Luận án Tiến sĩ: Đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:208

Thêm vào BST

Báo xấu

96
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án đã đưa ra khung nghiên cứu bao gồm 5 bước nghiên cứu, trong từng bước lại được chia thành các nội dung đề cập trên các góc độ khác nhau; phân tích đặc điểm của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương, tác giả luận án đã góp phần làm sáng tỏ nội dung đầu tư phát triển, tiêu chí đánh giá tác động của đầu tư phát triển đến đến sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n ---------------- Phan thÞ thu hiÒn §ÇU T¦ PH¸T TRIÓN Tõ NGUåN VèN NG¢N S¸CH §ÞA PH¦¥NG TØNH Hµ NAM CHUY£N NGµNH: kinh tÕ ph¸t triÓn (Kinh tÕ ®Çu t) M· Sè: 62310105 Ngêi híng dÉn khoa häc: PGS.TS. Ph¹m v¨n hïng Hµ néi, n¨m 2015
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, bản luận án "Đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương tỉnh Hà Nam" là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong luận án là trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng và được ghi trong danh mục các tài liệu tham khảo. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Tác giả luận án Phan Thị Thu Hiền
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu tôi đã nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ gia đình, các thầy cô giáo và bạn bè. Lời cảm ơn đầu tiên tôi dành cho gia đình thân yêu! Gia đình là nguồn động viên, khuyến khích tôi hoàn thành tâm nguyện. Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Phạm Văn Hùng. Trong suốt bốn năm qua, thầy đã luôn tận tình hướng dẫn và khuyến khích em hoàn thành luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô giáo, các bạn đồng nghiệp ở khoa Đầu tư - KTQD đã luôn động viên, chia sẻ tài liệu, hỗ trợ công việc, tạo điều kiện cho tôi thực hiện nghiên cứu. Cảm ơn các cơ quan ban ngành, các bạn bè làm việc tại tỉnh Hà Nam đã chia sẻ thông tin và giúp đỡ tôi trong việc thu thập thông tin trong suốt quá trình nghiên cứu! Cảm ơn những người bạn đã luôn luôn động viên, khuyến khích tôi hoàn thành luận án! Tôi rất hạnh phúc khi có các bạn đồng hành cùng tôi trên cuộc đời này. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Tác giả luận án Phan Thị Thu Hiền
iii MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT ............................................ vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG ANH ............................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................... viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ HÌNH VẼ ..........................................................x PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI .................................................................................................6 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài.........................6 1.1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến hoạt động đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ..................................................................6 1.1.2. Khoảng trống nghiên cứu của đề tài luận án ..............................................16 1.2. Khung nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu ........................................18 1.2.1. Khung nghiên cứu.......................................................................................18 1.2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................20 Tổng kết chương 1 ...................................................................................................24 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG ......................................................................25 2.1. Đầu tư phát triển .........................................................................................25 2.1.1. Khái niệm đầu tư phát triển ........................................................................25 2.1.2. Đặc điểm của đầu tư phát triển ...................................................................27 2.2. Ngân sách địa phương: .................................................................................28 2.2.1. Khái niệm ngân sách địa phương ...............................................................28 2.2.2. Nguồn hình thành ngân sách địa phương ...................................................29 2.3 Đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương ..............................30 2.3.1 Khái niệm và mục tiêu của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương ..................................................................................................................30 2.3.2. Đặc điểm của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương.........34 2.3.3. Công tác quản lý nhà nước về đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương ..................................................................................................................35
iv 2.3.4. Nội dung đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương cấp tỉnh ...........38 2.3.5. Tác động của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương .........45 2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương cấp tỉnh..............................................................................................50 2.4.1. Các nhân tố khách quan ..............................................................................50 2.4.2. Các nhân tố chủ quan ..................................................................................53 2.5. Kinh nghiệm đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước nói chung ngân sách địa phương nói riêng ...............................................................56 2.5.1. Kinh nghiệm rút ra từ nghiên cứu một số quốc gia ....................................56 2.5.2. Kinh nghiệm đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách nhà nước nói chung, ngân sách địa phương nói riêng từ một số địa phương trong nước. .........58 2.5.3. Một số bài học kinh nghiệm đối với tỉnh Hà Nam. ....................................61 Tổng kết chương 2 ...................................................................................................64 CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG TỈNH HÀ NAM GIAI ĐOẠN 2008-2013 .........65 3.1. Các đặc điểm của Hà Nam ảnh hưởng đến đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương tỉnh Hà Nam ............................................................65 3.1.1. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên khoáng sản của tỉnh Hà Nam ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương ............................65 3.1.2. Tiềm năng kinh tế của tỉnh Hà Nam ...........................................................66 3.2. Tổng quan về hoạt động đầu tư phát triển trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013 .....................................................................................................71 3.2.1. Đầu tư phát triển trên địa bàn tỉnh Hà Nam theo phân cấp quản lý và khoản mục đầu tư ............................................................................................................71 3.2.2. Đầu tư phát triển tỉnh Hà Nam theo ngành kinh tế giai đoạn (2008 - 2013)........71 3.3. Thực trạng đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013 .........................................................73 3.3.1. Tình hình đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008- 2013 ................................................................73 3.3.2. Thực trạng công tác quản lý đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam. .......................................................................89 3.4. Đánh giá tác động của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương đến sự phát triển kinh tế xã hội tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013 ......98 3.4.1 Tác động của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương đến sự phát triển kinh tế xã hội tỉnh Hà Nam...................................................................98
v 3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân chủ yếu của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam. ...............................................114 Tổng kết chương 3 .................................................................................................125 CHƯƠNG 4 QUAN ĐIỂM VÀ CÁC GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG TỈNH HÀ NAM .....................................................................................................126 4.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước, quan điểm và định hướng đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương tỉnh Hà Nam đến năm 2020 ....................126 4.1.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế ảnh hưởng tới đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương đến năm 2020...........................................................126 4.1.2. Quan điểm đối với đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương. ......129 4.1.3. Định hướng đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương .........130 4.1.4 Dự báo nhu cầu vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương của tỉnh Hà Nam đến năm 2020. ........................................................................131 4.2. Một số giải pháp đối với hoạt động đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương tại tỉnh Hà Nam. ....................................................................137 4.2.1. Nâng cao chất lượng công tác lập, thực hiện quy hoạch và kế hoạch đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương ...................................................138 4.2.2. Hoàn thiện, đổi mới tổ chức bộ máy và cán bộ quản lý đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương .......................................................................146 4.2.3. Thay đổi cơ cấu nguồn vốn và cơ cấu đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương ..................................................................................................148 4.2.4. Hoàn thiện công tác quản lý đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương ................................................................................................................152 4.2.5. Tăng cường đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương để thúc đẩy đầu tư xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Hà Nam. ........................157 4.2.6. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương .........................................................................................159 4.3. Một số kiến nghị về đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ...160 Tổng kết chương 4 .................................................................................................162 KẾT LUẬN ............................................................................................................163 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ..........................................165 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................166 PHỤ LỤC ...............................................................................................................176
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Cụm từ viết tắt Từ gốc BQLDA Ban quản lý dự án CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CQĐP Chính quyền địa phương CSHT Cở sở hạ tầng DAĐT Dự án đầu tư DNNN Doanh nghiệp Nhà nước DNTN Doanh nghiệp tư nhân HĐND Hội đồng nhân dân KCHT Kết cấu hạ tầng KCN Khu công nghiệp KHCN Khoa học công nghệ KHĐT Kế hoạch đầu tư KTNN Kiểm toán Nhà nước KTTT Kinh tế thị trường KTXH Kinh tế - xã hội LATS Luận án tiến sỹ NSĐP Ngân sách Địa phương NSNN Ngân sách Nhà nước NSTW Ngân sách Trung ương QLDA Quản lý dự án QLNN Quản lý Nhà nước SXKD Sản xuất kinh doanh TMĐT Tổng mức đầu tư TPKT Thành phần kinh tế THĐT Thực hiện đầu tư TSCĐ Tài sản cố định UBND Ủy ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản
vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Cụm từ Từ gốc Giải nghĩa viết tắt EU European Union. Liên minh Châu Âu FDI Foreign Direct Investment. Đầu tư trực tiếp nước ngoài GDP Gross Domestic Product. Tổng sản phẩm trên địa bàn ICOR Incremental Capital - Output Hệ số gia tăng vốn - sản Ratio. lượng IMF International Monetary Fund. Quỹ tiền tệ quốc tế JICA Japan International Cơ quan hợp tác quốc tế Cooperation Agency Nhật Bản ODA Official Development Hỗ trợ phát triển chính thức Assistance OECD Organization for Economic Các quốc gia thành viên tổ Cooperation and chức hợp tác phát triển kinh Development. tế. PCI Provincial Competitiveness Chỉ số năng lực cạnh tranh Index cấp tỉnh PPP Public-Private Partnership Đối tác công tư VCCI Viet Nam Chamber of Phòng Thương mại và Công Commerce and Industry nghiệp Việt Nam WB World Bank Ngân hàng thế giới WTO World Trade Organization. Tổ chức Thương mại thế giới
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Tổng sản phẩm trên địa bàn và tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013 .........................................................................................68 Bảng 3.2: Quy mô và tỷ trọng vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trong tổng vốn đầu tư phát triển..................................................................74 trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 – 2013 .....................................................74 Bảng 3.3: Tốc độ tăng vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 – 2013 .....................................................75 Bảng 3.4. Đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương theo nguồn vốn đầu tư trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013 ....................................................77 Bảng 3.5: Cơ cấu vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương theo nội dung đầu tư trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013 ..............................81 Bảng 3.6: Tốc độ tăng đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương theo nội dung đầu tư trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013 ..............................82 Bảng 3.7: Số xã có đường ô tô đến trung tâm tại tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 - 2013. ..........................................................................................................................99 Bảng 3.8: Tổng hợp kết quả đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 – 2013 ...................................................100 Bảng 3.9: Tổng hợp số xã có chợ trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013. ......102 Bảng 3.10: Kết quả đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương kết cấu hạ tầng lĩnh vực giáo dục đào tạo trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 - 2013 .......103 Bảng 3.11: Kết quả đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương kết cấu hạ tầng lĩnh vực văn hóa trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 - 2013. ...............103 Bảng 3.12: Kết quả đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương vào lĩnh vực văn hóa trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 - 2013. ..............................104 Bảng 3.13: Tác động của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương đối với xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Hà Nam ...................................107
ix Bảng 3.14: Tác động của đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương đối với thúc đẩy đầu tư từ các nguồn vốn khác.............................................................110 trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 – 2013 ...................................................110 Bảng 3.15: Kết quả đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương vào lĩnh vực y tế trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2009 - 2013. ......................111 Bảng 3.16: Kết quả đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương vào môi trường trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2009 - 2013 ..........................113 Bảng 4.1: Tỷ trọng và tốc độ tăng tỷ trọng vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trong tổng vốn đầu tư phát triển trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013. ......................................................................................................133 Bảng 4.2: Tỷ trọng vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trong tổng vốn đầu tư phát triển trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2014 - 2020 .........134 Trên cơ sở thống kê số liệu về GDP và vốn ĐTPT giai đoạn 2005-2013: ............134 Bảng 4.3: GDP và vốn đầu tư phát triển của tỉnh Hà Nam giai đoạn 2005-2013...135 Bảng 4.5. Dự báo nhu cầu vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương bình quân giai đoạn 2014 - 2020 trên địa bàn tỉnh Hà Nam ......................137 Bảng 4.6: Tổng hợp kế hoạch hóa vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương theo kế hoạch trung hạn .............................................................................145
x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ HÌNH VẼ Biểu đồ: Biểu đồ 3.1: So sánh tốc độ tăng trưởng trung bình của Hà Nam so với các tỉnh khác vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước giai đoạn 2008-2013 .........................68 Biểu đồ 3.2. Xếp hạng chỉ số PCI khu vực đồng bằng sông Hồng năm 2013 ..........69 Biểu đồ 3.3: Cơ cấu vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương giai đoạn 2008-2013. ........................................................................................................78 Biểu đồ 4.1: Tăng trưởng GDP và đầu tư của Hà Nam giai đoạn 2005 - 2013 ......132 Hình vẽ: Hình 1.1: Khung nghiên cứu luận án ........................................................................19 Hình 4.1: Nguồn vốn và cơ cấu vốn đầu tư phát triển từ nguồn vốn ......................148 ngân sách địa phương ..............................................................................................148
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận án Đầu tư phát triển (ĐTPT) từ nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) là một bộ phận quan trọng có tính chất quyết định đến phát triển kinh tế xã hội (KTXH) của một quốc gia, một địa phương ở Việt Nam. Nhưng trong thời gian vừa qua thì ĐTPT từ nguồn vốn NSNN ở Việt Nam hiệu quả còn thấp. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về hiệu quả đầu tư công khẳng định vấn đề này. Mà trong đầu tư công thì ĐTPT từ NSNN là một bộ phận chủ yếu. Nhưng các công trình đã nghiên cứu thì mỗi công trình lại đề cập ở một khía cạnh của ĐTPT từ NSNN. ĐTPT từ nguồn vốn ngân sách địa phương (NSĐP) trong những năm gần đây đã góp phần phát triển kinh tế xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn địa phương theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH), góp phần phát triển kết cấu hạ tầng (KCHT), phát triển khoa học công nghệ (KHCN), thúc đẩy xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, trong những năm qua ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tại các tỉnh, thành phố nói chung Hà Nam nói riêng vẫn còn nhiều bất cập, nguồn vốn ĐTPT từ NSĐP vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn điều tiết từ trung ương, ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP chưa thực sự phát huy vai trò của nó trong chiến lược phát triển KTXH của địa phương. Cho đến nay, chưa có một công trình khoa học bậc tiến sỹ nghiên cứu về vấn đề ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP trên địa bàn tỉnh Hà Nam. Việt Nam có 63 tỉnh, thành phố thì trong đó có khoảng 20 tỉnh, thành phố là có thể chủ động được nguồn vốn đầu tư, không bị phụ thuộc vào vốn ngân sách điều tiết từ trung ương. Còn lại hơn 40 tỉnh trong đó có Hà Nam hàng năm phải nhận sự hỗ trợ đáng kể từ ngân sách trung ương (NSTW) (thu không đủ bù chi). Hà Nam là một tỉnh nghèo mà ĐTPT từ nguồn vốn ngân sách có vai trò vô cùng quan trọng, hàng năm phải phụ thuộc vào nguồn vốn NSTW điều tiết với tỷ lệ khoảng 57% vốn ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP. Vốn ĐTPT còn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu ĐTPT trên địa bàn tỉnh, điều này dẫn đến rất nhiều dự án đầu tư (DAĐT), công trình chậm tiến độ, tạm dừng thi công. Làm thế nào để ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP
2 tỉnh Hà Nam giảm mức độ phụ thuộc vào nguồn vốn NSTW điều tiết, tiến tới nâng cao tính chủ động về nguồn vốn đầu tư cho địa phương. Công tác lập, thực hiện kế hoạch ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP với phương pháp, nội dung chưa phù hợp, chưa khoa học; Việc phân bổ vốn đầu tư giữa các ngành, lĩnh vực còn chưa hợp lý chẳng hạn quá tập trung vào ĐTPT KCHT mà chưa chú trọng vào ĐTPT nguồn nhân lực, KHCN. Làm thế nào để nâng cao chất lượng của công tác lập, thực hiện quy hoạch, kế hoạch ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP, thay đổi cơ cấu nguồn vốn ĐTPT từ NSĐP, hoàn thiện công tác quản lý ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP từ đó tăng cường ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tỉnh Hà Nam? Trước tình hình thực tiễn nêu trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam” làm đề tài luận án tiến sỹ (LATS) của mình với mong muốn góp phần làm sáng tỏ thêm những vấn đề đã đặt ra ở trên. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP của một tỉnh cụ thể (tỉnh Hà Nam) luận án có mục tiêu đưa ra hướng hoàn thiện ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP của tỉnh Hà Nam và của các địa phương có điều kiện tương đồng với tỉnh Hà Nam phù hợp với các điều kiện mới, trong xu hướng phân cấp ngân sách ngày càng mạnh cho các địa phương ở Việt Nam. Mục tiêu cụ thể Để giải quyết mục tiêu chung nhiệm vụ của luận án là: - Hình thành khung lý thuyết nghiên cứu ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP bao gồm: khái niệm; đặc điểm; nội dung ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP; quy trình ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP; các nhân tố ảnh hưởng đến ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP; tác động của ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP đối với sự phát triển KTXH của địa phương. Đây là những cơ sở lý luận quan trọng để đánh giá thực trạng ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP của tỉnh Hà Nam. - Thông qua phân tích, đánh giá thực trạng ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP của
3 tỉnh Hà Nam giai đoạn (2008 - 2013) đánh giá những tác động của ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP đối với sự phát triển KTXH trên địa bàn tỉnh Hà Nam. - Xác định được các hạn chế và nguyên nhân của ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP của tỉnh Hà Nam. - Luận án đưa ra các quan điểm, định hướng về ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tỉnh Hà Nam đến năm 2020. - Luận án đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP ở tỉnh Hà Nam và các địa phương có điều kiện tương đồng với tỉnh Hà Nam. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Để đạt được những mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận án hướng tới đối tượng và xem xét phạm vi nghiên cứu như sau: - Đối tượng nghiên cứu: + Vốn ngân sách địa phương. + Đầu tư phát triển từ nguồn vốn NSĐP. Trong quá trình nghiên cứu về ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP luận án có xem xét mối quan hệ hữu cơ giữa ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP với ĐTPT nói chung trên địa bàn cũng như xem xét quan hệ giữa ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP với sự phát triển KTXH của một địa phương cấp tỉnh. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Tỉnh Hà Nam. + Về khoa học Luận án tập trung nghiên cứu ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP cấp tỉnh. Nguồn vốn NSĐP bao gồm: Nguồn vốn từ NSTW điều tiết cho địa phương và nguồn vốn NSĐP tự tích lũy để đầu tư. Đề tài nghiên cứu ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tại tỉnh Hà Nam. Nghiên cứu cả lý luận và thực tiễn ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP trong đó đi sâu vào nghiên cứu: Nội dung ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP; tác động của ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP đến sự phát triển KTXH của địa phương; các nhân tố ảnh hưởng đến ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP để từ đó tìm ra các giải pháp nhằm tăng cường ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tỉnh Hà Nam.
4 + Về thời gian ∙) Nghiên cứu thực trạng: ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 - 2013 ∙) Nghiên cứu tương lai: ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP đến năm 2020. 4. Đóng góp của đề tài luận án 4.1.Những đóng góp về học thuật và lý luận: - Luận án đã đưa ra khung nghiên cứu bao gồm 5 bước nghiên cứu, trong từng bước lại được chia thành các nội dung đề cập trên các góc độ khác nhau (phương pháp nghiên cứu, công cụ nghiên cứu, nội dung nghiên cứu và các kết quả đạt được). - Phân tích đặc điểm của ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP, tác giả luận án đã góp phần làm sáng tỏ nội dung ĐTPT, tiêu chí đánh giá tác động của ĐTPT đến sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương. 4.2. Những đóng góp mới rút ra từ kết quả nghiên cứu - Áp dụng khung nghiên cứu luận án đã phân tích thực trạng ĐTPT từ nguồn NSĐP trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008 – 2013 luận án đã có những phát hiện như sau: ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tỉnh Hà Nam chưa thật sự phát huy tác dụng mà trong đó nguyên nhân chủ yếu là do công tác lập kế hoạch ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tỉnh Hà Nam còn đưa ra các mục tiêu mang tính tổng hợp nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác nhau kéo theo nội dung lập kế hoạch ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tỉnh Hà Nam không tập trung, dàn trải, không đúng trọng tâm, trọng điểm. Điều này dẫn đến cơ cấu ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP trên địa bàn tỉnh chưa hợp lý quá tập trung vào ĐTPT kết cấu hạ tầng mà chưa chú trọng đầu tư vào những lĩnh vực khác như: khoa học công nghệ, ĐTPT nguồn nhân lực. - Bằng việc sử dụng phương pháp dự báo hồi quy xu thế bình phương nhỏ nhất luận án đã dự báo nhu cầu vốn ĐTPT trên địa bàn tỉnh Hà Nam nói chung và nhu cầu vốn ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP nói riêng trong năm kế hoạch giúp tỉnh Hà Nam có các phương án huy động các nguồn vốn ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP trên địa bàn tỉnh đến năm 2020.
5 - Luận án đã đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP tỉnh Hà Nam trong đó trọng tâm vào thay đổi cơ cấu đầu tư và cơ cấu nguồn vốn ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP được tác giả khái quát thành sơ đồ nguồn vốn và cơ cấu nguồn vốn ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP trong đó nêu rõ có thể có 2 phương án tăng tổng nguồn vốn ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP và có 1 phương án để thay đổi cơ cấu ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP giúp cho địa phương có thể thay đổi cơ cấu nguồn vốn đầu tư, cơ cấu đầu tư theo từng nội dung đầu tư nhằm tăng cường ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP trên địa bàn tỉnh Hà Nam. 5. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung chính của luận án được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Chương 2: Cơ sở khoa học về đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương Chương 3: Thực trạng đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương tỉnh Hà Nam giai đoạn 2008-2013 Chương 4: Quan điểm và các giải pháp nhằm tăng cường đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách địa phương tỉnh Hà Nam
6 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến hoạt động đầu tư phát triển từ nguồn vốn ngân sách nhà nước ĐTPT từ nguồn vốn NSNN nói chung, NSĐP nói riêng là một trong những khoản đầu tư quan trọng và lớn nhất của các địa phương. Nó chiếm một tỷ lệ không nhỏ trong tổng chi ngân sách của mỗi địa phương. ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP không chỉ tác động đến sự tăng trưởng và phát triển KTXH của địa phương mà nó còn ảnh hưởng đến việc sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của địa phương nói riêng, của đất nước nói chung. Chính vì vậy, chính quyền các tỉnh, thành phố luôn rất quan tâm tới hiệu quả của ĐTPT từ nguồn vốn NSĐP và đó cũng là một đề tài mà không ít các tác giả đã từng nghiên cứu. Có thể kể đến một số nghiên cứu điển hình như: 1.1.1.1. Một số công trình nghiên cứu của nước ngoài Các nghiên cứu ngoài nước về đầu tư công và nợ công Đầu tư công có vai trò rất quan trọng không những góp phần ổn định, tăng trưởng kinh tế mà còn giải quyết các vấn đề xã hội. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực đầu tư công cũng chứng minh: Nếu quản lý đầu tư công không hiệu quả sẽ dẫn đến gánh nặng nợ nần và ảnh hưởng đến phát triển bền vững. Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã phân tích thực trạng đầu tư công ở một số quốc gia và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công. Tác giả đã tìm hiểu một số công trình nghiên cứu tiêu biểu ở nước ngoài liên quan đến đề tài luận án: Các tác giả Benedict Clements, Rinan Bhattacharya, và Toan Quoc Nguyen đã có bài phân tích: “External Debt, Public Investment, and Growth in low - income country” - Nợ nước ngoài, đầu tư công và tăng trưởng kinh tế ở các nước có thu nhập thấp (2003) để chứng minh cho vai trò của đầu tư công đối với tăng trưởng
7 phát triển kinh tế và mối quan hệ giữa đầu tư công, nợ nước ngoài và tăng trưởng kinh tế, từ các kết quả nghiên cứu, các tác giả đã tổng quan các lý thuyết liên quan đến vấn đề nghiên cứu, đưa ra các mô hình tăng trưởng, mô hình đầu tư công từ đó định lượng và qua chứng minh thực tế đã phân tích các tác động ở các quốc gia có thu nhập thấp (Togo, Benin, Eritre, Mauritania, Uganda, Bhutan, Ethiopia, Mozambique, Vanuatu, Bolivia, Gambia, The Nepal, Vietnam, Burkina Faso, Ghana, Nicaragua, Yemen, Burundi, Guinea, Niger, Zambia). [126] Đầu tư công không những thể hiện vai trò kinh tế, mà còn có vai trò xã hội. Một trong những vai trò xã hội của đầu tư công là giảm nghèo. Bài viết: “The Role of Public Investment in Poverty Reduction: Theories, Evidences and Methods” - Vai trò của đầu tư công trong giảm nghèo (2006) của các tác giả Edward Anderson, Paolo de Renzio và Stephanie Levy đã đưa ra các lý thuyết và bằng chứng về vai trò của đầu tư công trong giảm nghèo thông qua chứng minh hiệu quả của đầu tư công trong tăng trưởng, sản xuất, giảm nghèo và cân bằng xã hội. Bên cạnh đó các tác giả cũng đề xuất phương pháp thẩm định DAĐT công và phân bổ tối ưu giữa các vùng nhằm đạt được mục tiêu xã hội cao nhất đối với các quốc gia trong từng thời kỳ. [127] Để đánh giá hiệu quả của đầu tư công, các tác giả Era Babla - Norris, Jim Brumby, Annette Kyobe, Za Mills, và Chris Papageorgiou - IMF trong bài viết: “Investing in Public Investment, an Index of Public Investment Efficiency” - Khảo sát đầu tư công, một chỉ tiêu hiệu quả của đầu tư công (2/2011)và đã đề xuất một chỉ số mới khái quát về quy trình quản lý đầu tư công qua bốn giai đoạn khác nhau: Thẩm định dự án, lựa chọn dự án, THĐT và đánh giá đầu tư. Nghiên cứu trên tiến hành khảo sát tại 71 quốc gia, trong đó có 40 quốc gia có thu nhập thấp và 31 quốc gia có thu nhập trung bình. Từ kết quả nghiên cứu đã chỉ ra chỉ số này có thể sử dụng để đánh giá, so sánh các quốc gia có chính sách đầu tư công có điều kiện tương đồng với nhau, điều này phát huy hiệu quả nhất là ở những quốc gia mà chú trọng đến các cải cách trong đầu tư công. Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ ứng dụng khảo sát và đánh giá trên pham vi quốc gia, còn đối với đầu tư công trong phạm vi
8 địa phương thì không đủ điều kiện để ứng dụng toàn bộ (kết quả nghiên cứu cũng chỉ ứng dụng được một số nội dung). [128] Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của công tác quản lý đầu tư công của các quốc gia khác để đưa ra giải pháp quản lý hiệu quả đầu tư công, đặc biệt là đầu tư cho lĩnh vực CSHT. Đã có nhiều nghiên cứu về vấn đề này, trong đó nghiên cứu của Benard Myers và Thomas Laursen về “Public Investment Management in the EU” - Quản trị đầu tư công ở EU (5/2008) đã tổng kết một cách hệ thống về kinh nghiệm quản lý đầu tư công của 10 nước thành viên EU giai đoạn 2000 - 2006, trong đó nghiên cứu tập trung khảo sát kinh nghiệm của 2 nước Anh và Ireland, đây là các quốc gia có nền kinh tế phát triển ở châu Âu. Tuy nhiên, trong thời gian qua các nước dẫn đầu về nợ công trên thế giới lại đều thuộc khối EU. Do đó, từ kinh nghiệm ở các quốc gia này là tài liệu tham khảo có giá trị cao giúp Việt Nam tham khảo và chọn phương pháp quản lý đầu tư công tối ưu. [125] Để đưa ra các giải pháp phân bổ đầu tư công hiệu quả, đặc biệt là đầu tư vào lĩnh vực CSHT, tác giả Angel de la Fuente có bài viết: “Second-best Redistribution through Public Investment: A Characterization, an Empirical Test and an Application to the Case of Spain”- Phân bổ lại tốt nhất lần thứ hai qua đầu tư công: đặc thù, kiểm tra thực tiễn và ứng dụng tại Tây Ban Nha (2003). Từ kết quả nghiên cứu tác giả đã chỉ ra vai trò phân bổ lại của đầu tư công, đồng thời, đưa ra mô hình phân bổ hiệu quả trong đầu tư công vào lĩnh vực CSHT. Nghiên cứu cũng chứng minh điều đó thông qua ứng dụng cụ thể tại Tây Ban Nha và đã rút ra các kết luận như sau: Để tăng hiệu quả đầu tư CSHT theo khu vực ở Tây Ban Nha có thể thực hiện bằng cách chi nhiều hơn cho khu vực giầu, ít hơn cho khu vực nghèo. Đồng thời, tác giả cũng chỉ ra rằng: Phân tích của ông không thể áp dụng cho toàn bộ các quốc gia của EU bởi vì mỗi quốc gia đều có những đặc điểm riêng biệt (như thể chế chính trị, điều kiện tự nhiên, KTXH, cơ chế chính sách). [124] Nghiên cứu về cơ cấu chi đầu tư công trong điều kiện ngân sách hạn chế, bài viết “Fiscal Austerity and Public Investment” - Thắt chặt tài chính và đầu tư công (2011) của Wolfgang Streeck and Daniel Mertens đã thông qua việc chứng minh
9 tình hình đầu tư công của 3 quốc gia: Mỹ, Đức và Thụy Điển giai đoạn(1981-2007). Nghiên cứu đã chỉ ra rằng đầu tư công của các quốc gia này có xu hướng tăng đầu tư công cho phần mềm (tăng đầu tư cho giáo dục, cho nghiên cứu và phát triển, hỗ trợ gia đình và chính sách của thị trường lao động). Từ các kết quả nghiên cứu, các tác giả cũng đưa ra mối quan hệ mật thiết giữa đầu tư công và đầu tư vào phần mềm, trong điều kiện ngân sách hạn hẹp thì cần phải tiến hành đầu tư công như thế nào để đạt hiệu quả cao, hạn chế tình trạng nợ công và thâm hụt NSNN. [129] Nghiên cứu về đầu tư công các nhà nghiên cứu không chỉ quan tâm đến phương pháp quản lý đầu tư công mà còn quan tâm đến việc đánh giá quản lý đầu tư công để từ đó rút ra những hạn chế trong quản lý đầu tư công để có những giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư công. Bài báo: “A Diagnostic Framework for Assessing Public Investment Management” - Một khung chuẩn cho đánh giá quản trị đầu tư công (2010) được thực hiện bởi các tác giả Anard Rajaram, Tuan Minh Le, Nataliya Biletska và Jim Brumby. Nhóm các tác giả đã làm việc tại WB từ năm 2005 đến năm 2007 trong lĩnh vực nghiên cứu về chính sách tài chính cho tăng trưởng và phát triển của các quốc gia. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra được 8 nội dung cơ bản của một hệ thống quản lý đầu tư công tốt: (1) hướng dẫn đầu tư, phát triển dự án và chuẩn bị dự án; (2) thẩm định dự án; (3) tổng quan một cách độc lập thẩm định dự án; (4) lựa chọn dự án và ngân sách; (5) thực hiện dự án; (6) điều chỉnh dự án; (7) tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của dự án; (8) đánh giá dư án. Bên cạnh việc đựa ra phương pháp quản lý đầu tư công tốt nhất, các tác giả đã chỉ ra những rủi ro chủ yếu trong đầu tư công và cung cấp một chu trình có hệ thống cho quản trị đầu tư công hiệu quả cao. Thông qua kết quả nghiên cứu đã giúp các tác giả cũng phát triển một khung chuẩn để đánh giá từng giai đoạn trong chu trình quản trị đầu tư công. Kết quả nghiên cứu cũng nhằm mục đích thúc đẩy việc tự đánh giá quản trị đầu tư công của chính phủ, các cơ quan sử dụng nguồn vốn NSNN, tìm ra những hạn chế và nguyên nhân dẫn đến quản trị đầu tư công chưa hiệu quả của các chính phủ từ đó tập trung khắc phục những hạn chế trong quản trị