íc ngoµi nhiÒu, ®iÒu nµy dÔ dÉn ®Õn nÒn kinh tÕ bÞ phô thuéc vµo n-íc ngoµi vµ kh«ng bÒn v÷ng. Tuy nhiªn khi th©m hôt võa ph¶i trong tµi kho¶n v·ng lai th× l¹i tèt cho nÒn kinh tÕ bëi nã thÓ hiÖn nguån vèn vay n-íc ngoµi ®-îc sö dông hîp lý, viÖc ®Çu t- cã sinh lîi ®ñ ®Ó hoµn tr¶ c¶ phÇn l·i vµ nî gèc. T-¬ng tù nh- vËy, mét sù thÆng d- trong tµi kho¶n v·ng lai ch-a h¼n ®· tèt. Mét møc thÆng d- võa ph¶i cho thÊy c¸c kho¶n tiÕt kiÖm trong n-íc ®-îc ®Çu t- mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ë n-íc ngoµi. Tuy nhiªn, khi møc thÆng d- Êy qu¸ lín th× nã l¹i thÓ hiÖn mét n-íc ®ang tÝch tô qu¸ nhiÒu tµi s¶n ë n-íc ngoµi, ®iÒu ®ã ®ång nghÜa víi viÖc ®Çu t- thÊp vÒ nhµ x-ëng vµ thiÕt bÞ trong n-íc. Bªn c¹nh ®ã, møc thÆng d- trong tµi kho¶n v·ng lai cña mét n-íc cßn ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng nî quèc tÕ cña n-íc ngoµi, møc nî lín ®ång nghÜa víi viÖc n-íc chñ nhµ sÏ khã cã kh¶ n¨ng thu håi ®-îc sè tiÒn hä cho vay. http://svnckh.com.vn 14
Nh- vËy, cã thÓ nãi môc tiªu c©n b»ng ngo¹i cña mét quèc gia lµ nh»m duy tr× cho c¸n c©n v·ng lai ë møc võa ph¶i, phï hîp víi møc ®é tiªu dïng hiÖn t¹i, tû lÖ viÖc lµm vµ s¶n l-îng quèc gia trong dµi h¹n. 2.3. C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i 2.3.1. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: §©y lµ ph-¬ng ph¸p th-êng ®-îc dïng khi mong muèn cã nh÷ng thay ®æi nhanh chãng vÒ tû gi¸ bëi nã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt tiÒn göi, mét trong sè nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng rÊt nhanh ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i trong ng¾n h¹n. Khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu thay ®æi sÏ kÐo theo sù thay ®æi cïng chiÒu cña l·i suÊt tiÒn göi, tõ ®ã thay ®æi tû suÊt lîi tøc cña c¸c ®ång tiÒn vµ thay ®æi th¸i ®é cña c¸c nhµ ®Çu t-. Cô thÓ, nÕu l·i suÊt t¨ ng sÏ khiÕn tû gi¸ ngo¹i tÖ so víi néi tÖ gi¶m hay ®ång néi tÖ lªn gi¸. Trong tr-êng hîp ng-îc l¹i muèn tû gi¸ t¨ng th× chØ cÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu gi¶m. Tuy nhiªn, khi sö dung c«ng cô nµy cÇn hÕt søc thËn träng v× l·i suÊt vµ tû gi¸ cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau chø kh«ng chØ mét chiÒu. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó sö dông ®-îc c«ng cô nµy th× cÇn ph¶i cã mét thÞ tr-êng vèn (®Æc biÖt lµ th× tr-êng vèn ng¾n h¹n) ®ñ m¹nh, tù do vµ linh ho¹t ®Ó cã thÓ dÉn truyÒn thËt nhanh nh÷ng thay ®æi trong l·i suÊt, tµi kho¶n vèn ph¶i ®-îc më cöa. 2.3.2. NghiÖp vô thÞ tr-êng më ngo¹i tÖ NghiÖp vô thÞ tr-ëng më ngo¹i tÖ ®-îc thùc hiÖn khi ng©n hµng trung -¬ng tham gia mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng ngo¹i tÖ, thay ®æi trùc tiÕp cung cÇu trªn thÞ tr-êng ngo¹i tÖ vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i. ViÖc mua vµo ngo¹i tÖ cña ng©n hµng trung -¬ng trªn thÞ tr-êng ngo¹i hèi khiÕn cÇu ngo¹i tÖ t¨ng, tõ ®ã ®Èy tû gi¸ cña ngo¹i tÖ so víi néi tÖ t¨ng, ®ång néi tÖ xuèng gi¸ so víi ngo¹i tÖ. ViÖc b¸n ngo¹i tÖ ra, ng-îc l¹i, sÏ khiÕn cho tû gi¸ hèi ®o¸i gi¶m vµ ®ång néi tÖ lªn gi¸. Tuy nhiªn nghiÖp vô nµy ®Ó thùc hiÖn ®-îc ®ßi hái quèc gia ph¶i cã dù tr÷ ngo¹i tÖ ®ñ m¹nh. Bªn c¹nh viÖc mua b¸n trùc tiÕp ngo¹i tÖ, ng©n hµng trung -¬ng cßn cã thÓ mua b¸n c¸c chøng tõ cã gi¸ nh- tÝn phiÕu kho b¹c ®Ó lµm thay ®æi cung cÇu néi tÖ, thay ®æi l·i suÊt , møc gi¸ c¶… vµ t¸c ®éng ®Õn tû gi¸, song c¸ch t¸c ®éng nµy chØ t¸c ®éng gi¸n tiÕp lªn tû gi¸ trong khi t¸c ®éng trùc tiÕp vµo c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c. Do ®ã, nã kh«ng ®-îc sö dông nh- c«ng cô ®iÒu chØnh tû gi¸ mµ chØ ®-îc dïng phèi hîp ®Ó lo¹i bá nh÷ng t¸c ®éng kh«ng mong muèn tõ nghiÖp vô më trªn thÞ tr-êng ngo¹i tÖ ®Õn nÒn kinh tÕ. http://svnckh.com.vn 15
2.3.3. C«ng cô qu¶n lý ngo¹i hèi. Ngo¹i hèi lµ c¸c ph-¬ng tiÖn cã gi¸ trÞ dïng ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c quèc gia. Tuú theo quy ®Þnh cña luËt qu¶n lý ngo¹i hèi gi÷a c¸c n-íc mµ kh¸i niÖm nµy cã thÓ kh«ng gièng nhau. Nh×n chung, ngo¹i hèi gåm cã: ngo¹i tÖ ( c¶ tiÒn mÆt vµ tÝn dông), c¸c ph-¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ ghi b»ng ngo¹i tÖ (hèi phiÕu, sÐc, th- ch uyÓn tiÒn, thÎ tÝn dông, th tÝn dông ng©n hµng…), vµng thuéc dù tr÷ ngo¹i hèi cña nhµ níc, vµng thuéc tµi kho¶n ë n-íc ngoµi cña ng-êi c- tró khi mang vµo hoÆc ra khái l·nh thæ quèc gia. §Ó ®iÒu chØnh tû gi¸, ChÝnh phñ cã thÓ sö dông c«ng cô qu¶n lý ngo¹ i hèi: ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh nhËp, xuÊt ngo¹i hèi (®Æc biÖt lµ ngo¹i tÖ) vµ sö dông ngo¹i hèi theo môc tiªu ®Ò ra. Khi sö dông c«ng cô nµy, chÝnh phñ ®· t¸c ®éng ®Õn l-îng cung, cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng g©y ra nh÷ng t ¸c ®éng trùc tiÕp thay ®æi tû gi¸. 2.3.4. §iÒu chØnh trong chÝnh s¸ch tµi khãa quèc gia. Khi thùc hiÖn chÝnh s¸nh tµi kho¸ quèc gia, chÝnh phñ ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ vµ chi tiªu, theo m« h×nh Mundell- Fleming, chÝnh s¸ch nµy t¸c ®éng ®Õn ®Çu t-, thay ®æi tû suÊt lîi tøc vµ do ®ã g©y ra sù thay ®æi trong tû gi¸ hèi ®o¸i. 2.4. VÊn ®Ò lùa chän chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i 2.4.1. C¸c chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i : NÕu dùa trªn tiªu thøc c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn th× ta cã c¸c chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i nh- : chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh mét c¸ch tù nhiªn theo b¶n vÞ vµng, chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh danh nghÜa Breton Woods, chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i Gia -mai-ca, chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i b¸n th¶ næi ®Æc trng hiÖn nay…Cßn nÕu dùa trªn tiªu thøc møc ®é t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i th× cã c¸c chÕ ®é sau: 2.4.1.1. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi Lµ mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i mµ trong ®ã tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ ®-îc x¸c ®Þnh vµ vËn ®éng mé c¸ch tù do theo quy luËt cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-ên g. ë chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i nµy, nhµ n-íc kh«ng cã bÊt kú mét tuyªn bè, cam kÕt nµo vÒ viÖc chØ ®¹o, ®iÒu hµnh tû gi¸ vµ còng kh«ng cã bÊt kú sù can thiÖp trùc tiÕp nµo vµo thÞ tr-êng ngo¹i tÖ (tuy nhiªn, chÝnh phñ vÉn cã thÓ can thiÖp gi¸n tiÕp vµo tû gi¸ ®Ó gi¶m bít nh÷ng biÕn ®éng m¹nh b»ng c¸c biÖn ph¸p thuÇn tuý kinh tÕ nh- tham gia mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng theo gi¸ c¶ do thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh víi t- c¸ch kinh doanh giao dÞch b×nh th-êng) http://svnckh.com.vn 16
2.4.1.2. ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh Lµ mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i mµ trong ®ã nhµ n-íc sÏ duy tr× t û gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång tiÒn cña quèc gia m×nh víi mét ®ång tiÒn nµo ®ã hoÆc theo mét ræ ®ång tiÒn nµo ®ã ë mét møc cè ®Þnh kh«ng ®æi. ChÝnh phñ lóc nµy sÏ th-êng xuyªn can thiÖp vµo thÞ tr-êng ngo¹i tÖ ®Ó thay ®æi møc d- cung hay cÇu t¹i møc tû gi¸ ®· Ên ®Þnh. 2.4.1.3 ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i b¸n th¶ næi Lµ mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cã sù kÕt hîp gi÷a hai chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i ë trªn. Trong chÕ ®é nµy, tû gi¸ hèi ®o¸i tù x¸c ®Þnh trªn thÞ tr-êng theo quy luËt cung cÇu, Nhµ n-íc chØ can thiÖp khi thÞ tr-êng cã biÕn ®éng m¹nh víi vai trß lµ ng-êi mua cuèi cïng. Cã nhiÒu c¸ch thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i b¸n th¶ næi vµ c¸ch th-êng thÊy ë c¸c quèc gia hiÖn nay lµ x¸c ®Þnh mét møc tû gi¸ chÝnh thøc vµ mét biªn ®é dao ®éng cho phÐp. NÕu t×nh h×nh kinh tÕ còng nh- møc tû gi¸ cã nh÷ng thay ®æi lín th× møc tû gi¸ còng nh- biªn ®é dao ®éng sÏ ®-îc Nhµ n-íc x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l¹i . 2.4.2. C¸c luËn cø lùa chän chÕ ®é tû gi¸. Trªn ®©y lµ c¸c chÕ ®é tû gi¸, c¸c quèc gia tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn còng nh- môc tiªu kinh tÕ mµ lùa chän chÕ ®é tû gi¸ thÝch hîp, ®Æc biÖt cÇn xem xÐt mét sè vÊn ®Ò sau: 2.4.2.1. Ph¶n øng cña chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i víi nh÷ng c¬n sèc: Mét nÒn kinh tÕ lu«n lu«n ph¶i ®-¬ng ®Çu víi nh÷ng c¬n sèc: sèc tõ thÞ tr-êng trong n-íc hay thÞ tr-êng n-íc ngoµi, sèc ë thÞ tr-êng hµng ho¸ hay thÞ tr-êng tiÒn tÖ. §Ó nÒn kinh tÕ cã thÓ æn ®Þnh th× cÇn ph¶i cã mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i hîp lý che ch¾n cho nÒn kinh tÕ khái nh÷ng biÕn ®éng m¹nh do nh÷ng c¬n sèc g©y ra. NÕu c¬n sèc tõ thÞ tr-êng hµng ho¸ th× chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi sÏ tù ®iÒu chØnh cÇu hµng ho¸, qua ®ã sÏ h¹n chÕ ®-îc nh÷ng thay ®æi lín trong møc gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng, NHTW chØ cÇn ®iÒu chØnh cung tiÒn sao cho phï hîp. NÕu c¬n sèc xuÊt ph¸t tõ thÞ tr-êng tiÒn tÖ th× chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh l¹i cã Ých h¬n, khi ®ã, nh÷ng biÕn ®éng trong thÞ tr-êng tiÒn tÖ sÏ bÞ triÖt tiªu bëi thay ®æi dù tr÷ ngo¹i tÖ mµ kh«ng ¶nh h-ëng ®Õn cung cÇu trªn thÞ tr-êng hµng ho¸. Tuy nhiªn, ph©n biÖt nguån gèc cña c¸c c¬n sèc tõ thÞ tr-êng hµng ho¸ hay tiÒn tÖ l¹i rÊt khã nªn khã cã thÓ lùa chän chÝnh x¸c chÕ ®é tû gi¸ tèi -u. MÆt kh¸c, viÖc thay ®æi chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i liªn tôc sÏ t¸c ®éng xÊu ®Õn t©m lý cña ng-êi d©n vµ t¸c http://svnckh.com.vn 17
®éng xÊu ®Õn dù kiÕn vÒ tû gi¸ trong thêi gian sau. Do ®ã nhiÒu quèc gia ®· l ùa chon chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc víi møc ®é qu¶n lý gÇn cùc cè ®Þnh hay th¶ næi tuú thuéc vµo mét sè ®iÒu kiÖn kinh tÕ cô thÓ nh-: møc ®é giao dÞch ngo¹i th-¬ng, møc ®é giao l-u, liªn kÕt gi÷a l·i suÊt trong n-íc vµ l·i suÊt quèc tÕ , møc ®é linh ho¹t cña tiÒn l-¬ng. http://svnckh.com.vn 18
2.4.2.2. ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh t¹o nªn rµng buéc vµ lµm mÊt tÝnh chñ ®éng cao cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bëi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, mét khi ®-îc sö dông sÏ t¸c ®éng ®Õn cung néi tÖ, mét biÕn néi sinh cña tû gi¸. Ngoµi ra, chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh cßn t¹o nªn rµng buéc vÒ tµi chÝnh cña c¸c quèc gia vµ còng ¶nh h-ëng ®Õn chÝnh s¸ch tµi kho¸ cña quèc gia ®ã. Ng-îc l¹i, chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi l¹i ®Ó chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mang tÝnh tù chñ cao v× khi ®ã NHTW kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ph¶i duy tr× tû gi¸. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng ph¶i lµ mét chÝnh s¸ch ®éc lËp mµ nã chØ lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia nªn vÒ c¬ b¶n th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n lµ mét chÝnh s¸ch lín vµ cÇn ph¶i ®i tr-íc. 2.4.2.3. ChÕ ®é tû gi¸ víi thùc tr¹ng mét ®ång tiÒn m¹nh hay yÕu Nh÷ng ®ång tiÒn tr-íc ®©y cã xuÊt xø tõ chÕ ®é b¶n vÞ vµng hoÆc ®-îc ®¶m b¶o b»ng vµng råi khi vai trß cña vµng suy gi¶m th× l¹i ®-îc ® ¶m b¶o theo mét giá hµng ho¸ nhÊt ®Þnh cã kh¶ n¨ng thanh to¸n rÊt ch¾c ch¾n vµ víi gi¸ trÞ lín. Do vËy tù b¶n th©n nh÷ng ®ång tiÒn nµy ®· t¹o nªn sù tin t-ëng cho ng-êi n¾m gi÷, t¹o nªn mét mèc neo v« h×nh nªn tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng biÕn ®éng m¹nh do yÕu tè t©m lý. Ng-îc l¹i, nh÷ng ®ång tiÒn kh«ng cã xuÊt xø tõ vµng mµ chØ lµ ph¸p tÖ, l¹i g¾n víi nÒn kinh tÕ víi kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cßn yÕu vµ ch-a æn ®Þnh khiÕn cho t©m lý vÒ nh÷ng ®«ng tiÒn nµy th-êng bÊt æn ®Þnh, g©y biÕn ®éng tû gi¸ m¹nh. Tõ trªn, cã thÓ thÊy mét ®ång tiÒn m¹nh th× kh«ng cÇn thiÕt ph¶i sö dông chÕ ®é tû gi¸ qu¸ gÇn cùc cè ®Þnh, mét ®ång tiÒn yÕu th× còng kh«ng thÓ ®Æt vµo chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi. VËy nªn ®Ó chän ®-îc mét chÕ ®é tû gi¸ thÝch hîp th× còng cÇn c¨n cø vµo thùc tr¹ng ®ång tiÒn m¹nh hay yÕu. http://svnckh.com.vn 19
2.4.2.4. Mét sè luËn cø kh¸c cho viÖc lùa chon chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i Ngoµi c¸c luËn cø trªn, viÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè sau: T×nh h×nh dù tr÷ ngo¹i tÖ cña quèc gia: mét quèc gia chØ cã thÓ can thiÖp m¹nh vµo tû gi¸ hèi ®o¸i khi cã dù tr÷ ngo¹i tÖ ®ñ lín, khi ngo¹i tÖ cña mét quèc gia kh«ng m¹nh th× kh«ng nªn chän chÕ ®é tû gi¸ gÇn cùc cè ®Þnh. HÖ thèng cung cÊp th«ng tin: ®èi víi chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh th× nã ®ßi hái mét hÖ thèng cung cÊp th«ng tin m¹nh nh»m x¸c lËp chÝnh x¸c møc tû gi¸ cè ®Þnh phï hîp T×nh h×nh kinh tÕ vÜ m«: nÕu mét nÒn kinh tÕ ®ang trong t×nh tr¹ng l¹m ph¸t cao th× kh«ng nªn lùa chon chÕ ®é tû gi¸ gÇn cùc cè ®Þnh qu¸ v× nã sÏ khiÕn kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ cña quèc gia ®ã bÞ suy gi¶m. Phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch trªn ph¹m vi quèc tÕ: khi môc tiªu vµ c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia cã nhiÒu ®iÓm t-¬ng ®ång th× chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh lµ rÊt h÷u Ých, ng-îc l¹i th× nªn lùa chän chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi Uy tÝn cña ng©n hµng trung -¬ng: khi mµ ®ång tiÒn kh«ng cßn g¾n víi hiÖn vËt cô thÓ nµo n÷a th× yÕu tè then chèt quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn lµ uy tÝn vµ søc m¹nh cña ng©n hµng trung -¬ng n¬i ph¸t hµnh ra ®ång tiÒn ®ã. Nh÷ng ®ång tiÒn cã æn ®Þnh vµ th-êng ®-îc dù kiÕn duy tr× ®-îc søc mua cña nã th-êng ®-îc ph¸t hµnh bëi nh÷ng ng©n hµng trung -¬ng cã uy tÝn. Ng-îc l¹i, ®èi víi nh÷ng ®ång tiÒn mµ dù kiÕn duy tr× søc mua cña nã nhá do yÕu tè t©m lý th-êng lµ khi ng©n hµng trung -¬ng ch-a kh¼n ®Þnh ®-îc søc m¹nh vµ uy tÝn cña m×nh. Lóc nµy mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh lµ phï hîp h¬n c¶. Nh- vËy, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ víi c¸c tiªu thøc kh¸c nhau mµ c¸c quèc gia lùa chon chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i phï hîp víi nÒn kinh tÕ. 2.5. VÊn ®Ò ®iÒu chØnh tû gi¸. Bªn c¹nh viÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ th× vÊn ®Ò ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i còng lµ mét trong hai vÊn ®Ò chÝnh cña chÝnh s¸ch tû gi¸. ViÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ ®Ó ®¹t ®-îc nh÷ng c©n b»ng vÜ m« phô thuéc vµo chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i ®-îc chän: nÕu trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi vÊn ®Ò ®iÒu chØnh tû gi¸ lµ kh«ng cÇn thiÕt th× trong chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i gÇn víi cùc cè ®Þnh, vÊn ®Ò ®iÒu chØnh tû gi¸ l¹i cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. Trong ®iÒu chØnh tû gi¸ th× cã hai biÖn ph¸p chÝnh: http://svnckh.com.vn 20