Giáo trình điều khiển chạy tàu trên đường sắt part 1

Chia sẻ: Dasjhd Akdjka | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

120
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tàu hoả hay xe lửa (tên cũ hoả xa) là một loại phương tiện giao thông, gồm đầu tàu và các toa nối lại. Tàu hỏa chạy trên đường sắt và được dùng để vận chuyển người, trang thiết bị hay các vật tư khác. Một con tàu có thể lắp một hay nhiều hơn số đầu tàu và các toa, trong đó có thể là toa hành khách và toa hàng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình điều khiển chạy tàu trên đường sắt part 1

1 TRƯ NG ð I H C GIAO THÔNG V N T I PGS.TSKH. NGUY N H U HÀ ðI U KHI N CH Y T U TRÊN ðƯ NG S T HÀ N I – 2004
2 Chương I. KHÁI NI M CHUNG V ðI U KHI N H C VÀ ðI U KHI N CH Y T U TRÊN ðƯ NG S T 1.1. ðI U KHI N H C VÀ ðI U KHI N H C K THU T ði u khi n h c là m t môn khoa h c v các quy lu t t ng quát v ñi u khi n, ki m tra và liên l c trong máy móc cơ th và xã h i. ð nh nghĩa trên ñư c nhà bác h c Wiener N( 1894-1964) tác gi c a cu n sách “ ði u khi n h c hay ði u khi n và liên l c trong sinh v t và máy móc “ ñưa ra, tuy nhiên ñây là môn khoa h c ñang phát tri n m nh nên có th th y nhi u cách ñ nh nghĩa khác như : - Theo W.R. Ashbi: ði u khi n h c là ngành khoa h c lý thuy t v các cách th c ho t ñ ng c a “t t c các máy móc có th ” - A.A. Lijapunov và S.L. Sobolev có các ñ nh nghĩa như: + ði u khi n h c là khoa h c nghiên c u các h th ng và quá trình ñi u khi n b ng các phương pháp toán h c + ði u khi n h c là khoa h c v các quá trình truy n, s lý và lưu gi thông tin + ði u khi n h c là môn khoa h c nghiên c u các phương pháp thi t k , phát hi n vi c xây d ng và nh n d ng các thu t toán mô t quá trình ñi u khi n di n ra trong th c t - Theo A.N. Kolmogorov: ði u khi n h c là khoa h c nghiên c u các h th ng v i b n ch t v t lý b t kỳ , có kh năng thu nh n, lưu gi và s lý thông tin, s d ng nó cho vi c ñi u khi n và ñi u ch nh Còn có nhi u ñ nh nghĩa khác trong ñó n i b t là ñ nh nghĩa c a V.M. Gluskov : ði u khi n h c là khoa h c v các quy lu t t ng quát c a vi c thu nh n , lưu gi , truy n và bi n ñ i thông tin trong các h th ng ñi u khi n ph c t p
3 T CÁC ð NH NGHĨA TRÊN TA TH Y TA TH Y KHÔNG TH X P HOÀN TOÀN ðI U KHI N H C VÀO NHÓM CÁC KHOA H C T NHIÊN, KHOA H C K THU T HAY NHÓM KHOA H C XÃ H I MÔN KHOA H C ð C L P NÀY M I CH XU T HI N T NH NG NĂM 40 C A TH K TRƯ C. NH NG TƯ TƯ NG CƠ B N BAN ð U C A ðI U KHI N H C LÀ CÓ S TƯƠNG T C A CÁC QUÁ TRÌNH ðI U KHI N VÀ M I LIÊN L C GI A MÁY MÓC, CƠ TH S NG VÀ XÃ H I B I VÌ TRONG M I QUÁ TRÌNH TRÊN ð U CÓ VI C TRUY N , NH VÀ BI N ð I THÔNG TIN – CÁC TÍN HI U CÓ B N CH T VÀ M C ðÍCH KHÁC NHAU. NH NG TƯ TƯ NG TRÊN ðÃ ðÃ LÀM RÕ 2 V N ð CƠ B N SAU: - Cách ti m c n th ng nh t v i các quá trình ñi u khi n khác nhau - Coi thông tin là m t trong các ñ c trưng quan tr ng nh t c a v t ch t ði u khi n h c ñư c hình thành và phát tri n t các nghiên c u thu c nhi u ngành khoa h c khác nhau như lý thuy t ñi u ch nh t ñ ng, sinh lý h c, lý thuy t xác su t, th ng kê toán h c, v t lý, lôgic toán, ñi n t , k thu t liên l c… và ngày nay khi ñã tr thành m t môn khoa h c ñ c l p thì nó cũng nh hư ng tr c ti p ñ n nhiêù lĩnh v c khoa h c khác .ði u khi n h c ñã có nh ng chuyên ngành riêng như ñi u khi n h c k thu t, ñi u khi n h c sinh h c và ñi u khi n h c kinh t và chúng cũng thu c các nhóm ngành khoa h c k thu t,t nhiên , xã h i tương ng. Các lĩnh v c chuyên ngành c a ði u khi n h c th ng nh t v i nhau thông qua các ñ c trưng: - Tính t ng quát c a ñ i tư ng nghiên c u (các h ñi u khi n ph c t p) - Góc ñ nghiên c u ñ i tư ng ( các quá trình thông tin) - S d ng phương pháp nghiên c u ñ c trưng ( mô hình hoá trên máy) Có th chia các chuyên ngành c a ñi u khi n h c thành ba nhóm l n như sau: • ði u khi n h c trong các lĩnh v c khoa h c t nhiên mà phát tri n nh t là ði u khi n h c sinh h c • ði u khi n h c trong lĩnh v c khoa h c k thu t
4 • ði u khi n h c trong các lĩnh v c khoa h c xã h i mà phát tri n m nh nh t là ði u khi n h c kinh t . ði u khi n h c k thu t nghiên c u k thu t ñi u khi n h c nên có vai trò quan tr ng trong phát tri n các chuyên ngành ñi u khi n khác.Trong ñi u khi n h c k thu t có ñi u khi n h c giao thông v n t i, ñi u khi n h c xây d ng… và ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t là m t trong nh ng lĩnh v c nghiên c u quan tr ng c a ñi u khi n h c k thu t. 1.2.Th c ch t, nhi m v , n i dung môn ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t là môn khoa h c chuyên nghiên c u k thu t ñi u khi n quá trình khai thác v n t i ñư ng s t. ð i tư ng nghiên c u c a nó là toàn b các công vi c liên quan ñ n ñi u hành khai thác v n t i ñư ng s t. ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t có nh ng nhi m v chính như sau: - T ch c công tác khai thác ñư ng s t m t cách h p lý, khoa h c - ðáp ng ñ y ñ nhu c u v n chuy n c a xã h i v i chi phí v n t i nh nh t - Nghiên c u , áp d ng các thành t u khoa h c k thu t tiên ti n vào lĩnh v c v n t i ñư ng s t Căn c vào các nhi m v trên ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t có nh ng n i dung chính như sau: - Nghiên c u quy trình công ngh v n t i ñư ng s t và các y u t liên quan - Quá trình khai thác v n t i ñư ng s t - H th ng nhà ga và ñi u hành công tác nhà ga ñư ng s t - T ch c lu ng xe và k ho ch l p t u trên ñư ng s t - Bi u ñ ch y t u và năng l c thông qua ñư ng s t - K ho ch ngày và ñi u khi n ch huy ch y t u 1.3. QUY TRÌNH CÔNG NGH V N T I ðƯ NG S T Quy trình công ngh v n t i là trình t và cách th c th c hi n ñ t o ra ñư c các s n ph m v n t i là t n - km và hành khách-km. B t c 1 quá trình s n
5 xu t nào cũng ph i d a trên 1 quy trình công ngh nh t ñ nh. S h p lý c a quy trình công ngh là cơ s cho vi c nâng cao năng su t lao ñ ng trong m t doanh nghi p. ð ti n hành s n xu t ngành ñư ng s t ph i xây d ng cho mình 1 quy trình công ngh v n t i h p lý. Quy trình công ngh v n t i ñư ng s t có nh ng ñ c ñi m sau: - Tr i ra trên 1 ph m vi r ng. Khác v i nhi u ngành s n xu t mà quy trình công ngh ch n m g n trong m t cơ s s n xu t hay m t phân xư ng, công vi c v n t i ñư ng s t tr i ra trên m t ñ a bàn r ng t b c chí nam. Vì v y vi c theo dõi và ñi u hành quy trình công ngh v n t i ñư ng s t thư ng khó khăn hơn so v i nhi u ngành công nghi p khác. - Bao g m nhi u tác nghi p ph c t p và c n s ph i h p c a nhi u b ph n và lao ñ ng. Các tác nghi p k thu t trên ñư ng s t là nh ng công vi c n ng nh c ph c t p ñòi h i ngư i th c hi n ph i có trình ñ chuyên môn tay ngh cao. Tham gia vào vi c th c hi n quy trình công ngh v n t i có nhi u b ph n như nhà ga, ñi u ñ , ñ u máy toa xe.. Công vi c c a các b ph n c n ñư c ph i h p ch t ch ñ quá trình v n t i ñư c liên t c. - Khác v i quy trình công ngh c a các xí nghi p công nghi p, các tác nghi p k thu t trên ñư ng s t không l p l i dư i 1 d ng c ñ nh trong quy trình v n t i mà thư ng bi n ñ i dư i các d ng khác nhau. Thí d tàu c t móc trong hành trình trư c thì c t móc xe ga này trong hành trình sau lai d ng ñ c t móc t i ga khác.. B i v y khi th c hi n quy trình công ngh v n t i ñư ng s t ph i luôn linh ho t, x lý k p th i các tình hu ng phù h p v i ñi u ki n khai thác k thu t c th . Có th chia quá trình công ngh v n t i ñư ng s t thành hai quá trình khác bi t là qúa trình công ngh v n t i hàng hoá và quá trình công ngh v n t i hành khách.
6 So v i quá trình công ngh v n t i hàng hoá thì quá trình công ngh vân t i hành khách ñơn gi n, ñ ph c t p hơn vì trong quá trình này các tác nghi p k thu t ít có s thay ñ i. ð i v i tàu khách các ñi m l y khách, cho khách xu ng ñã c ñ nh. Th i gian ñ th c hi n các tác nghi p ch y tàu ho c các tác nghi p các ñ a ñi m ñ .. ñã ñư c quy ñ nh s n. B i v y dư i ñây chúng ta ch xét ñ n quy trình công ngh v n t i hàng hoá. Mu n xây d ng quy trình công ngh v n t i ñư ng s t trư c h t chúng ta ph i nghiên c u toàn b quá trình s n xu t c a ngành. Quá trình s n xu t v n t i hàng hoá trên ñư ng s t có th chia thành 3 quá trình b ph n : - Quá trình làm các tác nghi p x p d . Quá trình này b t ñ u t lúc toa xe ñư c ñưa xong vào ñ a ñi m x p d ñ n khi b t ñ u l y toa xe v ga. ð i tư ng lao ñ ng c a quá trình này là hàng hoá g i trên ñư ng s t ki n hàng, lô hàng.. Quá trình này ñư c ký hi u là quá trình “H”. - Quá trình tác nghi p ñ i v i toa xe t i các ga. ð i tư ng lao ñ ng ñây là các toa xe. ð i v i toa xe ñ a phương quá trình này ñư c tính t khi xe ñ n ga cho ñ n khi ñưa xong vào ñ a ñi m x p d và t khi xe ñư c l y v ñ n khi xe ra kh i ga. ð i v i toa xe ñ n ga k thu t ñ làm tác nghi p trung chuy n thì tính t khi toa xe ñ n ga cho ñ n khi ra kh i ga. Quá trình này ñư c ký hi u là quá trình “X”. - Quá trình ch y trên ñư ng: ð i tư ng lao ñ ng ch y u c a quá trình này là các ñoàn tàu. B ng cách ñi u hành ch huy công tác ch y tàu mà ngành ñư ng s t t o ra các s n ph m v n t i. Trong quá trình xây d ng quy trình công ngh v n t i c n v n d ng các quy lu t c a khoa h c t nhiên, khoa h c k thu t và nh ng quy lu t kinh t vào quá trình thay ñ i v trí c a hàng hóa, hành khách trên ñư ng. Trong hình 1.1. th hi n quy trình công ngh v n t i hàng hoá c a ngành ñư ng s t dư i d ng mô hình. Các ký hi u trong mô hình này là các tác nghi p:
7 1- X p hàng lên xe 2- L y xe t ñ a ñi m x p d v ga 3- Tác nghi p k thu t cho toa xe trư c khi ra kh i ga 4- ðoàn tàu hàng ch y trên ñư ng. 5- Tác nghi p cho toa xe trên ga k thu t 6- ðoàn tàu hàng ti p t c ch y 7- tác nghi p k thu t cho toa xe trên ga d trư c khi ñưa toa xe vào ñ a ñi m d . 7"- Tác nghi p k thu t cho toa xe trên ga x p trư c khi ñưa xe vào ñ a ñi m x p l n ti p theo. 8- ðưa xe vào ñ a ñi m d 8"- ðưa xe vào ñ a ñi m x p l n ti p theo. 9- D hàng xu ng kho bãi 10- X p l n ti p theo. 1 2 3 4 5 m=0,1,2,..,s n=0,1,2,..,k 6 7 7 8 8 9
8 H 1.1. Quy trình công ngh v n t i hàng hoá trên ñư ng s t. ñây : - Các nét li n bi u th hành trình ch y n ng - Các nét ñ t bi u th hành trình ch y r ng k, s : S các ga k thu t mà ñoàn tàu hàng ch y qua trư c khi ñ n ga có tác nghi p x p ho c d ñ i v i toa xe. Công ngh v n t i hàng hoá và hành khách là các v n ñ mang tính ch t k thu t khai thác v n t i tuy nhiên nó v n ch u s tác ñ ng c a các ñi u ki n kinh t chính tr xã h i. B i vì suy cho cùng công ngh v n t i ch ñ ph c v cho con ngư i khi theo ñu i các m c ñích cu công tác v n t i. Do nh ng yêu c u c a công tác v n t i ñã có nhi u thay ñ i và khi th c hi n quy trình công ngh v n t i ngư i ta cũng ph i dùng các cách khác nhau ñ ph c v t t nh t các m c tiêu v n t i ñã ñ ra. Trong tình hình hi n nay công ngh v n t i ñư ng s t ph i bi n ñ i ñ phù h p v i các ñi u ki n sau: - S bi n ñ ng v nhu c u v n chuy n. S tăng gi m c a kh i lư ng v n chuy n nh hư ng l n ñ n vi c th c hi n quy trình công ngh v n t i. - Yêu c u ngày càng cao c a các khách hàng và ch hàng. ð ñ m b o cho yêu c u này ph i không ng ng hoàn thi n công tác v n t i theo các hư ng t p trung ga hàng hoá, cơ gi i hoá x p d , t ch c ch y tàu c ñ nh theo th i gian... - S phát tri n nhanh chóng c a khoa h c k thu t trong t ch c công tác v n t i. - Nh ng bi n ñ i c a môi trư ng s n xu t kinh doanh và xu th hoà nh p, h p tác qu c t c a ngành ñư ng s t.. Trong nh ng năm g n ñây, do có nhi u thay ñ i trong lĩnh v c t ch c qu n lý c a ngành nên lý lu n v công tác khai thác v n t i ñư ng s t cũng ph c t p thêm.
9 Xu t hi n thêm các v n ñ m i như s h u toa xe, thuê toa xe, tác nghi p k thu t các ga giao ti p gi a các Xí nghi p liên h p.. Nh ng v n ñ trên c n ñư c nghiên c u ñ hoàn thi n công ngh v n t i cho ngành ñư ng s t. 1.4. Các ch tiêu trên cơ b n c a công tác v n t i hàng hoá và hành khách trên ñư ng s t Trong ngành ñư ng s t ngư i ta s d ng các ch tiêu khác nhau ñ th hi n và ñánh giá công tác v n t i . Các ch tiêu này bao g m : 1.4.1. Các ch tiêu s lư ng: Trong v n chuy n hàng hoá có các ch tiêu s lư ng là: s toa xe x p d , s t n hàng hoá v n chuy n, lư ng luân chuy n hàng hoá (t n-km). Trong v n chuy n hành khách ch tiêu s lư ng là s hành khách (hành khách), lư ng luân chuy n hành khách (hành khách - km). Ngoài ra còn có các ch tiêu như c ly ch y c a toa xe, ñoàn tàu, ñ u máy v.v Lư ng luân chuy n hàng hoá là t ng c a các tích s gi a tr ng lư ng c a t ng lô hàng tính b ng t n (P) nhân v i c ly ch y c a lô hàng ñó (l): Pl = p1l1 + p2l2 +.. +pnln (t n-km) Lư ng luân chuy n hành khách là t ng c a các tích s gi a s lư ng c a t ng ñoàn khách tính b ng s hành khách (a) nhân v i c ly ñi l i c a ñoàn khách ñó là (l): Al = a1l1 + a2l2 +. . + anln (HK-km) Tương t s toa xe- km ñư c tính theo công th c NS= N1S1 + N2S2 +. . +NnSn (xe-km)
10 Trong ñó: N1, N2,. . Nn, là s lư ng toa xe tương ng v i c ly ch y S1, S2,. . Sn c a chúng. S ñoàn tàu-km ñư c tính theo công th c: ML = m1l1 + m2l2 +. . + mnln (ñt-km) Trong ñó: m1, m2,. . .,mn là s lư ng ñoàn tàu ch y tương ng v i các c ly l1, l2,. . ., ln M t ñ v n chuy n hàng hoá là s lư ng hàng hoá thông qua trong m t năm trên 1km ñư ng kinh doanh ñư c tính theo công th c: ∑ pl (tkm / km) a= L Trong ñó: Σpl: lư ng luân chuy n hàng hoá th c hi n trong m t năm (t - km) L: Chi u dài kinh doanh c a m ng lư i ñư ng s t (km) 1.4.2. Các ch tiêu ch t lư ng công tác v n t i ñư ng s t Thông thư ng ngư i ta s d ng các ch tiêu ch t lư ng sau: -Th i gian quay vòng toa xe (θx): là th i gian tính t khi toa xe ñư c x p xong l n th nh t cho ñ n khi cũng chính toa xe ñó ñư c x p xong l n th hai. -C ly quay vòng toa xe là kho ng cách di chuy n c a toa xe t ñi m x p xong hàng l n th nh t cho t i ñi m x p xong l n th hai (ltv). Như v y c ly quay vòng có th có hai d ng như sau: +C ly quay vòng ch g m c ly xe ch y n ng (ln). ðây là trư ng h p toa xe ñư c t ch c tác nghi p hai l n t c là d xong l i x p ngay.
11 +C ly quay vòng bao g m c ly xe ch y n ng và c ly xe ch y r ng (lr). Trong trư ng h p này sau khi d xong hàng toa xe ph i ch y r ng ñ n m t ñ a ñi m khác r i m i x p l n ti p theo. C ly quay vòng trong trư ng h p này ñư c xác ñ nh theo công th c sau: ltv= ln + lr Trong th c t ngư i ta thư ng tính th i gian quay vòng toa xe theo công th c sau: N θx = Ux Trong ñó: N: T ng s xe v n d ng (xe). Ux: t ng s xe x p trong m t ngày ñêm. - Bình quân ngày - km xe ch y. ðó là quãng ñư ng bình quân toa xe ch y ñư c trong m t ngày tính theo công th c: l tv Sx = θx Trong ñó: ltv là c ly toàn vòng tương ng v i th i gian quay vòng toa xe c a nó. - Tr ng t i c a toa xe ðây là ch tiêu ñánh giá m c ñ s d ng tr ng t i c a toa xe. Ngư i ta thư ng dùng 2 ch tiêu như sau: + Tr ng t i tĩnh toa xe: ðây là tr ng t i bình quân c a toa xe khi ñã x p hàng và trong tr ng thái ñ ng yên. Tr ng t i tĩnh bình quân c a toa xe ñư c tính theo công th c: ∑p p1 = Ux
12 Trong ñó: Σp: là t ng s t n hàng ñã ñư c x p lên toa xe Ux: là t ng s xe x p trong m t ngày ñêm + Tr ng t i ñ ng toa xe: ðây là tr ng t i bình quân c a m t toa xe khi ñã x p hàng và ch y trong toàn hành trình n ng c a nó. Tr ng t i ñ ng c a toa xe ñư c tính theo công th c sau: ∑ pl pd = ∑ ns - T c ñ ch y c a ñoàn tàu: Trong ngành v n t i ñư ng s t ngư i ta thư ng s d ng các khái ni m sau: + T c ñ ch y là t c ñ ch y bình quân trên ñư ng c a ñoàn tàu không bao g m th i gian ñ ga d c ñư ng và th i gian gia gi m t c. Ch tiêu này nói lên kh năng c a thi t b ñ u máy c u ñư ng v.v. . . c a ngành ñư ng s t và ñư c tính theo công th c: L Vch = t ch Trong ñó: L: C ly khu ño n tch: t ng s th i gian ch y trong các khu gian c a khu ño n ñó không bao g m th i gian gia gi m t c. + T c ñ k thu t là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu (bao g m c th i gian gia gi m t c, nhưng không bao g m th i gian ñ ga d c ñư ng). Ch tiêu này ñánh giá c v kh năng thi t b , trình ñ s d ng thi t b và m t ph n nào trình ñ t ch c v n chuy n, tính theo công th c:
13 L V= ( ) tch +∑tg + tgi h Trong ñó: tg: th i gian tăng thêm do ñoàn tàu ñ xong l i c n tăng t c ñ . (Th i gian gia t c) tgi: th i gian tăng thêm khi ñoàn tàu gi m t c ñ ñ chu n b ñ (th i gian gi m t c) - T c ñ l hành (khu ño n) là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu trong khu ño n, bao g m c th i gian ch y, th i gian gia gi m t c và th i gian ñ các ga d c ñư ng. Ch tiêu này s ñánh giá t ng h p ch t lư ng v kh năng c a thi t b , trình ñ s d ng các thi t b và trình ñ t ch c công tác v n t i. Ch tiêu này ñư c tính theo công th c: L Vl = ( ) t ch + ∑ t g + t gi + ∑ t d Trong ñó: Σtñ: t ng s th i gian t u ñ t i các ga d c ñư ng trong khu ño n. - T c ñ ch y su t là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu trong m t ngày ñêm trên c m t tuy n ñư ng ho c m t hư ng bao g m c th i gian ñ các ga khu ño n và các ga l p t u. Ch tiêu này ñư c xác ñ nh theo công th c: ∑L V= ∑tkd + ∑tk s Trong ñó: Σtkñ: t ng s th i gian ch y bao g m c th i gian ñ các ga d c ñư ng Σtk: T ng th i gian ñ các ga k thu t - T c ñ ñưa hàng
14 Là t c ñ v n chuy n bình quân tính t khi nh n ch hàng ñ n khi trao tr hàng. Ch tiêu này ñư c tính theo công th c : lh V= h Tch Trong ñó: lh: là c ly v n chuy n hàng (km) Tch: là th i gian v n chuy n hàng hoá tính t khi nh n hàng ñ n khi trao tr hàng (ngày-ñêm). - Ch tiêu cơ b n v n d ng ñ u máy Ch tiêu cơ b n v n d ng ñ u máy bao g m : + Th i gian quay vòng ñ u máy là kho ng th i gian tính t khi ñ u máy ra kho l n th nh t cho ñ n khi cũng ñ u máy ñó ra kho l n th hai. Quá trình quay vòng ñ u máy bao g m các tác nghi p sau: +Th i gian ñ u máy ch y t ñi m phân gi i gi a kho ñ u máy và nhà ga cho ñ n khi ñư c l p vào ñoàn tàu. +Th i gian ñ u máy ñ tính t khi n i vào ñoàn tàu cho ñ n khi ñoàn tàu chuy n bánh. +Th i gian ch y t ga khu ño n này ñ n ga khu ño n khác. +Th i gian t khi c t máy ñ n khi vào ñ n ñi m phân gi i gi a ga và tr m quay. +Th i gian ñ trong tr m quay ñ ch nh b +Th i gian ch y t ñi m phân gi i gi a tr m quay và nhà ga ñ n khi l p máy vào ñoàn tàu. +Th i gian ñ u máy ñ tính t khi n i vào ñoàn tàu ñ n khi ñoàn tàu chuy n bánh ch y +Th i gian t khi c t máy ñ n khi ñ u máy ch y ñ n ñi m phân gi i gi a ga và kho.
15 +Th i gian ñ trong kho tính t khi ñ u máy ch y vào ñ n ñi m phân gi i r i tr ra ñ n ñi m phân gi i ñó. Th i gian quay vòng ñ u máy ñư c tính theo công th c sau: 2L θm = + ttr + t kh + tga Vl Trong ñó: L: là c ly kéo ñoàn tàu trên khu ño n. Vl: t c ñ l hành trên khu ño n ttr: th i gian ñ c a ñ u máy tr m quay tkh: th i gian ñ c a ñ u máy kho tga:t ng th i gian ñ hai ga khu ño n + Bình quân ngày ñ u máy - km là ch tiêu th hi n trung bình trong m t ngày ñêm ñ u máy ch y ñư c bao nhiêu km. Ch tiêu này ñư c tính theo công th c: 2L Sm = θm - Giá thành v n t i ñư ng s t: ðây là m t ch tiêu kinh t , k thu t t ng h p ñ ñánh giá ch t lư ng công tác v n t i ñư ng s t. Giá thành ñư c tính theo công th c sau: E Cgt = ∑pl Trong ñó: Cgt: là giá thành v n t i tính cho 1 t n - km E: t ng chi phí v n doanh cho m t năm.
16 CÂU H I ÔN T P CHƯƠNG I Câu 1: M i quan h gi a ñi u khi n h c và ñi u khi n h c k thu t? Câu 2: Nh ng ñ c ñi m c a quy trình công ngh v n t i ñư ng s t? Câu 3: Các ch tiêu cơ b n c a công tác v n t i ñư ng s t? Chương II. H th ng ga và công tác nhà ga 2.1. H th ng nhà ga ñư ng s t ð ph c v cho công tác v n t i, tuy n ñư ng s t ñư c chia nh thành các ño n b ng các ñi m phân gi i. Ga là ñi m phân gi i có ñư ng ph và nh ng thi t b ñ ti n hành các tác nghi p k thu t, tác nghi p hàng hoá, thương v và tác nghi p hành khách. Tr m ch y tàu và c t tín hi u ñèn màu khi ñóng ñư ng t ñ ng là nh ng ñi m phân gi i nh m tăng cư ng năng l c thông qua, ñó không có ñư ng ph nên không ph i là ga. ðư ng s t Vi t nam hi n có 264 ga phân b d i rác trên các tuy n. S phân b này không ñ ng ñ u. Trên các tuy n phía b c c ly gi a các ga nh có nơi chưa ñ n 5 km, tuy n B c – nam c ly dài hơn. Ga là ñơn v s n xu t kinh doanh cơ b n c a ngành ñư ng s t vì nh ng lý do chính như sau:
17 - ð u tư cho nhà ga chi m m t t tr ng l n trong t ng v n ñ u tư cho ngành ñư ng s t. Chi u dài ñư ng ga chi m kho ng 30% t ng s chi u dài c a các tuy n ñư ng s t. - Ch t lư ng công tác nhà ga nh hư ng tr c ti p ñ n ch t lư ng và hi u qu công tác c a ngành ñư ng s t vì ñây là nơi hoàn thành các tác nghi p k thu t liên quan ñ n v n chuy n hàng hoá và hành khách, là nơi kh i ñ u và k t thúc quá trình v n chuy n. - Ga là tr ng ñi m ñ ti n hành các công tác marketing và ti p th c a ngành ñư ng s t b i vì ñây là nơi tr c ti p quan h gi a ñư ng s t v i các b n hàng . Các ga tham gia vào công tác v n chuy n v i các tác nghi p chính như sau: Tác nghi p k thu t: ðón, g i và thông qua các ñoàn tàu, tránh và vư t tàu, gi i th và l p các ñoàn tàu, s p x p các c m xe, c t các c m xe ñ l i ga và n i các c m xe ga vào ñoàn tàu, ñưa toa xe vào các ñ a ñi m x p, d , l y toa xe t ñ a ñi m x p, d v ga, ki m tra k thu t toa xe, thay ñ u máy và t lái máy, s a ch a toa xe, ch nh b ñ u máy. . Tác nghi p hàng hoá: x p, d hàng, chuy n t i hàng hoá, s p x p hàng g i l . . . Tác nghi p thương v : giao, nh n, b o qu n hàng hoá, l p v n ñơn, tính cư c phí, t p phí, ki m tra thương v các ñoàn tàu . . Tác nghi p hành khách: t ch c hành khách lên xu ng tàu nh n, b o qu n và trao tr hành lý, bao g i, x p, d bưu ki n, bán vé cho hành khách ñi tàu, ph c v hành khách ñ i tàu.. ð th c hi n các tác nghi p trên, các ga thư ng ñư c trang b các thi t b sau: - ðư ng ph ñ ñón g i tàu, tác nghi p k thu t cho ñoàn tàu, ñư ng ki m tra s a ch a toa xe, ñ u máy và ti n hành các tác nghi p k thu t khác.
18 - Thi t b ñ gi i th , l p tàu và thi t b d n: bãi d n, ñư ng ñi u d n, d c gù, ñ u máy d n, các nhà và công trình ph c v hành khách, phòng ñ i, ke khách, kho hành lý bao g i. . . - Thi t b hàng hoá: kho, bãi hàng, cân toa xe, bãi container, các công trình ph c v cho công vi c x p, d , chuy n t i .v.v... - Thi t b ñ ki m tra thương v .toa xe - Thi t b chi u sáng và c p nư c. - Thi t b ph c v ki m tra, s a ch a, ch nh b ñ u máy. - Thi t b ph c v ki m tra k thu t toa xe. - Thi t b tín hi u ch y tàu. - Thi t b thông tin ñi n tho i, ñi n báo, vô tuy n ñi n, camera. . ñ ñi u khi n công tác ch y tàu trên ga. V i kh i lư ng v n chuy n th p, các ga ñư ng s t Vi t nam hi n có quy mô nh , trang thi t b l c h u, chưa ñư c phân chia thành các ga khách, hàng chuyên d ng. Các ga ñư ng s t nh n m g n nhau làm gi m t c ñ v n chuy n và gây khó khăn cho cơ gi i hoá công tác x p d . Trong tương lai theo hư ng t p trung ga hàng hoá, s ga trên các tuy n ñư ng s t hi n có s gi m ñi, quy mô c a các ga s l n hơn. 2.2. Phân lo i ga. D a vào các ñ c trưng khác nhau ngư i ta chia ga ñư ng s t thành các lo i. Dư i ñây là m t s cách: - Theo kh i lư ng công vi c và tính ch t ph c t p c a công vi c ngư i ta chia các ga thành 6 lo i: lo i ñ c bi t, lo i I, II, III, IV và V. ñây kh i lư ng và tính ch t ph c t p c a các công vi c nhà ga ñư c ñánh giá thông qua cách tính ñi m, sau ñó căn c vào s ñi m ñ x p ga vào các lo i khác nhau. M i lo i ga tương ng v i m t thang ñi m nh t ñ nh. V m t qu n lý, các ga lo i 1 ch u s lãnh ñ o tr c ti p c a Công ty v n t i c p trên, còn các ga nh
19 hơn tr c thu c các xí nghi p v n ta ñư ng s t trên t ng tuy n. Trong th c t vi c x p h ng các ga không hoàn toàn c ng nh c so v i lý thuy t, theo s x p h ng c a ðư ng s t Vi t nam thì hi n nay có m t s ga lo i 1 như Hà n i, Sài gòn, Giáp bát, Yên viên, Sóng th n, B m sơn, Diêu trì ... - Theo tính ch t tác nghi p k thu t ch y t u ngư i ta chia ga thành các lo i: ga d c ñư ng, ga khu ño n, ga l p tàu, ga hàng hoá, ga hành khách. Ga khu ño n và ga l p tàu do tính ch t tác nghi p k thu t gi ng nhau nên còn có tên chung là ga k thu t. Ga d c ñư ng là các ga nh n m r i rác trên các khu ño n ñư ng s t. Các ga này có ch c năng thu hút kh i lư ng v n chuy n hàng hoá và hành khách l t d c theo các tuy n ñư ng s t và dùng ñ các ñoàn t u tránh vư t nhau. Trên m ng lư i ñư ng s t s ga d c ñư ng chi m nhi u nh t. Trên ñư ng ñơn, nh ng ga d c ñư ng ch y u ñ các ñoàn tàu tránh vư t nhau, kh i lư ng x p d và s hành khách ñi tàu r t ít g i là ga như ng tránh. Trên ñư ng ñôi, s ga d c ñư ng ch y u ñ 2 tàu cùng chi u vư t nhau g i là ga vư t. Ga khu ño n là các ga l n ñư c b trí ñ làm các tác nghi p ch y t u như quay vòng ñ u máy, ch nh b ñ u máy, ki m tra k thu t toa xe. ðây cũng là nơi l p các ñoàn t u quan tr ng c a tuy n ñư ng. Các ga khu ño n ñư c b trí cách nhau t 150 - 300km và chia tuy n ñư ng s t thành các khu ño n. Kho ng cách gi a các ga khu ño n ph thu c vào nhi u y u t như cung s c kéo c a ñ u máy, v trí c a các ñi m kinh t , dân cư d c theo tuy n, s ti n l i cho vi c ti n hành các tác nghi p k thu t v n chuy n , v trí c a các xí nghi p ñ u máy, toa xe. . . Tuy nhiên chi u dài khu ño n không ñư c quá dài d n ñ n th i gian làm vi c liên t c c a ban lái máy và t công tác trên tàu vư t quá quy ñ nh. Ga l p tàu thư ng ñư c b trí nh ng nơi giao nhau c a nhi u tuy n ñư ng s t, nơi t p trung và phân tán kh i lư ng toa xe l n, nơi t p trung khu công nghi p và
20 ñ u m i v n t i. Vi c b trí ga l p tàu trên m ng lư i ñư ng s t ch u s nh hư ng c a phân b l c lư ng s n xu t. Kho ng cách gi a các ga l p tàu trên m t tuy n ñư ng thư ng r t l n (trên 1000km). Ga hàng hoá là ga ch y u làm công tác v n chuy n hàng hoá v i kh i lư ng l n. Các ga này thư ng ñư c phân b các thành ph l n, ñ u m i ñư ng s t hay ñ u m i v n t i và nh ng khu t p trung các xí nghi p công nghi p. Ga khách là ga ch y u làm công tác v n chuy n hành khách v i kh i lư ng l n. Các ga này thư ng ñư c phân b các thành ph l n, trung tâm văn hoá, trung tâm công nghi p, ñ u m i ñư ng s t và ñ u m i v n t i. 2.3. Cơ s ñi u khi n các ho t ñ ng s n xu t nhà ga. Các tác nghi p k thu t nhà ga là nh ng công vi c n ng nh c, ñòi h i trình ñ chuyên môn và chính xác cao. Các công vi c này l i nh hư ng tr c ti p ñ n s an toàn và k ho ch ch y t u… b i v y ñi u khi n công tác nhà ga ph i tuân th hoàn toàn nh ng văn b n sau. - ði u l v ga ñư ng s t. - Quy ph m khai thác k thu t ñư ng s t Vi t nam. - Quy trình ch y tàu và công tác d n xe ñư ng s t Vi t nam. - Quy t c t m qu n lý k thu t ga. - Quá trình tác nghi p k thu t ga. Quy t c t m qu n lý k thu t ga xác ñ nh trình t s d ng các thi t b k thu t nh m ñón, g i tàu, d n xe an toàn, thông su t. Quá trình tác nghi p k thu t ga xác ñ nh h th ng tác nghi p có l i nh t trên quan ñi m kinh t k thu t b ng vi c áp d ng nh ng thành t u m i c a khoa h c vào th c ti n s n xu t. Nguyên t c cơ b n ñ t ch c quá trình tác nghi p k thu t h p lý là t n lư ng các tác nghi p song song, công vi c ñư c ti n hành liên t c, chi phí, th i gian nh