Khoá luận tốt nghiệp: Phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:67

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của khoá luận "Phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội" là đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế và nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp: Phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội

thu HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHOA NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP LUẬT KHOA NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP LUẬT KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG TRONG LĨNH VỰC Y TẾ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI Giảng viên hƣớng dẫn: TS. Đặng Thị An Liên Sinh viên thực hƣớng dẫn:Nguyễn Hồng Ngọc Giảng viên hiện: TS. Đặng Thị An Liên Mã sinh viên: thực hiện: 2005LHOB060Ngọc Sinh viên Nguyễn Hồng Khoá học: 2020 – 2024 Lớp: 2005LHOB HÀ NỘI-–2024 Hà Nội 2024
thu HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHOA NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP LUẬT KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG TRONG LĨNH VỰC Y TẾ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI Giảng viên hƣớng dẫn: TS. Đặng Thị An Liên Sinh viên thực hiện: Nguyễn Hồng Ngọc Mã sinh viên: 2005LHOB060 HÀ NỘI – 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan nội dung bài khoá luận tốt nghiệp dưới đây đều là sự thật, có thật và là sự tìm hiểu học hỏi của bản thân cùng với sự hướng dẫn của giảng viên, TS. Đặng Thị An Liên, các kết quả nghiên cứu chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác. Tôi chân thành cảm ơn. Sinh viên thực hiện Nguyễn Hồng Ngọc
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Nhà nước và pháp luật và Học viện Hành chính quốc gia đã tạo điều kiện cho tôi có cơ hội để được thực hiện khoá luận tốt nghiệp. Và tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc tới giảng viên hướng dẫn, TS. Đặng Thị An Liên đã nhiệt tình giúp đỡ, đưa ra những góp ý, hướng dẫn, truyền đạt những kiến thức bổ ích giúp tôi hoàn thành khoá luận tốt nghiệp. Khoá luận là kết quả của quá trình tìm hiểu, nghiên cứu và vận dụng kiến thức tôi đã học để thực hiện, tuy nhiên, không tránh khỏi được những thiếu sót, tôi kính mong quý thầy, cô có thể cho tôi những nhận xét, góp ý để khoá luận của tôi được hoàn thiện hơn. Tôi trân trọng cảm ơn!
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu ................................................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 3 5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 4 6. Kết cấu của đề tài ...................................................................................... 4 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG TRONG LĨNH VỰC Y TẾ .............. 5 1.1. Một số vấn đề lý luận về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế .... 5 1.1.1. Khái niệm về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế.......... 5 1.1.1.1. Một số khái niệm về tham nhũng trên thế giới ........................ 5 1.1.1.2. Khái niệm tham nhũng của Việt Nam...................................... 5 1.1.1.3. Khái niệm tham nhũng trong lĩnh vực y tế .............................. 6 1.1.1.4. Khái niệm phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế ....... 7 1.1.2. Đặc điểm của phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế ......... 8 1.1.3. Nội dung phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế ................ 8 1.1.3.1. Phòng ngừa tham nhũng trong lĩnh vực y tế ............................ 8 1.1.3.2. Phát hiện tham nhũng trong lĩnh vực y tế .............................. 11 1.1.3.3. Xử lí hành vi tham nhũng trong lĩnh vực y tế ........................ 13 1.2. Pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế ................ 13 1.2.1. Khái niệm ...................................................................................... 13
1.2.2. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế ................................................................................... 14 1.2.2.1. Pháp luật về phòng ngừa tham nhũng .................................... 14 1.2.2.2. Pháp luật về phát hiện tham nhũng ........................................ 24 1.2.2.3. Pháp luật về xử lí tham nhũng ............................................... 27 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ............................................................................... 29 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG TRONG LĨNH VỰC Y TẾ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI ......................... 30 2.1. Tình hình tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội......... 30 2.2. Thực tiễn thực hiện phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội ........................................................................................ 31 2.2.1. Phòng ngừa tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội .... 31 2.2.2. Phát hiện tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội .. 36 2.2.3. Xử lí tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội ......... 39 2.3. Đánh giá chung .................................................................................... 41 2.3.1. Một số hạn chế .............................................................................. 41 2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................. 44 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ............................................................................... 46 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG TRONG LĨNH VỰC Y TẾ.................................................................................................................... 47 3.1. Phương hướng tăng cường công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế ................................................................................................. 47 3.2. Một số giải pháp tăng cường công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế ................................................................................................. 48 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế ........................................................................ 48 3.2.2. Trong phòng ngừa tham nhũng trong lĩnh vực y tế ...................... 50
3.2.3. Trong phát hiện tham nhũng ......................................................... 52 3.2.4. Trong xử lí hành vi tham nhũng.................................................... 53 3.2.5. Một số giải pháp khác ................................................................... 54 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ............................................................................... 56 KẾT LUẬN .................................................................................................... 57 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 58
LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tham nhũng hiện nay đang trở thành một mối đe doạ nguy hiểm tới sự phát triển của các quốc gia. Tham nhũng xuất hiện từ khi có sự phân chia giai cấp và sự hình thành Nhà nước, ở hầu hết các lĩnh vực và quốc gia. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây ra nạn nghèo đói ở nhiều quốc gia. Ở mỗi giai đoạn, sự hiện diện của tham nhũng lại ở những hình thức khác nhau và có những biện pháp xử lí khác nhau, nhưng đều có một điểm chung là đều vì lợi ích cá nhân. Ở nước ta tham nhũng có thể đã xuất hiện từ lâu, nhưng cho đến những năm gần đây thì nạn tham nhũng có dấu hiệu tăng lên cả về số lượng lẫn hậu quả, trong nhiều lĩnh vực như: giáo dục, đất đai, xây dựng,… đặc biệt là trong lĩnh vực y tế thời gian gần đây đã xuất hiện rất nhiều vụ án với quy mô rất lớn. Đây là ngành quan trọng của một đất nước có liên quan trực tiếp đến mạng sống của con người, vậy mà xảy ra tham nhũng, từ những hành vi ở mức độ ít nghiêm trọng, đến những vụ án gây thiệt hại rất lớn cho ngân sách nhà nước, cho người dân, vậy thì nguyên nhân từ đâu dẫn đến tình trạng này và phải giải quyết như thế nào - đây là yêu cầu đặt ra đối với Nhà nước nói chung và các cơ quan, ban, ngành trong lĩnh vực y tế nói riêng. Hà Nội - khu vực tập trung đông dân cư, đứng thứ hai cả nước về dân số, do đó, nhu cầu của người dân về y tế rất nhiều. Đây còn là nơi tập trung nhiều bệnh viện lớn của cả nước, cho nên càng có nguy cơ xảy ra tham nhũng. Để phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế, thành phố Hà Nội trong những năm qua đã có nhiều cố gắng với nhiều biện pháp được áp dụng và đã đạt được một số kết quả tích cực, thu hồi được số lượng lớn tài sản cho Nhà nước. Các đối tượng vi phạm trong lĩnh vực y tế cơ bản thường là những người có chức vụ, quyền hạn, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, người quản lí tài sản tại cơ quan mình và là người có mối quan hệ với nhiều người có chức vụ, quyền hạn trong bộ máy nhà nước, vì vậy, việc phát hiện, xử lí còn gặp 1
nhiều khó khăn, bất cập. Nhiều biện pháp phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế do thành phố ban hành chưa phát huy được hết vai trò, hiệu quả. Do đó, nghiên cứu về vấn đề này là việc rất cần thiết. Từ những lý do trên, em lựa chọn đề tài: “Phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội” để thực hiện khoá luận tốt nghiệp đại học. 2. Tình hình nghiên cứu Liên quan đến công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế, có một số đề tài nghiên cứu về vấn đề trên ở nhiều khía cạnh khác nhau, trong đó, có thể kể đến một số đề tài như: Trần Đăng Vinh (2012), Hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ, Trường Đại học Luật Hà Nội. Trong luận án, tác giả đã giới thiệu cơ sở lí luận của pháp luật về phòng, chống tham nhũng; trình bày thực trạng, quan điểm, yêu cầu và giải pháp về hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay. Nguyễn Thị Hương Trinh (2021), Lý luận và pháp luật về phòng, chống tham nhũng, Bài tiểu luận, Đại học Quốc gia Hà Nội. Trong bài tiểu luận, tác giả đã nêu được khái quát các vấn đề lí luận về tham nhũng và phòng, chống tham nhũng; các nguyên nhân dẫn đến tình trạng tham nhũng; thực trạng công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam; đưa ra một số giải pháp giúp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam. Phương Anh (2024), Bộ Y tế: Đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Báo điện tử Thanh tra. Để thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Bộ Y tế đã đề ra nhiều biện pháp, coi đây là nhiệm vụ hàng đầu trong xây dựng ngành Y tế trong sạch, vững mạnh, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu bởi người đứng đầu sẽ luôn là tấm gương để mọi người trong cơ quan, tổ chức, đơn vị noi theo. Khi người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị chính trực, liêm chính, 2
có quan điểm phòng, chống tham nhũng rõ ràng, quyết liệt, tích cực trong việc phòng, chống tham nhũng sẽ giúp hạn chế tình trạng tham nhũng trước hết là trong cơ quan, tổ chức, đơn vị mà mình quản lí. Các công trình trên đã nêu được một số vấn đề về phòng, chống tham nhũng ở những mức độ khác nhau. Tuy nhiên, các bài viết mới chỉ tập trung chủ yếu vào một số vấn đề lí luận và pháp luật về phòng, chống tham nhũng nói chung, chưa đi sâu vào công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế, vì vậy, đề tài nghiên cứu “Phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội” sẽ làm rõ thực trạng về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế trên địa bàn thành phố Hà Nội, từ đó đề ra một số giải pháp cụ thể để tăng cường công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích của khoá luận là đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế và nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội. - Để đạt được mục đích đó, nhiệm vụ của đề tài là: khái quát những vấn đề lý luận và pháp luật để làm rõ về tham nhũng và phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế; tìm hiểu, nghiên cứu, liệt kê được một số kết quả đã đạt được, đánh giá tình hình trong công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế của thành phố Hà Nội; đưa ra các giải pháp giúp hoàn thiện pháp luật phòng, chống tham nhũng và nâng cao công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của khoá luận là nghiên cứu các vấn đề lý luận và pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế; nội dung hoạt động quản lí nhà nước về phòng, chống tham nhũng và thực trạng công tác phòng, chống tham nhũng trong hoạt động của lĩnh vực y tế, bao gồm: y tế dự 3
phòng; khám chữa bệnh; sức khoẻ sinh sản; trang thiết bị y tế; dược; mỹ phẩm; an toàn thực phẩm; bảo hiểm y tế…tại thành phố Hà Nội. - Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu các quy định pháp luật và việc thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội thông qua các kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân dẫn đến hạn chế. + Về không gian: nghiên cứu về công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế diễn ra tại thành phố Hà Nội. + Về thời gian: Đề tài nghiên cứu, đánh giá chủ yếu trong giai đoạn từ 2020 đến 2024. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận để nghiên cứu đề tài dựa trên tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật cùng với quan điểm, chủ trương, nhiệm vụ của Đảng về phòng, chống tham nhũng hiện nay. - Các phương pháp cụ thể được sử dụng trong đề tài bao gồm: phương pháp hệ thống; phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp đánh giá, bình luận; phương pháp nghiên cứu hồ sơ; phương pháp thu thập số liệu. Để thể thực hiện được mục đích nghiên cứu của khoá luận, trong quá trình nghiên cứu cần có sự kết hợp giữa các phương pháp và sử dụng hợp lí các phương pháp nghiên cứu cho từng chương để đạt được hiệu quả cao nhất. 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận và pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế Chương 2: Thực trạng công tác phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội Chương 3: Phương hướng và giải pháp tăng cường công tác phòng, chống tham nhũng lĩnh vực y tế 4
CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG TRONG LĨNH VỰC Y TẾ 1.1. Một số vấn đề lý luận về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế 1.1.1. Khái niệm về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế 1.1.1.1. Một số khái niệm về tham nhũng trên thế giới Theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế, tham nhũng là hành vi mà người tham nhũng lợi dụng quyền hành mình có để gây phiền hà, khó khăn và kiếm lợi từ người dân [19, tr. 8]. Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) định nghĩa tham nhũng là việc người có hành vi lạm dụng chức vụ, quyền lực để đem lại lợi ích cho cá nhân mình thông qua các hình thức như hối lộ, thiên vị, tham ô, gian lận, thao túng thị trường [19, tr. 8]. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), tham nhũng là việc người có chức vụ lạm dụng chức vụ công của mình để tư lợi [19, tr. 8]. Cơ quan hợp tác phát triển kinh tế định nghĩa tham nhũng là việc người có chức vụ, quyền hạn lạm dụng chức vụ, vai trò và nguồn lực của công để trục lợi cá nhân [18, tr. 21, 22]. 1.1.1.2. Khái niệm tham nhũng của Việt Nam Theo Từ điển Tiếng Việt, tham nhũng được hiểu là người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó để gây nhũng nhiễu, phiền hà và để lấy của [12, tr. 1523]. Ở nước ta, tồn tại rất nhiều khái niệm về tham nhũng, dưới góc độ pháp lí, Khoản 1 Điều 3 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018, quy định “Tham nhũng hành vi người có chức vụ, quyền hạn đã có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để vụ lợi”. Trong đó, “Người có chức vụ, quyền hạn là người được bổ nhiệm, được bầu cử, được tuyển dụng, nhận theo hợp đồng hoặc do một hình thức khác, được hưởng lương hoặc không được hưởng 5
lương, được giao để thực hiện những nhiệm vụ, công vụ nhất định và có những quyền hạn nhất định khi thực hiện những nhiệm vụ, công vụ đó, bao gồm: cán bộ, công chức, viên chức; sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân, viên chức quốc phòng trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật, công nhân công an trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân; người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp; người giữ chức danh, chức vụ quản lý trong doanh nghiệp, tổ chức; những người khác được giao thực hiện nhiệm vụ, công vụ và có quyền hạn trong khi thực hiện nhiệm vụ, công vụ đó” (Khoản 2 Điều 3 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018), “Vụ lợi là việc khi người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn mà mình có để đạt được những lợi ích vật chất hoặc lợi ích phi vật chất, nhưng những lợi ích này đều là không chính đáng” (Khoản 7 Điều 3 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018) [1]. 1.1.1.3. Khái niệm tham nhũng trong lĩnh vực y tế Tham nhũng trong lĩnh vực y tế là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn mà mình có để vụ lợi trong lĩnh vực y tế. Cấu thành của tội phạm tham nhũng trong lĩnh vực y tế: Về khách thể, tội phạm tham nhũng trong lĩnh vực y tế xâm hại đến các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ, xâm hại đến các hoạt động đúng đắn của cơ quan có thẩm quyền trong thực hiện nhiệm vụ, thực thi công vụ trong lĩnh vực y tế. Về mặt khách quan, tội phạm tham nhũng trong lĩnh vực y tế là tội phạm có hành vi nguy hiểm cho xã hội, là việc người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó để thực hiện một trong các hành vi: tham ô tài sản, nhận hối lộ, lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản, giả mạo 6
trong công tác vì vụ lợi,… trong lĩnh vực y tế. Tất cả những hành vi trên đều là vì mưu cầu lợi ích không chính đáng. Về mặt chủ quan, chủ thể thực hiện tội phạm tham nhũng trong lĩnh vực tham nhũng là lỗi cố ý trực tiếp, nhằm mục đích vụ lợi, để đạt được lợi ích vật chất hoặc lợi ích tinh thần hoặc để thoả mãn mưu cầu về địa vị, danh vọng,… ở các mức độ khác nhau và trái pháp luật. Về chủ thể, là người đạt độ tuổi luật định, có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự, nắm giữ ít nhất một chức vụ quyền hạn và có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn mà mình được giao. “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn” là yếu tố cơ bản để xác định hành vi tham nhũng. Nếu một người có chức vụ, quyền hạn lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó để trục lợi thì hiển nhiên đó là hành vi tham nhũng, nhưng ngược lại nếu không lợi dụng chức vụ, quyền hạn thì đó không được coi là hành vi tham nhũng. 1.1.1.4. Khái niệm phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế * Khái niệm phòng, chống tham nhũng Cho đến nay, khái niệm phòng, chống tham nhũng chưa được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật, kể cả trong Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan. Tuy nhiên, từ các quy định trong Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 có thể hiểu phòng, chống tham nhũng là tổng hợp các biện pháp được ban hành, áp dụng trong thực tiễn để phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và xử lý tham nhũng của một Nhà nước. Các biện pháp có thể được kể đến như biện pháp lập pháp, biện pháp hành pháp, biện pháp tư pháp, ngoài ra còn một số biện pháp khác như biện pháp giáo dục, tuyên truyền, phổ biến pháp luật về phòng, chống tham nhũng để nâng cao nhận thức và ý thức được về trách nhiệm của các chủ thể có liên quan đến vấn đề này [16]. *Khái niệm phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế 7
Lĩnh vực y tế bao gồm các hoạt động: y tế dự phòng; khám chữa bệnh; phục hồi chức năng; giám định y khoa, pháp y, pháp y tâm thần; y dược cổ truyền; sức khoẻ sinh sản; trang thiết bị y tế; dược; mỹ phẩm; an toàn thực phẩm; bảo hiểm y tế; dân số- kế hoạch hoá gia đình. Phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế là tổng hợp các biện pháp do Nhà nước ban hành để phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và xử lí tham nhũng trong các hoạt động của lĩnh vực y tế. 1.1.2. Đặc điểm của phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế Thứ nhất, phòng ngừa tham nhũng trong lĩnh vực y tế là việc các cơ quan, tổ chức, đơn vị và cá nhân sẽ thực hiện các hoạt động nhằm làm giảm bớt các điều kiện có thể dẫn đến tham nhũng, bao gồm: tổ chức các buổi tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức; thực hiện công khai, minh bạch trong các hoạt động của các cơ quan, tổ chức; minh bạch trong việc kê khai tài sản; xây dựng chuẩn mực đạo đức trong công việc… Thứ hai, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế là hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị và công dân trong phát hiện và xử lí tham nhũng trong các hoạt động của lĩnh vực y tế, bao gồm các hoạt động như: thanh tra, kiểm tra, giám sát; khiếu nại, tố cáo, giải quyết khiếu nại; điều tra, truy tố, xét xử... 1.1.3. Nội dung phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế 1.1.3.1. Phòng ngừa tham nhũng trong lĩnh vực y tế a, Trong công khai, minh bạch về tổ chức và hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị Trong hoạt động của các cơ sở khám, chữa bệnh, thực hiện công tác trên, các nội dung phải công khai trong hoạt động cơ sở khám bệnh, chữa bệnh bao gồm: Đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt về lĩnh vực y tế và những vấn đề liên quan đến tổ chức, hoạt động của đơn vị, trách nhiệm và quyền lợi của viên chức, người lao động 8
tại đơn vị; Quy hoạch, chiến lược phát triển đơn vị; phương hướng, nhiệm vụ, kế hoạch công tác hằng năm, hằng quý, hằng tháng của đơn vị, khoa, phòng và đơn vị trực thuộc; Nội quy, quy chế làm việc của đơn vị, khoa, phòng và đơn vị trực thuộc; nhiệm vụ, quyền hạn của lãnh đạo đơn vị, khoa, phòng, đơn vị trực thuộc và viên chức, người lao động trong đơn vị; Quy định về chuyên môn, kỹ thuật y tế, quản lý và sử dụng trang thiết bị y tế theo quy định của pháp luật; Nội dung liên quan đến công tác tài chính trong đơn vị, bao gồm: Dự toán, quyết toán ngân sách, kinh phí hoạt động hằng năm của đơn vị theo quy định hiện hành của nhà nước, bao gồm các nguồn tài chính như kinh phí do ngân sách nhà nước cấp, nguồn bảo hiểm y tế, nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp, Giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh; giá các hoạt động dịch vụ khác, Các nguồn kinh phí tài trợ, viện trợ, liên doanh, liên kết, vốn vay nước ngoài và các nguồn thu khác; Việc thực hiện quy chế chi tiêu nội bộ; định mức sử dụng xăng, xe, điện, nước, điện thoại; nội dung sử dụng các khoản tiền tiết kiệm chi của đơn vị; kế hoạch, nội dung, tiến độ, kết quả đầu tư, tài sản, công sản, đấu thầu xây dựng cơ bản, mua sắm thuốc, hoá chất, vật tư tiêu hao, thiết bị y tế theo quy định của pháp luật;...; Nội dung liên quan đến công tác cán bộ: Đề án vị trí việc làm, số lượng người làm việc, quy chế, quy trình, điều kiện, tiêu chuẩn về tuyển dụng, hợp đồng lao động, Quy hoạch, bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, luân chuyển; nâng ngạch, thăng hạng chức danh nghề nghiệp, nâng bậc lương; đào tạo, bồi dưỡng, cử đi học tập ở trong nước hoặc ngoài nước, Khen thưởng, kỷ luật viên chức, người lao động theo quy định của pháp luật; Quy chế công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ; quản lý, sử dụng kinh phí nghiên cứu khoa học, kết quả các đề tài, công trình nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến theo quy định của pháp luật; Kết quả giải quyết các vụ việc kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo về chuyên môn, các vụ việc tiêu cực, tham nhũng, gây lãng phí, thất thoát kinh phí, tài sản trong đơn vị đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền kết luận; 9
kết quả giải quyết phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo trong nội bộ đơn vị; Những nội dung công khai khác mà người đứng đầu đơn vị thấy cần thiết nhưng không được trái với quy định của pháp luật. Trong bảo hiểm y tế, nội dung công khai, minh bạch bao gồm các thông tin về các dịch vụ y tế mà người được bảo hiểm được hưởng, các điều kiện, các quy định và những hạn chế trong chính sách bảo hiểm, đồng thời, các chi phí và mức bồi thường thanh toán cũng cần được công khai, minh bạch. Ngoài ra, cần phải công khai minh bạch về các đối tác cung cấp dịch vụ y tế mà người được hưởng bảo hiểm có quyền lựa chọn, công khai, minh bạch quy trình khiếu nại và giải quyết tranh chấp, các cam kết của công ty bảo hiểm về chất lượng và sự minh bạch trong hoạt động cung cấp dịch vụ. Việc công khai minh bạch trong bảo hiểm y tế sẽ giúp người được hưởng bảo hiểm biết được quyền lợi của mình, từ đó, tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh cho các công ty bảo hiểm. b, Trong cải cách hành chính, ứng dụng khoa học, công nghệ trong quản lí và thanh toán không dùng tiền mặt Cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế là quá trình cải tiến và hiện đại hoá hệ thống quản lí và tổ chức của ngành y tế nhằm tăng cường khả năng phục vụ và cung cấp dịch vụ y tế cho người dân hiệu quả, minh bạch. Các nội dung cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế có thể kể đến như: tối ưu hoá quy trình và thủ tục hành chính thông qua việc rút ngắn thời gian chờ đợi để khám chữa bệnh, giảm thiểu các thủ tục hành chính phức tạp, tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ để giảm bớt các thủ tục bằng giấy; tăng cường trách nhiệm và minh bạch trong quản lí y tế thông qua việc xây dựng hệ thống quản lí chất lượng, đánh giá kết quả làm việc của nhân viên y tế, tạo điều kiện giúp người dân có thể tự theo dõi quá trình điều trị, khám chữa bệnh của mình; đào tạo cán bộ y tế chuyên nghiệp hoá bằng việc tăng cường năng lực và kiến thức chuyên môn cho đội ngũ cán bộ y tế để cung cấp chất lượng 10
dịch vụ y tế tốt nhất cho người dân; xây dựng hệ thống thông tin y tế bằng việc tạo điều kiện cho việc chia sẻ thông tin y tế giữa các cơ sở y tế nhằm tăng cường hiệu quả trong chẩn đoán, điều trị, giám sát sức khoẻ của bệnh nhân cho dù bệnh nhân có điều trị khám chữa bệnh ở cơ sở khác. Liên quan đến nội dung ứng dụng khoa học, công nghệ trong quản lí bao gồm: cần xây dựng hệ thống thông tin y tế thông minh giúp quản lí thông tin bệnh nhân, dữ liệu y tế và lịch sử bệnh án một cách hiệu quả, điều này còn giúp tạo được sự đồng nhất trong quản lí thông tin y tế; xây dựng ứng dụng di động cho bác sĩ và bệnh nhân giúp quản lí lịch hẹn khám, chữa bệnh, theo dõi sức khoẻ, cập nhật thông tin y tế và tương tác trực tuyến với bác sĩ, điều này giúp nâng cao sự tiện lợi và tránh được việc lợi dụng để vòi vĩnh từ người bệnh; đầu tư cơ sở hạ tầng công nghệ, bảo mật thông tin và hệ thống mạng để đảm bảo tính liên tục và an toàn trong quản lí dữ liệu y tế. c, Trong quy định về quy tắc ứng xử của người có chức vụ, quyền hạn Trách nhiệm của người có chức vụ, quyền hạn trong lĩnh vực y tế trong lĩnh vực y tế là rất lớn, vì vậy, họ cần phải tuân thủ những quy tắc ứng xử đúng đắn, chuyên nghiệp, cụ thể như: tôn trọng và giữ bí mật thông tin của bệnh nhân, không được tiết lộ thông tin cá nhân của bệnh nhận mà không có sự đồng ý của họ, trừ khi bắt buộc theo pháp luật; đảm bảo mọi quyết định chăm sóc đều dựa trên thông tin chính xác và có lợi ích, hiệu quả cho bệnh nhân, không được phân biệt đối xử dựa trên giới tính, tôn giáo, điều kiện kinh tế; người có chức vụ quyền hạn cần tránh lạm dụng quyền lực của mình một cách có trách nhiệm và công bằng, không được lạm dụng quyền lực để đe doạ, áp đặt, vòi vĩnh, lợi dụng bệnh nhân hoặc đồng nghiệp; người có chức vụ quyền hạn cần hành xử đúng đắn tránh vi phạm đạo đức nghề nghiệp và các quy chuẩn khoa học y học. 1.1.3.2. Phát hiện tham nhũng trong lĩnh vực y tế a, Trong hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát 11
Trong hoạt động khám chữa bệnh, nội dung thanh tra, kiểm tra, giám sát bao gồm: thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về lĩnh vực khám bệnh, chữa bệnh; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy chế, quy trình, hướng dẫn về chuyên môn, kỹ thuật và quy tắc quản lý chuyên ngành lĩnh vực khám, chữa bệnh; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc cấp, thu hồi chứng chỉ hành nghề đối với người hành nghề khám bệnh, chữa bệnh, giấy phép hoạt động đối với cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về thông tin, quảng cáo khám bệnh, chữa bệnh; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy trình, quy định về phục hồi chức năng, giám định pháp y, pháp y tâm thần, giám định y khoa, khám sức khỏe và dịch vụ xoa bóp, bấm huyệt, phẫu thuật thẩm mỹ; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về quản lý chất lượng xét nghiệm; quy định về dinh dưỡng, tiết chế người bệnh; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về ứng dụng bức xạ ion hóa trong khám, chữa bệnh. Liên quan đến trang thiết bị y tế, nội dung thanh tra, kiểm tra, giám sát bao gồm: Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh trang thiết bị y tế; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về thông tin, quảng cáo trang thiết bị y tế; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về công bố tiêu chuẩn sản phẩm trang thiết bị y tế; Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về đấu thầu, mua sắm, sử dụng trang thiết bị y tế tại các cơ sở y tế công lập. b, Trong giải quyết tố cáo, phản ánh hành vi tham nhũng Phát hiện hành vi tham nhũng thông qua tố cáo, phản ánh là bước quan trọng trong việc xác định và ngăn chặn hành vi tham nhũng. Khi tiếp nhận tố cáo, phản ánh về hành vi tham nhũng trong lĩnh vực y tế, cơ quan có thẩm quyền được giao nhiệm vụ giải quyết, mà trong lĩnh vực y tế cơ quan đó là Thanh tra Bộ Y tế sẽ tiến hành xác minh thông tin tố cáo, phản ánh và đảm bảo người tố cáo, phản ánh được bảo vệ và không bị ảnh hưởng sau khi tố cáo, phản ánh về hành vi tham nhũng. Sau khi tiến hành xác minh, cơ quan 12
chức năng cần tiến hành điều tra làm rõ vụ việc và tìm ra nguyên nhân gây ra hành vi tham nhũng liên quan đến các hoạt động trong lĩnh vực y tế, việc xử lí cần phải được tiến hành nhanh chóng, công bằng và khách quan. Khi đã có đầy chứng cứ về hành vi tham nhũng trong lĩnh vực y tế cần áp dụng các biện pháp kỉ luật hoặc các biện pháp xử lí hình sự tương ứng đối với những đối tượng có hành vi tham nhũng. 1.1.3.3. Xử lí hành vi tham nhũng trong lĩnh vực y tế Tham nhũng trong lĩnh vực y tế là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ của ngành y tế, sức khoẻ và cuộc sống của người dân. Các hành vi tham nhũng trong lĩnh vực y tế có thể kể đến như: nhận hối lộ để cung cấp dịch vụ y tế, giả mạo tài liệu y tế, đánh sai lệch về giá nhằm vụ lợi,… Một số nội dung cần được thực hiện trong xử lí hành vi tham nhũng trong lĩnh vực y tế như: thứ nhất, cần đưa ra các quy định chặt chẽ và rõ ràng về việc xử lí tham nhũng trong lĩnh vực y tế, đồng thời tăng cường việc thực thi các quy định này để ngăn chặn và xử lí các hành vi tham nhũng hiệu quả; thứ hai, đảm bảo sự kiểm tra, giám sát định kì hoặc đột xuất để kịp thời phát hiện ra các hành vi tham nhũng trong các hoạt động của lĩnh vực y tế; thứ ba, xây dựng cơ chế và quy trình công bố thông tin trong lĩnh vực y tế, đặc biệt là về các vụ việc, vụ án liên quan đến tham nhũng để người dân có thể theo dõi và phản ánh; thứ tư, thực hiện có hiệu quả các biện pháp xử lí đối với các cán bộ, nhân viên y tế có hành vi tham nhũng, đồng thời tạo điều kiện cho người dân góp phần vào quá trình phát hiện và xử lí tham nhũng. 1.2. Pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế 1.2.1. Khái niệm Pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế là hệ thống các quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành để điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực y tế. 13