Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Vấn đề cách viết hoa tên cơ quan, tổ chức trên báo, tạp chí tiếng Việt giai đoạn từ năm 1980 đến nay

Chia sẻ: Tiêu Sở Hà | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:63

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Vấn đề cách viết hoa tên cơ quan, tổ chức trên báo, tạp chí tiếng Việt giai đoạn từ năm 1980 đến nay được thực hiện với mục tiêu nhằm thu thập, tổng hợp những quy định liên quan đến vấn đề chuẩn chính tả tiếng Việt, cũng như những quan điểm, nhận xét của các nhà ngôn ngữ về vấn đề viết hoa tên cơ quan, tổ chức trên sách báo tiếng Việt. Khảo sát thực trạng tình hình viết hoa tên cơ quan, tổ chức trên một số sách báo tiếng Việt. Qua đó tổng kết và đưa ra nhận xét, đồng thời cũng đề xuất một số quan điểm chủ quan mang tính chất cá nhân liên quan đến vấn đề viết hoa tên cơ quan, tổ chức trên sách, báo tiếng Việt hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Vấn đề cách viết hoa tên cơ quan, tổ chức trên báo, tạp chí tiếng Việt giai đoạn từ năm 1980 đến nay

1234579 671 6
12345 6 KHOA KHOA HӐC CѪ BҦN Y Z KHÓA LUҰN TӔT NGHIӊP ĈҤI HӐC CHUYÊN NGÀNH: VĂN HӐC VҨN Ĉӄ CÁCH VIӂT HOA TÊN CѪ QUAN, TӘ CHӬC TRÊN BÁO, TҤP CHÍ TIӂNG VIӊT GIAI ĈOҤN TӮ NĂM 1980 ĈӂN NAY NGUYӈN PHÚ KHÁNH H̵u Giang – 2014
1234579 671 6
12345 6 KHOA KHOA HӐC CѪ BҦN Y Z KHÓA LUҰN TӔT NGHIӊP ĈҤI HӐC CHUYÊN NGÀNH: VĂN HӐC VҨN Ĉӄ CÁCH VIӂT HOA TÊN CѪ QUAN, TӘ CHӬC TRÊN BÁO, TҤP CHÍ TIӂNG VIӊT GIAI ĈOҤN TӮ NĂM 1980 ĈӂN NAY Giáo viên h˱ͣng d̳n: Sinh viên th͹c hi͏n: NGUYӈN THӎ NGӐC ĈIӊP NGUYӈN PHÚ KHÁNH MSSV: 1056010049 Lӟp: Ĉҥi hӑc Ngӳ văn Khóa: 3 H̵u Giang – 2014
MӢ ĈҪU 1. Lí do chӑn ÿӅ tài Ngôn ngӳ là mӝt hӋ thӕng tín hiӋu ÿһc biӋt và quan trӑng cӫa loài ngѭӡi, phѭѫng tiӋn tѭ duy và công cө giao tiӃp xã hӝi. Ngôn ngӳ bao gӗm ngôn ngӳ nói và ngôn ngӳ viӃt. Trong thӡi ÿҥi hiӋn nay, nó là công cө quan trӑng nhҩt cӫa sӵ trao ÿәi văn hóa giӳa các dân tӝc, góp phҫn làm nên bҧn sҳc văn hóa cӫa mӛi dân tӝc trong ÿó có dân tӝc Viêt Nam. Bҩt kǤ hӋ thӕng chӳ viӃt nào trên thӃ giӟi nói chung cǊng nhѭ chӳ viӃt tiӃng ViӋt nói riêng, ÿӅu luôn bao gӗm các quy ÿӏnh, quy tҳc vӅ chính tҧ nhҵm giúp cho mӑi ngѭӡi trong xã hӝi hӑc tұp, giao tiӃp thuұn lӧi. Ĉӗng thӡi viӃt ÿúng chính tҧ sӁ góp phҫn gìn giӳ sӵ trong sáng và thӕng nhҩt cӫa ngôn ngӳ mӛi quӕc gia. Mӝt trong nhӳng mөc tiêu mà công cuӝc “Giӳ gìn sӵ trong sáng cӫa tiӃng ViӋt” hѭӟng tӟi là chuҭn hóa và thӕng nhҩt vӅ mһt chính tҧ, trong ÿó có vҩn ÿӅ viӃt hoa nói chung và viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc nói riêng. Tѭӣng chӯng ÿây là chuyӋn dӇ thӵc hiӋn, nhѭng ÿi vào lý thuyӃt cǊng nhѭ thӵc tiӉn sӱ dөng mӟi thҩy gһp rҩt nhiӅu khó khăn. Chӳ hoa và chính tҧ viӃt hoa ÿѭӧc tao ra nhҵm ÿӕi lұp vӟi chӳ thѭӡng, cách viӃt thông thѭӡng. ViӃt hoa là mӝt sáng tҥo quan trӑng cӫa con ngѭӡi nhҵm làm tăng khҧ năng biӇu ÿҥt cӫa ngôn ngӳ. Trong xu thӃ văn hóa giao tiӃp hiӋn nay, viӋc truyӅn thông trao ÿәi ÿѭӧc thӵc hiӋn chӫ yӃu bҵng văn bҧn, cho nên chính tҧ có xu hѭӟng quan trӑng hѫn phát âm. Vұy mà chính tҧ tiӃng ViӋt nói chung, chính tҧ viӃt hoa nói riêng vүn còn nhiӅu vҩn ÿӅ chѭa thӕng nhҩt. Trong thӡi ÿҥi hӝi nhұp, tiӃng ViӋt dҫn chӭng tӓ là mӝt ngôn ngӳ ÿӝc lұp, ÿӫ bҧn lƭnh ÿӕi ÿҫu vӟi nhӳng tӯ ngӳ ngoҥi lai du nhұp vào nhѭng chính sӵ thiӃu chuҭn mӵc, dӉ dãi trong sӱ dөng tӯ ngӳ và viӃt chính tҧ cӫa ngѭӡi ViӋt dүn ÿӃn nhiӅu lo ngҥi. Tình trҥng bҩt nhҩt vүn còn tӗn tҥi kӇ tӯ khi chӳ quӕc ngӳ xuҩt hiӋn cho ÿӃn nay ÿã làm cho các nhà nghiên cӭu ngôn ngӳ gһp rҩt nhiӅu khó khăn. Trên thӵc tӃ, nhiӅu tài liӋu nghiên cӭu có liên quan ÿӃn vҩn ÿӅ viӃt hoa, cǊng nhѭ hàng loҥt nhӳng công văn, quy ÿӏnh cӫa Bӝ Giáo dөc vӅ chuҭn mӵc, cách thӭc viӃt hoa ÿѭӧc ban hành song ÿi vào thӵc hiӋn vүn còn là vҩn ÿӅ nan giҧi. Có thӇ nói 1
rҵng, viӋc nghiên cӭu vӅ vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc tuy không mӟi nhѭng vүn là ÿӅ tài mang tính thӡi sӵ ÿӕi vӟi giӟi ngôn ngӳ hӑc và ÿһc biӋt là ÿӕi vӟi nhӳng ngѭӡi quan tâm, nghiên cӭu. Ngôn ngӳ là vҩn ÿӅ ÿӝng, luôn biӃn ÿәi theo sӵ tác ÿӝng cӫa xã hӝi. Vì vұy, nhӳng công trình nghiên cӭu vӅ ngôn ngӳ phҧi luôn ÿѭӧc bә sung phát triӇn không ngӯng ÿӇ ÿáp ӭng yêu cҫu cӫa thӡi ÿҥi. Tҩt cҧ lý do trên là ÿӝng lӵc ÿӇ tôi quyӃt ÿӏnh nghiên cӭu ÿӅ tài: “V̭n ÿ͉ cách vi͇t hoa tên c˯ quan, t͝ chͱc trên báo, t̩p chí ti͇ng Vi͏t giai ÿo̩n tͳ năm 1980 ÿ͇n nay”. 2. Lӏch sӱ vҩn ÿӅ ViӃt hoa nói chung và viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc nói riêng là vҩn ÿӅ khá phӭc tҥp, nó phө thuӝc vào thói quen cӫa mӛi ngѭӡi. Và nó cǊng luôn là ÿӅ tài ÿѭӧc nhiӅu nhà nghiên cӭu ngôn ngӳ quan tâm. Lӏch sӱ nghiên cӭu viӃt hoa cho thҩy, tӯ năm 1651 chính tҧ viӃt hoa trong tiӃng ViӋt bҳt ÿҫu hình thành. Trong Sách phép gi̫ng tám ngày cӫa Alexandre De Rhodes in song ngӳ Latin- ViӋt cǊng nhѭ các thѭ tӯ viӃt bҵng chӳ quӕc ngӳ thӡi ҩy cho thҩy: “Ng˱ͥi ta ch͑ vi͇t hoa sau ÿo̩n xu͙ng hàng và chͷ vi͇t hoa ÿ˱ͫc vi͇t th͹c ÿ̯u dòng, còn các câu trong ÿo̩n văn thì vi͇t th˱ͥng ṱt c̫ các chͷ ÿ̯u.” Phҧi ÿӃn tháng 4-1865, khi Gia Ĉӏnh báo – tӡ báo ViӋt ngӳ ÿҫu tiên – ra ÿӡi thì lӕi viӃt hoa mӟi thұt sӵ ÿѭӧc khҷng ÿӏnh. Sau ÿó, do hoàn cҧnh lӏch sӱ nên vҩn ÿӅ nghiên cӭu bӏ gián ÿoҥn. Mãi ÿӃn thұp niên 70 cӫa thӃ kӍ XX thì hӝi nghӏ vӅ chính tҧ, thuұt ngӳ mӟi ÿѭӧc diӉn ra mӝt cách quy mô và liên tөc. Hӝi nghӏ khoa hӑc Chu̱n m͹c hóa chính t̫ và thu̵t ngͷ khoa h͕c do ViӋn Ngôn ngӳ hӑc kӃt hӧp tә chӭc vӟi Trung tâm biên soҥn sách cҧi cách giáo dөc (Bӝ Giáo dөc) ÿã diӉn ra liên tөc tӯ Hà Nӝi (7-1978) vào HuӃ (8-1978) ÿӃn TP. Hӗ Chí Minh (10-1978) rӗi Hà Nӝi (6-1979). Trên cѫ sӣ nhӳng ý kiӃn thҧo luұn qua nhӳng hӝi nghӏ vào ngày 30-11-1980, Thӭ trѭӣng Bӝ Giáo dөc và Ĉào tҥo Võ Thuҫn Nho và Phó Chӫ nhiӋm Ӫy ban Khoa hӑc xã hӝi ViӋt Nam Phҥm Huy Thông kí ban hành M͡t s͙ quy ÿ͓nh v͉ chính t̫ trong sách giáo khoa c̫i cách giáo dͭc (gӑi tҳt là 2
Quy ÿ͓nh 1980). Nhӳng quy ÿӏnh trong văn bҧn này chӍ tұp trung vào mӝt sӕ ÿiӇm xét thҩy cҫn phҧi ÿѭӧc thӕng nhҩt trong ÿó có vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc. Cө thӇ Quy ÿ͓nh 1980 có ÿӅ cұp ÿӃn vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc nhѭ sau: “Các tên riêng khác (tên c˯ quan, t͝ chͱc xã h͡i, v.v…): vi͇t hoa âm ti͇t ÿ̯u, thí dͭ: Ĉ̫ng c͡ng s̫n Vi͏t Nam, B͡ ngo̩i giao, Tr˱ͥng ÿ̩i h͕c bách khoa Hà N͡i”. Ӫy ban Khoa hӑc xã hӝi ViӋt Nam ÿã phӕi hӧp vӟi ViӋn Khoa hӑc giáo dөc, Bӝ Giáo dөc tә chӭc mӝt sӕ cuӝc hӝi thҧo vӅ vҩn ÿӅ chuҭn hóa tiӃng ViӋt và ÿã thành lұp hai hӝi ÿӗng: Hӝi ÿӗng chuҭn hóa chính tҧ do giáo sѭ Phҥm Huy Thông làm chӫ tӏch và Hӝi ÿӗng chuҭn hóa thuұt ngӳ do giáo sѭ NguyӉn Cҧnh Toàn làm chӫ tӏch. KӃt quҧ là quyӃt nghӏ cӫa Hӝi ÿӗng chuҭn hóa chính tҧ và Hӝi ÿӗng chuҭn hóa thuұt ngӳ ÿã ÿѭӧc ban hành ngày 1-7-1983. Trên cѫ sӣ ÿó, ngày 5-3-1984, Bӝ trѭӣng Bӝ Giáo dөc NguyӉn Thӏ Bình ÿã ra quyӃt ÿӏnh sӕ 240-QĈ ban hành Quy ÿ͓nh v͉ chính t̫ ti͇ng Vi͏t và v͉ thu̵t ngͷ ti͇ng Vi͏t áp dөng cho các sách giáo khoa, báo và văn bҧn cӫa ngành giáo dөc (g͕i t̷t là Quy ÿ͓nh 1984). Nhӳng quy ÿӏnh này phҫn lӟn là sӵ khҷng ÿӏnh lҥi nhӳng quy ÿӏnh năm 1980, nhѭng cǊng có phҫn, vӅ chi tiӃt là sӵ ÿiӅu chӍnh lҥi nhӳng quy ÿӏnh ÿó. Bҧn Quy ÿ͓nh 1984 ÿӅ cһp ÿӃn hai trѭӡng hӧp vӅ chính tҧ: nhӳng tӯ tiӃng ViӋt mà thӡi ÿiӇm ÿó chѭa rõ, nhӳng tên riêng không phҧi tiӃng ViӋt. Trong ÿó vҩn ÿӅ vӅ cách viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc có nêu: “Ĉ͙i vͣi tên t͝ chͱc, c˯ quan, ch͑ vi͇t hoa chͷ cái ÿ̯u cͯa âm ti͇t ÿ̯u trong t͝ hͫp dùng làm tên”. Thұt ra ÿây là sӵ lһp lҥi cӫa bҧn Quy ÿ͓nh 1980. Sau khi hai bҧn quy ÿӏnh trên ra ÿӡi vҩn ÿӅ viӃt hoa dҫn ÿѭӧc cҧi thiӋn trong mӝt sӕ sách, báo tiӃng ViӋt. Mһc dù vұy, vүn còn khá nhiӅu bҩt cұp. Quy ÿӏnh ra ÿӡi rҩt cҫn thiӃt trong khi nhà nѭӟc chѭa có quy ÿӏnh vӅ chuҭn hóa viӃt hoa trong tiӃng ViӋt và ÿӇ bҧo ÿҧm có sӵ thӕng nhҩt vӅ viӃt hoa trong văn bҧn cӫa Chính phӫ và Văn phòng Chính phӫ mӝt cách thuұn lӧi. Theo ÿӅ nghӏ cӫa Vө trѭӣng Vө Hành chính Văn phòng Chính phӫ ngày 22 – 11 – 1998 Bӝ trѭӣng, Chӫ nhiӋm Văn phòng Chính phӫ ra Quy ÿ͓nh t̩m thͥi v͉ vi͇t hoa trong văn b̫n cͯa Chính phͯ và Văn phòng Chính phͯ kèm theo QuyӃt ÿӏnh sӕ 09/1998/QĈ – VPCP. Trong bҧn quy ÿӏnh này, có nêu rõ vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc xã hӝi cө thӇ là: 3
“Tên riêng các c˯ quan Trung ˱˯ng Ĉ̫ng, t͝ chͱc xã h͡i: vi͇t hoa chͷ cái ÿ̯u cͯa các tͳ t̩o thành tên riêng nh˱ trong Ĉi͉u l͏, các văn ki͏n cͯa Ĉ̫ng C͡ng s̫n Vi͏t Nam. […] “Tên riêng cͯa các c˯ quan Nhà n˱ͣc, Qu͙c h͡i và Chính phͯ: vi͇t hoa chͷ cái ÿ̯u cͯa âm ti͇t ÿ̯u tiên và các âm ti͇t ch͑ chͱc năng t̩o thành tên riêng cͯa các c˯ quan nh˱ ÿã vi͇t trong Hi͇n pháp, các B͡ lu̵t và các văn b̫n cͯa Qu͙c h͡i n˱ͣc C͡ng hòa xã h͡i chͯ nghƭa Vi͏t Nam”. […] “Tên riêng cͯa các t͝ chͱc xã h͡i: vi͇t hoa chͷ cái ÿ̯u cͯa âm ti͇t thͱ nh̭t và cͯa các âm ti͇t ch͑ tính ch̭t, chͱc năng, nhi͏m vͭ t̩o thành tên riêng cͯa t͝ chͱc ÿó”. Tuy nhiên ĈiӅu 10 cӫa quy ÿӏnh này cǊng nêu rõ: “Quy ÿ͓nh này có tính ch̭t t̩m thͥi s͵ dͭng n͡i b͡ ÿ͋ ÿáp ͱng vͣi yêu c̯u công tác so̩n th̫o văn b̫n cͯa Chính phͯ và Văn phòng Chính phͯ. Trong quá trình th͹c hi͏n sͅ nghiên cͱu s͵a ÿ͝i, b͝ sung hoàn thi͏n phù hͫp vͣi ngôn ngͷ Vi͏t Nam hi͏n ÿ̩i” ĈӃn năm 2002, chúng ta lҥi có Quy ÿ͓nh t̩m thͥi v͉ chính t̫ trong sách giáo khoa mͣi. Ngày 13 – 3 – 2003, bҧn Quy ÿ͓nh t̩m thͥi v͉ vi͇t hoa tên riêng trong sách giáo khoa ban hành kèm theo QuyӃt ÿӏnh sӕ 07/2003/QĈ – BGD&ĈT do Bӝ trѭӣng Bӝ Giáo dөc và Ĉào tҥo kí. Bҧn Quy ÿӏnh này ÿѭӧc sӱ dөng trong viӋc biên soҥn, biên tұp sách giáo khoa viӃt theo chѭѫng trình các môn hӑc ӣ tiӇu hӑc, trung hӑc cѫ sӣ, trung hӑc phә thông. Bҧn Quy ÿӏnh năm 2003 này có ÿӅ cһp ÿӃn vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc vӟi nӝi dung chӫ yӃu: “ Tên c˯ quan, t͝ chͱc, ÿoàn th͋: Vi͇t hoa chͷ cái ÿ̯u cͯa âm ti͇t ÿ̯u tiên và các âm ti͇t ÿ̯u cͯa các b͡ ph̵n t̩o thành tên riêng.” Tháng 6 – 2006, Bӝ Nӝi vө lҥi ÿѭa ra mӝt D͹ th̫o vӅ Quy ÿ͓nh v͉ vi͇t hoa và phiên chuy͋n ti͇ng n˱ͣc ngoài trong văn b̫n tiӃng ViӋt nhҵm dùng nó trong ÿӏa hҥt hành chính. Bên cҥnh hàng loҥt nhӳng văn bҧn quy ÿӏnh vӅ cách viӃt hoa nói chung và viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc nói riêng cӫa cѫ quan nhà nѭӟc ÿѭӧc ban hành thì 4
nhӳng nhà nghiên cӭu ngôn ngӳ cǊng ÿã có nhӳng vӅ vҩn ÿӅ này và có nhiӅu ý kiӃn khác nhau xung quanh nó. Trong quyӇn C˯ sͧ ngôn ngͷ h͕c và ti͇ng Vi͏t, Mai Ngӑc Chӯ có ÿӅ cһp ÿӃn vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc: “ M͡t v̭n ÿ͉ khác không liên quan ÿ͇n ngͷ âm nh˱ng cǊng n̹m trong ph̩m vi chính t̫ là cách vi͇t hoa tùy ti͏n. […] - Vi͇t hoa tên c˯ quan, t͝ chͱc, xí nghi͏p: B͡ Giao thông V̵n t̫i, b͡ Giao thông v̵n t̫i hay B͡ giao thông v̵n t̫i? Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c T͝ng hͫp Hà N͡i, tr˱ͥng ÿ̩i h͕c T͝ng hͫp Hà N͡i hay Tr˱ͥng ÿ̩i h͕c T͝ng hͫp Hà N͡i?” [4; tr. 123]. Và tác giҧ ÿѭa ra ý kiӃn: “ tên c˯ quan, t͝ chͱc: ch͑ vi͇t hoa âm ti͇t ÿ̯u trong t͝ hͫp tͳ dùng làm tên, ví dͭ: Ĉ̫ng c͡ng s̫n Vi͏t Nam, Tr˱ͥng ÿ̩i h͕c bách khoa Hà N͡i, ͮy ban b̫o v͏ bà ḿ tr̓ em.” [4; tr. 125]. Tác giҧ NguyӉn ThiӋn Giáp thì nói khá nhiӅu vӅ vҩn ÿӅ viӃt hoa trong ÿó có viӃt hoa tên cѫ quan tә chӭc, trong quyӇn Tͳ v͹ng h͕c ti͇ng Vi͏t ông viӃt: “Tên riêng ch͑ các t͝ chͱc xã h͡i cǊng ch˱a ÿ˱ͫc quan ni͏m th͙ng nh̭t v͉ các thành t͙ và cách vi͇t cͯa chúng. H͡i d͛ng Chu̱n hoá Chính t̫ và Thu̵t ngͷ năm 1983 quy ÿ͓nh: Tên t͝ chͱc, c˯ quan ch͑ vi͇t hoa âm ti͇t ÿ̯u trong t͝ hͫp tͳ dùng làm tên. Ví dͭ: Tr˱ͥng ÿ̩i h͕c bách khoa Hà N͡i Trong th͹c t͇, chúng ta còn g̿p nhͷng d̩ng nh˱: • Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c bách khoa Hà N͡i • Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Bách Khoa Hà N͡i • tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c bách khoa Hà N͡i • tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Bách khoa Hà N͡i • ... Ĉ͙i t˱ͫng bi͋u th͓ cͯa nhân danh và ÿ͓a danh là nhͷng cá nhân, cá th͋ riêng bi͏t, còn ÿ͙i t˱ͫng bi͋u th͓ cͯa nhͷng tên g͕i c˯ quan, t͝ chͱc xã h͡i tuy cǊng là nhͷng th͹c th͋ nh˱ng ch͑ t͛n t̩i vͣi t˱ cách là nhͷng cá th͋ trong t˱ duy, cho nên nhͷng ý ni͏m ÿ˱ͫc dùng trong tên ch͑ c˯ quan, t͝ chͱc xã h͡i có vai trò 5
quan tr͕ng trong vi͏c nh̵n di͏n, phân bi͏t cá th͋ này vͣi cá th͋ khác. Trong khi các ý ni͏m ÿ˱ͫc dùng trong nhân danh, ÿ͓a danh ch͑ b͝ sung thêm s̷c thái bi͋u c̫m, ho̿c văn hoá chͱ không th͋ căn cͱ vào ÿó ÿ͋ nh̵n di͏n ÿ͙i t˱ͫng. M͡t ng˱ͥi x̭u xí v̳n có th͋ ÿ̿t tên là Mƭ, m͡t ng˱ͥi tham lam, ích k͑ v̳n có th͋ ÿ̿t tên là Th̫o. Ý nghƭa cͯa các tͳ ngͷ trong tên riêng ch͑ c˯ quan, t͝ chͱc xã h͡i v͉ c˯ b̫n v̭n gi͙ng ý nghƭa cͯa chúng trong khi s͵ dͭng t͹ do. Các tͳ ngͷ ch͑ g̷n k͇t vͣi nhau ÿ͋ t̩o thành m͡t tên g͕i c͙ ÿ͓nh mà thôi. Do ÿó, y͇u t͙ ÿ̯u tiên trong tên g͕i ch͑ c˯ quan, t͝ chͱc xã h͡i là nhͷng y͇u t͙ ch͑ lo̩i ÿ˯n v͓, nh˱:b͡, cͭc, vͭ, vi͏n, ÿ̫ng, ÿoàn, h͡i, uͽ ban, m̿t tr̵n, ban, tr˱ͥng,... Nhͷng y͇u t͙ khác có giá tr͓ h̩n ch͇ v͉ m̿t tính ch̭t, chͱc năng, nhi͏m vͭ, ÿ͓a ÿi͋m,... Ṱt c̫ các y͇u t͙ ̭y ÿ͉u có giá tr͓ nh˱ nhau trong vi͏c phân bi͏t và nh̵n di͏n ÿ͙i t˱ͫng nên m͟i chͷ cái ÿ̯u cͯa m͟i tͳ ngͷ th͋ hi͏n nhͷng ý ni͏m ̭y ÿ͉u nên vi͇t hoa. Nh˱ th͇, d̩ng ÿ̯y ÿͯ cͯa tên g͕i ph̫i là: Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Bách khoa Hà N͡i. Trong ngͷ c̫nh nh̭t ÿ͓nh, có th͋ t͑nh l˱ͫc thành Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Bách khoa, Tr˱ͥng Bách khoa, Bách khoa”. [7; tr. 330 – 333]. Trong quyӇn Ti͇ng Vi͏t th͹c hành cӫa ba tác giҧ Bùi Minh Toán, Lê A và Ĉӛ ViӋt Hùng thì các tác giҧ có ý kiӃn: “Cùng m͡t tên t͝ chͱc, c˯ quan cǊng t͛n t̩i nhͷng cách vi͇t khác nhau: Tr˱ͥng ÿ̩i h͕c bách khoa Hà N͡i, Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Bách khoa Hà N͡i, Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c bách khoa Hà N͡i v.v…”. [13; tr. 233]. Cҧ ba tác giҧ cho rҵng ÿӇ có thӇ khҳc phөc ÿѭӧc tình trҥng trên thì cҫn phҧi có mӝt sӵ nghiên cӭu triӋt ÿӇ. Tác giҧ cǊng dӵa theo nӝi dung QuyӃt ÿӏnh 240/QĈ ngày 5 – 3 – 1984 cӫa Bӝ trѭӣng Bӝ giáo dөc: “ Tên c˯ quan, t͝ chͱc: ch͑ vi͇t hoa âm ti͇t ÿ̯u trong t͝ hͫp dùng làm tên”. [13; tr. 233]. CǊng trong quyӇn này, tác giҧ ÿã in toàn văn hai bҧn Quy ÿӏnh ÿó là Quy ÿ͓nh v͉ chính t̫ ti͇ng Vi͏t và v͉ thu̵t ngͷ ti͇ng Vi͏t (Quy ÿ͓nh 1984) và M͡t s͙ quy ÿ͓nh v͉ chính t̫ trong sách giáo khoa c̫i cách giáo dͭc. Qua ÿó chúng ta có thӇ thҩy rҵng tình hình chính tҧ nói chung và vҩn ÿӅ viӃt hoa nói riêng trong ÿó có vҩn ÿӅ vӅ cách viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc luôn ÿѭӧc các các nhà nghiên cӭu ngôn ngӳ quan tâm. Tác giҧ Phúc Ĉѭӡng trong bài viӃt Vi͇t hoa: m͡t chuy͏n không ÿ˯n gi̫n ÿѭӧc ÿăng trên tҥp chí Tài hoa trҿ ÿã kӃt luұn: “Dù mu͙n dù không, vi͏c chu̱n hóa chính t̫ ti͇ng Vi͏t cǊng ph̫i ÿ˱ͫc xúc ti͇n ÿ͋ ÿ̩t 6
ÿ͇n s͹ nh̭t trí cao d͹a trên c˯ sͧ khoa h͕c. Vi͏c này sͅ thu̵n lͫi n͇u các chu̳n m͹c ngôn ngͷ khác cͯa ti͇ng Vi͏t ÿ˱ͫc xác ÿ͓nh m͡t cách vͷng ch̷c. Riêng quy cách vi͇t hoa, mu͙n kh̷c phͭc tình tr̩ng r͙i r̷m nh˱ hi͏n nay, cǊng c̯n ph̫i d͹a trên nhi͉u thành qu̫ kh̫o sát và nghiên cͱu th̵t tri͏t ÿ͋.”. 3. Mөc ÿích nghiên cӭu Chúng tôi thӵc hiӋn ÿӅ tài V̭n ÿ͉ v͉ cách vi͇t hoa tên c˯ quan, t͝ chͱc trên sách báo ti͇ng Vi͏t trѭӟc tiên là nhҵm mөc ÿích thu thұp, tәng hӧp nhӳng quy ÿӏnh liên quan ÿӃn vҩn ÿӅ chuҭn chính tҧ tiӃng ViӋt, cǊng nhѭ nhӳng quan ÿiӇm, nhұn xét cӫa các nhà ngôn ngӳ vӅ vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc trên sách báo tiӃng ViӋt. Bên cҥnh ÿó, chúng tôi thӵc hiӋn ÿӅ tài này nhҵm khҧo sát thӵc trҥng tình hình viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc trên mӝt sӕ sách báo tiӃng ViӋt. Qua ÿó tәng kӃt và ÿѭa ra nhұn xét, ÿӗng thӡi cǊng ÿӅ xuҩt mӝt sӕ quan ÿiӇm chӫ quan mang tính chҩt cá nhân liên quan ÿӃn vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc trên sách, báo tiӃng ViӋt hiӋn nay. 4. Phҥm vi nghiên cӭu TiӃng ViӋt rҩt ÿa dҥng phong phú. Ngôn ngӳ nói chung và chính tҧ tiӃng ViӋt nói riêng vүn còn tӗn tҥi nhiӅu vҩn ÿӅ ÿòi hӓi chúng ta phҧi quan tâm, nghiên cӭu. Tuy nhiên, ÿӅ tài cӫa chúng tôi chӍ tұp chung ÿi sâu vào vҩn ÿӅ viӃt hoa mà cө thӇ là vҩn ÿӅ vӅ cách viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc trên mӝt sӕ sách, báo tiӃng ViӋt hiӋn nay. Ӣ ÿӅ tài này, chúng tôi tұp trung nghiên cӭu mӝt sӕ văn bҧn quy ÿӏnh vӅ cách viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc qua các giai ÿoҥn bҳt ÿҫu tӯ năm 1980. Bên cҥnh ÿó, khҧo sát vӅ cách viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc cӫa mӝt sӕ tӡ báo, tҥp chí tiӃng ViӋt bҳt ÿҫu tӯ năm 1980. 7
5. Phѭѫng pháp nghiên cӭu ĈӅ tài: V̭n ÿ͉ v͉ cách vi͇t hoa tên c˯ quan, t͝ chͱc trên sách báo ti͇ng Vi͏t ÿѭӧc chúng tôi nghiên cӭu bҵng nhiӅu phѭѫng pháp kӃt hӧp vӟi nhau. Vì thӃ, phѭѫng pháp chúng tôi sӱ dөng là phѭѫng pháp nghiên cӭu ngôn ngӳ. Trong ÿó cө thӇ chúng tôi ÿã sӱ dөng phѭѫng pháp thӕng kê, phân loҥi và phѭѫng pháp so sánh, ÿӕi chiӃu ÿӇ khҧo sát tình hình. Bên cҥnh ÿó, ÿӇ rút ra nhұn xét có tính nhҩt quán vӅ vҩn ÿӅ nghiên cӭu chúng tôi ÿã vұn dөng kӃt hӧp thao tác phân tích và hӋ thӕng hóa ÿӇ giҧi quyӃt vҩn ÿӅ. 8
CHѬѪNG 1 CHÍNH TҦ VÀ NHӲNG QUY ĈӎNH Vӄ CHUҬN CHÍNH TҦ TIӂNG VIӊT 1.1. CHÍNH TҦ TIӂNG VIӊT 1.1.1. Khái niӋm chính tҧ Sӵ thӕng nhҩt chính tҧ biӇu hiӋn tính thӕng nhҩt cӫa mӝt ngôn ngӳ. Chuҭn chính tҧ, cǊng nhѭ mӑi chuҭn ngôn ngӳ khác, không phҧi là cái nhҩt thành, bҩt biӃn. Có nhӳng chuҭn cǊ ÿã trӣ thành lӛi thӡi, nhѭӡng chӛ cho nhӳng chuҭn mӟi ra ÿӡi hoһc thay thӃ nӃu nó ÿáp ӭng nhu cҫu cӫa ÿӡi sӕng, phù hӧp vӟi sӵ phát triӇn cӫa ngôn ngӳ và ÿѭӧc xã hӝi chҩp nhұn. Chính tҧ tiӃng ViӋt cǊng không nҵm ngoài cái quy luұt ÿó. Có rҩt nhiӅu ý kiӃn xung quanh khái niӋm chính tҧ. Trong quyӇn C˯ sͧ ngôn ngͷ h͕c và ti͇ng Vi͏t, Mai Ngӑc Chӯ viӃt: “Chính t̫ là s͹ chu̱n hóa hình thͱc chͷ vi͇t cͯa ngôn ngͷ. Ĉó là m͡t h͏ th͙ng các quy t̷c v͉ cách vi͇t các âm v͓, âm ti͇t, tͳ, cách dùng các ḓu câu, l͙i vi͇t hoa…” [4; tr. 125]. CǊng trong Giáo trình C˯ sͧ ngôn ngͷ h͕c và ti͇ng Vi͏t, Bùi Tҩt Tѭѫm lҥi cho rҵng: “Chͷ vi͇t ÿ˱ͫc quy ˱ͣc là chu̱n m͹c g͕i là chính t̫. Chính t̫ là vi͇t ÿúng theo thói quen ghi âm cͯa chͷ vi͇t” [16; tr. 53]. và ông ÿѭa ra nhân ÿӏnh “Chính t̫ là cách vi͇t chͷ ÿ˱ͫc coi là chu̱n, có tính b̷t bu͡c ÿ͙i vͣi toàn th͋ c͡ng ÿ͛ng ngôn ngͷ” [16; tr. 135]. Trong Rèn luy͏n ngôn ngͷ, tác giҧ Phan ThiӅu nhұn ÿinh: “N͇u khi t̩o ra chͷ vi͇t, ng˱ͥi ta b̫o ÿ̫m ÿ˱ͫc m͡t s͹ t˱˯ng ͱng ch̿t chͅ rõ ràng giͷa âm và chͷ, m͟i âm ͱng vͣi m͡t chͷ cái xác ÿ͓nh thì tình hình sͅ ÿ˯n gi̫n r̭t nhi͉u. Nh˱ng, vì nhi͉u nguyên nhân khác nhau, giͷa âm và chͷ không bao giͥ có ÿ˱ͫc t˱˯ng quan m͡t- m͡t lí t˱ͧng ÿó. Trong ti͇ng Vi͏t, ch̻ng h̩n, n͇u ÿ͋ th͋ hi͏n âm “cͥ” ta nh̭t lo̩t dùng chͷ cái c thì ti͏n lͫi nhi͉u. Song, do ch͟ các c͙ ÿ̩o sáng t̩o ra chͷ qu͙c ngͷ là ng˱ͥi ph˱˯ng Tây cho nên chͷ vi͇t ti͇ng ta, khi âm “cͥ” ÿͱng tr˱ͣc e, ê, i thì vi͇t k (ke, kê, ki) chͱ không vi͇t c (ce, cê, ci) nͷa. Ĉó 9
là m͡t ÿi͉u “b̭t hͫp lí”. Tuy nhiên, tͳ tr˱ͣc tͣi nay ÿã vi͇t nh˱ th͇ thành thói quen ph͝ bi͇n r͛i cho nên cách làm ÿó ÿã trͧ thành m͡t quy t̷c mà m͕i ng˱ͥi ph̫i tuân thͯ. Quy t̷c nh˱ th͇ g͕i là quy t̷c chính t̫. M̿t khác, trong chͷ vi͇t còn có nhͷng quy ÿ͓nh khác nͷa nh˱ v͉ cách vi͇t hoa, v͉ cách dùng ḓu ngang n͙i, cách phiên âm ti͇ng n˱ͣc ngoài… cǊng ÿ˱ͫc xem là thu͡c ph̩m vi chính t̫. Nh˱ v̵y, chính t̫ là h͏ th͙ng các chu̱n m͹c ho̿c quy ÿ͓nh trong v̵n dͭng chͷ vi͇t, xác ÿ͓nh: - Cách v̵n dͭng chͷ cái ÿ͋ ghép l̩i thành tͳ, thành câu. - Cách vi͇t chͷ cái trong tͳ, câu không liên quan ÿ͇n s͹ t͝ hͫp chͷ cái.” [11; tr. 53-54]. Tác giҧ kӃt luұn: “ Chính t̫ là nhͷng quy ÿ͓nh mang tính xã h͡i cao, ÿ˱ͫc m͕i ng˱ͥi trong c͡ng ÿ͛ng ch̭p nh̵n, m͕i ng˱ͥi ph̫i tuân thͯ. Nhͷng quy ÿ͓nh ÿó th˱ͥng là nhͷng thói quen trong s͹ v̵n dͭng th͹c ti͍n, nh˱ng cǊng có th͋ do các t͝ chͱc, c˯ quan nhà n˱ͣc có tẖm quy͉n ban hành và ÿ˱ͫc xã h͡i ch̭p nh̵n trong th͹c ti͍n.” [11; tr. 54]. Tác giҧ NguyӉn Quang Ninh lҥi ÿѭa ra khái niӋm chính tҧ nhѭ sau: “Chính t̫ ti͇ng Vi͏t ÿ˱ͫc d͹a trên c˯ sͧ h͏ th͙ng ngͷ âm cͯa chͷ vi͇t (chͷ qu͙c ngͷ). So vͣi m͡t s͙ chͷ vi͇t khác cùng s͵ dͭng chͷ cái La-tinh ÿ͋ ghi âm (nh˱ chͷ Anh, chͷ Pháp…) thì chͷ vi͇t ti͇ng Vi͏t có cách vi͇t sát vͣi phát âm h˯n, chính t̫ gi̫n ti͏n h˯n (do ÿ˱ͫc ch͇ tác sau). Vì th͇, vi͏c luy͏n t̵p vi͇t ÿúng chu̱n chính t̫ ÿ͙i vͣi ng˱ͥi Vi͏t có nhi͉u thu̵n lͫi h˯n. Chính t̫ (chính: ÿúng, t̫: vi͇t) là cách vi͇t ÿúng các quy t̷c ghi âm ti͇t ti͇ng Vi͏t (các nguyên âm, phͭ âm, bán âm và các ḓu thanh…), các quy t̷c v͉ cách vi͇t hoa tên riêng (tên ng˱ͥi, tên ÿ͓a danh, tên các c˯ quan, ÿoàn th͋, t͝ chͱc xã h͡i…), quy t̷c v͉ cách vi͇t các tͳ phiên âm, các thu̵t ngͷ vay m˱ͫn ti͇ng n˱ͣc ngoài…” [9; tr. 116-117]. Trên ÿây có rҩt nhiӅu ý kiӃn vӅ khái niӋm chính tҧ nhѭng ÿiӇm chung nhҩt có thӇ rút ra vӅ khái niӋm chính tҧ là: “ Chính t̫ là cách vi͇t chͷ ÿ˱ͫc coi là chu̱n, có tính b̷t bu͡c ÿ͙i vͣi toàn th͋ c͡ng ÿ͛ng ngôn ngͷ” 10
1.1.2. Ĉһc ÿiӇm cӫa chuҭn chính tҧ Chính tҧ là sӵ chuҭn hóa hình thӭc chӳ viӃt cӫa ngôn ngӳ. Ĉó là mӝt hӋ thӕng các quy tҳc vӅ cách viӃt các âm vӏ, âm tiӃt, tӯ, cách dùng các dҩu câu, lӛi viӃt hoa… Chuҭn chính tҧ có nhӳng ÿһc ÿiӇm sau ÿây: - Tính bҳt buӝc: Ĉây là ÿһc ÿiӇm ÿҫu tiên và gҫn nhѭ mang tính chҩt tuyӋt ÿӕi. Ӣ ÿһc ÿiӇm này, theo C˯ sͧ ngôn ngͷ h͕c và ti͇ng Vi͏t cͯa ba tác gi̫ Mai Ng͕c Chͳ, VǊ Ĉͱc Nghi͏u và Hoàng Tr͕ng Phi͇n thì “Ĉ̿c ÿi͋m này ÿòi h͗i ng˱ͥi vi͇t bao giͥ cǊng ph̫i vi͇t ÿúng chính t̫. Chͷ vi͇t có th͋ ch˱a hͫp lí nh˱ng khi ÿã ÿ˱ͫc thͳa nh̵n là chu̱n chính t̫ thì ng˱ͥi c̯m bút không ÿ˱ͫc t͹ ý vi͇t khác ÿi. Ai cǊng bi͇t vi͇t gh͇, ghen không hͫp lí và ti͇t ki͏m b̹ng g͇, gen nh˱ng ch͑ có cách vi͇t thͱ nh̭t mͣi ÿ˱ͫc coi là ÿúng chính t̫. Vì v̵y nói ÿ͇n chính t̫ là nói ÿ͇n tính ch̭t pháp l͏nh. Trong chính t̫ không có s͹ phân bi͏t hͫp lí – không hͫp lí, hay – dͧ mà ch͑ có s͹ phân bi͏t ÿúng – sai, không l͟i – l͟i. Ĉ͙i vͣi chính t̫ yêu c̯n cao nh̭t là cách vi͇t th͙ng nh̭t trong m͕i văn b̫n, m͕i ng˱ͥi, m͕i ÿ͓a ph˱˯ng.” [4; tr. 121]. - Tính әn ÿӏnh: Khác vӟi các chuҭn ngӳ âm, chuҭn tӯ vӵng, chuҭn ngӳ pháp, chuҭn chính tҧ ít bӏ thay ÿәi do tính chҩt bҳt buӝc gҫn nhѭ tuyӋt ÿӕi cӫa nó. VӅ tính chҩt này, Mai Ngӑc Chӯ nhân ÿӏnh: “ Chu̱n chính t̫ có tính ch̭t ͝n ÿ͓nh, tính ch̭t c͙ hͷu khá rõ. S͹ t͛n t̩i nh̭t nh̭t hàng th͇ k͑ cͯa nó ÿã t̩o nên ̭n t˱ͫng v͉ m͡t cái gì “b̭t di b̭t d͓ch”, m͡t tâm lí r̭t b̫o thͯ. Chính vì th͇ m̿c dù bi͇t r̹ng cách vi͇t iên ngh͑ hͫp lí h˯n nh˱ng ÿ͙i vͣi chúng ta nó r̭t “gai m̷t”, khó ch͓u vì trái vͣi cách vi͇t tͳ bao ÿͥi nay. M̿t khác, do tính ch̭t “tr˱ͥng t͛n” này mà chính t̫ th˱ͥng l̩c h̵u so vͣi s͹ phát tri͋n cͯa ngͷ âm. S͹ mâu thu̳n giͷa ngͷ âm “hi͏n ÿ̩i” và chính t̫ “c͙ hͯ” là m͡t trong nhͷng nguyên nhân chính làm cho chính t̫ trͧ nên r̷c r͙i.” [4; tr. 122]. - Tӗn tҥi nhӳng biӃn thӇ: CǊng theo Mai Ngӑc Chӯ: “ Ngͷ âm phát tri͋n, chính t̫ không th͋ giͷ mãi tính ch̭t c͙ hͷu cͯa mình mà d̯n d̯n cǊng có m͡t s͹ bi͇n ÿ͡ng 11
nh̭t ÿ͓nh. Do ÿó, bên c̩nh chu̱n m͹c chính t̫ hi͏n có l̩i xṷt hi͏n m͡t cách vi͇t mͣi t͛n t̩i song song vͣi nó, ví dͭ: “pẖm zá”, “anh zǊng” bên c̩nh “pẖm giá”, “anh dǊng”, “trau d͛i” bên c̩nh “trau gi͛i”, “dòng n˱ͣc” bên c̩nh “giòng n˱ͣc”, v.v… tình tr̩ng có nhi͉u cách vi͇t nh˱ v̵y ÿòi h͗i ph̫i ti͇n hành chu̱n hóa chính t̫.” [4; tr. 122]. Bên cҥnh ba ÿһc ÿiӇm chính cӫa chuҭn chính tҧ, thì chính tҧ tiӃng ViӋt còn mӝt sӕ ÿһc ÿiӇm khác. TiӃng ViӋt là ngôn ngӳ phân tiӃt tính: các âm tiӃt ÿѭӧc tách bҥch rõ ràng trong dòng lӡi nói. Vì thӃ, khi viӃt, các chӳ biӇu thӏ âm tiӃt ÿѭӧc viӃt rӡi, cách biӋt nhau. Ví dө: Trăm năm trong cõi ng˱ͥi ta (6 âm ti͇t) Chͷ tài chͷ m͏nh khéo là ghét nhau. (8 âm ti͇t) Mӛi âm tiӃt tiӃng ViӋt ÿӅu mang mӝt thanh ÿiӋu nhҩt ÿӏnh (tiӃng ViӋt có 6 thanh). Khi viӃt chӳ, phҧi ÿánh dҩu ghi âm ÿiӋu lên âm chính (hoһc bӝ phұn chính, ÿӕi vӟi âm chính là nguyên âm ÿôi) cӫa âm tiӃt. 1.1.3. Tình hình chính tҧ tiӃng ViӋt Trong chӳ viӃt và chính tҧ cӫa ta hiӋn nay vүn ÿang có mӝt sӕ mһt hҥn chӃ nhҩt ÿӏnh, trong ÿó có vҩn ÿӅ vӅ cách viӃt hoa. Trong quyӇn C˯ sͧ ngôn ngͷ h͕c và ti͇ng Vi͏t, Mai Ngӑc Chӯ viӃt: “M͡t tình hình ÿáng quan tâm nͷa là cách vi͇t không th͙ng nh̭t ÿ͙i vͣi nhͷng âm ti͇t khó xác ÿ͓nh m͡t chu̱n m͹c phát âm cͭ th͋, tͱc là nhͷng ti͇ng ch˱a có cách phát âm ͝n ÿ͓nh và nhͷng ti͇ng có ÿ͇n vài ba bi͇n th͋ phát âm ÿ͓a ph˱˯ng khác nhau, ví dͭ: tr˱ng/ch˱ng bày, cay xè/sè, công sá/xá, b̫y/ḇy, giàu/gi̯u, l͑nh/lãnh, th̵t/th͹c/thi͏t, nh̭t/nhͱt,… M͡t v̭n ÿ͉ khác không liên quan ÿ͇n ngͷ âm nh˱ng cǊng n̹m trong ph̩m vi chính t̫ là cách vi͇t hoa tùy ti͏n. - Vi͇t hoa tên ng˱ͥi: Phan VǊ Di͍m H̹ng, Phan vǊ di͍m H̹ng, hay Phan vǊ Di͍m H̹ng ? 12
- Vi͇t hoa tên ÿ̭t: H̫i Phòng hay H̫i phòng, Kiên Giang hay Kiên giang ? - Vi͇t hoa tên các c˯ quan, t͝ chͱc, xí nghi͏p: B͡ Giao thông V̵n t̫i, b͡ Giao thông v̵n t̫i hay B͡ giao thông v̵n t̫i ? Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c T͝ng hͫp Hà N͡i, tr˱ͥng ÿ̩i h͕c T͝ng hͫp Hà N͡i hay Tr˱ͥng ÿ̩i h͕c T͝ng hͫp Hà N͡i ?” [4; tr. 123]. Bên cҥnh ÿó cǊng còn nhiӅu bҩt hӧp lí nhѭ: cách dùng các tên riêng nѭӟc ngoài cǊng chѭa ÿѭӧc thӕng nhҩt, cách dùng dҩu nӕi trong tiӃng ViӋt cǊng còn nhiӅu hҥn chӃ, cách phiên âm khi vay mѭӧn các tӯ nѭӟc ngoài cǊng có khác biӋt ÿáng kӇ. ViӃt hoa là mӝt nӝi dung khá quan trӑng cӫa chính tҧ tiӃng ViӋt. Qua chính tҧ viӃt hoa, chӳ viӃt tăng thêm khҧ năng giá trӏ khu biӋt. Quy tҳc viӃt hoa cӫa chӳ quӕc ngӳ trên cѫ sӣ ÿӕi lұp giӳa viӃt hoa/ viӃt thѭӡng dүn ÿӃn mӝt loҥt ý nghƭa: viӃt hoa vӅ mһt cú pháp, viӃt hoa tên riêng (phân biӋt vӟi tên chung), viӃt hoa tu tӯ. ViӃt hoa cú pháp là lӕi viӃt hoa bҳt ÿҫu cӫa câu, cǊng có thӇ tiӃp sau ngay dҩu kӃt thúc câu nhҵm phân ÿoҥn vӅ cú pháp và cǊng là phân ÿoҥn tѭ tѭӣng. Cách viӃt hoa vӅ mһt cú pháp có tính әn ÿӏnh, thӕng nhҩt, trӣ thành chuҭn chung cӫa chính tҧ tiӃng ViӋt. Tên riêng gӗm nhӳng tӯ (danh tӯ riêng), tә hӧp tӯ chӍ mӝt cá thӇ ngѭӡi, mӝt vùng ÿҩt, mӝt ÿѫn vӏ hành chính, mӝt tә chӭc, mӝt sӵ kiӋn, v.v… ViӃt hoa tên riêng gӗm tên ngѭӡi, ÿӏa danh, ÿѫn vӏ hành chính, tә chӭc, v.v… Cho ÿӃn nay, cách viӃt hoa tên riêng chѭa әn ÿӏnh, không có sӵ thӕng nhҩt. Vӟi các tên riêng gӗm nhiӅu âm tiӃt (tӭc tә hӧp gӗm nhiӅu tӯ) hiӋn ÿang tӗn tҥi nhiӅu cách viӃt, thұm chí rҩt tùy tiӋn. ViӃt hoa tu tӯ là lӕi viӃt hoa mang sҳc thái biӇu cҧm, là cách viӃt muӕn riêng hóa cái chung nào ÿó mӝt cách có chӫ ý. Cách viӃt hoa tu tӯ cǊng chѭa có chuҭn mӵc rõ ràng; nhiӅu trѭӡng hӧp còn mang tính chҩt riêng cӫa cá nhân ngѭӡi viӃt. 13
1.2. NHӲNG QUY ĈӎNH Vӄ CÁCH VIӂT HOA TÊN CѪ QUAN, TӘ CHӬC Sau ÿây chúng tôi sӁ trình bày mӝt sӕ quy ÿӏnh vӅ chuҭn chính tҧ tiӃng ViӋt. Nhѭng chӍ liên quan ÿӃn vҩn ÿӅ viӃt hoa tên cѫ quan, tә chӭc ÿѭӧc ban hành qua các giai ÿoҥn khác nhau tӯ năm 1980 ÿӃn nay. `1.2.1. Quy ÿӏnh năm 1980 MӜT SӔ QUY ĈӎNH Vӄ CHÍNH TҦ TRONG SÁCH GIÁO KHOA CҦI CÁCH GIÁO DӨC Trên cѫ sӣ nhӳng ý kiӃn thҧo luұn qua các hӝi nghӏ vӅ chính tҧ, thuұt ngӳ trong nhӳng năm 1978 và 1979 và sӵ chuҭn bӏ cӫa ViӋn ngôn ngӳ hӑc thuӝc Ӫy ban khoa hӑc xã hӝi ViӋt Nam và Trung tâm biên soҥn sách cҧi cách giáo dөc thuӝc Bӝ giáo dөc qua M͡t s͙ quy ÿ͓nh v͉ chính t̫ ÿӇ kӏp thӡi thӕng nhҩt chính tҧ trong sách giáo khoa cҧi cách giáo dөc ÿang ÿѭӧc khҭn trѭѫng biên soҥn. Nhӳng quy ÿӏnh này chӍ tұp trung vào mӝt sӕ ÿiӇm xét thҩy cҫn phҧi ÿѭӧc thӕng nhҩt. Trong khi chӡ ÿӧi quyӃt ÿӏnh chính thӭc cӫa Nhà nѭӟc vӅ chuҭn chính tҧ, nhӳng quy ÿӏnh này ÿѭӧc thӵc hiӋn trong sách cҧi cách giáo dөc có nhiӋm vө hѭӟng dүn cách thӵc hiӋn cө thӇ. I – NGUYÊN TҲC CHUNG VӅ cách ghi tiӃng ViӋt, tôn trӑng nhӳng chuҭn chính tҧ ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh và ÿѭӧc phҧn ánh vӅ cѫ bҧn trong Tͳ ÿi͋n chính t̫ ph͝ thông (ViӋn văn hӑc xuҩt bҧn 1963). Trong nhӳng trѭӡng hӧp hiӋn nay chính tҧ chѭa nhҩt trí (chӫ yӃu vӅ cách viӃt các ÿѫn vӏ tӯ, nhҩt là tên riêng) thì chӑn làm chuҭn cách viӃt tѭѫng ÿӕi ÿѫn giҧn và dӇ thӕng nhҩt hѫn cҧ. Cách viӃt ÿó cӕ gҳng bҧo ÿҧm sӵ nhҩt quán cӫa tiӃng ViӋt trong tӯ ngӳ quy ÿӏnh và giӳa các quy ÿӏnh vӟi nhau, nhѭng khi thӵc hiӋn thì vұn dөng thích hӧp trong các hoàn cҧnh cө thӇ và phong cách viӃt khác nhau. 14
II – NHӲNG QUY ĈӎNH CӨ THӆ […] 3. Cách viӃt tên riêng tiӃng ViӋt a) Tên ngѭӡi và tên ÿӏa lí: ViӃt hoa tҩt cҧ các âm tiӃt (con chӳ ÿҫu), thí dө: Tr̯n Qu͙c Tṷn, Tr̯n H˱ng Ĉ̩o, Tôn Th̭t Thuy͇t, Quang Trung, Tú X˱˯ng, Hà N͡i, VǊng Tàu, Bình Tr͓ Thiên. b) Các tên khác (tên cѫ quan, tә chӭc xã hӝi, v.v…): viӃt hoa âm tiӃt ÿҫu, thí dө: Ĉ̫ng c͡ng s̫n Vi͏t Nam, B͡ ngo̩i giao, Tr˱ͥng ÿ̩i h͕c bách khoa Hà N͡i. Ghi chú: - Các tӯ chӍ phѭѫng hѭӟng (ÿông, tây, v.v…) chӍ viӃt hoa khi dùng trong tên riêng ÿӏa lí, thí dө: miӅn tây cӫa Tây Ĉӭc. - Nhӳng tӯ vӕn là tên ÿӏa lí, nӃu ÿã mҩt tính chҩt là tên riêng thì không viӃt hoa, thí dө: mӵc tím, cá rô phi. - Tên chӭc vө, danh hiӋu vinh dӵ, v.v… khi cҫn viӃt hoa ÿӇ biӇu thӏ kính trӑng thì chӍ viӃt hoa âm tiӃt ÿҫu, thí dө: Phó thӫ tѭӟng, Bӝ trѭӣng ngoҥi giao, Anh hùng lao ÿӝng. […] KT BӜ TRѬӢNG KT CHӪ NHIӊM ӪY BAN BӜ GIÁO DӨC KHOA HӐC XÃ HӜI VIӊT NAM Thͱ tr˱ͧng Phó chͯ nhi͏m Ĉã kí: Võ Thuҫn Nho Ĉã kí: Phҥm Huy Thông 1 15
1.2.2. Quy ÿӏnh năm 1984 QUY ĈӎNH Vӄ CHÍNH TҦ TIӂNG VIӊT VÀ Vӄ THUҰT NGӲ TIӂNG VIӊT (Ban hành kèm thoe quy͇t ÿ͓nh 240/QĈ Ngày 5-3-1984 cͯa B͡ giáo dͭc) Ngày 30 tháng 11 năm 1980, Bӝ giáo dөc và Ӫy ban khoa hӑc xã hӝi ÿã ban hành mӝt sӕ quy ÿӏnh vӅ chính tҧ tiӃng ViӋt. Nay, căn cӭ quyӃt ÿӏnh ngày 1-7-1983 cӫa Hӝi ÿӗng chuҭn hóa chính tҧ và Hӝi ÿӗng chuҭn hóa thuұt ngӳ, Bӝ giáo dөc ban hành nhӳng quy ÿӏnh mӟi. Nhӳng quy ÿӏnh này phҫn lӟn là sӵ khҷng ÿӏnh lҥi nhӳng quy ÿӏnh năm 1980 nói trên, nhѭng cǊng có phҫn, vӅ chi tiӃt, là sӵ ÿiӅu chӍnh lҥi nhӳng quy ÿӏnh ÿó. I – QUY ĈӎNH Vӄ CHÍNH TҦ TIӂNG VIӊT Chính tҧ tiӃng ViӋt cҫn ÿѭӧc chuҭn hóa và thӕng nhҩt. ĈӇ cho công viӋc này ÿҥt ÿѭӧc hiӋu quҧ tӕt, phҧi khҭn trѭѫng biên soҥn các loҥi tӯ ÿiӇn chính tҧ. Trong khi chӡ xuҩt bҧn nhӳng sách công cө cҫn thiӃt ÿó, bҧn quy ÿӏnh này ÿӅ ra nhӳng nguyên tҳc chung và mӝt sӕ quy ÿӏnh chӫ yӃu. ViӋc biên soҥn các tӯ ÿiӇn tҩt nhiên phҧi dӵa trên nhӳng nguyên tҳc và quy ÿӏnh này. Bҧn quy ÿӏnh này ÿӅ cұp ÿӃn hai trѭӡng hӧp vӅ chính tҧ: nhӳng tӯ tiӃng ViӋt mà hiӋn nay chuҭn chính tҧ chѭa rõ, nhӳng tên riêng không phҧi tiӃng ViӋt. A – Nguyên tҳc chung 1. Ĉ͙i vͣi nhͷng tͳ ti͇ng Vi͏t mà hi͏n nay chu̱n chính t̫ ch˱a rõ, nên chӑn giҧi pháp chuҭn hóa theo nguyên tҳc chung sau ÿây: a) Tiêu chí cӫa giҧi pháp chuҭn hóa cҫn ÿѭӧc cân nhҳc cho thích hӧp vӟi các trѭӡng hӧp khác nhau (tùy trѭӡng hӧp, có thӇ là tiêu chí vӅ phát âm hay tiêu chí vӅ tӯ nguyên). 16