Khoá luận tốt nghiệp: Tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện từ thực tiễn huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khoá luận "Tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện từ thực tiễn huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện; phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ nhằm tìm ra những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân của hạn chế; từ đó kiến nghị giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp: Tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện từ thực tiễn huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHOA NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA HUYỆN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN ĐỨC THỌ, TỈNH HÀ TĨNH Giảng viên hướng dẫn: TS. Nguyễn Thu An Sinh viên: Nguyễn Việt Hà Mã sinh viên: 2005TTRA020 Lớp: 2005TTRA Niên khóa: 2020 - 2024 Hà Nội - 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của giảng viên TS. Nguyễn Thu An - giảng viên Khoa Nhà nước và Pháp luật được tiến hành công khai, minh bạch dựa trên sự cố gắng, nỗ lực của bản thân cùng sự hỗ trợ, tham khảo từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau liên quan đến đề tài nghiên cứu và không có sự sao chép hoàn toàn các tài liệu đó. Sinh viên thực hiện Nguyễn Việt Hà
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành tốt khóa luận tốt nghiệp này, tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô Học viện Hành chính Quốc gia cùng toàn bộ thầy cô trong Khoa Nhà nước và Pháp luật, đặc biệt là giảng viên trực tiếp hướng dẫn khóa luận tốt nghiệp - giảng viên TS. Nguyễn Thu An. Nhân đây, tôi trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo và công chức đang công tác tại Thanh tra huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh đã tạo điều kiện, trao đổi kiến thức thực tế, cung cấp thông tin, tài liệu trong quá trình tôi nghiên cứu khóa luận tốt nghiệp. Ngoài ra, những lời động viên khích lệ từ gia đình, người thân, sự chia sẻ học hỏi từ bạn bè là nguồn động lực to lớn để tôi có thể vượt qua khó khăn và hoàn thành tốt khóa luận tốt nghiệp. Trong quá trình nghiên cứu khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót về nội dung lẫn hình thức. Vì vậy, tôi kính mong nhận được ý kiến góp ý chân thành của quý thầy cô để khóa luận tốt nghiệp hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn!
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 CB, CC Cán bộ, công chức 2 CQ, TC, CN Cơ quan, tổ chức, cá nhân 3 CQTT Cơ quan thanh tra 4 KN, TC Khiếu nại, tố cáo 5 PCTN Phòng, chống tham nhũng 6 QLNN Quản lý nhà nước 7 QPPL Quy phạm pháp luật 8 TAND Tòa án nhân dân 9 UBND Ủy ban nhân dân 10 VKSND Viện kiểm sát nhân dân 11 VPPL Vi phạm pháp luật 12 XHCN Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Tên bảng Trang Bảng 2.1 Bảng cơ cấu nhân sự Thanh tra huyện Đức Thọ 1 38 năm 2024 Bảng 2.2 Bảng số lượng các cuộc thanh tra của Thanh tra 2 40 huyện Đức Thọ giai đoạn từ năm 2019 - 2023 Bảng 2.3 Bảng thống kê hoạt động tiếp công dân, tiếp nhận, 3 phân loại và xử lý đơn thư giai đoạn từ năm 2019 - 2023 42 của huyện Đức Thọ Bảng 2.4 Bảng hoạt động tổng kê khai minh bạch tài sản 4 44 của huyện Đức Thọ giai đoạn từ năm 2019 - 2023 DANH MỤC SƠ ĐỒ STT Tên sơ đồ Trang Sơ đồ 2.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức Thanh tra huyện Đức Thọ 1 35 hiện nay
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC SƠ ĐỒ MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ....................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................. 5 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 5 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 6 6. Đóng góp của đề tài ................................................................................... 7 7. Bố cục đề tài .............................................................................................. 7 NỘI DUNG ................................................................................................... 8 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA HUYỆN .............................................. 8 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của Thanh tra huyện .......................... 8 1.1.1. Khái niệm Thanh tra huyện.............................................................. 8 1.1.2. Đặc điểm của Thanh tra huyện......................................................... 9 1.1.3. Vai trò của Thanh tra huyện ........................................................... 15 1.2. Quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện ..................................................................................................................... 18
1.2.1. Quy định pháp luật về tổ chức của Thanh tra huyện ...................... 18 1.2.2. Quy định pháp luật về hoạt động của Thanh tra huyện................... 21 1.3. Yếu tố tác động đến tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện ... 26 1.3.1. Yếu tố chính trị .............................................................................. 27 1.3.2. Yếu tố hệ thống văn bản quy phạm pháp luật................................. 27 1.3.3. Yếu tố con người ........................................................................... 29 1.3.4. Yếu tố kinh tế, cơ sở vật chất ......................................................... 30 1.3.5. Yếu tố văn hóa, xã hội ................................................................... 31 Tiểu kết chương 1 ...................................................................................... 32 Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA HUYỆN ĐỨC THỌ, TỈNH HÀ TĨNH ............................................. 33 2.1. Giới thiệu chung về huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh......................... 33 2.2. Thực tiễn tổ chức của Thanh tra huyện Đức Thọ ........................... 35 2.2.1. Vị trí, chức năng ............................................................................ 35 2.2.2. Cơ cấu nhân sự .............................................................................. 35 2.3. Thực tiễn hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ ...................... 38 2.3.1. Quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ............................... 38 2.3.2. Thực hiện nhiệm vụ thanh tra ........................................................ 39 2.3.3. Thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực .............................................................. 41 2.4. Đánh giá chung về tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ .............................................................................................................. 45 2.4.1. Ưu điểm về tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ....... 45
2.4.2. Hạn chế về tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ ....... 47 2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế về tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ ............................................................................................. 50 Tiểu kết chương 2 ...................................................................................... 54 Chương 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA HUYỆN ..................................................................... 55 3.1. Nhu cầu hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện ... 55 3.2. Các giải pháp chung hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện ..................................................................................................... 57 3.3. Các giải pháp cụ thể hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh .............................................................. 63 Tiểu kết chương 3 ...................................................................................... 69 KẾT LUẬN ................................................................................................. 70 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thanh tra là một nội dung không thể thiếu của quản lý nhà nước, hoạt động thanh tra luôn gắn liền với chủ thể quản lý. Kể từ khi tổ chức và hoạt động thanh tra được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật chuyên biệt như Sắc lệnh số 64/SL ngày 23/11/1945, Pháp lệnh Thanh tra cho đến Luật Thanh tra, công tác thanh tra đã góp phần phòng ngừa, phát hiện, xử lý hoặc kiến nghị xử lý những sai phạm liên quan tới lĩnh vực quản lý nhà nước (QLNN); đề xuất với cấp có thẩm quyền có chủ trương, biện pháp khắc phục những vướng mắc về cơ chế, chính sách trong lĩnh vực QLNN; góp phần hoàn thiện cơ chế quản lý, tăng cường pháp chế, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân (CQ, TC, CN). Nhờ có thanh tra mà mục đích, hiệu quả của QLNN được đảm bảo và ngược lại, QLNN mà không gắn liền với thanh tra sẽ dẫn đến không bám sát và đánh giá không đúng tình hình thực tiễn. Bên cạnh những thành tựu đạt được, thực tiễn tổ chức và hoạt động của cơ quan thực hiện chức năng thanh tra nói chung và Thanh tra huyện nói riêng trong những năm qua cũng bộc lộ những bất cập, hạn chế, cụ thể: hệ thống văn bản chưa đồng bộ, còn chồng chéo giữa các quy định; thiết kế tổ chức thiếu tính hợp lý; hoạt động thanh tra còn chồng chéo, trùng lặp về phạm vi lẫn đối tượng thanh tra, thậm chí xảy ra tiêu cực trong hoạt động thanh tra; tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của cơ quan thanh tra (CQTT) chưa được phát huy; quyền hạn thanh tra còn bị hạn chế, các kết luận, kiến nghị thanh tra chưa được thực thi nghiêm túc và còn thiếu những biện pháp cứng rắn, chế tài đủ mạnh để xử lý; giải quyết đơn thư có lúc còn chậm, chất lượng không cao; một số cán bộ, công chức thanh tra chưa đáp ứng được yêu cầu về kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức và bản lĩnh chính trị trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Những yếu kém, bất cập trên xuất phát từ nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng, hiệu quả công tác thanh tra, làm cho công tác thanh tra chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn trong công tác quản lý và nguyện vọng của Nhân dân. 1
Trong những năm gần đây, Thanh tra huyện Đức Thọ luôn đi đầu trong công tác cải cách hành chính, đổi mới tổ chức, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của ngành để đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của huyện và Nhân dân giao phó. Tuy nhiên, công tác thanh tra thời gian gần đây cũng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi các quy định pháp luật liên quan đến tổ chức và hoạt động thanh tra gây ảnh hưởng nhất định tới hiệu quả thanh tra khi tiến hành hoạt động thanh tra trên địa bàn huyện. Thực tế đặt ra yêu cầu cấp bách về hoàn thiện tổ chức, hoạt động của các cơ quan thực hiện chức năng thanh tra nói chung và Thanh tra huyện Đức Thọ nói riêng. Để đáp ứng được yêu cầu thì trước tiên cần phải đánh giá đầy đủ tình hình thực tiễn công tác thanh tra của Thanh tra huyện trong thời gian qua cũng như những vấn đề đang gặp phải về tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện giai đoạn hiện nay, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật thanh tra, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Thanh tra huyện trong thời gian tới để Thanh tra huyện thực sự là một cơ quan bảo vệ pháp luật. Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện từ thực tiễn huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh” làm đề tài nghiên cứu khóa luận tốt nghiệp. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Hiện nay, đề cập đến tổ chức và hoạt động thanh tra có nhiều công trình nghiên cứu tiếp cận ở những khía cạnh, góc độ, lĩnh vực khác nhau như: - Thứ nhất, sách chuyên khảo: + “Những vấn đề pháp lý cơ bản của việc đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra Nhà nước Việt Nam” của Tiến sĩ Phạm Tuấn Khải (1998). Cuốn sách đã đưa ra một số quan điểm và phương hướng hoàn thiện tổ chức, hoạt động thanh tra phù hợp với yêu cầu cải cách nền hành chính trong giai đoạn hiện nay. Tác giả đề xuất một số giải pháp cho quá trình hoàn thiện cơ chế kiểm tra, thanh tra, giám sát, đóng góp thiết thực vào việc nghiên cứu đổi mới tổ chức, hoạt động thanh tra. + “Phòng, chống tham nhũng trong hoạt động thanh tra ở Việt Nam” (tái 2
bản có sửa chữa, bổ sung) của PGS.TS. Nguyễn Quốc Sửu (2021), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật. Nội dung cuốn sách đề cập, phân tích những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động thanh tra; tham nhũng và những hành vi tham nhũng có thể xảy ra trong hoạt động thanh tra; phân tích cơ sở lý luận, chính trị, pháp lý về phòng, chống tham nhũng trong hoạt động thanh tra và đề xuất bốn nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác này ở nước ta hiện nay. + “Tham khảo mô hình Ngự sử đài thời phong kiến trong việc hoàn thiện tổ chức thanh tra ở Việt Nam” của PGS.TS. Nguyễn Quốc Sửu (8/2021), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật. Cuốn sách tập trung phân tích làm rõ cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn của thiết chế Ngự sử đài; qua đó tác giả đề xuất những kinh nghiệm, những giá trị thực tiễn của thiết chế này đối với việc hoàn thiện tổ chức thanh tra ở Việt Nam hiện nay. - Thứ hai, đề tài nghiên cứu khoa học: + Đề tài cấp Nhà nước “Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước” do Tiến sĩ Trần Đức Lượng làm chủ nhiệm đề tài. Đề tài đã nghiên cứu được những vấn đề cơ bản như: khái niệm, đặc điểm, vai trò, mối quan hệ giữa các thiết chế thanh tra, kiểm tra, giám sát ở Việt Nam. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát ở Việt Nam phù hợp với yêu cầu đổi mới và quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. + Đề tài cấp Bộ “Tổ chức và hoạt động thanh tra, kiểm tra trong các đơn vị sự nghiệp công lập” của TS. Trần Văn Long (2019), Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra. Đề tài làm rõ những vấn đề lý luận về thanh tra, kiểm tra trong các đơn vị sự nghiệp công lập, nhất là những đơn vị lớn về quy mô và quan trọng về tính chất nội dung hoạt động. Đồng thời, làm rõ thực tiễn đặt ra những vấn đề cần phải có cách tiếp cận mới để xem xét, đánh giá cho phù hợp về vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra gắn với QLNN khi bắt đầu xuất hiện những cơ quan, đơn vị không có chức năng QLNN nhưng được giao thực hiện hoạt động thanh tra. Trên cơ sở các quan điểm, đề tài đề xuất các giải pháp khắc phục những bất cập trong thực tiễn tổ 3
chức, hoạt động thanh tra, kiểm tra của các đơn vị sự nghiệp công lập hiện nay. - Thứ ba, luận án Tiến sĩ Luật học: “Giải trình của đối tượng trong hoạt động thanh tra Nhà nước theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam” của tác giả Tạ Quang Duy (2023). Luận án đã làm sáng tỏ hơn các vấn đề lý luận liên quan đến giải trình của đối tượng thanh tra trong hoạt động thanh tra nhà nước; cung cấp bức tranh tổng quan về hoạt động thanh tra và thực hiện pháp luật về giải trình của đối tượng thanh tra trong hoạt động thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành tại tỉnh Quảng Nam; trên cơ sở đó luận án đề xuất các giải pháp tăng cường giải trình của đối tượng thanh tra trong hoạt động thanh tra. - Thứ tư, luận văn Thạc sĩ: + Luận văn “Tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện từ thực tiễn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội” của tác giả Cao Văn Tâm (2016). Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện; đánh giá thực tiễn tại Thanh tra huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội và đưa ra quan điểm, giải pháp hoàn thiện tổ chức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Thanh tra huyện. + Luận văn “Thanh tra cấp huyện - từ thực tiễn huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk” của tác giả Nguyễn Đình Quang (2017). Luận văn đã chỉ ra được lỗ hổng của pháp luật trong tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện; trình bày, đánh giá thực trạng tại Thanh tra huyện Buôn Đôn và kiến nghị sửa đổi hoàn thiện hệ thống pháp luật thanh tra. + Luận văn “Tổ chức và hoạt động của thanh tra nội bộ từ thực tiễn Đại học Quốc gia Hà Nội” của tác giả Vũ Hải Uyên (2018). Luận văn phần nào làm rõ những vấn đề liên quan đến tổ chức, hoạt động thanh tra nội bộ trong đơn vị sự nghiệp công lập; phân tích, đánh giá thực tiễn tổ chức, hoạt động của thanh tra nội bộ tại Đại học Quốc gia Hà Nội; kiến nghị giải pháp nhằm kiện toàn tổ chức và nâng cao hơn nữa hoạt động thanh tra nội bộ trong đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và ở Đại học Quốc gia Hà Nội nói riêng. - Thứ năm, bài viết “Tổ chức và hoạt động thanh tra Nhà nước ở Liên Bang 4
Nga và một số khuyến nghị cho Việt Nam” của tác giả Lưu Hoài Bảo nằm trong Ấn phẩm Thông tin tham khảo số 01/2022 về “Tổ chức và hoạt động thanh tra” đăng tải trên Thư viện Quốc hội. Bài viết đã khái quát được pháp luật và nguyên tắc tổ chức, hoạt động thanh tra Nhà nước ở Liên Bang Nga; thực tiễn tổ chức, hoạt động thanh tra Nhà nước ở Liên Bang Nga; đúc rút một số kinh nghiệm về tổ chức và hoạt động thanh tra cho Việt Nam. Những công trình nghiên cứu trên và một số công trình nghiên cứu khác liên quan đến tổ chức và hoạt động của cơ quan thực hiện chức năng thanh tra thường nghiên cứu ở tầm vĩ mô, mang tính tổng thể, ở không gian, thời gian hoặc lĩnh vực khác nhau. Việc nghiên cứu đề tài “Tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện từ thực tiễn huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh” hiện chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện. * Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu tổ chức và hoạt động thanh tra trên địa bàn huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. - Phạm vi về thời gian: Đề tài nghiên cứu tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn từ năm 2019 - 2023. - Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu pháp luật quy định về tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện và thực trạng tại Thanh tra huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh với tư cách là cơ quan thanh tra theo cấp hành chính. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở hệ thống hóa cơ sở lý luận về tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện; phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ nhằm tìm ra những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân 5
của hạn chế; từ đó kiến nghị giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện trong thời gian tới. * Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện. - Trình bày, phân tích thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn năm 2019 - 2023. - Đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân. - Đề xuất một số giải pháp có tính khả thi dựa trên thực trạng và định hướng phát triển của Nhà nước, địa phương nhằm hoàn thiện tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện nói chung và Thanh tra huyện Đức Thọ nói riêng trong thời gian tới. 5. Phương pháp nghiên cứu * Phương pháp luận: Đề tài thực hiện dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh để luận giải một số vấn đề về tổ chức và hoạt động thanh tra. * Phương pháp hệ thống hóa tài liệu: Phương pháp được sử dụng chủ yếu để nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức, hoạt động của Thanh tra huyện. Đó là hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật (QPPL), sách, giáo trình và các tài liệu khác có liên quan về tổ chức, hoạt động thanh tra. Phương pháp này giúp tác giả có thể sắp xếp tài liệu một cách có hệ thống, làm sáng tỏ vấn đề. * Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: Đây là phương pháp quan trọng được sử dụng để thu thập chính xác dữ liệu thông qua văn bản, tài liệu, báo cáo do Thanh tra huyện Đức Thọ cung cấp. Từ đó, tác giả có cơ sở nhận diện vấn đề. * Phương pháp tổng hợp thống kê, xử lý dữ liệu: Sau khi thu thập được số liệu, tác giả tiến hành sử dụng phương pháp thống kê và xử lý dữ liệu để có cơ sở đưa ra các nhận định, tăng tính thuyết phục cho lập luận. Từ đó, đề xuất các giải pháp cụ thể có tính khả thi giải quyết vấn đề. 6
6. Đóng góp của đề tài * Ý nghĩa về mặt lý luận: Đề tài góp phần củng cố hệ thống pháp luật thanh tra, cung cấp thêm một số kiến thức về mặt lý luận tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện. * Ý nghĩa về mặt thực tiễn: Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn, phát hiện những vấn đề khó khăn, chồng chéo trong tổ chức và hoạt động thanh tra. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức, hoạt động thanh tra góp phần giúp Thanh tra huyện Đức Thọ hoạt động ngày càng hiệu quả, đạt kết quả tốt. Ngoài ra, đề tài có thể là tài liệu có giá trị tham khảo đối với sinh viên ngành Luật - chuyên ngành Thanh tra và một số ngành khác có liên quan. 7. Bố cục đề tài Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung đề tài gồm 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp luật về tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện. Chương 2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện. 7
NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA HUYỆN 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của Thanh tra huyện 1.1.1. Khái niệm Thanh tra huyện Thuật ngữ “thanh tra” xuất phát từ nguồn gốc tiếng Latinh. Ở Việt Nam, thuật ngữ này đã xuất hiện từ lâu và được sử dụng rộng rãi, theo từng giai đoạn lịch sử có nhiều quan điểm khác nhau về thuật ngữ như: Theo tác giả Trần Đức Lượng cho rằng: “Thanh tra là một chức năng thiết yếu của QLNN, là hoạt động kiểm tra, xem xét việc làm của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân; thường được thực hiện bởi một cơ quan chuyên trách theo một trình tự, thủ tục do pháp luật quy định nhằm kết luận đúng, sai, đánh giá ưu điểm, khuyết điểm, phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa, xử lý các vi phạm, góp phần hoàn thiện cơ chế quản lý, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa (XHCN), bảo vệ lợi ích của nhà nước, các quyền, lợi ích hợp pháp của CQ, TC, CN” [6,tr.11]. Theo quan điểm này, thanh tra được xem là một chức năng của Nhà nước dùng để QLNN, được pháp luật quy định rõ quy trình, thủ tục và tiến hành bởi cơ quan chuyên về thanh tra nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, các quyền và lợi ích hợp pháp của CQ, TC, CN. Dưới góc độ pháp lý, Hiến pháp các năm 1946, 1959 thuật ngữ “thanh tra” chưa xuất hiện. Hiến pháp năm 1980 thuật ngữ chính thức được hiến định và xác định như một chức năng của cơ quan QLNN. Đến Hiến pháp các năm 1992, 2013 thì hoạt động thanh tra được gắn liền với các hoạt động QLNN, vừa có chức năng kiểm soát việc thực thi quyền hành pháp, vừa có chức năng phát hiện, xử lý đối với các vi phạm pháp luật (VPPL) trong lĩnh vực QLNN. Điều 1 Pháp lệnh Thanh tra năm 1990 quy định khái niệm thanh tra đến Luật Thanh tra năm 2004, 2010 thay bằng cụm từ “thanh tra nhà nước” nhưng suy cho 8
cùng nội hàm của khái niệm vẫn bao gồm: bản chất thanh tra, mục đích hoạt động thanh tra, nội dung thanh tra, chủ thể tiến hành thanh tra và đối tượng thanh tra. Đến Luật Thanh tra năm 2022 khái niệm thanh tra được quy định rõ trong luật, theo đó, khoản 1 Điều 2 Luật Thanh tra năm 2022 định nghĩa: “Thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan thực hiện chức năng thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của CQ, TC, CN” [3]. Như vậy, thuật ngữ thanh tra ở đây được hiểu theo hai khía cạnh: khía cạnh là một danh từ - thanh tra với tư cách là cơ quan thực hiện chức năng thanh tra; khía cạnh là một động từ - thanh tra là để chỉ hoạt động thanh tra của các cơ quan thực hiện chức năng thanh tra. Thanh tra quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi chung là Thanh tra huyện). Thanh tra huyện thuộc hệ thống cơ quan thanh tra theo cấp hành chính. Theo quy định tại khoản 1 Điều 30 Luật Thanh tra năm 2022 và khoản 1 Điều 4 Thông tư số 02/2023/TT-TTCP ngày 22/12/2023 thì: “Thanh tra huyện là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân (UBND) cấp huyện, giúp UBND cùng cấp QLNN về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; thực hiện nhiệm vụ thanh tra trong phạm vi QLNN của UBND cấp huyện; thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo quy định của pháp luật” [3]. Như vậy, Thanh tra huyện hiện nay được xác định là đơn vị của cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện. 1.1.2. Đặc điểm của Thanh tra huyện Khi bàn về đặc điểm của Thanh tra huyện, chúng ta xét trên hai khía cạnh: i) Thanh tra huyện với tư cách là một CQTT theo cấp hành chính, mang tính quyền lực nhà nước, lúc này về cơ bản Thanh tra huyện có đặc điểm giống với các cơ quan trong bộ máy hành chính nhà nước. ii) Thanh tra huyện với tư cách là một cơ quan chuyên môn thuộc UBND cùng cấp, CQTT trong hệ thống cơ quan thực hiện chức năng thanh tra. Với góc độ này, có thể thấy Thanh tra huyện có một số đặc điểm riêng. Cụ thể như sau: 9
Thứ nhất, tổ chức Thanh tra huyện được tổ chức theo nguyên tắc “song trùng trực thuộc”: với quy định của Luật Thanh tra và các văn bản hướng dẫn thi hành đã thể hiện tổ chức Thanh tra huyện được tổ chức theo nguyên tắc “song trùng trực thuộc”. Nghĩa là theo chiều ngang Thanh tra huyện là cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện, giúp việc cho UBND cấp huyện, chịu sự chỉ đạo, điều hành trực tiếp của Chủ tịch UBND cấp huyện. Mối quan hệ giữa Thanh tra huyện với UBND cấp huyện là mối quan hệ quyền lực - phục tùng. Để đảm bảo hiệu quả hoạt động của mình, Chánh Thanh tra huyện chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước UBND cùng cấp, Chủ tịch UBND cùng cấp trong việc QLNN về công tác thanh tra và thực hiện những công việc được phân công. Cùng với đó, Chủ tịch UBND cấp huyện có trách nhiệm xem xét giải quyết các vấn đề mà Chánh Thanh tra huyện kiến nghị giải quyết và tạo điều kiện, hỗ trợ cho hoạt động của Thanh tra huyện. Nhờ vậy mà cả hai cơ quan hiểu rõ về vai trò, nhiệm vụ của nhau, đảm bảo hiệu quả trong quản lý, điều hành các hoạt động của huyện. Theo chiều dọc Thanh tra tỉnh với Thanh tra huyện là mối quan hệ giữa cấp trên - cấp dưới về công tác chuyên môn, nghiệp vụ của ngành Thanh tra. Theo đó, Thanh tra huyện chịu sự chỉ đạo về công tác thanh tra, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ của Thanh tra tỉnh. Ngược lại, Thanh tra tỉnh thường hỗ trợ, hướng dẫn và trao đổi kinh nghiệm cho Thanh tra huyện (ví dụ như: hướng dẫn Thanh tra huyện xây dựng dự thảo kế hoạch thanh tra để tổng hợp vào kế hoạch thanh tra của tỉnh trình Chủ tịch UBND cấp tỉnh ban hành, hướng dẫn nghiệp vụ thanh tra), đồng thời Thanh tra tỉnh theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch thanh tra của Thanh tra huyện; kiểm tra tính chính xác, hợp pháp các kết luận thanh tra của Thanh tra huyện. Tóm lại, mối quan hệ giữa hai cấp thanh tra không chỉ tạo ra sự đồng bộ, nhất quán, nâng cao chất lượng công tác thanh tra mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ thống thanh tra ngày càng chuyên nghiệp, vững mạnh. Thứ hai, hoạt động của Thanh tra huyện mang bản chất thanh tra hành chính: 10
Theo quy định của Luật hiện hành, Thanh tra huyện là một trong những cơ quan thanh tra theo cấp hành chính và cũng là CQTT thấp nhất trong hệ thống CQTT theo cấp hành chính, có chức năng thanh tra hành chính mà không có chức năng thanh tra chuyên ngành. Với tư cách là cơ quan thực hiện chức năng thanh tra, Thanh tra huyện có nhiệm vụ xem xét, đánh giá việc chấp hành các quy định pháp luật của các đối tượng thuộc quyền quản lý trực tiếp của UBND cấp huyện nhằm ngăn ngừa, phát hiện sai phạm và giúp đối tượng thanh tra thực hiện đúng quy định pháp luật; đồng thời phát hiện những lỗ hổng trong cơ chế, chính sách, từ đó kiến nghị cấp có thẩm quyền có giải pháp khắc phục, nâng cao hiệu quả quản lý của cơ quan QLNN, tạo dựng niềm tin của Nhân dân vào chính quyền. Đối tượng thanh tra của Thanh tra huyện là các CQ, TC, CN thuộc sự quản lý trực tiếp của UBND cấp huyện bao gồm: các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện, UBND cấp xã và tổ chức, cá nhân thuộc sự quản lý trực tiếp của UBND cấp huyện. Như vậy, cơ sở của hoạt động thanh tra hành chính là mối quan hệ trực thuộc giữa chủ thể với đối tượng thanh tra - đây là điểm khác biệt cơ bản với CQTT theo ngành, lĩnh vực; cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành. Bên cạnh đó, hoạt động thanh tra của Thanh tra huyện chủ yếu “hướng vào bên trong” làm trong sạch bộ máy hành chính nhà nước; hướng tới nội dung xem xét, đánh giá việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ và quyền hạn được giao cũng như trách nhiệm và hiệu quả quản lý của bộ máy hành chính nhà nước nên thường có phạm vi thanh tra hẹp. Trong khi đó, hoạt động thanh tra của CQTT theo ngành, lĩnh vực và cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành chủ yếu “hướng ra bên ngoài” kiểm soát hoạt động chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn - kỹ thuật, quy tắc quản lý của CQ, TC, CN thuộc phạm vi quản lý theo ngành, lĩnh vực nên thường có phạm vi thanh tra rộng. Ngoài ra, hoạt động thanh tra hành chính của Thanh tra huyện được tiến hành theo kế hoạch hoặc đột xuất, thông qua Đoàn thanh tra còn hoạt động thanh tra chuyên ngành không chỉ thực hiện theo kế hoạch hoặc đột xuất mà còn được thực hiện thường xuyên và thông qua Đoàn thanh tra chuyên ngành, Thanh tra viên hoặc 11
người được giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành. Mặt khác, Thanh tra huyện không có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính mà chủ yếu áp dụng các biện pháp kỷ luật hành chính theo quy định của pháp luật cán bộ, công chức, viên chức. Đối với chủ thể thanh tra chuyên ngành có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính theo quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính với đa dạng các hình thức. Thứ ba, hoạt động của Thanh tra huyện mang tính quyền lực nhà nước: Được xem là một đặc tính quan trọng của QLNN, tính quyền lực nhà nước của hoạt động thanh tra gắn bó chặt chẽ với tính quyền uy - phục tùng. Thanh tra là một chức năng thiết yếu của QLNN nên thanh tra phải thể hiện như một tác động tích cực nhằm thực hiện quyền lực của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý. Trên thực tế, không một tổ chức cụ thể nào mà không gắn với quyền lực. Trong quá trình thanh tra nói về quyền lực nhà nước cũng có nghĩa là xác định về mặt pháp lý tính chất nhà nước của tổ chức thanh tra. Vì vậy, thanh tra được Nhà nước sử dụng như một công cụ có hiệu quả trong quá trình quản lý và khi nhấn mạnh đến tính quyền lực của tổ chức thanh tra, theo Lênin: “thanh tra mà thiếu quyền lực là thanh tra suông” [20,tr.34]. Tính quyền lực nhà nước của Thanh tra huyện thể hiện ở chỗ: cơ quan có quyền hạn được xác định rõ ràng và khả năng thực hiện những quyền hạn đó một cách hiệu quả, cụ thể như: quyết định tổ chức các cuộc thanh tra theo chương trình, kế hoạch được phê duyệt; có quyền yêu cầu đối tượng thanh tra cung cấp thông tin, tài liệu có liên quan đến nội dung thanh tra, ngược lại đối tượng thanh tra có nghĩa vụ phải tuân thủ như cung cấp thông tin, tài liệu theo yêu cầu, hợp tác trong quá trình thanh tra, không được thực hiện các hành vi đe dọa, trả thù; yêu cầu cấp có thẩm quyền giải quyết đề nghị của thanh tra; yêu cầu truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với những người VPPL; khi cần thiết trực tiếp áp dụng các biện pháp cưỡng chế; kể cả việc chuyển hồ sơ vụ việc VPPL có dấu hiệu của tội phạm sang cơ quan điều tra để xử lý. Trong quá trình thanh tra, tính quyền lực nhà nước được cụ thể hóa thông 12