intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình tư duy địa chính trị và thế giới phẳng

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST
Báo xấu
127
lượt xem 35
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thê thông diep toàn the ca anh là gì? Tôi h3i Rajesh, trưc khi ra di vi cái dâu tôi quay cuông. “Thông diep ca tôi là cái dang x&y ra bây gi ch là cái ch3m ca t&ng bang… Dôi vi moi ngư i cái thc s cân là nhan ra s thc rang có mot s thay doi cơ b&n x&y ra trong cách ngư i ta se làm viec. Và moi ngư i se ph&i c&i thien mình và có kh& nang c$nh tranh. Dơn gi&n se ch có mot th trư ng toàn câu. Nhìn dây, chúng tôi v*a dat lô mu [bóng chày] cho Dhruva de...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình tư duy địa chính trị và thế giới phẳng

  1. Giáo trình tư duy địa chính trị và thế giới phẳng 191 BA S H I T Th thông i p toàn th c a anh là gì? Tôi h i Rajesh, trư c khi ra i v i cái u tôi quay cu ng. “Thông i p c a tôi là cái ang x y ra bây gi ch là cái ch m c a t ng băng… i v i m i ngư i cái th c s c n là nh n ra s th c r ng có m t s thay i cơ b n x y ra trong cách ngư i ta s làm vi c. Và m i ngư i s ph i c i thi n mình và có kh năng c nh tranh. ơn gi n s ch có m t th trư ng toàn c u. Nhìn ây, chúng tôi v a t lô mũ [bóng chày] cho Dhruva bi u. Chúng là t Sri lanka.” Không t m t nhà máy Nam Bangalore à? Tôi h i. “Không t Nam Bangalore,” Rajesh nói, “dù cho Bangalore là m t trong các trung tâm xu t kh u áo qu n. Trong ba hay b n báo giá mũ mà chúng tôi nh n ư c, [mũ Sri Lanka] này là t t nh t v m t ch t lư ng và giá h p lí, và chúng tôi nghĩ k t thúc là tuy t v i.” “B n s th y tình hình này ti n tri n,” Rajesh k t lu n. “N u b n th y t t c năng l c này toát ra t nh ng ngư i n , ó là vì chúng tôi ã b thua thi t và chúng tôi có ngh l c ó t ưc ph n nào và t t i ó… n s là m t siêu cư ng và chúng tôi s th ng tr .” Th ng tr ai? Tôi h i. Rajesh cư i s l a ch n t c a riêng mình. “Không ph i là th ng tr b t c ai. ó là i u quan tr ng. Không còn ai cai tr n a. Nó là v làm sao b n có th t o ra m t cơ h i l n cho b n thân mình và gi ch t l y nó ho c ti p t c t o ra các cơ h i m i nơi b n có th phát t. Tôi nghĩ ngày nay s th ng tr ó là v hi u qu , là v c ng tác, là v tính c nh tranh và là v là m t u th . Nó là v v n gi cho mình s c s o và trong cu c chơi… Bây gi th gi i là m t sân bóng á và b n ph i s c s o trong i bóng, i chơi trên sân ó. N u b n không gi i, b n s ph i ng i [rìa] và xem tr n u. Th thôi.” “ZIPPIE” TI NG TRUNG QU C NÓI TH NÀO? N hư Bangalore mư i năm trư c ây, ch t t nh t g p các zippie B c Kinh ngày nay là hàng [ngư i] t i b ph n lãnh s c a s quán Hoa Kì. B c Kinh mùa hè năm 2004, tôi phát
  2. 192 TH GI I LÀ PH NG hi n ra r ng s truy lùng c a sinh viên Trung Qu c ki m visa i h c hay i làm Mĩ là căng n m c nó ã ra các Internet chat room dành riêng, nơi các sinh viên Trung Qu c trao i các câu chuy n v nh ng lí l nào có hi u qu nh t v i nhân viên nào c a lãnh s s quán Mĩ. H th m chí còn cho các nhà ngo i giao Hoa Kì các tên như “N th n Amazon,” “Lão Hói Quá Cao,” và “Gã p trai.” Các sinh viên Trung Qu c xác nh chi n lư c i v i Internet m t cách căng n th nào ư c b c l , các viên ch c s quán Hoa Kì cho tôi bi t, khi m t hôm m t viên ch c lãnh s Hoa Kì, m t ngư i m i, ã nghe h t sinh viên này n sinh viên khác n trư c anh v i cùng cách mà chat room nào ó ã g i ý là s có k t qu nh n ư c visa: “Tôi mu n sang Mĩ tr thành m t giáo sư n i ti ng.” Sau khi nghe th su t ngày, viên ch c Hoa Kì thình lình ng c nhiên th y m t sinh viên n trư c m t anh và nói, “M em có m t chân gi và em mu n sang Mĩ h c làm th nào làm m t chân gi t t hơn cho m em.” Viên ch c khuây kho nghe m t cách m i n m c anh ta b o c u, “C u bi t, ây là chuy n hay nh t tôi ã nghe c ngày. Tôi th c s chào m ng c u. Tôi s cho c u visa.” Và b n oán xem. Ngày hôm sau, m t lũ sinh viên xu t hi n s quán nói r ng chúng mu n visa sang Mĩ h c làm th nào làm các chân gi t t hơn cho m chúng. Nói chuy n v i các viên ch c s quán Hoa Kì B c Kinh, h là nh ng ngư i gi c ng cho các visa này, mau chóng tr nên hi n nhiên v i tôi r ng h có c m tư ng pha tr n v quá trình này. M t m t, h vui là r t nhi u ngư i Trung Qu c mu n n Mĩ hc hay làm vi c. M t khác, h mu n c nh báo gi i tr Mĩ: Các b n có hi u rõ ư ng c a các b n s th nào? Như m t viên ch c s quán Hoa Kì B c Kinh b o tôi, “Cái tôi th y x y ra [ Trung Qu c] là cái ã x y ra trong nhi u th p niên ph n còn l i c a Châu Á – các cơn s t kĩ thu t, sinh l c bao la c a ngư i dân. Tôi ã th y nó nơi khác, nhưng bây gi nó x y ra ây.” Tôi ã n thăm [ i h c] Yale mùa xuân 2004. Khi tôi ang d o qua sân trong trung tâm, g n tư ng Elihu Yale, hai tua nói ti ng Hoa i qua, v i các khách du l ch Trung Qu c thu c m i l a tu i. Ngư i Trung Qu c b t u chu du th gi i v i s lư ng ông, và do Trung Qu c ti p t c phát tri n n m t xã h i m hơn, r t có
  3. 193 BA S H IT kh năng là các khách du l ch Trung Qu c s làm thay i toàn b ngành du l ch th gi i. Nhưng ngư i Trung Qu c không i thăm Yale ch thán ph c ivy [nhóm trư ng n i ti ng ông B c Mĩ]. Hãy xem th ng kê t văn phòng nh n h c c a Yale. Khoá h c mùa thu 1985 có 71 sinh viên và sinh viên cao h c t Trung Qu c và 1 t Liên Xô. Khoá mùa thu 2003 có 297 sinh viên và sinh viên cao h c Trung Qu c và 23 sinh viên Nga. T ng s sinh viên qu c t c a Yale là t 836 trong khoá mùa thu 1985 lên 1.775 trong khoá 2003. ơn xin h c t các h c sinh trung h c Trung Qu c và Nga vào Yale v i tư cách sinh viên i h c ã tăng t t ng 40 ngư i Trung Qu c cho khoá 2001 lên 276 cho khoá 2008, và 18 h c sinh Nga cho khoá 2001 lên 30 cho khoá 2008. Năm 1999, Yiting Liu, m t n sinh t Chengdu, Trung Qu c, ã ư c ch p nh n vào Harvard v i h c b ng toàn ph n. B m cô sau ó ã vi t m t cu n c m nang t - làm-nên v h ã lo li u chu n b con gái h ra sao ư c ch p nh n vào Harvard. Cu n sách, b ng ti ng Hoa, có nhan Cô gái Harvard Yiting Liu, ưa ra “các phương pháp ư c ch ng minh m t cách khoa h c” ưa tr con Trung Qu c c a b n vào Hardvard. Cu n sách tr thành m t cu n best seller r t nhanh Trung Qu c. 3 tri u b n ã ư c bán n năm 2003 và ra hàng tá sách nhái v làm th nào ưa con b n vào Columbia, Oxforrd, hay Cambridge. Trong khi nhi u ngư i Trung Qu c khát khao vào Harvard và Yale, h không ch i vòng quanh vào m t trư ng i h c Mĩ. H cũng th xây d ng [các trư ng] riêng c a h trong nư c. Năm 2004, tôi là m t di n gi cho k ni m 150 năm c a trư ng i h c Washington St. Louis, m t trư ng n i ti ng m nh v khoa h c và kĩ thu t. Mark Wrighton, hi u trư ng chín ch n c a trư ng, và tôi ang tán g u trư c l k ni m. Ông thoáng nh c n r ng mùa xuân 2001 ông ã ư c m i (cùng v i nhi u nhà lãnh o hàn lâm nư c ngoài và Mĩ) n i h c Thanh Hoa B c Kinh, m t trư ng t t nh t Trung Qu c, d l k ni m l n th chín mươi c a trư ng. Ông nói tho t tiên gi y m i ã khi n ông gãi u: Vì sao b t m t i h c nào l i k ni m l n th chín mươi- không ph i th m t trăm? “Có l là truy n th ng Trung hoa?” Wrighton t h i. Khi n Thanh Hoa, tuy v y, ông ã hi u ra câu tr l i. Ngư i Trung Qu c
  4. 194 TH GI I LÀ PH NG ã kéo các nhà hàn lâm t kh p th gi i v Thanh Hoa – hơn mư i ngàn ngư i ã d l - ưa ra tuyên b “r ng vào l k ni m th m t trăm i h c Thanh Hoa s gi a các trư ng nh t th gi i,” Wrighton sau ó ã gi i thích cho tôi trong m t e-mail. “S ki n thu hút t t c các nhà lãnh o c a chính ph Trung Qu c, t Th trư ng B c Kinh n ch t ch nư c. M i ngư i u bày t ni m tin ch c r ng m t kho n u tư vào trư ng i h c h tr s phát tri n c a nó thành m t trư ng i h c vĩ i c a th gi i trong vòng mư i năm s là m t kho n u tư x ng áng. V i i h c Thanh Hoa ã ư c coi r i như m t trong các i h c d n u Trung Qu c, t p trung vào khoa h c và kĩ thu t, hi n nhiên là có ý nh nghiêm túc ph n u cho m t v trí lãnh o th gi i trong [m i lĩnh v c liên quan] n i m i công ngh ang sinh sôi.” Và như m t k t qu c a s ph n u c a Trung Qu c thành công, ch t ch Microsoft Bill Gates ch rõ cho tôi, “x s bu ng tr ng* –ovarian lottery” ã thay i- như toàn b m i quan h gi a a lí và tài năng. Ba mươi năm trư c, ông nói, n u gi như b n có s l a ch n gi a ư c sinh ra là m t thiên tài ngo i ô Bombay hay Thư ng H i ho c ư c sinh ra là m t ngư i trung bình Poughkeepsie, b n s l y Poughkeepsie, b i vì các cơ h i c a b n phát t và s ng cu c s ng t t ó, ngay c v i tài năng trung bình, ã là l n hơn nhi u. Nhưng khi th gi i tr nên ph ng, Gates nói, và r t nhi u ngư i bây gi có th plug and play t b t c âu, tài năng t nhiên ã b t u ăn t a lí. “Bây gi ,” ông nói, “tôi thích là m t thiên tài sinh ra Trung Qu c hơn là m t gã trung bình sinh ra Poughkeepsie.” ó là cái x y ra khi b c Tư ng Berlin bi n thành ph buôn bán Berlin và 3 t ngư i h i t v i t t c các công c c ng tác m i này. “Chúng ta s khai thác năng l c và tài năng c a năm l n s ngư i mà chúng ta ã khai thác trư c ây,” Gates nói. V I TÌNH YÊU T NGA T ôi ã không có cơ h i thăm nư c Nga và ph ng v n các zippie Nga cho cu n sách này, nhưng tôi ã làm vi c t t th nhì [thay * M t thu t ng c a Warren Buffett, nhà u tư gi i nh t th gi i, b n thân c a Bill Gates, ý nói v s may r i do s ph n.
  5. 195 BA S H IT cho vi c t t nh t ó]. Tôi h i b n tôi Thomas R. Pickering, c u i s Hoa Kì Moscow và bây gi là m t nhà qu n tr các m i quan h qu c t cao nh t Boeing, gi i thích m t ti n tri n m i mà tôi ã nghe nói: r ng Boeing dùng các kĩ sư và nhà khoa h c Nga, nh ng ngư i m t th i ã làm vi c v i [các máy bay] MiG, giúp thi t k th h ti p theo c a các máy bay ch khách. Pickering ã làm sáng t câu chuy n cho tôi. B t u vào năm 1991, Boeing ã b t u phân công vi c cho các nhà khoa h c Nga t n d ng tài chuyên môn c a h v các v n khí ng h c và các h p kim hàng không m i. Năm 1998, Boeing quy t nh y vi c này lên m t bư c n a và m m t văn phòng thi t k kĩ thu t hàng không vũ tr Moscow. Boeing t văn phòng toà nhà Moscow cao mư i hai t ng mà McDonald’s ã xây v i s rúp mà nó ã ki m ư c t bán Big Mac Moscow trư c khi ch nghĩa c ng s n k t thúc - s ti n mà McDonald’s ã h a s không mang ra kh i nư c Nga. B y năm sau, Pickering nói, ‘bây gi chúng tôi có tám trăm kĩ sư và nhà khoa h c Nga làm vi c cho chúng tôi và con s s tăng lên ít nh t m t ngàn và có th , theo th i gian, lên m t ngàn rư i.” Cách nó ho t ng, ông gi i thích, là Boeing h p ng v i các công ti máy bay Nga khác nhau – các công ti n i ti ng trong Chi n tranh L nh v s n xu t các máy bay chi n u, các công ti có tên như Ilyushin, Topulev, và Sukhoi – và h cung c p các kĩ sư theo t hàng cho các d án khác nhau c a Boeing. Dùng ph n m m thi t k máy bay do Pháp ch t o, các kĩ sư Nga c ng tác v i các ng nghi p Boeing Mĩ- c Seattle và Wichita, Kansas - v thi t k máy bay v i s tr giúp c a máy tính. Boeing ã s p t ngày làm vi c hai mươi b n gi . Nó g m hai ca Moscow và m t ca Mĩ. Dùng cáp quang, các công ngh nén tiên ti n, và ph n m m work flow khí ng h c, “h ơn gi n chuy n các b n thi t k c a h t i lui t Moscow n Mĩ,” Pickering nói. Có các phương ti n h i ngh video m i t ng c a văn phòng Moscow c a Boeing, các kĩ sư không ph i d a vào e-mail khi h có m t v n c n gi i quy t v i các ng s Mĩ c a h . H có th có th o lu n tr c di n. Boeing b t u outsourcing thi t k máy bay cho Moscow như m t thí nghi m, m t vi c ph ; nhưng bây gi , v i s thi u h t các kĩ sư hàng không vũ tr Mĩ, nó là m t t t y u. Kh năng c a Boeing pha tr n các kĩ sư Nga có chi phí th p v i các nhóm
  6. 196 TH GI I LÀ PH NG thi t k Mĩ có chi phí cao, ti n ti n hơn cho phép Boeing c nh tranh u i u v i i th chính c a nó Airbus Industries, ư c bao c p b i m t consortium c a các chính ph Âu Châu và cũng s d ng tài năng Nga n a. M t kĩ sư hàng không Mĩ t n 120 $ m t gi thi t k ; m t kĩ sư Nga t n kho ng m t ph n ba ng n y. Nhưng nh ng ngư i ư c outsource cũng là ngư i i outsource. Các kĩ sư Nga ã outsource các ph n công vi c làm cho Boeing c a h cho Hindustan Aeronautics Bangalore, chuyên v s hoá các thi t k máy bay khi n cho chúng d ch t o hơn. Nhưng ây chưa ph i là m t n a câu chuy n. Ngày xưa, Pickering gi i thích, Boeing ã có th nói v i các nhà th u ph Nh t c a nó, “Chúng tôi s g i cho các anh các sơ cho cánh c a 777. Chúng tôi s các anh làm m t s và sau ó chúng tôi s hi v ng các anh mua toàn b máy bay t chúng tôi. ó là hai bên cùng th ng.” Ngày nay Boeing nói cho công ti công nghi p Nh t kh ng l Mitsubishi, “ ây là các tham s chung cho các cánh c a 7E7 m i. Anh thi t k s n ph m hoàn t t và ch t o nó.” Nhưng các kĩ sư Nh t là r t m c. Như th cái gì s x y ra? Mitshubishi outsource các b ph n c a cánh 7E7 ư c outsource cho cùng các kĩ sư Nga mà Boeing s d ng cho các ph n khác c a máy bay. Trong lúc y, m t s trong các kĩ sư và nhà khoa h c Nga này b các công ti máy bay l n c a Nga, l p ra các hãng c a riêng h , và Boeing ang xem xét mua c ph n trong m t s công ti kh i nghi p này có d tr năng l c kĩ thu t. T t c vi c tìm ngu n toàn c u này là vì m c ích thi t k và ch t o các máy bay nhanh hơn và r hơn, như th Boeing có th dùng ti n c a mình ti p t c i m i cho th h ti p và s ng sót cu c c nh tranh gây ti u tu t Airbus. Nh ba s h i t , bây gi Boeing c n mư i m t ngày xây d ng m t 737, rút xu ng t hai mươi tám ngày m i ch vài năm trư c ây. Boeing s xây d ng các máy bay th h m i c a mình trong ba ngày, b i vì t t c các ph n ư c thi t k b ng máy tính cho l p ráp, và chu i cung toàn c u c a Boeing s cho phép nó chuy n các thành ph n t m t cơ s n cơ s khác úng th i gian. ch c ch n r ng nó t ư c dàn x p t t nh t v các b ph n và các hàng cung c p khác, bây gi Boeing thư ng xuyên v n hành “các cu c u giá ngư c”, trong ó các công ti chào giá xu ng ch i l i nhau hơn là chào giá lên. H u th u h p ng cho m i th t
  7. 197 BA S H IT gi y v sinh cho các nhà máy Boeing n các chi ti t c n thi t – các ph n hàng hoá có s n- cho chu i cung c a Boeing. Boeing s công b m t phiên u giá vào m t th i gian nh trư c trên m t Internet site ư c thi t k c bi t. Nó s b t u u giá cho m i kho n cung giá nó coi là giá ph i chăng. Sau ó nó s ch ng i và nhìn m i nhà cung c p mu n h giá n âu so v i ngư i khác th ng th u c a Boeing. Các nhà th u ư c Boeing ánh giá trư c là tư cách, và m i ngư i có th nhìn th y chào giá c a m i ngư i khác khi h ưa ra. “B n có th th c s th y áp l c c a thương trư ng và h làm vi c ra sao,” Pickering nói. “Nó gi ng xem m t cu c ua ng a.” BA S H I T KHÁC M t l n tôi ã nghe Bill Bradley k m t câu chuy n v m t ph n thư ng lưu t Boston i sang San Francisco l n u tiên. Khi bà v nhà và ư c m t ngư i b n h i bà thích nó th nào, bà nói, “Không m y – nó quá xa i dương.” Vi n c nh và khuynh hư ng thiên v mà b n mang theo trong u mình là r t quan tr ng trong nh hình cái b n th y và cái b n không th y. i u ó giúp gi i thích vì sao r t nhi u ngư i ã l ba s h i t . u h hoàn toàn âu ó khác – cho dù nó x y ra ngay trư c m t h . Ba th khác- s h i t khác – cùng n t o ra màn khói này. Th nh t là s phá s n dot-com, b t u vào tháng Ba 2001. Như tôi ã nói trư c, nhi u ngư i ã ánh ng cơn s t dot-com v i toàn c u hoá. Như th khi cơn s t dot-com phá s n, và r t nhi u công ti dot-com (và các hãng h tr chúng) n tung, cũng nh ng ngư i này cho r ng toàn c u hoá cũng ã n tung. S b c cháy c a dogfood.com [th c ăn cho chó.com] và mư i Web site khác - chào giao mư i poud th c ăn cho chó con n c a nhà b n trong vòng ba mươi phút- ư c cho là s ch ng minh r ng toàn c u hoá và cách m ng IT ch là ti ng xèo xèo ch không có th t bò. ây là s xu n ng c thu n tuý. Nh ng ngư i ã nghĩ r ng toàn c u hoá là cùng th như cơn s t dot-com và r ng s phá s n dot- com ánh d u s k t li u c a toàn c u hoá ã không th sai l m hơn. Nói l i l n n a, s phá s n dot-com th c s ã thúc y toàn
  8. 198 TH GI I LÀ PH NG c u hoá vào siêu phương th c b ng bu c các công ti i outsource và offshore ngày càng nhi u ch c năng nh m ti t ki m ng v n hi m hoi. ây là m t nhân t then ch t trong t n n t ng cho Toàn c u hoá 3.0. Gi a s phá s n dot-com và ngày nay, Google i t x lí kho ng 150 tri u tìm ki m m t ngày lên kho ng m t t tìm ki m m t ngày, v i ch m t ph n ba n t bên trong Hoa Kì. Vì mô hình u giá c a nó n i ti ng kh p th gi i, eBay i t m t ngàn hai trăm nhân viên vào u năm 2000 lên sáu ngàn ba trăm vào năm 2004, t t c u trong th i kì khi toàn c u hoá ư c cho là “ ã qua” r i. Gi a 2000 và 2004, t ng s d ng Internet toàn c u tăng 125 ph n trăm, bao g m 186 ph n trăm Châu Phi, 209 ph n trăm Mĩ Latin, 124 ph n trăm Châu Âu, và 105 ph n trăm B c Mĩ, theo Nielsen/NetRatings. úng, toàn c u hoá ch c ch n ã k t thúc, ư c r i. Không ch là s phá s n dot-com và t t c nh ng l i khoác lác xung quanh nó là cái ã làm m t t c i u này kh i t m nhìn. ã có hai ám mây l n khác kéo n. ám l n nh t, t t nhiên, là 11/9, ã là m t cú s c sâu s c i v i phe nhóm chính tr Mĩ. Căn c vào 11/9, và các cu c xâm l n Afghanistan và Iraq ti p theo nó, không ng c nhiên là ba s h i t ã b m t hút trong khói b i c a chi n tranh và ti ng huyên thuyên c a truy n hình cáp. Cu i cùng, là scandal qu n tr công ti Enron, nhanh chóng ti p theo là các bi n c các công ti Tyco và WorldCom- khi n cho các CEO và chính quy n Bush ch y v y y m tr . Các CEO, v i s bi n h nào ó, tr thành có t i cho n khi ư c ch ng minh là vô t i v s l a d i c a ban giám c, và ngay c chính quy n Bush ng h gi i kinh doanh, ng h CEO m t cách nô l ã th n tr ng v t ra – trong con m t công chúng – quá lo âu v các m i quan tâm c a doanh nghi p l n. Mùa hè 2004, tôi g p lãnh o c a m t trong nh ng công ti công ngh l n nh t c a Mĩ, ông ã sang Washington lobby nhi u tài tr liên bang cho Qu Khoa h c Qu c gia [NSF] giúp nuôi dư ng m t cơ s công nghi p m nh hơn cho n n công nghi p Mĩ. Tôi h i ông vì sao chính quy n không tri u t p m t cu c h p thư ng nh c a các CEO nêu b t v n này, và ông ch l c u và nói có m t t : “Enron”. K t qu : Chính xác th i i m khi th gi i ư c làm ph ng, và ba s h i t ang nh hình l i toàn b môi trư ng kinh doanh toàn c u- òi h i m t s i u ch nh r t quan tr ng trong xã h i c a riêng
  9. 199 BA S H IT chúng ta và c a nhi u qu c gia Phương Tây ã phát tri n khác- các chính tr gia Mĩ không ch ã không giáo d c công chúng Mĩ, h ã làm vi c tích c c làm cho nó ngu n. Trong cu c v n ng tranh c 2004 chúng ta ã th y các ng viên ng Dân ch tranh lu n li u NAFTA có là m t ý tư ng t t và Nhà Tr ng c a Bush ã gián băng dính lên mi ng N. Gregory Mankiw, ch t ch H i ng các C v n Kinh t c a Nhà tr ng, và gi u ông vào t ng h m c a Dick Cheney, b i vì Mankiw, tác gi c a m t sách giáo khoa kinh t h c n i ti ng, ã dám phát bi u ng tình v i outsourcing như ch là “s bi u l m i nh t c a các kho n l i t thương m i mà các nhà kinh t chí ít ã nói n t th i Adam Smith.” Tuyên b c a Mankiw ã gây ra m t cu c tranh ua v ai có th nói th n c cư i nh t áp l i. K th ng ã là Ch t ch H Vi n Dennis Hastert, ông nói r ng “lí thuy t” c a Mankiw “không qua ư c m t tr c nghi m cơ b n c a ho t ng kinh t th c t .” Và ó là tr c nghi m nào, Dennis? Mankiw áng thương ã h u như không ư c nghe n n a. Vì t t c các lí do này, h u h t m i ngư i ã không th y ba s h i t . Cái gì ó th c s ã x y ra, và nó ơn gi n không ph i là ph n c a th o lu n công khai Mĩ hay Châu Âu. Trư c khi tôi i thăm n u năm 2004, tôi v cơ b n cũng mù t t v nó, tuy tôi ã ki m ư c vài ám ch r ng cái gì ó ang lên men. M t trong các nhà doanh nghi p chín ch n nh t mà tôi ã bi t qua nhi u năm là Nobuyuki Idei, ch t ch c a Sony. B t c khi nào ông phát bi u, tôi u theo dõi kĩ. Trong năm 2004 chúng tôi g p nhau hai l n, và c hai l n qua gi ng Nh t c s t c a mình ông ã nói cái gì ó ng l i trong tai tôi. Idei nói r ng m t s thay i ang x y ra trong th gi i công ngh kinh doanh cái s ư c nh l i, theo th i gian, như “sao băng va vào trái t và gi t t t c kh ng long.” May thay, các công ti toàn c u m i nh t bi t cái gì ang x y ra ó, và các công ti gi i nh t ã l ng l thích ng v i nó chúng không ph i là m t trong nh ng kh ng long ó. Khi tôi b t u tìm ki m tư li u cho cu n sách này, ôi khi tôi c m th y như ã trong m t m ng Vùng Tranh T i Tranh Sáng. Tôi ã có ý nh ph ng v n các CEO và các nhà công ngh t các công ti chính, các công ti c có cơ s Mĩ và nư c ngoài, và h mô t theo cách riêng c a h cái tôi g i là ba s h i t . Nhưng, vì t t c các lí do tôi ã nh c t i trên, h u h t h ã không nói cho công
  10. 200 TH GI I LÀ PH NG chúng hay các chính tr gia bi t. Ho c h ã quá qu n trí, quá t p trung vào vi c kinh doanh c a riêng h , hay quá s . C như t t c h u là “nh ng ngư i v kén,” s ng trong m t vũ tr song song, nh ng ngư i trong m t bí m t l n. úng, t t c h u bi t i u bí m t – nhưng ch ng ai ã mu n nói cho lũ tr . Thôi ư c, ây là s th t mà không ai mu n nói cho b n: Th gi i ã thành ph ng. Như k t qu c a ba s h i t , s c ng tác và c nh tranh toàn c u - gi a các cá nhân và các cá nhân, các công ti và các cá nhân, các công ti và các công ti, và các công ti và các khách hàng – ã ư c làm cho r hơn, d hơn, trơn tru hơn, và hi u qu hơn cho nhi u ngư i hơn t nhi u xó x nh c a th gi i hơn b t c th i i m nào trong l ch s th gi i. B n bi t “cu c cách m ng công ngh thông tin” mà báo chí kinh doanh ã tung ra trong 20 năm qua? áng ti c ó ch m i là khúc d o u. 20 năm v a qua m i ch là b n vi c rèn, mài s c và phân ph i t t c các công c m i k t n i và c ng tác. Bây gi cu c cách m ng thông tin s p b t u, khi t t c nh ng b sung l n nhau gi a các công c c ng tác ó b t u th c s ho t ng v i nhau san ph ng sân chơi. M t trong nh ng ngư i ã kéo to c b c màn và g i giây phút này b ng tên th t c a nó là Carly Fiorina c a Hewlett–Packard, năm 2004 bà ã b t u tuyên b trong bài di n thuy t trư c công chúng c a mình r ng s bùng n và phá s n dot- com ã ch “là s k t thúc c a ph n u”. 25 năm v a qua trong công ngh , Fiorina, CEO c a HP lúc ó, nói, m i ch là “màn kh i ng” mà thôi. Bây gi chúng ta ang ti n vào cu c u chính, bà nói, “và v i cu c u chính ó, tôi mu n nói n m t k nguyên trong ó công ngh th c s bi n i m i khía c nh c a kinh doanh, m i khía c nh c a cu c s ng và m i khía c nh c a xã h i.”
  11. BN S S p x p Vĩ i B a s h i t không ch s tác ng n các cá nhân chu n b chính mình cho công vi c ra sao, các công ti c nh tranh th nào, các nư c t ch c ho t ng kinh t và a chính tr c a h ra sao. V i th i gian, nó s nh hình l i các th c th chính tr , phân l i vai c a các ng chính tr , và xác nh l i ai là m t ngư i làm chính tr . Tóm l i, theo sau ba s h i t này mà chúng ta v a i m qua, chúng ta s ch ng ki n cái tôi g i là “s s p x p vĩ i.” B i vì khi th gi i b t u chuy n t m t mô hình t o giá tr ch y u theo chi u d c t trên xu ng (ch huy và ki m soát) sang m t mô hình t o giá tr ngày càng ngang (k t n i và c ng tác), nó không ch tác ng n làm kinh doanh th nào. Nó tác ng n m i th - các c ng ng và các công ti xác nh mình th nào; các công ti và các c ng ng d ng và b t u âu; các cá nhân cân i nh ng b n s c khác nhau c a h th nào v i tư cách nh ng ngư i tiêu dùng, các nhân viên, các c ông, và các công dân; và nhà nư c ph i óng vai trò gì. T t c nh ng th này s ph i ư c s p x p l i. Căn b nh ph bi n nh t c a th gi i ph ng là r i lo n a b n s c, ó là vì sao, n u không gì khác, các nhà khoa h c chính tr s có m t ngày kh o sát th c a v i th gi i ph ng. Khoa h c chính tr có th hoá ra là ngành công nghi p tăng trư ng l n nh t trong t t c [các khoa h c] k nguyên m i này. B i vì khi i qua s s p x p l n này trong th p niên t i, chúng ta s th y m t s b n ng sàng r t l kì s ti n hành m t s ho t ng chính tr r t m i m . u tiên tôi b t u nghĩ v s s p x p vĩ i sau m t cu c trò chuy n v i nhà lí thuy t chính tr n i ti ng c a i h c Hardvard Michael J. Sandel. Sandel làm tôi hơi gi t mình b ng nh n xét r ng lo i quá trình làm ph ng mà tôi ang mô t th c s ã ư c Karl Marx và Friedrich Engels nh n di n u tiên trong Tuyên ngôn C ng s n, ư c xu t b n năm 1848. Trong khi s co l i và làm ph ng th gi i mà ta th y ngày nay t o thành m t s khác bi t v
  12. 202 TH GI I LÀ PH NG mc v i cái Marx ã th y x y ra th i ông, Sandel nói, tuy v y nó là ph n c a cùng xu hư ng l ch s mà Marx ã nêu b t trong các tác ph m c a ông v ch nghĩa tư b n- cu c hành quân không lay chuy n ư c c a công ngh và v n [tư b n] lo i b m i rào c n, biên gi i, ma sát, và ràng bu c i v i thương m i toàn c u. “Marx ã là m t trong nh ng ngư i u tiên thoáng th y kh năng c a th gi i như m t th trư ng toàn c u, không b các biên gi i qu c gia làm cho r c r i,” Sandel gi i thích. “Marx là m t nhà phê bình mãnh li t nh t c a ch nghĩa tư b n, th nhưng ông kính s s c m nh c a nó phá s p các rào c n và t o ra m t h th ng s n xu t và tiêu th toàn c u. Trong Tuyên ngôn C ng s n, ông ã mô t ch nghĩa tư b n như m t l c lư ng s làm tan rã t t c các th c th phong ki n, dân t c, và tôn giáo, t o ra m t n n văn minh ph quát ư c chi ph i b i các m nh l nh th trư ng. Marx ã coi là không th tránh kh i r ng [v n] tư b n có cách riêng c a nó- không th tránh kh i và cũng áng mong m i. B i vì m t khi ch nghĩa tư b n ã phá hu m i lòng trung thành dân t c và tôn giáo, Marx nghĩ, nó s bóc tr n toàn b cu c u tranh gi a tư b n và lao ng. Bu c ph i c nh tranh trong m t cu c ua toàn c u n áy, nh ng ngư i lao ng th gi i s liên hi p l i trong m t cách m ng toàn c u ch p d t áp b c. B tư c o t m t s an i nh ng s r i trí, như m t ch nghĩa yêu nư c và tôn giáo, h s th y s bóc l t h m t cách rõ ràng và ng lên ch m d t nó.” Qu th c, c Tuyên ngôn C ng s n ngày nay, tôi kính s Marx ã nêu chi ti t sâu s c n th nào các l c lư ng làm ph ng th gi i trong s n i lên c a Cách m ng Công nghi p, và ông ã báo hi u trư c nhi u n th nào cách mà cũng các l c lư ng này s ti p t c làm ph ng th gi i cho n úng t n hi n nay. Trong o n có l là o n then ch t c a Tuyên ngôn C ng s n, Marx và Engels vi t: T t c các quan h c ng và hoen r , v i c tràng các nh ki n và ý ki n v n ư c tôn sùng, u ang tiêu tan; nh ng quan h m i hình thành chưa k p c ng l i thì ã già c i ngay. T t c nh ng gì v ng ch c u tan thành mây khói; t t c nh ng gì thiêng liêng u b ô u , và r t cu c, m i ngư i u bu c ph i nhìn nh ng i u ki n sinh ho t c a h và nh ng quan h gi a h v i nhau b ng con m t t nh táo. Vì luôn luôn b thúc y b i nhu c u liên t c m r ng th trư ng cho s n ph m c a nó, giai c p tư s n xâm l n kh p toàn c u. Nó ph i xâm nh p vào kh p nơi, tr l i kh p nơi và thi t l p nh ng
  13. 203 S S P X P VĨ I m i liên h kh p nơi. Do khai thác th trư ng th gi i, giai c p tư s n ã làm cho s n xu t và tiêu dùng trong t t c các nư c mang tính ch t th gi i. M c cho b n ph n ng au bu n, nó ã làm cho công nghi p m t cơ s dân t c. Nh ng ngành công nghi p dân t c ã b tiêu di t và ang ngày càng b tiêu di t. Nh ng ngành công nghi p dân t c b thay th b i nh ng ngành công nghi p m i, t c là nh ng ngành công nghi p mà vi c thâu n p chúng tr thành m t v n s ng còn i v i t t c các dân t c văn minh, nh ng ngành công nghi p không dùng nh ng nguyên li u b n x mà dùng nh ng nguyên li u ưa t nh ng mi n xa xôi nh t trên trái t n và s n ph m làm ra không nh ng ư c tiêu th ngay trong x mà còn ư c tiêu th t t c các nơi trên trái t n a. Thay cho nh ng nhu c u cũ ư c tho mãn b ng nh ng s n ph m trong nư c, thì n y sinh ra nh ng nhu c u m i, òi h i ư c tho mãn b ng nh ng s n ph m ưa t nh ng mi n và x xa xôi nh t v . Thay cho tình tr ng cô l p trư c kia c a các a phương và các dân t c v n t cung t c p, ta th y phát tri n nh ng quan h ph bi n, s ph thu c ph bi n gi a các dân t c. Mà s n xu t v t ch t ã như th thì s n xu t tinh th n cũng không kém như th . Nh ng thành qu c a ho t ng tinh th n c a m t dân t c tr thành tài s n chung c a t t c các dân t c. Tính ch t ơn phương và phi n di n dân t c ngày càng không th t n t i ư c n a; và t nh ng n n văn h c dân t c và a phương, muôn hình muôn v , ang n y n ra m t n n văn h c toàn th gi i. Nh c i ti n mau chóng công c s n xu t và làm cho các phương ti n giao thông tr nên vô cùng ti n l i, giai c p tư s n lôi cu n t t c , ngay c các dân t c dã man nh t vào trào lưu văn minh. Giá r c a các s n ph m c a giai c p y là tr ng pháo b n th ng t t c các v n lí trư ng thành và bu c nh ng ngư i dã man bài ngo i m t cách ngoan cư ng nh t ph i hàng ph c. Nó bu c t t c các dân t c ph i ch p nh n phương th c s n xu t tư s n, n u không s b tiêu di t; nó bu c t t c các dân t c ph i du nh p cái g i là văn minh, nghĩa là ph i tr thành tư s n. Nói tóm l i, nó t o ra cho nó m t th gi i theo hình d ng c a nó.* Khó có th tin là Marx ã công b nó năm 1848. D n chi u n Tuyên ngôn C ng s n, Sandel b o tôi, “Anh ang l p lu n cái gì ó tương t . Cái anh l p lu n là s phát tri n v công ngh thông tin cho phép các công ti ép t t c s phi hi u qu và ma sát kh i các th trư ng và ho t ng kinh doanh c a h . ó là cái khái ni m ‘làm * d a theo [http://www.marxists.org/vietnamese/marx-engels/1840s/tuyen/]. 203
  14. 204 TH GI I LÀ PH NG ph ng’ c a anh th c s mu n nói. Nhưng m t th gi i ph ng, phi ma sát là m t phúc lành ô h p. Nó có th , như anh g i ý, là t t cho kinh doanh toàn c u. Hay nó có th , như Marx ã tin, là i m báo trư c cho m t cu c cách m ng vô s n. Nhưng nó cũng có th ưa ra m t e do i v i các ch và các c ng ng c bi t cho chúng ta phương hư ng, nh v chúng ta trên th gi i. T s khu y ng u tiên c a ch nghĩa tư b n, ngư i ta ã hình dung v kh năng c a th gi i như m t th trư ng hoàn h o- không b c n tr b i các áp l c b o h , các h th ng pháp lí khác nhau, các khác bi t văn hoá và ngôn ng , hay s b t ng ý th c h . Nhưng s c tư ng tư ng này ã luôn va vào th gi i như nó th c s là - y r y nh ng ngu n ma sát và phi hi u qu . M t s c n tr cho m t th trư ng toàn c u phi ma sát là nh ng ngu n th t c a s lãng phí và m t cơ h i. Nhưng m t s trong nh ng phi hi u qu này là các nh ch , t p quán, văn hoá, và truy n th ng mà ngư i dân yêu m n chính xác vì chúng ph n ánh các giá tr phi th trư ng như s c k t xã h i, ni m tin tôn giáo, và t hào dân t c. N u các th trư ng toàn c u và các công ngh truy n thông m i làm ph ng nh ng s khác bi t này, thì chúng ta có th m t cái gì ó quan tr ng. ó là vì sao tranh lu n v ch nghĩa tư b n, t ngay ban u, ã là v các ma sát, c n tr , và ranh gi i nào ch là nh ng ngu n lãng phí và phi hi u qu , và nh ng cái nào là ngu n c a b n s c và s thu c v mà chúng ta ph i c b o v . T i n tín n Internet, m i công ngh truy n thông m i ã h a h n làm co kho ng cách gi a ngư i dân, tăng truy c p n thông tin, và ưa chúng ta h t s c g n hơn n ư c mơ v m t th trư ng toàn c u h u hi u hoàn h o, phi ma sát. Và m i l n, câu h i cho xã h i n i lên v i s c p bách ư c làm m i: m c nào chúng ta ph i ng sang m t bên, ‘b t u v i chương trình,’ và làm m i th chúng ta có th làm ép b càng nhi u s phi hi u qu , và m c nào chúng ta ph i d a vào xu hư ng vì các giá tr mà các th trư ng toàn c u không th cung c p? M t s ngu n ma sát là áng b o v , ngay c im tv im t n n kinh t toàn c u e do làm ph ng chúng.” Ngu n ma sát l n nh t, t t nhiên, luôn là nhà nư c qu c gia, v i các biên gi i và lu t pháp ư c xác nh rõ ràng. Các biên gi i qu c gia như m t ngu n ma sát chúng ta mu n duy trì, hay th m chí có th duy trì, trong m t th gi i ph ng? Các rào c n pháp lí i v i dòng ch y thông tin, quy n s h u trí tu , và v n- như quy n
  15. 205 S S P X P VĨ I tác gi , b o v ngư i lao ng, và lương t i thi u- thì sao? Theo sau ba s h i t , các l c lư ng làm ph ng càng làm gi m ma sát và các rào c n, các thách th c càng g t mà chúng s t ra v i nhà nư c-qu c gia và v i các n n văn hoá, giá tr , b n s c dân t c, truy n th ng dân ch , và m i ràng bu c cá bi t mà v m t l ch s ã cho s b o v và s làm nh b t nào ó i v i ngư i lao ng và các c ng ng. Cái nào chúng ta gi l i và cái nào cho bi n thành mây khói t t c chúng ta có th c ng tác d dàng hơn? i u này s d n n s s p x p, phân lo i nào ó, ó là vì sao i m do Michael Sandel nêu ra là cơ b n và ch c ch n hàng u c a tranh lu n chính tr c bên trong và gi a các nhà nư c-qu c gia trong th gi i ph ng. Như Sandel lí l , cái tôi g i là c ng tác có th ư c nh ng ngư i khác coi ch như m t cái tên bóng b y cho kh năng thuê nhân công r n . B n không th ph nh n i u ó khi b n nhìn nó t vi n c nh Mĩ. Nhưng nó là th ch n u b n nhìn t m t phía. T vi n c nh c a ngư i lao ng n , cùng hình th c c ng tác y, outsourcing, có th ư c coi như cái tên khác c a trao quy n cho các cá nhân trong th gi i ang phát tri n như chưa t ng có bao gi , cho phép h nuôi dư ng, khai thác, và hư ng l i t tài năng trí tu Tr i phú c a h - nh ng tài năng mà trư c s làm ph ng th gi i ã thư ng m c r a các c u c ng c a Bombay và Calcutta. Nhìn nó t góc Mĩ c a th gi i ph ng, b n có th k t lu n là ma sát, các rào c n, và các giá tr c n tr outsourcing ph i ư c duy trì, có l th m chí ư c tăng cư ng. Nhưng t quan i m c a nh ng ngư i n , s không thiên v , công lí, và nh ng khát v ng riêng c a h òi h i r ng cùng các rào c n và ngu n ma sát ó ph i ư c d b . Trong th gi i ph ng, s gi i phóng kinh t c a m t ngư i có th là s th t nghi p c a ngư i khác. INDIA ( N ) I L I INDIANA: AI BÓC L T AI? H ãy xem xét trư ng h p này v r i lo n a b n s c. Năm 2003, bang Indiana m i u th u m t h p ng nâng c p các h th ng máy tính x lí các òi h i th t nghi p c a bang. Th oán xem ai trúng? Tata America International, công ti con có tr s 205
  16. 206 TH GI I LÀ PH NG Mĩ c a công ti Tata Consultancy Services c a n . Giá b th u c a Tata là 15,2 tri u $ r hơn giá b th u c a i th sát nh t c a nó, công ti Deloitte Consulting and Accenture có cơ s New York, là 8,1 tri u $. Không công ti Indiana nào tham gia u th u, vì nó quá l n h có th gi i quy t. Nói cách khác, m t hãng tư v n n th ng th u nâng c p c c qu n lí th t nghi p c a bang Indiana! B n không th dàn x p vi c này. Indiana ã outsourcing chính c c ph i làm cho ngư i dân Indiana nh b t kh i các tác ng c a outsourcing. Tata ã d ki n g i kho ng sáu mươi lăm nhân viên h p ng làm vi c t i Trung tâm Chính ph Indiana, cùng v i mư i tám nhân viên c a bang. Tata cũng nói nó mu n thuê các nhà th u ph a phương và có tuy n d ng nào ó a phương, nhưng ph n l n nhân viên s nt n ti n hành i tu máy tính, h th ng, m t khi hoàn t t, ư c cho là “s tăng t c x lí các òi h i th t nghi p, cũng như ti t ki m bưu phí và gi m s phi n nhi u i v i các doanh nghi p óng thu th t nghi p,” t Indianapolis Star tư ng thu t ngày 25-6-2004. Có l b n có th ph ng oán câu chuy n k t thúc th nào. “Các tr lí chóp bu c a Frank O’Bannon, th ng c bang khi ó, ã kí h p ng nh y c m chính tr , có th i h n b n năm trư c khi ông m t vào ngày 13-9-[2003],” t Star tư ng thu t. Nhưng khi tin t c v h p ng ư c công b , nh ng ngư i C ng hoà bi n nó thành m t v n c a cu c v n ng. Nó tr thành v n chính tr nóng b ng n m c Th ng c Joe Kernan, m t ng viên ng Dân ch ngư i thay th O’Bannon, ã ra l nh cho cơ quan c a bang, c c giúp nh ng cư dân Indiana không có vi c làm, hu b h p ng- và cũng ưa ra các rào c n pháp lí và ma sát nh t nh ngăn nh ng vi c như v y x y ra l n n a. Ông cũng ã ra l nh r ng h p ng ph i ư c phân thành các mi ng nh mà các hãng Indiana có th u th u- t t cho các hãng Indiana nhưng r t t ti n và phi hi u qu i v i bang. T Indianapolis Star tư ng thu t r ng m t t m séc 993.587 $ ã ư c g i thanh toán cho Tata vì tám tu n công vi c, trong th i gian ó nó ã ào t o b n mươi lăm nhà l p trình c a bang v phát tri n và kĩ thu t ph n m m tiên ti n: “‘Làm vi c v i công ti th t tuy t v i,’ Alan Degner, u viên c a Indiana v phát tri n l c lư ng lao ng, nói.” Như th bây gi tôi nêu ch m t câu h i ơn gi n: Ai là ngư i bóc l t và ai là ngư i b bóc l t trong câu chuy n India-Indiana
  17. 207 S S P X P VĨ I này? Chi nhánh Mĩ c a m t hãng tư v n n xu t ti t ki m cho nh ng ngư i óng thu Indiana 8,1 tri u $ b ng tân trang l i các máy tính c a h - s d ng c các nhân viên n và nh ng ngư i làm thuê a phương t Indiana. Doanh v s r t làm l i cho chi nhánh Mĩ c a hãng tư v n n ; nó làm l i cho m t s ngư i làm kĩ thu t c a Indiana; và nó ti t ki m cho cư dân bang Indiana nh ng ng ti n thu quý báu có th ư c dùng thuê nhi u nhân viên nhà nư c hơn nơi khác, hay xây d ng các trư ng h c m i làm gi m dài lâu vai c a ngư i th t nghi p. Th mà toàn b h p ng, ư c các ng viên Dân ch ng h ngư i lao ng kí, b xé dư i áp l c c a nh ng ngư i C ng hoà ng h t do-thương m i. Hãy s p x p l i i u ó. Trong th gi i cũ, nơi giá tr ch y u ư c t o ra theo chi u d c, thư ng bên trong m t công ti ơn nh t và t trên xu ng, ã r t d th y ai trên nh và ai dư i áy, ai bóc l t và ai b bóc l t. Song khi th gi i b t u ph ng ra và giá tr ngày càng ư c t o ra theo chi u ngang (qua vô s d ng c ng tác, trong ó các cá nhân và nh ng k nh có s c m nh hơn nhi u), ai trên nh ai dư i áy, ai bóc l t và ai b bóc l t, tr nên r t ph c t p. M t s trong các ph n x chính tr cũ c a chúng ta không còn áp d ng ư c n a. Có ph i các kĩ sư n ã không “b bóc l t” khi chính ph c a h ã ào t o h m t s trong các h c vi n kĩ thu t t t nh t th gi i bên trong n , nhưng sau ó cũng chính ph n ó ã theo u i chính sách kinh t xã h i ch nghĩa không th t o công ăn vi c làm cho các kĩ sư ó n , nên nh ng ngư i không th thoát kh i n ã ph i lái taxi ki m mi ng ăn? Cũng các kĩ sư ó bây gi có b bóc l t khi h gia nh p công ti tư v n l n nh t n , ư c tr lương r t tho i mái theo các i u ki n n , và, nh th gi i ph ng, bây gi có th áp d ng kĩ năng c a h m t cách toàn c u? Hay các kĩ sư n ó bây gi bóc l t ngư i dân Indiana b ng ki n ngh tân trang l i h th ng qu n lí th t nghi p c a bang h v i ít ti n hơn nhi u so v i m t hãng tư v n Mĩ? Hay nhân dân Indiana bóc l t các kĩ sư n r ó? Ai ó hãy nói cho tôi bi t: Ai bóc l t ai trong câu chuy n này? Cánh T truy n th ng ng v phía ai trong câu chuy n này? V i các công nhân tri th c t th gi i ang phát tri n, ư c tr lương t t , th dùng tài năng khó nh c m i có ư c c a h trong th gi i ã phát tri n? Hay v i các chính tr gia Indiana, nh ng ngư i mu n tư c o t công vi c c a 207
  18. 208 TH GI I LÀ PH NG các kĩ sư n này các c tri c a h có th làm v i giá t hơn? Và cánh H u truy n th ng ng v i ai trong câu chuy n này? V i nh ng ngư i mu n gi thu th p và gi m ngân sách Indiana b ng outsourcing m t s vi c, hay v i nh ng ngư i nói, “Hãy tăng thu gi công vi c ây và dành ch cho ngư i dân Indiana”? V i nh ng ngư i mu n duy trì ma sát nào ó trong h th ng, cho dù i u ó i ngư c l i m i b n năng C ng hoà v t do thương m i, ch giúp nhân dân Indiana? N u b n ch ng toàn c u hoá b i vì b n nghĩ nó làm h i nhân dân các nư c ang phát tri n, b n ng v phía nào trong chuy n này: India hay Indiana? Tranh lu n India i l i Indiana nêu b t nh ng khó khăn trong v ch ra các ranh gi i gi a nh ng l i ích c a hai c ng ng trư c kia ch ng bao gi hình dung là h ư c k t n i, nói chi n c ng tác. Nhưng t nhiên h th c t nh và phát hi n ra r ng trong m t th gi i ph ng, nơi công vi c ngày càng tr thành s c ng tác theo chi u ngang, h không ch ư c k t n i và c ng tác mà r t c n n m t kh ư c xã h i qu n lí các m i quan h c a h . i m l n hơn ây là th này: B t lu n chúng ta nói v khoa h c qu n lí hay khoa h c chính tr , ch tác hay nghiên c u và phát tri n, r t, r t nhi u ngư i chơi và quy trình s ph i b t u gi i quy t “s làm ngang hoá.” Và nó s c n ph i s p x p l i r t nhi u. CÁC CÔNG TI D NG VÀ B T U ÂU? H t như m i quan h gi a các nhóm ngư i lao ng khác nhau s ph i ư c s p x p l i trong m t th gi i ph ng, quan h gi a các công ti và các c ng ng trong ó chúng ho t ng cũng s th . Giá tr c a ai s chi ph i m t công ti cá bi t và l i ích c a ai công ti ó s tôn tr ng và thúc y? Ngư i ta thư ng nói r ng do General Motors i t i, nên Mĩ i t i. Nhưng ngày nay ngư i ta nói, “Do Dell i t i, nên Maylaysia, ài loan, Trung Qu c, Ireland, n … i t i” Ngày nay HP có 142.000 nhân viên 178 nư c. Nó không ch là công ti công ngh tiêu dùng l n nh t trên th gi i; nó là công ti công ngh thông tin l n nh t Châu Âu, nó là công ti IT l n nh t Nga, là công ti IT l n nh t Trung ông, và công ti
  19. 209 S S P X P VĨ I công ngh thông tin l n nh t Nam Phi. HP có là công ti Mĩ n u a s nhân viên và các khách hàng c a nó ngoài nư c Mĩ, cho dù t ng hành dinh c a nó Palo Alto? Các công ti không th s ng sót ngày nay như m t th c th b gi i h n b i b t c m t nhà nư c- qu c gia duy nh t nào, không ngay c b i nhà nư c-qu c gia l n như Hoa Kì. Cho nên v n gi -cho-mình-t nh-táo-vào-ban- êm hi n th i i v i các nhà nư c-qu c gia và công dân c a chúng là, ng x th nào v i các công ti không còn b gi i h n b i cái th g i là nhà nư c-qu c gia n a. Chúng trung thành v i ai? “T ng công ti Mĩ ã ho t ng r t t t, và không có gì sai v i vi c ó, nhưng nó ho t ng t t b ng cách liên k t mình v i th gi i ph ng,” Dinakar Singh, nhà qu n lí qu t b o hi m [hedge fund], nói. “Nó làm vi c ó b ng outsourcing càng nhi u thành ph n càng t t cho các nhà cung c p r nh t, hi u qu nh t. N u Dell có th xây d ng m i linh ki n c a các máy tính c a nó mi n duyên h i Trung Qu c và bán chúng duyên h i Mĩ, Dell ư c l i, và nh ng ngư i tiêu dùng Mĩ ư c l i, nhưng khó ch ng t r ng lao ng Mĩ ư c l i.” Cho nên Dell mu n m t th gi i càng ph ng càng t t, v i càng ít ma sát và càng ít rào c n càng t t. H u h t các công ti khác cũng th hi n nay, b i vì i u này cho phép h s n xu t các th các th trư ng có chi phí th p nh t, hi u qu nh t và bán chúng các th trư ng sinh l i nh t. H u như không có gì v Toàn c u hoá 3.0 mà không t t cho v n c . Các nhà tư b n có th ng ngư i trên gh , mua s ch b t c i m i nào, và sau ó thuê u vào lao ng gi i nh t, r nh t t b t c âu trên th gi i nghiên c u nó, phát tri n nó, s n xu t nó, và phân ph i nó. C phi u Dell ho t ng t t, các c ông làm ăn t t, các khách hàng c a Dell làm ăn t t, và [s giao d ch] Nasdaq làm ăn t t. T t c các th liên quan n v n [tư b n] làm ăn t t. Nhưng ch m t s ngư i lao ng Mĩ s ư c l i, và ch m t s c ng ng. Nh ng ngư i khác c m th y au kh do s làm ph ng th gi i gây ra. Vì các công ti a qu c gia u tiên b t u tìm ngu n kh p th gi i ki m lao ng và các th trư ng, các l i ích c a chúng luôn vư t quá các nhà nư c-qu c gia trong ó chúng có h i s . Nhưng cái x y ra ngày nay, trên m t trái t ph ng, là m t s khác bi t v mc ch ng khác gì m t s khác bi t v lo i. Các công ti ã chưa t ng bao gi có nhi u t do hơn, và ít ma sát hơn, trong cách phân công nghiên c u, ch tác c p th p, và ch tác c p cao b t c âu 209
  20. 210 TH GI I LÀ PH NG trên th gi i. i u này có nghĩa gì i v i m i quan h dài h n gi a các công ti và các nư c mà nó có tr s chính ơn gi n là không rõ. Hãy xét thí d s ng ng này: Ngày 7-12-2004, IBM công b là nó bán toàn b B ph n Tính toán Cá nhân cho công ti máy tính Trung Qu c Lenovo t o ra m t công ti PC toàn c u m i - l n th ba th gi i- v i g n 12 t $ doanh thu hàng năm. ng th i, tuy v y, IBM nói nó s có 18,9 ph n trăm c ph n trong Lenovo, t o ra m t liên minh chi n lư c gi a IBM và Lenovo v bán hàng, c p tài chính, và d ch v trên toàn c u. Ngư i ta công b t ng hành dinh toàn c u c a công ti m i ư c ph i h p s New York, nhưng các ho t ng s n xu t ch y u c a nó s B c Kinh và Raleigh, B c Carolina; các trung tâm nghiên c u s Trung Qu c, Hoa Kì, và Nh t B n; và các văn phòng bán hàng s kh p th gi i. Lenovo m i s là nhà cung c p PC ư c ưa thích cho IBM, và IBM s cũng là nhà cung c p tài chính và d ch v ư c ưa thích c a Lenovo. B n v n cùng v i tôi? Kho ng mư i ngàn ngư i s di chuy n t IBM sang Lenovo, công ti ư c thành l p năm 1984 và là công ti u tiên ưa khái ni m máy tính gia ình Trung Qu c. T 1997, Lenovo ã là nhãn PC hàng u Trung Qu c. Ph n tôi ưa thích c a thông cáo báo chí nh n di n các nhà i u hành c a công ti m i như sau. “Yang Yuanqing -Ch t ch H QT. [Ông là CEO hi n hành c a Lenovo]. Steve Ward – CEO [T ng i u hành, Chief Excecutive Oficer]. [Ông hi n là phó ch t ch c p cao c a IBM và t ng giám c c a Personal System Group c a IBM.] Fran O’Sullivan - T ng i u hành COO [Chief Operation Officer]. [Bà là t ng giám c c a B ph n PC c a IBM.] Mary Ma - T ng Qu n lí Tài chính CFO [K toán trư ng]. [Bà là CFO c a Lenovo.]” Nói v t o giá tr theo chi u ngang: Công ti m i do Trung Qu c s h u này có tr s New York v i các nhà máy Raleigh và B c Kinh s có m t Ch t ch Trung Qu c, m t CEO Mĩ, m t COO Mĩ, và m t CFO Trung Qu c, và nó s ư c niêm y t trên s giao d ch ch ng khoán H ng Kông. B n s g i công ti này là m t công ti Mĩ? M t công ti Trung Qu c? Lenovo s c m th y g n bó nh t v i nư c nào? Hay nó s ch th y mình là th trôi l nh b nh trên trái t ph ng? Câu h i này ã ư c lư ng trư c trong công b báo chí công b công ti m i: “Tr s chính c a Lenovo s âu?” nó h i.
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

CEO.27: Bộ Tài Liệu Dành Cho StartUp - Quản Lý Doanh Nghiệp Thời Đại 4.0
272 tài liệu
1748 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2