intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu so sánh ngụ ngôn Ấn Độ (Panchatantra) với ngụ ngôn Hy Lạp (Aesop) và ngụ ngôn Đông Nam Á (Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:262

66
lượt xem
13
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận xác định và giới thuyết lại một số khái niệm lý thuyết công cụ làm cơ sở nghiên cứu như: nghiên cứu ảnh hưởng, nghiên cứu song song trong văn học so sánh; trình bày khái quát các đặc trưng về thể loại truyện ngụ ngôn và lược thuật về các văn bản được chọn làm đối tượng nghiên cứu. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp: Nghiên cứu so sánh ngụ ngôn Ấn Độ (Panchatantra) với ngụ ngôn Hy Lạp (Aesop) và ngụ ngôn Đông Nam Á (Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan)

  1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH KHOA NGỮ VĂN Đỗ Đinh Linh Vũ NGHIÊN CỨU SO SÁNH NGỤ NGÔN ẤN ĐỘ (PANCHATANTRA) VỚI NGỤ NGÔN HY LẠP (AESOP) VÀ NGỤ NGÔN ĐÔNG NAM Á (VIỆT NAM, LÀO, CAMPUCHIA, THÁI LAN) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
  2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH KHOA NGỮ VĂN Đỗ Đinh Linh Vũ NGHIÊN CỨU SO SÁNH NGỤ NGÔN ẤN ĐỘ (PANCHATANTRA) VỚI NGỤ NGÔN HY LẠP (AESOP) VÀ NGỤ NGÔN ĐÔNG NAM Á (VIỆT NAM, LÀO, CAMPUCHIA, THÁI LAN) Chuyên ngành: Văn học nước ngoài KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: TS. NGUYỄN THỊ BÍCH THÚY Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
  3. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này, cùng với cố gắng của bản thân, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ từ quý thầy cô, bạn bè và gia đình. Em xin được gửi lời tri ân đến cô Nguyễn Thị Bích Thúy, là giảng viên giảng dạy bộ môn Văn học Ấn Độ và Văn học Đông Nam Á của em. Cô đã hết lòng truyền đạt kiến thức, là nguồn cảm hứng cho em theo đuổi văn học Ấn Độ và đã tận tình hướng dẫn em thực hiện nghiên cứu khoa học và khóa luận tốt nghiệp này. Em cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến quý Thầy, Cô trong khoa Ngữ văn của Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy những kiến thức quý báu và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em hoàn thành khóa luận. Xin được gửi lời cảm ơn đến cô Lê Thị Ngọc Chi là người đã dìu dắt em những bước nghiên cứu đầu tiên, luôn động viên và hướng dẫn em trong suốt thời gian học đại học. Cuối cùng, xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc đến ba mẹ, các anh chị, các bạn đã luôn yêu thương, không ngừng hỗ trợ, tạo mọi điều kiện để em học tập và thực hiện khóa luận tốt nghiệp của mình. Xin chân thành cảm ơn! TP. Hồ Chí Minh, ngày 13 tháng 4 năm 2018 Sinh viên Đỗ Đinh Linh Vũ
  4. MỘT SỐ QUY ƯỚC - Tên tác phẩm được viết tắt bằng các kí hiệu sau: + P. : Panchatantra + A. : Aesop + L.N. : Nang Tăntay (Lào) + L.X. : XiêuXaVạt (Lào) + T.N. : Nang Tantrai (Thái Lan) + C. : Truyện về quan tòa Thỏ (Campuchia) + V. : Truyện ngụ ngôn Việt Nam - Tác phẩm nằm trong một tập truyện thì số thứ tự của quyển truyện sẽ được kí hiệu bằng số La Mã (I.; II.; III.;…) (nếu có) và số thứ tự của tác phẩm trong quyển truyện đó thì kí hiệu bằng số Ả Rập (1.; 2.; 3.;…). Thứ tự các quyển truyện và từng truyện dựa theo thứ tự ghi trong mục lục của văn bản khảo sát. Ví dụ: + P.I.5 . : Panchatantra, quyển 1, truyện thứ năm. + A.10. : Ngụ ngôn Aesop, truyện thứ mười.
  5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Lịch sử vấn đề .......................................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 11 4. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 12 5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 13 6. Bố cục của khóa luận ............................................................................................ 13 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN .................................................................................. 14 1.1. Nghiên cứu ảnh hưởng và song song trong nghiên cứu văn học so sánh ...... 14 1.1.1. Nghiên cứu ảnh hưởng ..................................................................................14 1.1.1.1. Khái niệm “ảnh hưởng” văn học từ góc độ nghiên cứu so sánh ........ 14 1.1.1.2. Điều kiện nảy sinh sự “ảnh hưởng” văn học ...................................... 19 1.1.1.3. Nghiên cứu ảnh hưởng và tiếp nhận trong văn học so sánh............... 24 1.1.2. Nghiên cứu song song ...................................................................................28 1.1.2.1. Cơ sở của nghiên cứu song song ........................................................ 28 1.1.2.2. Phạm vi nghiên cứu song song – trường hợp “Thể loại học” ............ 31 1.2. Giới thuyết về truyện ngụ ngôn ........................................................................ 33 1.2.1. Khái niệm truyện ngụ ngôn ...........................................................................33 1.2.2. Một số đặc trưng của thể loại truyện ngụ ngôn .............................................37 1.2.2.1. Nội dung ............................................................................................. 37 1.2.2.2. Nhân vật ............................................................................................. 39 1.2.2.3. Kết cấu ................................................................................................ 41 1.3. Giới thuyết về Panchatantra, Aesop và Ngụ ngôn Đông Nam Á .................... 43 1.3.1. Ngụ ngôn Ấn Độ ........................................................................................... 43 1.3.1.1. Đặc trưng nội dung và nghệ thuật của truyện ngụ ngôn Ấn Độ ........ 43 1.3.1.2. Trường hợp Panchatantra (Năm tập sách giáo huấn) ....................... 45 1.3.2. Ngụ ngôn Hy Lạp (Aesop) ............................................................................47 1.3.3. Truyện ngụ ngôn Đông Nam Á (Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan) ....49 1.3.4. Tư liệu sử dụng.............................................................................................. 52  Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 54
  6. CHƯƠNG 2. NGHIÊN CỨU SO SÁNH PANCHATANTRA VÀ AESOP TỪ GÓC ĐỘ THỂ LOẠI HỌC .................................................................................................... 56 2.1. So sánh về nội dung ý nghĩa của Panchatantra và Aesop ............................... 56 2.1.1. Hệ thống đề tài .............................................................................................. 56 2.1.2. Phương thức tạo nghĩa...................................................................................71 2.2. So sánh về nhân vật của Panchatantra và Aesop ............................................. 77 2.2.1. Hệ thống nhân vật và định danh nhân vật .....................................................78 2.2.1.1. Hệ thống nhân vật............................................................................... 78 2.2.1.2. Định danh nhân vật ............................................................................ 81 2.2.2. Đặc điểm nhân vật .........................................................................................85 2.2.2.1. Về tính cách nhân vật ......................................................................... 85 2.2.2.2. Về hành động nhân vật ....................................................................... 89 2.2.2.3. Về chức năng của nhân vật................................................................. 97 2.3. So sánh về kết cấu của Panchatantra và Aesop .............................................. 100 2.3.1. Mô hình kết cấu tổng thể .............................................................................101 2.3.1.1. Mô hình kết cấu tổng thể của Panchatantra .................................... 101 2.3.1.2. Mô hình kết cấu tổng thể của ngụ ngôn Aesop ................................ 106 2.3.2. Mô hình kết cấu cốt truyện ..........................................................................110 2.3.2.1. Một số mô hình kết cấu cốt truyện tiêu biểu .................................... 110 2.3.2.2. Một số cốt truyện tương đồng giữa hai tập truyện ........................... 116  Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 123 CHƯƠNG 3. NGHIÊN CỨU SO SÁNH PANCHATANTRA VÀ NGỤ NGÔN ĐÔNG NAM Á TỪ GÓC ĐỘ TIẾP NHẬN .............................................................. 124 3.1. Quá trình hình thành văn bản Panchatantra ở Đông Nam Á ...................... 124 3.1.1. Sự xuất hiện của Panchatantra ở Đông Nam Á .........................................125 3.1.2. Sự lưu truyền Panchatantra ở Đông Nam Á ..............................................127 3.2. Panchatantra và các dị bản ở Đông Nam Á (Lào, Thái Lan) ....................... 137 3.2.1. Phương diện cốt truyện ...............................................................................137 3.2.2. Phương diện nhân vật ..................................................................................145 3.2.3. Phương diện kết cấu ....................................................................................154 3.3. Sự tiếp biến của Panchatantra trong ngụ ngôn Đông Nam Á bản địa (Việt Nam, Lào, Campuchia) ........................................................................................... 160 3.3.1. Nguyên tắc lựa chọn, tiếp thu và biến đổi Panchatantra ở Đông Nam Á ..161
  7. 3.3.1.1. Cơ sở lựa chọn, tiếp thu và biến đổi Panchatantra ở Đông Nam Á 161 3.3.1.2. Nguyên tắc lựa chọn, tiếp thu và biến đổi Panchatantra ở Đông Nam Á .................................................................................................................... 164 3.3.2. Phương diện nội dung .................................................................................165 3.3.2.1. Đề tài ................................................................................................ 165 3.3.2.2. Cốt truyện ......................................................................................... 167 3.3.2.3. Không gian văn hóa .......................................................................... 171 3.3.3. Phương diện nghệ thuật ...............................................................................172 3.3.3.1. Nhân vật ........................................................................................... 172 3.3.3.2. Kết cấu .............................................................................................. 176 3.3.4. Các phương diện khác: tôn giáo và triết học ...............................................179  Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 181 KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 182 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 185 PHỤ LỤC ......................................................................................................................... 192
  8. DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Bảng khái quát một số nội dung của truyện ngụ ngôn Đông Nam Á ....................... 51 Bảng 1.2. Bảng thống kê số lượng truyện ngụ ngôn Đông Nam Á làm ngữ liệu nghiên cứu ... 53 Bảng 2.1. Bảng thống kê hệ thống đề tài chung của Panchatantra .......................................... 57 Bảng 2.2. Bảng thống kê 6 thành tố trong kết cấu tên nhân vật ngụ ngôn ............................... 81 Bảng 2.3. Bảng thống kê hành động của nhân vật nữ (con mái) trong Panchatantra ............. 93 Bảng 2.4. Đặc điểm của kết cấu truyện trong truyện và kết cấu song song trong Panchatantra ...........................................................................................................................103 Bảng 2.5. Minh họa cho hai dạng sơ đồ của kết cấu truyện trong truyện .............................. 104 Bảng 2.6. Bảng so sánh kết cấu giữa Panchatantra và ngụ ngôn Aesop ............................... 108 Bảng 2.7. Bảng thống kê một số dạng kết cấu cụ thể của mô hình (1) ...................................111 Bảng 2.8. Bảng thống kê một số dạng kết cấu cụ thể của mô hình (3) ...................................113 Bảng 2.9. Bảng so sánh tình tiết giữa hai truyện P.V.9 và A.29 .............................................117 Bảng 2.10. Bảng so sánh tình tiết giữa hai truyện P.IV.8 và A.60 .........................................119 Bảng 2.11. Bảng so sánh tình tiết giữa hai truyện P.III.6 và A.181 .......................................120 Bảng 2.12. Bảng so sánh tình tiết giữa hai truyện P.IV.3 và A.255 .......................................121 Bảng 3.1. Bảng so sánh tên các tập truyện và truyện mở đầu giữa Panchatantra, Tantropakhyana, Kalila wa Dimnah, Nang Tăntay và Nang Tantrai ....................................135 Bảng 3.2. Các cấp độ vay mượn cốt truyện Panchatantra ở Nang Tăntay và Nang Tantrai .141 Bảng 3.3. Một số cốt truyện tương đồng giữa Panchatantra và Nang Tăntay .......................143 Bảng 3.4. Sự thay đổi về kiểu loại nhân vật trong Nang Tăntay so với Panchatantra...........148 Bảng 3.5. Phẩm chất, tính cách của các nhân vật người Bà la môn trong Nang Tăntay.......150 Bảng 3.6. Hành động và kết cục của một số nhân vật nữ trong Nang Tăntay .......................152 Bảng 3.7. Minh họa cho kết cấu song song ở Nang Tăntay và Nang Tantrai ........................156 Bảng 3.8. So sánh mô hình kết cấu từng tiểu truyện trong Panchatantra .............................. 158 với Nang Tăntay và Nang Tantrai...........................................................................................158 Bảng 3.9. Các đề tài được vay mượn từ Panchatantra trong XiêuXaVạt............................... 166 và Truyện về quan tòa Thỏ ......................................................................................................166 Bảng 3.10. Một số cốt truyện trong XiêuXaVạt ......................................................................167 có ảnh hưởng từ Panchatantra và Nang Tăntay .....................................................................167 Bảng 3.11. Một số giá trị văn hóa bản địa trong tác phẩm XiêuXaVạt ..................................172 Bảng 3.12. Kết cấu theo bậc trần thuật của XiêuXaVạt và truyện về quan tòa Thỏ ..............177
  9. DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Các cấp độ tiếp thu của đối tượng chịu ảnh hưởng........................................... 21 Sơ đồ 1.2. Con đường ảnh hưởng của một tác phẩm văn học dân gian ............................. 26 Sơ đồ 1.3. Sơ đồ hình thức biểu hiện của phần truyện và phần ngụ ý trong truyện ngụ ngôn ..................................................................................................................................... 42 Sơ đồ 2.1. Hai sơ đồ của kết cấu “truyện trong truyện” trong Panchatantra ................. 103 Sơ đồ 2.2. Kết cấu song song trong Panchatantra ........................................................... 105 Sơ đồ 3.1. Con đường lưu truyền, tiếp nhận Panchatantra ở Đông Nam Á ..................... 137
  10. DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 3.1. Một số hình ảnh phù điêu của Panchatantra tại Indonesia ..................................129 Hình 3.2. Hình minh họa sách “Candapinggala: The Lion and the Ox” ............................. 133 (Tantri Kamandaka) ..............................................................................................................133
  11. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Văn học cổ là nguồn mạch nuôi dưỡng những giá trị văn hóa tinh thần của người Ấn Độ. Đây là nơi sản sinh và lưu giữ những kho truyện cổ có giá trị và dồi dào nhất trên toàn thế giới. Truyện cổ nói riêng và văn học dân gian nói chung không chỉ là một tác phẩm văn học của người Ấn, mà trải qua bao đời, kể từ những câu ca đầu tiên trong Rig Veda đến hai bộ sử thi Ramayana, Mahabharata và các truyện kể Jataka, Panchatantra… nó đã trở thành một phần gắn kết của những nghi lễ mang tính chất tôn giáo và nghệ thuật. Chất liệu dân gian là môi trường nuôi dưỡng sự phát triển của văn hóa dân tộc. Vì vậy đối với Ấn Độ, các truyện kể dân gian không phải là lịch sử của một thời đại đã qua mà nó vẫn tiếp tục tồn tại, phát triển và bám rễ sâu và đời sống thường nhật, vào nền văn hóa đa dạng và phức tạp của đất nước này. Cũng vì vậy mà việc nghiên cứu văn hóa, văn học dân gian Ấn Độ cũng đòi hỏi một sự nghiêm cẩn và am tường sâu sắc đối với văn hóa của vùng đất duy linh này. Truyện ngụ ngôn chiếm một vai trò quan trọng trong nguồn truyện kể dân gian Ấn Độ, biến nơi đây trở thành xứ sở của truyện ngụ ngôn. Trong đó, Panchatantra là một sáng tác tiêu biểu của người Ấn Độ. Tác phẩm này chứa đựng những sáng tạo rất trí thức, rất bác học nhưng cũng đậm chất dân gian, gần gũi với quần chúng. Với các giá trị to lớn mà Panchatantra mang lại: vừa là cẩm nang giảng dạy đạo đức, luân lý, kinh nghiệm sống đồng thời cũng là bộ sách dạy về cách quản lý và cai trị đất nước, tác phẩm này đã sớm vượt ra khỏi biên giới Ấn Độ để hòa vào nền văn học thế giới với nhiều ngôn ngữ khác nhau. Việc tìm hiểu, nghiên cứu Panchatantra chính là một thách thức nhưng đồng thời cũng là một cơ hội để khám phá kho tàng chân lý vô cùng đồ sộ và sâu sắc của đất nước này. Việc nghiên cứu văn học dân gian hiện nay đã đạt được nhiều thành tựu, giải quyết được những vấn đề lý luận quan trọng như tìm ra nguồn gốc, đặc trưng thể loại, các yếu tố văn hóa lịch sử trong một tác phẩm văn học dân gian. Tuy nhiên, với xu thế nghiên cứu văn học trong bối cảnh liên ngành, liên văn bản, liên quốc gia như hiện nay, các phương pháp nghiên cứu văn học dân gian cần được bổ sung, mở rộng để bắt kịp nhịp độ nghiên cứu của những bộ môn khác. Dựa trên yêu cầu đó, sự kết hợp giữa nền tảng lý luận của khoa văn học so sánh với các đặc trưng của văn học dân gian là một hướng nghiên cứu mới, hứa hẹn sẽ mở ra nhiều kết quả có giá trị. Văn học so sánh tạo ra sự liên kết giữa các quốc gia, dân tộc để đem tới cho việc nghiên cứu văn học dân gian cơ hội tham chiếu với văn học dân gian của các dân tộc, quốc gia khác, phát hiện những mối quan hệ giữa các nền văn học với nhau, qua đó chỉ ra và nắm vững những quy luật tác động giữa các nền văn học, văn hóa
  12. 2 dân gian. Việc nghiên cứu so sánh các loại hình thể loại văn học dân gian giữa các quốc gia, dân tộc có thể góp phần giải thích được sự tương đồng của các hiện tượng có cội nguồn từ những điều kiện phát triển tương tự trong lịch sử. Không chỉ vậy, nghiên cứu so sánh còn giúp xác lập những quá trình ảnh hưởng hoặc sự dịch chuyển của các vùng văn hóa trên thế giới giữa các dân tộc có sự liên hệ về mặt lịch sử xã hội. Do đó, việc áp dụng các phương pháp của văn học so sánh để nghiên cứu văn học dân gian là một yêu cầu phù hợp và cần thiết trong bối cảnh nghiên cứu văn học nói chung hiện nay. Để kết quả nghiên cứu khả quan, đối tượng so sánh để nghiên cứu cũng được lựa chọn theo những yêu cầu phù hợp. Chúng tôi chọn ngụ ngôn Aesop của Hy Lạp và ngụ ngôn của một số nước Đông Nam Á (Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan) vì một số lẽ như sau: Thứ nhất hai nhóm tác phẩm này đại diện cho hai khu vực văn học dân gian có đặc trưng về văn hóa, xã hội, lịch sử tương đối khác biệt. Hy Lạp vốn được xem là trung tâm văn hóa Châu Âu thời cổ đại cùng với Ấn Độ tạo thành hai nguồn mạch văn hóa của nhân loại. Đông Nam Á là một khu vực văn học non trẻ so với Ấn Độ nhưng lại có rất nhiều tiềm năng nghiên cứu với lớp văn hóa bản địa đặc sắc và phong phú. Thứ hai, có thể xem Ấn Độ như một điểm trung gian có sự gắn kết, tương tác với cả hai khu vực này. Thứ ba, so sánh với Hy Lạp có thể giúp thấy được vị thế của văn học Ấn còn so sánh với Đông Nam Á sẽ làm rõ được tầm vóc của nền văn học này, đây cũng là mục đích nghiên cứu của đề tài. Đề tài nghiên cứu của khóa luận còn giúp chúng tôi hiểu biết thêm về văn học dân gian của ba khu vực, khảo sát và hệ thống được một nguồn tài liệu về văn bản, tư liệu nghiên cứu… có ích cho những công trình nghiên cứu có liên quan và hy vọng có thể là một nguồn tài liệu tham khảo hữu dụng cho việc học tập, nghiên cứu văn học Ấn Độ của các sinh viên chuyên ngành. 2. Lịch sử vấn đề 2.1. Những công trình nghiên cứu về tác phẩm Panchatantra của Ấn Độ Panchatantra là một tập truyện ngụ ngôn nổi tiếng thế giới, đã có rất nhiều các công trình, bài viết giới thiệu, dịch thuật và nghiên cứu về giá trị của tác phẩm này. Về phía các học giả nước ngoài, có các học giả từ Mỹ và châu Âu như: Patrick Olivelle, Johannes Hertel, Henry D. Ginsburg,…, các học giả từ Ấn Độ hoặc Ả Rập: Salahuddin Mohd. Shamsuddin, Zuraidah Mohd. Don, Mohd. Zaki b. Abd Rahman, Sheena Kuar, Anjali D. Kale, Harpreet Dhiman, T.P. Yamuna,…. Ở Việt Nam, những nhà nghiên cứu như Lưu Đức Trung, Đỗ Thu Hà, Đức Ninh,… cũng rất quan tâm tới tác phẩm này.
  13. 3 Từ những năm 70 của thế kỷ trước, nhà nghiên cứu Anjali D. Kale trong luận án tiến sĩ triết học Moral and political concepts underlying Panchatantra (1977) (Những khái niệm đạo đức và chính trị bên dưới Panchatantra) của mình đã nghiên cứu Panchatantra với tư cách là một tập sách chính trị và luân lý. Trong công trình này, tác giả đã quan niệm 5 nội dung tương ứng với 5 quyển sách trong Panchatantra chính là những “kỹ thuật” (techniques) để điều hành các công việc ngoại giao và quản lý đất nước. “Những “kỹ thuật” này có thể đóng vai trò hướng dẫn cho một quốc gia cũng như là một cá nhân, trong những tình huống khó khăn. Tác giả của Panchatantra cho rằng cuộc sống của một cá nhân và cuộc sống của một quốc gia về bản chất là tương tự. Cuộc sống của họ sẽ trở nên lý tưởng nếu họ học theo hoặc thực hành những kỹ thuật và chính sách được gợi ý bởi các câu chuyện”1. Với cách triển khai vấn đề này, luận án đã đề cập đến hai vấn đề cơ bản của tác phẩm: chất triết lý, các bài học đạo đức trong truyện ngụ ngôn và tính chất chính trị được lồng ghép qua câu chuyện mở đầu trong Panchatantra. Tuy nhiên, cách tiếp cận tác phẩm này của luận án không tránh khỏi việc bỏ qua các giá trị nghệ thuật, thiên nhiều về nghiên cứu nội dung văn bản, bỏ quên đi các tính chất của một tác phẩm văn học nghệ thuật. Trong vòng 10 năm trở lại đây, việc nghiên cứu Panchatantra vẫn còn được quan tâm ở nhiều khía cạnh, nhiều phương diện, tạo nên một tổng thể bao quát tương đối chặt chẽ. Năm 2011, tác giả T.P. Yamuna với đề tài luận án tiến sĩ Narrative devices in Pañcatantra2 (Những phương thức trần thuật trong Panchatantra) đã quan tâm nhiều đến các vấn đề xung quanh tác phẩm: cốt truyện, cấu trúc tác phẩm, ngôn ngữ, nhân vật và tính cách nhân vật, bối cảnh xã hội của truyện kể, tôn giáo trong tác phẩm…. Cùng với đó là luận án tiến sĩ Poetics and politics of popular Indian tales: A study of the Panchatantra, Akbar Birbal and Tenali Raman3 (Tính thơ và tính chính trị trong những câu chuyện nổi tiếng Ấn Độ: Trường hợp của Panchatantra, Akbar Birbal và Tenali Raman) của tác giả Harpreet Dhiman đã có sự quan tâm nhiều hơn đến cả hai mặt nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Tác giả Harpreet Dhiman đã dành chương 2 của luận án để phân tích những vấn đề về bối cảnh xã hội – lịch sử của 1 Dịch từ: “These “techniques” can act as a guide to a state as well as is an individual, in difficult situations. The author of Panchatantra cisims that the life of an individual and the life of the state are, in essence, similar. Their life would be ideal if they followed or practiced the techniques and policies suggested by the stories” Anjali D. Kale (1977), Moral and political concepts underlying Panchatantra, Thesis submitted for the award of the degree of Doctor of Philosophy, University of Poona, Poona, p. ii. 2 See: Yamuna, T.P. (2010), Narrative devices in Pañcatantra, Thesis submitted to the Sree Sankaracharya University of Sanskrit for the Degree of Doctor of Philosophy in Sanskrit, Sree Sankaracharya University of Sanskrit, Kalady. 3 See: Harpreet Dhiman (2011), Poetics and politics of popular Indian tales: A study of the Panchatantra, Akbar Birbal and Tenali Raman, Thesis submitted to the Faculty of Languages Panjab University Chandigarh for the Degree of Doctor of Philosophy, Panjab University Chandigarh.
  14. 4 tác phẩm, tư cách truyện ngụ ngôn của Panchatantra với những bản dịch và dị bản của nó, cũng như là chất thơ và chất chính trị có trong tác phẩm. Hai luận án trên đã đặt vấn đề nghiên cứu Panchatantra như là một chỉnh thể nghệ thuật hoàn chỉnh, điều này giúp tác phẩm quay về đúng với tư cách là một tác phẩm văn học của nó. Ngoài những công trình nghiên cứu bài bản, quy mô như trên, chúng tôi cũng thấy có nhiều bài báo khoa học, tạp chí đăng tải những bài nghiên cứu về Panchatantra. Trong công trình Place of “Panchatantra” in the World of Literatures (2013) của nhóm tác giả Salahuddin Mohd. Shamsuddin, Zuraidah Mohd. Don, Mohd. Zaki b. Abd Rahman, Sheena Kuar đăng trên British Journal of Humanities and Social Sciences (Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn Anh), Panchatantra đã được các nhà nghiên cứu phân tích, đánh giá trên nhiều phương diện khác nhau từ nguồn gốc văn bản, nhân vật trong tác phẩm, vấn đề chuyển dịch tác phẩm trong mối quan hệ với văn bản gốc và những ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ lên văn học thế giới thông qua Panchatantra. Các tác giả kết luận “Như vậy “Panchatantra” đã thực sự vượt lên trên các nền văn hóa, ngôn ngữ và văn học trong hiện thân của nó là tác phẩm kinh điển nhất mọi thời đại. “Panchatantra” đến nay vẫn có vị trí nổi bật trong văn học thế giới, đặc biệt là trong văn học so sánh, như những huyền thoại và sự khôn ngoan cả hai đều được tìm thấy trong những câu chuyện có tầm quan trọng lớn trong những đại diện của nó thuộc nhiều ngôn ngữ trên thế giới. Những câu chuyện này có thể rất hữu ích cho sự an toàn và hòa bình của xã hội loài người bằng cách dạy cho bọn trẻ những bài học đạo đức, trí tuệ và đức hạnh, bởi vì chúng là những người sáng tạo thực sự cho tương lai tươi sáng trong thế giới mới của chúng”4. Bài viết này đã góp phần không nhỏ vào việc đánh giá vai trò và vị trí của Panchatantra trong nền văn học thế giới. Bên cạnh những bài viết có tính chất tổng thuật như trên, cũng có những bài viết chọn tiếp cận một đối tượng của văn bản làm đối tượng nghiên cứu, như trường hợp của tác giả Patrick Olivelle và Sucheta Shide. Bài viết Talking animals: Explorations in an Indian literary genre5 (2013) (Những con vật biết nói: Khảo sát trong một thể loại văn chương Ấn Độ) của Patrick Olivelle đã đặt ra vấn đề về nguồn gốc của sự nhân hóa các động vật thành 4 Dịch từ: “Thus "Panchatantra" has indeed transcended cultures, languages and literatures in its embodiment of being the greatest classic of all times. "Panchatantara" still has its notable place in the world literatures, especially, in the comparative literature, as the myths and wisdom both are seen in many stories that have a great importance in their representations in many languages in the world. These stories can be very useful for the safety and peace of human societies by teaching the children morals, wisdom and virtues, as they are the real creators of their bright future in their new world.” Various artist (2013), “Place of “Panchatantra” in the World of Literatures”, British Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 10 (2), ISSN: 2048-1268, p. 9. 5 See: Patrick Olivelle (2013), “Talking animals: Explorations in an Indian literary genre”, Religions of South Asia 7 (2013), Equinox Publishing Ltd, ISSN (online) 1751-2697, p.14 – 26.
  15. 5 nhân vật trong truyện ngụ ngôn Ấn, đặc biệt là trong Panchatantra. Tác giả đã viện dẫn các cơ sở về mặt tôn giáo, văn hóa Ấn Độ cùng với truyền thống văn học của Ấn qua các tác phẩm có trước để đưa ra những kiến giải hợp lý cho vấn đề trên. Ở một trường hợp khác, cũng phân tích về nhân vật trong Panchatantra nhưng tác giả Sucheta Shide trong bài nghiên cứu Panchatantra: Critical Analysis from Feminist perspective (2015) (Panchatantra: Nghiên cứu phê bình từ quan điểm nữ quyền) lại chọn xuất phát từ một lý thuyết nghiên cứu hiện đại (phê bình nữ quyền) để làm rõ quan niệm về người phụ nữ trong xã hội Ấn Độ cổ. Theo đó, tác giả cho rằng những câu chuyện trong Panchatantra là thế giới của đàn ông và vị thế của người phụ nữ là phải phục tùng và nghe theo họ. Rất ít câu chuyện mà người phụ nữ xuất hiện với tư cách là nhân vật chính, một số câu chuyện thì lại được miêu tả với sự độc ác và xấu xa6…. Những phân tích của nhà nghiên cứu Sucheta Shide là gợi ý quan trọng, góp phần định hướng cho chúng tôi quan tâm nhiều hơn đến nhân vật nữ trong Panchatantra khi so sánh với các tác phẩm khác. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Panchatantra đã có sự thay đổi nhất định về quan điểm nghiên cứu. Nếu như các nghiên cứu ở giai đoạn đầu còn xem nhẹ vai trò của yếu tố nghệ thuật trong tác phẩm thì về sau, đã có nhiều công trình chuyên sâu, đóng góp lớn cho việc định hình giá trị văn bản. Ngoài ra, những cách soi chiếu văn bản hiện đại dựa trên nền lý thuyết mới đã đem lại nhiều kết quả có giá trị. Thành tựu nghiên cứu của những công trình trên là một nguồn tư liệu tham khảo đáng quý của chúng tôi khi thực hiện đề tài này. 2.2. Những công trình nghiên cứu liên quan đến việc so sánh Panchatantra và ngụ ngôn Aesop Việc so sánh hai tác phẩm ngụ ngôn Panchatantra và Aesop đã được các nhà nghiên cứu quốc tế thực hiện. Trong vòng 10 năm trở lại đây tại Ấn Độ đã có 3 luận án tiến sĩ nghiên cứu vấn đề so sánh giữa Panchatantra và ngụ ngôn Aesop. Tuy nhiên mỗi công trình lại đặt ra các mục tiêu nghiên cứu khác nhau. Được bảo vệ năm 2009 tại trường Đại học Bharathiar (thuộc tiểu bang Tamil Nadu của Ấn Độ), luận án tiến sĩ A comparative and contrastive analysis of Vishnu Sharma’s the Panchatantra tales and Aesop’s fables (Một phân tích so sánh và đối chiếu về những câu chuyện Panchatantra của Vishnu Sharma và ngụ ngôn Aesop) của tác giả R. Sunitha đã đặt vấn đề về so sánh trên cơ sở đề tài của hai tác phẩm. Tác giả luận án đã chọn các nhóm truyện có cùng đề tài giữa hai tác phẩm để tiến hành so sánh, tìm ra những điểm khác biệt, sau đó phân tích và lý giải dựa trên nền tảng văn hóa và bối cảnh xã hội của Ấn Độ và Hy 6 See: Sucheta Shide (2015), “Panchatantra: Critical Analysis from Feminist perspective”, Uropean Academic Research, Vol. II, Issue 10/ January, ISSN 2286-4822, p. 13681 – 13686.
  16. 6 Lạp. “Việc sử dụng các học thuyết của Aristotle xuất hiện trong những câu chuyện ngụ ngôn Aesop, trong khi đó Panchatantra thì dưa trên thuyết karma. Các câu chuyện được lựa chọn tỉ mỉ, tương ứng với nhau theo chủ đề bộc lỗ rõ ràng những điểm tương đồng và khác biệt khi phân tích”7. Đây là một công trình đồ sộ, có sự đầu tư công phu kỹ lưỡng của tác giả luận án. Đặc biệt, với công trình này tác giả hướng tới mục đích là cố gắng trình bày “những nỗ lực để thực hiện một nghiên cứu chuyên sâu về đề tài của hai tác phẩm ngụ ngôn nổi tiếng của hai tác giả tiếng tăm thời cổ đại. Mục đích của việc nghiên cứu là làm nổi bật những khía cạnh thẩm mỹ và đạo đức của những truyện ngụ ngôn đã đứng vững trước thử thách của thời gian”8. Có thể nói, việc so sánh những vấn đề thuộc chủ đề của hai tác phẩm mà tác giả luận án đã trình bày là một gợi ý thiết thực, cần thiết cho chúng tôi khi triển khai nội dung nghiên cứu của đề tài. Công trình thứ hai thực hiện nghiên cứu về Panchatantra và ngụ ngôn Aesop là luận án tiến sĩ Panchatantra and Aesop’s fables: A comparative genre study (2016) (Panchatantra và ngụ ngôn Aesop: Một nghiên cứu so sánh thể loại) của tác giả Parashar Vyas. Trước khi so sánh hai văn bản, tác giả đã dành chương 3 và 4 trong luận án để phân tích các đặc điểm của hai văn bản về: bối cảnh văn học Ấn Độ và Hy Lạp, những bản dịch và dị bản, bố cục, tác giả, mục đích của tác phẩm, truyện nền, nhân vật, kết cấu…. Có thể thấy những đặc điểm này không chỉ giới hạn trong phạm vi thể loại ngụ ngôn mà đã có sự mở rộng, liên hệ với những thành tố ngoài văn bản. Sau đó tác giả luận án đã dùng chương 5 để tiến hành so sánh dựa trên những phân tích về hai tác phẩm theo chính các tiêu chí đã phân tích ở hai chương trước. Trong phạm vi nghiên cứu khá rộng, luận án đã giải quyết được nhiều vấn đề về mặt văn bản (nguồn gốc, tác giả, thời gian, các bản dịch…), một số đặc điểm cơ bản về thể loại (nhân vật, kết cấu…) và chỉ ra được điểm giống và khác giữa Panchatantra và ngụ ngôn Aesop. Tuy nhiên, khác với công trình của tác giả R. Sunitha ở trên, nhà nghiên cứu Parashar Vyas xác định trọng tâm của việc so sánh là để tiếp cận nền văn hóa của Ấn Độ và Hy Lạp qua việc phân tích, đối chiếu các đặc điểm của hai tác phẩm: 77 Dịch từ: “The use of Aristotelian principles appears in miniature in The Fables, while The Panchatantra Tales is based on the karma theory. The stories meticulously selected, correspond with one another thematically so as to reveal certain similarities and discrepancies when analyzed” Sunitha, R. (2009), A comparative and contrastive analysis of Vishnu Sharma’s the Panchatantra tales and Aesop’s fables, Thesis submitted to the Bharathiar University for the Degree of Doctor of Philosophy in English, Bharathiar University. 8 Dịch từ: “Attempts to make an indepth study of the thematic aspect of the renowned fables of two illustrious fabulists of ancient times. The aim of the research is to highlight the aesthetic and moral aspects of these fables that have stood the test of time” Sunitha, R. (2009), A comparative and contrastive analysis of Vishnu Sharma’s the Panchatantra tales and Aesop’s fables, Thesis submitted to the Bharathiar University for the Degree of Doctor of Philosophy in English, Bharathiar University.
  17. 7 “Nỗ lực khiêm nhường của đề xuất nghiên cứu này là tìm ra những tương đồng và khác biệt của cả hai văn bản để hiểu được nền văn hóa và sự tương đồng về văn học trong thời cổ đại đã thịnh hành ở Ấn Độ và Hy Lạp”9. Cũng trong năm 2016, một luận án tiến sĩ khác nghiên cứu về vấn đề này cũng được bảo vệ là công trình The Panchatantra and Aesop’s fables: A study in genre (2016) (Panchatantra và ngụ ngôn Aesop: Một nghiên cứu thể loại) của tác giả Chennabasappa Ishtalingappa Pawate. Luận án này đã đưa việc phân tích hai tác phẩm gắn liền với tình hình văn học của bản quốc và thế giới, sau đó mới tiến hành phân tích so sánh hai tác phẩm dựa trên các đặc điểm về mặt thể loại. Tuy nhiên, điểm khác của luận án này so với hai công trình trên là ở chỗ “Mục đích của việc phê bình so sánh là giúp tái hiện lại toàn bộ tình hình văn học, mà sự kết tinh có thể nhìn thấy là một tác phẩm nghệ thuật”10. Như vậy, mục đích của luận án này chính là qua việc so sánh giữa hai tác phẩm có thể mô tả lại được tình hình văn học của mỗi quốc gia và thể hiện thái độ đề cao cả hai khía cạnh nội dung và nghệ thuật (của thể loại). Điều này có phần khác so sới các công trình trên khi hướng nhiều sự chú ý vào vấn đề bối cảnh văn hóa xã hội. Điểm chung của hai luận án trong năm 2016 là đều sử dụng đặc trưng thể loại như một công cụ cơ sở để so sánh hai tác phẩm. Tuy nhiên, công trình của tác giả Parashar Vyas thì có các điểm vượt khung thể loại và có ý hướng nghiêng về đánh giá các yếu tố văn hóa nhiều hơn. Trong khi đó luận án của Chennabasappa Ishtalingappa Pawate lại chú trọng về mặt thể loại nhưng cùng đích cuối cùng của luận án lại là việc xác định tình hình nền văn học bản quốc. Dựa vào những phân tích trên, chúng tôi nhận thấy việc so sánh giữa Panchatantra và ngụ ngôn Aesop hướng tới việc phân tích, làm rõ những điểm đặc sắc về thể loại của hai tác phẩm vẫn còn là một khoảng trống; việc xem trọng vấn đề thể loại và coi đây như một tiêu chuẩn để định vị vị trí của tác phẩm văn học dường như còn là một khu vực nghiên cứu chưa được các công trình trên quan tâm. Do đó, cùng một vấn đề nghiên cứu, nhưng mục đích nghiên cứu khác nhau cũng tạo ra những sản phẩm khác nhau. Mặt khác, những nghiên cứu ở trên vẫn là các công trình bài bản, sức bao quát lớn và có giá trị 9 Dịch từ: “The humble effort of the proposed study is to figure out certain similarities and dissimilarities of both the texts to understand the culture and literary resemblance in ancient time that prevailed in India and Greece.” Parashar Vyas (2016), Panchatantra and Aesop’s fables: A comparative genre study, Dissertation submitted to Saurashtra University Rajkot for the award of Doctor of Philosophy in English, Saurashtra University Rajkot. 10 Dịch từ: “The aims of comparative criticism is to help recreate the total literary situation, whose visible crystallization is a work of art” Chennabasappa Ishtalingappa Pawate (2016), The Panchatantra and Aesop’s fables: A study in genre, Thesis submitted to the Karnata University Dharwar for the Degree of Doctor of Philosophy in English, Karnata University Dharwar.
  18. 8 cao nên đó vẫn là một nguồn tài liệu tham khảo hữu ích, phù hợp để chúng tôi tiếp thu, đặc biệt là về phương pháp nghiên cứu và cách thức triển khai vấn đề. 2.3. Những công trình nghiên cứu liên quan đến việc tiếp nhận Panchatantra ở Đông Nam Á Việc tiếp nhận Panchatantra ở Đông Nam Á như là một trong rất nhiều trường hợp các tác phẩm văn học Ấn Độ tìm được nơi phát triển mới bên ngoài lãnh thổ Ấn Độ. Vì vậy, đây là một vấn đề không chỉ được các nhà nghiên cứu quốc tế quan tâm mà các nhà nghiên cứu trong nước cũng đã công bố nhiều công trình quan trọng, có giá trị và liên quan mật thiết để làm rõ cho vấn đề này. Năm 1975, nhà nghiên cứu Henry D. Ginsburg trong một tập san của Journal of the Siam Society (Tạp chí xã hội Thái Lan) đã viết bài The Thai tales of Nang Tantrai and the Pisaca tales (Những truyện kể Thái Lan của Nang Tantrai và những truyện kể về Pisaca) để giới thiệu về một phiên bản của Panchatantra tại Thái Lan. Bài viết gồm hai phần, phần đầu có nội dung giới thiệu về Nang Tantrai với tư cách là một văn phẩm Panchatantra ở Đông Nam Á; sau đó tác giả thực hiện một vài so sánh nhỏ về cốt truyện của truyện mở đầu, nội dung các tập truyện, nhân vật… với bản Nang Tăntay của Lào và Tantri Kamandaka của Indonesia cũng là hai văn phẩm khác của Panchatantra ở Đông Nam Á. Phần còn lại của bài báo tác giả giới thiệu một quyển truyện trong Nang Tantrai – Pisaca Pakaranam (Câu chuyện về những linh hồn) – mà tác giả đã sưu tầm được ở Bangkok11. Đây là một bài nghiên cứu có giá trị và cần thiết cho nội dung nghiên cứu của đề tài. Những vấn đề mà tác giả đặt ra trong quá trình sưu tầm văn bản Nang Tantrai ở Thái Lan đã cung cấp nhiều cứ liệu quan trọng cho chúng tôi khi nghiên cứu đề tài này. Bên cạnh nguồn dữ liệu từ bài viết của nhà nghiên cứu Henry D. Ginsburg, chúng tôi còn ghi nhận một tư liệu khác về văn bản Panchatantra được lưu truyền ở Đông Nam Á. Trong bài viết Text transformation from Indian Pancatantra to ancient Javanese Tantri Kamandaka: A coparative literary study (2011) (Chuyển đổi văn bản từ Panchatantra của Ấn Độ đến Tantri Kamandaka của ở Java cổ đại: Một nghiên cứu văn học so sánh), tác giả Ambar Andayani đã so sánh nhiều phương diện giữa Panchatantra và Tantri Kamandaka để thấy được giữa hai tác phẩm có tồn tại rất nhiều motif chung bên cạnh những khác biệt khá rõ ràng. Tác giả cho biết: “Sự so sánh màu sắc địa phương từ hai tác phẩm biểu thị sự khác biệt. Panchatantra chứa đựng những bài học của Hindu và Phật giáo, trong khi Tantri Kamandaka được tô điểm bởi Hindu-Siva và Tantrism. […] Panchatantra nhấn mạnh hơn See: Henry D. Ginsburg (1975), “The Thai Tales of Nang Tantrai and the Pisaca Tales”, Journal of the Siam Society, 11 Vol.3, Pt.2 (July-1975), P. 279 – 314.
  19. 9 vào giá trị đạo đức của Hindu về Karma (hành động tốt kết quả sẽ tốt, hành động xấu kết quả sẽ xấu), trong khi đó Tantri Kamandaka tập trung hơn vào nghiệp báo của Phật giáo (giá trị của hành động tùy thuộc vào ý của người làm). Panchatantra giáo dục những Dharma của Hindu giáo mà mọi người đều có quyền và bổn phận phụ thuộc vào địa vị của mình, và Tantri Kamandaka dạy về Kaladesa rằng mọi hành vi phải thích ứng với điều kiện của địa điểm và thời gian”12. Bài báo này cũng là một tư liệu quan trọng cho chúng tôi khi thực hiện nghiên cứu vấn đề tiếp nhận Panchatantra ở Đông Nam Á. Bên cạnh những học giả nước ngoài, nhiều nhà nghiên cứu trong nước về văn học Ấn Độ và Đông Nam Á cũng có nhiều bài viết liên quan đến vấn đề nghiên cứu này. Trước hết phải kể đến luận án tiến sĩ của tác giả Phạm Minh Hạnh với đề tài Tìm hiểu thể loại ngụ ngôn ở Việt Nam (1991). Trong công trình này, tác giả đã dành một chương 2 để trình bày về những truyện ngụ ngôn trên thế giới có ảnh hưởng đến Việt Nam, trong đó có ngụ ngôn Ấn Độ. Tác giả cho rằng “Ấn Độ là một trong những nước có nguồn ngụ ngôn phát triển sớm nhất thế giới. Ngụ ngôn Ấn Độ chứa đựng trong kinh Phật, được các nhà sư đem đi thuyết pháp và theo các nhà buôn đến khắp nơi, do đó nó có ảnh hưởng đến nhiều nước láng giếng như Trung Quốc, Việt Nam và các nước theo đạo Phật ở Đông Nam Á”13. Tuy phạm vi nghiên cứu sự ảnh hưởng chỉ xét ở phạm vi Việt Nam nhưng nhận định quý báu của tác giả đã giúp ích nhiều cho hướng triển khai của đề tài. Ngoài luận án trên, việc lưu truyền Panchatantra ở nhiều khu vực khác nhau trên thế giới mà đặc biệt là Đông Nam Á cũng được các tài liệu khác đề cập đến. Trước hết là trong các giáo trình về văn học Ấn Độ như Văn học Ấn Độ (2013) của tác giả Lưu Đức Trung và Giáo trình văn học Ấn Độ (2015) của tác giả Đỗ Thu Hà. Cả hai giáo trình đều khẳng định “Panchatantra đã sớm vượt qua biên giới Ấn Độ đến các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước châu Á mà trước hết là Đông Nam Á. […]. Ở Malayxia cách đây vài ba thế kỉ người ta tìm thấy dị bản đầu tiên bằng tiếng Tamin. Dị bản mang tên Tantri phổ biến ở Indonexia, mở đầu câu chuyện rất giống Panchatantra. Ở Thái Lan, Panchatantra có tên Nang Tantai, 12 Dịch từ: “The comparison of local color from both of them indicates differences. Pancatantra contains the lessons of Hindu and Buddha, while Tantri Kamandaka is colored more with Hindu-Siva and Tantrism. Dewi Laksmi is more respected in Pancatantra and Batari Uma (ćakti Shiwa) is more sacred in Tantri Kamandaka. […] Pancatantra more emphasizes on the moral value of Hindu Karmaphala (good deed results good, bad deed results bad), while Tantri Kamandaka more emphasizes on Buddha Karma (the value od deed depends on the will of the doer). Pancatantra educates Hindu Dharma that every human has right and duty depends on his caste status, and Tantri Kamandaka teaches Kaladesa that every conduct has to adapt with condition of the place and time.” Ambar Andayani (2011), “Transformasi teks dari Pancatantra India ke Tantri Kamandaka jawa kuno: Telaah sastra bandingan”, Program Studi Sastra Inggris, Fakultas Sastra, Universitas 17 Agustus 1945 (UNTAG). [Text transformation from Indian Pancatantra to ancient Javanese Tantri Kamandaka: A coparative literary study] 13 Phạm Minh Hạnh (1991), Tìm hiểu thể loại ngụ ngôn ở Việt Nam, Luận án phó Tiến sĩ Khoa học Ngữ văn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, Hà Nội.
  20. 10 mở đầu tác phẩm là người đàn bà kể chuyện mang tên Nangtantai. Tác phẩm Munlatantai và Nangtantai cũng là dị bản Panchatantra ở Lào. Ở Campuchia truyện giữ nguyên tên của Ấn Độ. […] Các dị bản Panchatantra ở Đông Nam Á chỉ có bốn tập không thấy có tập năm như bản gốc. Về kết cấu, cốt truyện, nhân vật trong truyện cơ bản không có thay đổi mấy. ngược lại một số tình tiết, lời văn, cách diễn đạt được “bản địa hóa” khá nhiều”14. Nhận định trên đây tuy không được chứng minh cụ thể trong các giáo trình nhưng có tính định hướng cao, là cơ sở để chúng tôi xem xét các vấn đề về văn bản Panchatantra ở Đông Nam Á. Ở một diễn biến khác, bên cạnh những bài viết có tính khái quát, định hướng thì cũng có những công trình được nghiên cứu dựa trên một phương diện, khía cạnh cụ thể của việc tiếp nhận Panchatantra ở Đông Nam Á. Trong bài viết Cơ tầng Ấn Độ trong bản sắc văn hóa Đông Nam Á, tác giả Phan Thu Hiền đã lần lượt trình bày những ảnh hưởng của Ấn Độ đối với bản sắc văn hóa của Đông Nam Á từ chính trị, xã hội đến ngôn ngữ, đạo đức, tôn giáo và cả những dấu ấn về văn học. Trong bài viết này tác giả đã thống kê được những văn bản Ramayana, Mahabharata, Jataka và Panchatantra ở Đông Nam Á cùng với các hình thức lễ hội, tạo hình, nghệ thuật biểu diễn trong quá trình lưu truyền những tác phẩm này. Đối với Panchatantra, nhà nghiên cứu khẳng định “nhân dân Đông Nam Á không tiếp thu Panchatantra với tư cách một Rajaniti (Khoa học cai trị cho các nhà cầm quyền) mà chỉ rút từ đó những kiến thức thực hành dẫn dắt xử thế tốt trong đời”15. Ngoài bài viết trên, tác giả Nguyễn Ngọc Bảo Trâm trong bài viết Sự di chuyển của kết cấu truyện lồng truyện và kiểu truyện khung trong văn học từ Ấn Độ sang Đông Nam Á (2009) đã trình bày một sự ảnh hưởng cụ thể của văn học Ấn qua Đông Nam Á – kiểu truyện khung và kết cấu truyện lồng trong truyện – mà Panchatantra cũng là một minh họa xác đáng. “Đông Nam Á là một khu vực gần gũi và có tiếp nhận rất nhiều ảnh hưởng của Ấn Độ về nhiều phương diện văn hóa. Trong văn học, ngoài sự di chuyển của các truyện kể, các motif, chủ đề, thì kết cấu truyện lồng truyện và kiểu truyện khung của Ấn Độ cũng có những dấu ấn rất rõ nét ở nền văn học các nước Đông Nam Á”16. Phương diện kết cấu nghệ thuật là một đặc điểm quan trọng mà ngụ ngôn Đông Nam Á sẽ kế thừa từ Panchatantra. Bài viết này là những định 14 Xin xem: Lưu Đức Trung (2013), Văn học Ấn Độ, Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, tr. 134. Đỗ Thu Hà (2015), Giáo trình văn học Ấn Độ, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, tr. 98. 15 Phan Thu Hiền, “Cơ tầng Ấn Độ trong bản sắc văn hóa Đông Nam Á”, Website: https://goo.gl/6F4w7o (truy cập ngày 9/4/2018). 16 Nguyễn Ngọc Bảo Trâm (2009), “Sự di chuyển của kết cấu truyện lồng truyện và kiểu truyện khung trong văn học từ Ấn Độ sang Đông Nam Á”, Website: goo.gl/QSp9mk (truy cập ngày 9/4/2018).
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2