Khóa luận tốt nghiệp đại học: Biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận về việc tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi; Thực trạng của việc tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi; Biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi và thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi

UBND TỈNH QUẢNG NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON & NGHỆ THUẬT ---------- NGUYỄN THỊ HIỀN BIỆN PHÁP TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU CHO HỌC SINH LỚP 3 THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG CÁC BÀI HÁT THIẾU NHI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Quảng Nam, tháng 6 năm 2020
UBND TỈNH QUẢNG NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC - MẦM NON & NGHỆ THUẬT ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: BIỆN PHÁP TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU CHO HỌC SINH LỚP 3 THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG CÁC BÀI HÁT THIẾU NHI Sinh viên thực hiện NGUYỄN THỊ HIỀN MSSV: 2116050113 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHÓA: 2016 – 2020 Cán bộ hƣớng dẫn ThS-GVC HOÀNG NGỌC THỨC MSCB: 34-15110-14117 Quảng Nam, tháng 6 năm 2020
LỜI CẢM ƠN Trong cuộc sống, ai cũng muốn mình thành công. Tuy nhiên con đƣờng ấy luôn không dễ dàng. Trong suốt quá trình học tập, hoàn thành bài nghiên cứu, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân thì tôi luôn nhận đƣợc sự động viên, cổ vũ, giúp đỡ từ thầy cô, bạn bè và gia đình. Đó là động lực to lớn giúp tôi có thể mạnh mẽ vƣợt qua những khó khăn. Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo trong khoa Tiểu học - Mầm non cùng các giảng viên Trƣờng Đại học Quảng Nam đã giảng dạy tôi trong các năm học qua, tạo mọi điều kiện để tôi đƣợc học tập, nghiên cứu và hoàn thành đề tài này. Trong quá trình hoàn thành đề tài tôi cũng nhận đƣợc sự giúp đỡ hết sức nhiệt tình, chân thành của Ban Giám hiệu, các giáo viên và những em học sinh Trƣờng Tiểu học Võ Thị Sáu, Tam Kỳ, Quảng Nam đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi tiến hành nghiên cứu, khảo sát và thực nghiệm sƣ phạm đề tài của mình. Và đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến thầy giáo ThS-GVC Hoàng Ngọc Thức - ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, cung cấp tài liệu và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài này. Sự tâm huyết và tận tâm ấy cùng với những tri thức thầy cô mang lại sẽ là hành trang vững chắc, đầy quý giá để tôi có thể vững vàng hơn trên con đƣờng trở thành ngƣời giáo viên của mình. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn vô hạn tới gia đình thân yêu của mình, bạn bè đã luôn giúp đỡ, chia sẻ, khích lệ, động viên tôi trong suốt thời gian học cũng nhƣ trong quá trình thực hiện đề tài này. Trong suốt thời gian hoàn thành đề tài, mặc dù đã có nhiều cố gắng và nỗ lực nhƣng chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận đƣợc sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy cô giáo và những ý kiến đóng góp của các bạn để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tam Kỳ, tháng 6 năm 2020 Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Hiền
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT GIẢI THÍCH 1 BHTN Bài hát thiếu nhi 2 BP Biện pháp 3 ĐC Đối chứng 4 GV Giáo viên 5 HS Học sinh 6 LT&C Luyện từ và câu 7 SL Số lƣợng 8 STT Số thứ tự 9 TH Tiểu học 10 TL Tỉ lệ 11 TN Thực nghiệm
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên Nội dung Trang Hệ thống bài học Luyện từ và câu lớp 3 theo các 1 Bảng 1.1 7 mạch kiến thức Đánh giá của GV về sự chú ý và tham gia học tập 2 Bảng 2.1 22 sôi nổi trong tiết học phân môn LT&C lớp 3 Nhận thức của GV về sự cần thiết của việc tạo 3 Bảng 2.2 hứng thú học tập cho HS trong phân môn LT&C 23 lớp 3 Đánh giá của GV về năng lực sử dụng từ ngữ của 4 Bảng 2.3 23 học sinh hiện nay sau mỗi tiết học LT&C lớp 3 Những thuận lợi của GV khi dạy học phân môn 5 Bảng 2.4 24 LT&C lớp 3 Những khó khăn của GV khi dạy học phân môn 6 Bảng 2.5 24 LT&C lớp 3 Nhận định của GV về yếu tố quan trọng giúp HS 7 Bảng 2.6 học tốt, hiệu quả trong dạy học phân môn LT&C 25 lớp 3 Phƣơng pháp thầy cô thƣờng sử dụng để tạo 8 Bảng 2.7 25 hứng thú học tập cho HS Thực trạng việc sử dụng các bài hát thiếu nhi 9 Bảng 2.8 26 trong dạy học phân môn LT&C lớp 3 Nhìn nhận của GV về tác dụng của việc sử dụng 10 Bảng 2.9 các bài hát thiếu nhi để tạo hứng thú trong dạy 27 học phân môn LT&C lớp 3 Nhận định về những khó khăn của GV khi kết 11 Bảng 2.10 hợp âm nhạc vào dạy học các hoạt động trong 28 dạy học phân môn LT&C Mức độ hứng thú của HS khi học phân môn 12 Bảng 2.11 29 LT&C
13 Bảng 2.12 Nhận xét của HS lớp 3 về tiết học LT&C 29 14 Bảng 2.13 Khó khăn HS gặp phải khi học phân môn LT&C 30 Mức độ hiểu và ghi nhớ kiến thức từ và câu của 15 Bảng 2.14 31 HS sau bài học Nhận biết của học sinh về việc sử dụng các bài 16 Bảng 2.15 31 hát thiếu nhi trong dạy học LT&C của giáo viên Nhận thức của HS về tác dụng của việc sử dụng 17 Bảng 2.16 32 các bài hát thiếu nhi trong dạy học LT&C Mức độ mong muốn đƣợc tìm hiểu kiến thức qua 18 Bảng 2.17 việc các thầy cô sử dụng âm nhạc trong dạy học 33 LT&C Mức độ nhận biết của học sinh về các bài hát 19 Bảng 2.18 34 thiếu nhi Mức độ hứng thú học tập LT&C - Trƣớc thực 20 Bảng 3.1 60 nghiệm 21 Bảng 3.2 Kết quả học tập môn LT&C trƣớc thực nghiệm 60 Mức độ hứng thú học tập môn LT&C - Sau thực 22 Bảng 3.3 61 nghiệm 23 Bảng 3.4 Kết quả học tập môn LT&C sau thực nghiệm 63 So sánh mức độ hứng thú và hiệu quả học tập 24 Bảng 3.5 môn LT&C của HS trƣớc và sau thực nghiệm 64 của 2 lớp ĐC & TN Kết quả khảo sát hứng thú và học tập môn LT&C 25 Bảng 3.6 65 sau khi thực nghiệm Kết quả về việc tạo hứng thú thông qua việc vận 26 Bảng 3.7 dụng âm nhạc vào môn Luyện từ và câu ở lớp 3 66 của 2 lớp TN và ĐC- Sau thực nghiệm sƣ phạm
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Tên Nội dung Trang Thực trạng việc sử dụng các bài hát thiếu nhi 1 Biểu đồ 2.1 31 trong dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 3 Mức độ hứng thú của học sinh khi học phân môn 2 Biểu đồ 2.2 34 Luyện từ và câu Nhận xét của học sinh lớp 3 về tiết học Luyện từ 3 Biểu đồ 2.3 35 và câu Nhận thức của HS về tác dụng của việc sử dụng 4 Biểu đồ 2.4 38 các bài hát thiếu nhi trong dạy học LT&C Mức độ mong muốn đƣợc tìm hiểu kiến thức qua 5 việc các thầy cô sử dụng âm nhạc trong dạy học 39 Biểu đồ 2.5 Luyện từ và câu Mức độ nhận biết của học sinh về các bài hát 6 Biểu đồ 2.6 40 thiếu nhi Mức độ hứng thú học tập LT&C - Trƣớc thực 7 Biểu đồ 3.1 67 nghiệm Mức độ hiểu và ghi nhớ kiến thức trƣớc thực 8 Biểu đồ 3.2 68 nghiệm Mức độ hứng thú học tập môn LT&C - Sau thực 9 Biểu đồ 3.3 69 nghiệm Mức độ hiểu và ghi nhớ kiến thức sau thực 10 Biểu đồ 3.4 70 nghiệm So sánh mức độ hứng thú và hiệu quả học tập 11 Biểu đồ 3.5 môn LT&C của HS trƣớc và sau thực nghiệm 71 của 2 lớp ĐC & TN
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 2 5. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................... 3 6. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................. 3 7. Đóng góp của đề tài............................................................................................ 5 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu: ........................................................................... 5 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ............................................................................. 5 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................................. 6 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ VIỆC TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU CHO HỌC SINH LỚP 3 THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG CÁC BÀI HÁT THIẾU NHI ..................................................................... 6 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài ................................................................. 6 1.1.1. Biện pháp ..................................................................................................... 6 1.1.2. Hứng thú ....................................................................................................... 6 1.1.3. Hứng thú học tập .......................................................................................... 6 1.1.4. Phân môn Luyện từ và câu ........................................................................... 6 1.1.5. Bài hát thiếu nhi ........................................................................................... 7 1.2. Một số vấn đề về phân môn Luyện từ và câu lớp 3 ....................................... 7 1.2.1. Tóm tắt nội dung chƣơng trình .................................................................... 7 1.2.2. Vị trí và nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu ...................................... 8 1.2.3. Nguyên tắc dạy học phân môn Luyện từ và câu .......................................... 9 1.3. Đặc điểm tâm sinh lí học sinh lớp 1, 2, 3 ...................................................... 13 1.3.1. Đặc điểm nhận thức ................................................................................... 13 1.3.2. Đặc điểm tâm lí .......................................................................................... 14 1.3.3. Khả năng cảm thụ âm nhạc của học sinh ................................................... 15 1.4. Ý nghĩa của việc tạo hứng thú cho HS lớp 3 trong môn Luyện từ và câu .... 16
1.5. Mối quan hệ giữa âm nhạc thiếu nhi với việc tạo hứng thú trong học tập phân môn LT&C ........................................................................................................... 16 1.5.1. Đặc điểm chung của các bài hát thiếu nhi .................................................. 16 1.5.2. Việc lồng ghép các bài hát thiếu nhi và dạy học phân môn LT&C ........... 17 Tiểu kết chƣơng 1................................................................................................. 18 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU CHO HỌC SINH LỚP 3 THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG CÁC BÀI HÁT THIẾU NHI ................................................................... 19 2.1. Vài nét về trƣờng Tiểu học Võ Thị Sáu, Tam Kỳ, Quảng Nam ................... 19 2.1.1. Giới thiệu chung về trƣờng ........................................................................ 19 2.1.2. Đội ngũ giáo viên, cán bộ, nhân viên, học sinh ......................................... 20 2.1.3. Về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của trƣờng ........................................... 20 2.2. Thực trạng việc tạo hứng thú học tập cho học sinh lớp 3 trong phân môn Luyện từ và câu thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi ............................ 21 2.2.1. Mục đích điều tra ....................................................................................... 21 2.2.2. Khách thể điều tra ...................................................................................... 21 2.2.3. Nội dung điều tra ........................................................................................ 21 2.2.4. Phƣơng pháp điều tra ................................................................................. 21 2.2.5. Kết quả điều tra .......................................................................................... 22 2.3. Đánh giá thực trạng ...................................................................................... 35 2.3.1. Thuận lợi .................................................................................................... 35 2.3.2. Khó khăn .................................................................................................... 35 2.4. Nguyên nhân của thực trạng ......................................................................... 36 2.4.1. Nguyên nhân khách quan ........................................................................... 36 2.4.2. Nguyên nhân chủ quan ............................................................................... 36 Tiểu kết chƣơng 2................................................................................................. 37 CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP CHO HS LỚP 3 TRONG PHÂN MÔN LT&C THÔNG QUA SỬ DỤNG CÁC BÀI HÁT THIẾU NHI VÀ THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................................ 38 3.1. Cở sở đề xuất các biện pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh lớp 3 trong phân môn LT&C thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi........................... 38
3.1.1. Căn cứ vào mục tiêu, quan điểm, nội dung chƣơng trình, đặc điểm tâm sinh lí và thực trạng về việc tạo hứng thú học tập cho học sinh trong phân môn LT&C .............................................................................................................................. 38 3.1.2. Căn cứ vào các nguyên tắc để đề xuất các biện pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh lớp 3 trong phân môn LT&C thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi ................................................................................................................ 38 3.2. Các biện pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh lớp 3 trong phân môn Luyện từ và câu thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi ............................ 39 3.2.1. Biện pháp 1. Khởi động bài học bằng bài hát có nội dung liên quan đến nội dung tiết học LT&C ............................................................................................. 39 3.2.2. Biện pháp 2. Tổ chức trò chơi âm nhạc dựa trên sự liên quan của lời bài hát và nội dung bài học .............................................................................................. 44 3.2.3. Biện pháp 3. Tổ chức cuộc thi văn nghệ có lồng ghép các kiến thức LT&C lớp 3 ...................................................................................................................... 47 3.2.4. Biện pháp 4. Hƣớng dẫn viết câu, đoạn văn ngắn trong bài tập LT&C dựa trên lời ca, hình ảnh của các bài hát thiếu nhi trong và ngoài chƣơng trình âm nhạc lớp 1,2,3 ....................................................................................................... 51 3.3. Thực nghiệm sƣ phạm ................................................................................... 56 3.3.1. Mô tả thực nghiệm sƣ phạm....................................................................... 56 3.3.2. Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm ................................................................... 57 3.3.3. Kết quả thực nghiệm .................................................................................. 59 Tiểu kết chƣơng 3................................................................................................. 67 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 68 1. Kết luận ............................................................................................................ 68 2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 71 PHỤ LỤC ............................................................................................................. P1
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay với quan điểm “lấy người học làm trung tâm” đòi hỏi giáo viên phải xây dựng lại các hình thức tổ chức và các phƣơng pháp dạy học phù hợp. Thông qua đó phát huy tính tích cực, sáng tạo, tự giác trong ngƣời học. Để thực hiện đƣợc mục tiêu ấy, việc tạo hứng thú trong quá trình học tập là vô cùng quan trọng. M.Gorki - nhà văn xô viết nổi tiếng từng nói: Thiên tài nảy nở từ tình yêu đối với công việc. Cùng với tự giác, hứng thú làm nên tính tích cực nhận thức, giúp học sinh học tập đạt kết quả cao, có khả năng khơi dậy mạch nguồn của sự sáng tạo”. Cho nên việc tạo hứng thú học tập là rất quan trọng và cũng không ngoại lệ với phân môn Luyện từ và câu. Niềm yêu thích, hào hứng với môn học giúp các em có ham muốn tiếp thu kiến thức về từ, câu tiếng Việt một cách tích cực, tự giác; nắm vững về kiến thức một cách thuần thục và phát triển kỹ năng và năng lực sáng tạo. Từ lâu, mỗi chúng ta có lẽ đã đƣợc tiếp cận với một loại hình nghệ thuật phổ biến đó chính là âm nhạc. Lúc chào đời lời hát của bà, của mẹ đƣa ta vào giấc ngủ bình yên, đến tuổi đi học âm nhạc nhƣ một chất keo dính kết nối các thành viên trong lớp qua các bài hát tập thể và mãi đến sau này khi chúng ta trƣởng thành, âm nhạc là một gia vị không thể thiếu cho cuộc sống. Không phải đơn giản mà âm nhạc trở nên quan trọng nhƣ vậy vì khi bạn nghe một bài hát yêu thích, các hooc-môn gây căng thẳng trong cơ thể sẽ bị hạn chế và giảm đi đáng kể. Và theo nhiều nghiên cứu cho thấy âm nhạc giúp học tập và ghi nhớ thông tin tốt hơn. Bên cạnh đó các nhà khoa học đã chỉ ra đƣợc khi bài học có kèm âm nhạc sẽ giúp kết quả học tập của trẻ nâng cao hơn và nó cũng giúp tăng chỉ số thông minh của trẻ. Ở nƣớc ta, loại hình âm nhạc dành cho thiếu nhi tƣơng đối phát triển, phong phú và đa dạng nên đó là một lợi thế, nếu chúng ta - ngƣời làm giáo dục biết áp dụng những lợi thế này một cách hiệu quả vào dạy học thì đó là một biện pháp vô cùng sáng tạo, mang lại kết quả khả quan cho ngƣời học. Nhận thấy đƣợc sự cần thiết cũng nhƣ mối quan hệ tƣơng tác, hỗ trợ lẫn nhau của việc tạo hứng thú học tập ngôn ngữ và âm nhạc đem lại trong việc giáo 1
dục trẻ, giúp quá trình dạy học và giáo dục đạt hiệu quả cao nên tôi chọn đề tài “Biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi” để nghiên cứu làm khóa luận tốt nghiệp nhằm tạo ra hình thức dạy học tích cực nhƣng rất gần gũi, quen thuộc, gắn bó và tạo hứng thú học tập, không gây áp lực cho học sinh tiểu học. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số biện pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh lớp 3 trong phân môn Luyện từ và câu thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi nhằm giúp các em hƣng phấn, thích thú trong việc tích cực hóa vốn từ và tiếp nhận ngôn ngữ văn hóa một cách tự nhiên, không áp đặt. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu: - Biện pháp tạo hứng thú học tập cho HS lớp 3 trong phân môn LT&C. - Quá trình giảng dạy của giáo viên và tiếp thu kiến thức LT&C ở lớp 3 qua việc tạo hứng thú cho học sinh. - Việc vận dụng các bài hát thiếu nhi (BHTN). 3.2. Khách thể nghiên cứu: - HS và GV khối lớp 3 tại trƣờng tiểu học Võ Thị Sáu thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. - Cách thức chọn lọc các BHTN đƣa vào lồng ghép. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nhiệm vụ 1: Xây dựng cơ sở lý luận về việc tạo hứng thú học tập phân môn LT&C cho HS lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi. - Nhiệm vụ 2: Nghiên cứu thực tiễn việc tạo hứng thú học tập phân môn LT&C cho HS lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi tại trƣờng tiểu học Võ Thị Sáu thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. - Nhiệm vụ 3: Đề xuất các biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn LT&C cho HS lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi và thực nghiệm sƣ phạm. 2
5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lí luận Gồm các phƣơng pháp: đọc các tài liệu có liên quan tới tạo hứng thú học tập cho học sinh lớp 3 trong phân môn Luyện từ và câu thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi; phân tích, tổng hợp từ đó chọn lọc, rút ra phƣơng pháp luận về các vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu. 5.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 5.2.1. Phương pháp quan sát Dự giờ, quan sát các tiết dạy - học của GV và HS các lớp 3 tại trƣờng Tiểu học Võ Thị Sáu - Tam Kỳ - Quảng Nam. 5.2.2. Phương pháp điều tra Sử dụng phiếu điều tra để khảo sát thực trạng, thu thập ý kiến có liên quan đến việc tạo hứng thú học tập cho HS lớp 3 trong phân môn Luyện từ và câu. 5.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Tham khảo, trao đổi, tiếp thu ý kiến của GV hƣớng dẫn và các thầy cô trong khoa Tiểu học – Mầm non, thầy cô giáo dạy ở trƣờng tiểu học, những ngƣời có kinh nghiệm để có định hƣớng trong quá trình nghiên cứu. 5.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Tiến hành thực nghiệm và đối chứng kết quả để kiểm tra lại các lý thuyết và hiệu quả của các biện pháp trong đề tài đã đề ra. 5.2.5. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng thống kê toán học qua ngữ liệu, số liệu trong điều tra thực tế thu thập đƣợc và thực nghiệm sƣ phạm để kiểm chứng đề tài. 6. Lịch sử nghiên cứu Vấn đề tạo hứng thú trong học tập cho HS đã có từ sớm và dần dần đƣợc phát triển kể cả ở Việt Nam và nƣớc ngoài. Các nhà tâm lí học cùng các nhà nghiên cứu trên thế giới đã nêu lên sự quan trọng của việc tạo hứng thú cho học sinh trong dạy học. Herbart (1776- 1841) nhà Triết học, Tâm lý học, Giáo dục học ngƣời Đức cho rằng: hứng thú học tập là yếu tố quyết định kết quả học tập của ngƣời học, thậm chí, ông còn nói rằng, “tội ác” lớn nhất của dạy học là sự nhàm chán. Năm 1955, A.P.Ackhadop 3
có công trình nghiên cứu về mối quan hệ khắng khít giữa tri thức học viên với hứng thú học tập. Hay những bài viết cụ thể về việc tạo hứng thú cho HS thông qua các môn học nhƣ: Toán,Tiếng Việt, Lịch sử, Địa lí, Âm nhạc,... hay nhƣ bài luận “Bồi dưỡng hứng thú học tập môn Tiếng việt cho học sinh Tiểu học thông qua xây dựng hệ thống trò chơi học tập.” – Trƣờng tiểu học số 1 Quảng Sơn; hoặc bài luận “Nghiên cứu hứng thú học tập môn toán của học sinh lớp 4 ở tiểu học”- của Hà Mai Ly; sáng kiến khoa học của cô Lê Thị Lê – Trƣờng TH Tân Hiệp với đề tài “Một số trò chơi nhằm gây hứng thú học phần môn luyện từ và câu lớp 3”. Và rất nhiều nhà tâm lí học cũng nghiên cứu rất cụ thể về sự quan trọng của việc tạo hứng thú cũng nhƣ tầm quan trọng của nó trong dạy học không chỉ ở tiểu học mà còn ở các cấp học khác. Cách tiếp cận âm nhạc luôn đƣợc tồn tại trong tất cả các bài học, phải luôn luôn thay đổi về hình thức và phƣơng pháp dạy học, tìm hiểu những cách dạy mới cũng có thể tự thiết kế những cách dạy học tạo hứng thú cho học sinh qua âm nhạc. Về vấn đề sử dụng âm nhạc lồng ghép vào trong dạy học Tiếng Việt ở tiểu học thì đã có một số giáo viên sử dụng phƣơng pháp này nhƣ: bài hát dạy học bảng chữ cái tiếng Việt của cô giáo Đỗ Ánh Tuyết (Trường Tiểu học Chính Nghĩa, quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh) với sự đầu tƣ nhiều công sức, vô cùng chỉnh chu để làm nên một video giúp học sinh mình dễ nhớ bảng hơn chữ cái tiếng Việt và bên cạnh đó cũng có những bài viết nói về vai trò của việc đƣa âm nhạc vào việc giáo dục trẻ em, hay những sáng kiến kinh nghiệm nêu lên vai trò của âm nhạc đối với việc giáo dục học sinh trong nhà trƣờng mầm non và tiểu học. Tuy nhiên, việc sử dụng các ca khúc thiếu nhi trong và ngoài chƣơng trình để tạo hứng thú học tập môn Luyện từ và câu cho HS lớp 3 thì chƣa có bài viết nào đề cập nhiều và đi sâu vào nghiên cứu. Vì vậy, chúng tôi chọn đề tài “Biện pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh lớp 3 trong phân môn Luyện từ và câu thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi”. Hy vọng đề tài sẽ góp một phần nhỏ nào đó vào việc đổi mới cách học, tạo niềm yêu thích với môn LT&C cho HS tiểu học nói chung và HS lớp 3 nói riêng. 4
7. Đóng góp của đề tài - Về lí luận: Hệ thống các vấn đề lí luận về việc tạo hứng thú học tập cho HS lớp 3 trong phân môn LT&C thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi. - Về thực tiễn: Sự thành công của đề tài này sẽ bổ sung một số biện pháp tạo hứng thú học tập cũng nhƣ nâng cao tính tích cực, ghi nhớ bài tốt hơn cho học sinh lớp 3 trong phân môn LT&C thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi. Đồng thời đề tài sẽ góp phần vào kho tài liệu thêm phong phú để sinh viên khoa Tiểu học – Mầm non và Nghệ thuật trƣờng Đại học Quảng Nam nghiên cứu cùng với những độc giả quan tâm tới vấn đề này. 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu: - Về nội dung nghiên cứu: Tạo hứng thú học tập cho HS lớp 3 trong phân môn Luyện từ và câu thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi. - Về địa bàn nghiên cứu: Trƣờng Tiểu học Võ Thị Sáu, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, mục lục, chữ viết tắt và tài liệu tham khảo, nội dung nghiên cứu của đề tài gồm 3 chƣơng: Chương 1. Cơ sở lý luận về việc tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi. Chương 2. Thực trạng của việc tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi. Chương 3. Biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3 thông qua việc sử dụng các bài hát thiếu nhi và thực nghiệm sƣ phạm. 5
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ VIỆC TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU CHO HỌC SINH LỚP 3 THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG CÁC BÀI HÁT THIẾU NHI 1.1. Các khái niệm liên quan đến đề tài 1.1.1. Biện pháp Biện pháp là cách làm, cách thức tiến hành, giải quyết một vấn đề cụ thể. Biện pháp đúng đắn, dùng biện pháp tiến bộ hơn. (Theo Đại từ điển Tiếng Việt, Nguyễn Nhƣ Ý (1999, Nxb Văn hóa - Thông tin, Bộ Giáo dục và Đào tạo, trung tâm ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam). 1.1.2. Hứng thú Theo Đại Từ điển tiếng Việt, “hứng thú” có hai nghĩa là “Biểu hiện của một nhu cầu, làm cho chủ thể tìm cách thỏa mãn, tạo ra khoái cảm, thích thú và huy động sinh lực để cố gắng thực hiện” và “sự ham thích” còn tác giả Nguyễn Quang Uẩn thì cho rằng: “Hứng thú là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tƣợng nào đó, vừa có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa có khả năng mang lại khoái cảm cho cá nhân trong quá trình hoạt động” 1.1.3. Hứng thú học tập Hứng thú học tập theo quan điểm của nhà tâm lí học xã hội A.G. Kovaliov chính là thái độ lựa chọn đặc biệt của ngƣời học đối với đối tƣợng hoạt động học tập vì sự cuốn hút về mặt tình cảm và ý nghĩa thiết thực của nó trong đời sống của cá nhân. 1.1.4. Phân môn Luyện từ và câu Dựa trên tài liệu Phƣơng pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học, Dự án phát triển giáo viên tiểu học, tác giả Lê Phƣơng Nga đã nêu phân môn Luyện từ và câu là một trong bảy phân môn Tiếng Việt ở Tiểu học. Việc dạy luyện từ và câu cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về từ và câu, rèn cho học sinh kỹ năng dùng từ đặt câu và sử dụng các kiểu câu thể hiện tƣ tƣởng, tình cảm gia đình, đồng thời giúp cho học sinh có khả năng hiểu các kiểu câu trong nói và viết với ngƣời khác. 6
1.1.5. Bài hát thiếu nhi Từ quá trình tham khảo và tổng hợp từ nhiều nguồn (sách, báo, trang mạng) khác nhau, chúng tôi rút ra đƣợc: - Bài hát là bài có vần, có điệu để hát và đƣợc nhiều ngƣời yêu thích. - Thiếu nhi là trẻ em ở các lứa tuổi thiếu niên nhi đồng, mùng 1 tháng 6 là ngày quốc tế thiếu nhi. Qua đó ta có thể hiểu bài hát thiếu nhi là những bài hát đƣợc sáng tác có lời ca, giai điệu để trẻ em thiếu niên nhi đồng hát đƣợc. 1.2. Một số vấn đề về phân môn Luyện từ và câu lớp 3 1.2.1. Tóm tắt nội dung chương trình Chƣơng trình luyện từ và câu lớp 3 có 31 tiết (học kì 1 có 16 tiết và học kì 2 có 15 tiết) bao gồ các nội dung: Bảng 1.1. Hệ thống bài học Luyện từ và câu lớp 3 theo các mạch kiến thức Mạch kiến thức Nội dung chủ đề bài học theo tuần Thiếu nhi (T2); Gia đình (T4); Trƣờng học (T6); Cộng đồng (T8); Quê hƣơng (T11); Từ địa phƣơng (T13); Các dân tộc Mở rộng vốn từ (T15); Thành thị - nông thôn (T16); Tổ quốc (T20); Sáng tạo (T22); Nghệ thuật (T24); Lễ hội (T26); Thể thao (T29); Các nƣớc (T31); Thiên nhiên ( T34). - Ôn tập về từ chỉ sự vật (T1); từ chỉ hoạt động, trạng thái (T7, 12); từ chỉ đặc điểm (T14, 17). - Ôn tập : + câu Ai là gì?( T2, 4); câu Ai làm gì? (T8, 11); Ôn luyện kiến câu Ai thế nào? (T14, 17). thức đã học ở + cách đặt và trả lời câu hỏi Khi nào? (T19); cách đặt và trả lớp 2 lời câu hỏi Ở đâu? (T21); cách đặt và trả lời câu hỏi Nhƣ thế nào? (T23); cách đặt và trả lời câu hỏi Vì sao? (T25); cách đặt và trả lời câu hỏi Để làm gì? (T28). - Dấu câu: Dấu chấm (T3); Dấu phẩy (T6, 24, 26, 29,...); Dấu chấm hỏi, chấm than (T13); Dấu hai chấm (T30). (và các dấu câu đƣợc lồng ghép vào dạy ở các bài khác nữa.) Những kiến thức So sánh (T1, 3, 5, 7, 10, 12); Luyện đặt câu có hình ảnh so bắt đầu đƣợc sánh (T15); Nhân hóa (T19, 21, 23, 25, 28, 33); Đặt và trả lời làm quen câu hỏi Bằng gì? (T30, 32). 7
Đa số các mạch kiến thức đƣợc xây dựng theo kiểu bài giúp HS ôn tập, củng cố, mở rộng kiến thức thông qua nhiều hình thức bài tập khác nhau nhƣ: - Hình thức luyện tập mở rộng vốn từ ở lớp 3 rất đa dạng, vốn từ nhiều hơn và chủ điểm mở rộng hơn lớp 2: Bài tập tìm từ ngữ theo chủ điểm; Bài tập tìm hiểu, nắm nghĩa của từ; Bài tập quản lí, phân loại vốn từ; Bài tập luyện cách sử dụng từ. - Hình thức luyện tập về kiểu câu: trả lời câu hỏi; tìm bộ phận câu trả lời câu hỏi; đặt câu theo mẫu; ghép các bộ phận thành câu. - Hình thức luyện tập về dấu câu: chọn dấu câu đã cho điền vào chỗ trống; tìm dấu câu thích hợp điền vào chỗ trống; điền dấu câu đã cho vào chỗ thích hợp; tập ngắt câu. - Hình thức luyện tập về các biện pháp tu từ: nhận diện (tìm) những sự vật, những hình ảnh, các vế so sánh, các từ so sánh,...; tập nhận biết tác dụng của so sánh; tập đặt câu có dùng biện pháp so sánh; nhận diện phép nhân hóa trong câu: cái gì được nhân hóa?; nhân hóa bằng cách nào?; tập nhận biết cái hay của nhân hóa; tập nhận biết câu hay đoạn có nhân hóa. Và thông thƣờng các bài học gồm từ 3 đến 4 bài tập sắp xếp theo thứ tự: - Những bài tập giúp HS nhận biết về từ ngữ theo chủ điểm hoặc từ loại. - Những bài tập về nhận diện các dấu hiệu liên quan đến câu. - Những bài tập vận dụng từ và câu trong giao tiếp. 1.2.2. Vị trí và nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu 1.2.2.1. Vị trí của phân môn Luyện từ và câu Từ và câu có vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống ngôn ngữ. Từ là đơn vị trung tâm của ngôn ngữ. Câu là đơn vị nhỏ nhất có thể thực hiện chức năng giao tiếp. Trong hệ thống ngôn ngữ, từ và câu có vai trò quyết định, thể hiện tầm quan trọng của việc dạy học LT&C ở cấp Tiểu học. Việc này nhằm mở rộng, hệ thống hóa, làm phong phú vốn từ, cung cấp những hiểu biết sơ giản về từ và câu, rèn cho học sinh kĩ năng dùng từ, đặt câu và sử dụng các kiểu câu để thể hiện tƣ tƣởng, tình cảm của mình. Đồng thời giúp các em có khả năng hiểu các câu nói của ngƣời khác. Luyện từ và câu có vai trò hƣớng dẫn HS trong việc nghe, nói, đọc, viết, phát triển ngôn ngữ và trí tuệ của các em. 8
1.2.2.2. Nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu - Làm giàu vốn từ cho học sinh và phát triển năng lực dùng từ đặt câu của học sinh, bao gồm: + Dạy nghĩa từ: thêm vào vốn từ của HS những từ mới và những nghĩa mới của từ đã biết, từ đó nắm đƣợc tính nhiều nghĩa và sự chuyển nghĩa của từ. Hình thành khả năng phát hiện ra những từ mới chƣa biết, nghĩa mới của từ đã biết trong văn bản, nắm một số thao tác giải nghĩa từ, làm rõ các sắc thái nghĩa khác nhau của từ trong những ngữ cảnh khác nhau. + Hệ thống hóa vốn từ: dạy học sinh biết cách sắp xếp các từ một cách hệ thống trong trí nhớ của mình để tích lũy từ đƣợc nhanh chóng, tạo ra tính thƣờng trực của từ, tạo điều kiện cho các từ đi vào hoạt động lời nói đƣợc thuận lợi. Qua đây, học sinh kĩ năng đối chiếu từ trong hệ thống hàng dọc của chúng, đặt từ trong hệ thống liên tƣởng cùng chủ đề, đồng nghĩa, gần nghĩa, trái nghĩa, đồng âm, cùng cấu tạo,...tức là kĩ năng liên tƣởng để huy động vốn từ. + Tích cực hóa vốn từ: Biết sử dụng từ, phát triển kĩ năng sử dụng từ trong nói và viết, đƣa từ vào trong vốn từ tích cực đƣợc dùng thƣờng xuyên, giúp học sinh loại bỏ khỏi vốn từ của mình những từ ngữ không văn hóa, tức là những từ ngữ thô tục hoặc sử dụng sai phong cách trong vốn từ của mình. + Dạy các em biết cách đặt câu, sử dụng các kiểu câu đúng mẫu, phù hợp với hoàn cảnh, mục đích giao tiếp. Cung cấp một số kiến thức về từ và câu: Luyện từ và câu trang bị cho học sinh những hiểu biết về cấu trúc từ, câu, quy luật hành chức của chúng. Ngoài ra, nó còn có nhiệm vụ rèn luyện tƣ duy và giáo dục thẩm mĩ cho học sinh. 1.2.3. Nguyên tắc dạy học phân môn Luyện từ và câu Căn cứ Dựa trên tài liệu Phƣơng pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học, Dự án phát triển giáo viên tiểu học của tác giả Lê Phƣơng Nga, chúng tôi đƣa ra nội dung nguyên tắc nhƣ sau: 1.2.3.1. Nguyên tắc giao tiếp (nguyên tắc phát triển lời nói) Đây là nguyên tắc cơ bản chỉ đạo toàn bộ quá trình dạy học môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Luyện từ và câu nói riêng ở trƣờng Tiểu học. Dạy 9
học Tiếng Việt phải luôn hƣớng vào hoạt động giao tiếp. Qua môi trƣờng văn hoá ứng xử HS mới có thể hình thành và phát triển các kĩ năng, kĩ xảo ngôn ngữ, hiểu đƣợc lời nói của ngƣời khác, vận dụng ngôn ngữ của mình đã học một cách sáng tạo để họ hiểu đƣợc tâm tƣ và tình cảm của mình. Ví dụ làm các bài tập đơn giản giới thiệu về bản thân, gia đình, lớp học, bạn bè...theo một mục đích nhất định, HS luyện tập đƣợc cách nói năng trong các hoàn cảnh giao tiếp khác nhau. Từ đó, khi dạy học GV cần đảm bảo các yêu cầu: - Khi dạy bất kì một đơn vị ngôn ngữ nào cũng phải đặt chúng trong hoạt động hành chức của chúng. Nghiên cứu các đơn vị nhỏ phải đặt chúng trong đơn vị lớn hơn: nghiên cứu từ trong câu, câu trong đoạn, đoạn trong văn bản. - Việc lựa chọn và sắp xếp nội dung dạy học: lấy hoạt động giao tiếp làm mục đích (hƣớng vào hình thành các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết). - Chú trọng khâu thực hành trong dạy LT&C thông qua hệ thống bài tập. - Các bài tập về từ và câu phải đƣợc dựa trên kinh nghiệm sống và kinh nghiệm ngôn ngữ của học sinh. - Thống nhất giữa lí thuyết và thực hành với mục đích phát triển lời nói. - Ứng dụng những kiến thức vào trong nói năng giao tiếp. - Phải sử dụng giao tiếp nhƣ một phƣơng tiện chủ đạo trong dạy học Luyện từ và câu. 1.2.3.2. Nguyên tắc tích hợp Tích hợp trong LT&C thể hiện ở những yêu cầu cơ bản nhƣ sau: - Kiến thức và kĩ năng về từ và câu cần đƣợc gắn bó chặt chẽ, thống nhất biện chứng và cùng hƣớng tới mục đích sử dụng ngôn ngữ nhƣ một phƣơng tiện giao tiếp. - Điều khó khăn đối với học sinh Tiểu học là lần đầu tiên ngôn ngữ trở thành đối tƣợng quan sát, tìm hiểu của các em. Để giảm bớt độ khó khi tiếp nhận, tƣ duy kiến thức đƣợc xây dựng theo hƣớng đồng tâm (các kiến thức và kĩ năng về từ và câu của lớp trên cao và sâu hơn bao hàm kiến thức, kĩ năng về từ và câu của các lớp dƣới) thì: lớp 2, 3 các kiến thức chỉ đƣa ra dƣới dạng dấu hiệu để nhận biết thông qua các bài tập chứ không đƣa ra khái niệm, thuật ngữ; đến lớp 10