Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam

Chia sẻ: Tomjerry001 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:188

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất được hệ thống các giải pháp có tính khoa học và thực tiễn nhằm hoàn thiện chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH DOANH VÀ CÔNG NGHỆ HÀ NỘI NGÔ XUÂN THANH CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - NĂM 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH DOANH VÀ CÔNG NGHỆ HÀ NỘI NGÔ XUÂN THANH CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM Ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 9.34.01.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Công Nghiệp PGS.TS. Lê Văn Hƣng HÀ NỘI - NĂM 2021
LỜI CAM ĐOAN NCS xin cam đoan luận án này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân NCS, chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào. Các số liệu, nội dung được trình bày trong luận án này là hoàn toàn trung thực và đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. NCS xin chịu trách nhiệm về đề tài luận án của mình. Hà Nội, ngày tháng năm 2021 Nghiên cứu sinh i
LỜI CẢM ƠN Trước hết, NCS cảm ơn GS.TS. Nguyễn Công Nghiệp; cảm ơn PGS.TS. Lê Văn Hưng, các thầy đã toàn tâm, toàn ý hướng dẫn NCS về mặt khoa học để hoàn thành bản luận án này. NCS cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Chủ nhiệm; các cán bộ, giảng viên Khoa Quản trị kinh doanh, Khoa Tài chính, Viện Đào tạo sau đại học - Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội về những ý kiến đóng góp thẳng thắn, sâu sắc và giúp đỡ nhiệt tình để NCS hoàn thành nhiệm vụ học tập cũng như nghiên cứu của mình. NCS xin tỏ lòng biết ơn gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp nơi đã động viên NCS những lúc khó khăn nhất để NCS vượt qua và hoàn thành luận án. Nhân đây, NCS xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới lãnh đạo Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội đã quan tâm và chỉ đạo, bạn bè và đồng nghiệp, những người đã sát cánh và ủng hộ, đọng viên NCS để hoàn thành bản luận án này. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2021 Nghiên cứu sinh ii
Contents DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT .......................................... 0 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH ........................................ viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.......................................................................... ix DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ x MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ............................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................... 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 3 4. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 3 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 4 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án................................................... 5 8. Kết cấu của Luận án .................................................................................... 6 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ................................ 7 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nƣớc về chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................................. 7 1.1.1. Nhóm thứ nhất: Nghiên cứu, phân tích cơ sở lý luận, thực trạng chính sách tài chính, tín dụng đối với DNNVV; tổng quan về chính sách tài chính đối với DNNVV ........................................................................ 7 1.1.2. Nhóm thứ hai: Nghiên cứu, phân tích các chính sách huy động, phân phối và sử dụng các nguồn lực tài chính - tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................................................. 15 1.1.3. Nhóm thứ ba: Nghiên cứu, phân tích các chính sách hỗ trợ tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua ngân sách nhà nước, lãi suất, thuế, phí ................................................................................................. 17 1.1.4. Nhóm thứ tư: Nghiên cứu, phân tích kinh ngiệm các nước về chính sách tài chính đối với DNNVV và bài học cho Việt Nam ....................... 22 iii
1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài về chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ..................................................... 26 1.2.1. Nhóm thứ nhất: Nghiên cứu, phân tích cơ sở lý luận chính sách tài chính, tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................... 27 1.2.2. Nhóm thứ hai: Nghiên cứu về thực trạng triển khai chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ở các quốc gia ....... 28 1.3. Khoảng trống tác giả tiếp tục nghiên cứu trong luận án .................... 32 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................................................... 34 Chƣơng 2. LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ................................................................ 35 2.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về doanh nghiệp nhỏ và vừa ................ 35 2.1.1. Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................. 35 2.1.2. Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa........................................ 37 2.1.3. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................ 40 2.2. Chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................... 44 2.2.1. Khái niệm chính sách tài chính ..................................................... 44 2.2.2. Đặc điểm của chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ......................................................................................................... 45 2.2.3. Vai trò của chính sách tài chính trong việc phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nền kinh tế thị trường .................................................. 47 2.2.4. Nội hàm của chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................................................................................... 50 2.2.5. Tác động của chính sách tài chính đến sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................................................. 58 2.2.6. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả và yếu tố tác động đến chính sách tài chính doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................................................. 60 2.3. Kinh nghiệm quốc tế về chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở một số nƣớc và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ............ 66 2.3.1. Malaysia ....................................................................................... 66 iv
2.3.2. Singapore ..................................................................................... 67 2.3.3. Hàn Quốc ..................................................................................... 68 2.3.4. Nhật Bản ...................................................................................... 69 2.3.5. Trung Quốc .................................................................................. 70 2.3.6. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .............................................. 71 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................... 73 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI .......... 74 DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM ................................... 74 3.1. Khái quát hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam . 74 3.1.1. Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động .............................. 74 3.1.2. Tỷ trọng doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................... 76 3.1.3. Lao động trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ..................................... 76 3.1.4. Số lượng đăng ký thành lập mới ................................................... 77 3.1.5. Tình hình doanh nghiệp quay trở lại hoạt động ............................. 77 3.1.6. Đóng góp của DNNVV cho ngân sách nhà nước .......................... 78 3.2. Thực trạng chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam ................................................................................................. 78 3.2.1. Chính sách huy động, phân phối và sử dụng các nguồn lực tài chính - tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam ...................... 78 3.2.2. Chính sách hỗ trợ tài chính - tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ......................................................................................................... 84 3.2.3. Chính sách thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam ... 91 3.2.4. Chính sách tài chính đất đai đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa...... 95 3.3. Đánh giá thực trạng vận hành chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam ................................................................. 96 3.3.1. Kết quả đạt được .......................................................................... 96 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ......................................... 105 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ............................................................................. 123 Chƣơng 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH ...... 124 v
ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM ................. 124 4.1. Bối cảnh tình hình kinh tế trong và ngoài nƣớc trong thời gian tới tác động đến hoạt động của doanh nghiệp nhỏ và vừa............................ 124 4.1.1. Bối cảnh trong nước ................................................................... 124 4.1.2. Bối cảnh quốc tế ......................................................................... 126 4.2. Quan điểm, mục tiêu hoàn thiện chính sách tài chính doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam ........................................................................... 129 4.2.1. Quan điểm .................................................................................. 129 4.2.2. Mục tiêu ..................................................................................... 130 4.3. Giải pháp hoàn thiện chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam ........................................................................... 131 4.3.1. Chính sách huy động, phân phối và sử dụng các nguồn lực tài chính - tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam .................... 131 4.3.2. Chính sách hỗ trợ tài chính - tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ....................................................................................................... 134 4.3.3. Chính sách thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam . 142 4.3.4. Chính sách tài chính đất đai đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa.... 146 4.4. Điều kiện thực hiện giải pháp ............................................................ 147 4.4.1. Đối với Chính phủ ...................................................................... 147 4.4.2. Đối với bộ, ngành có liên quan ................................................... 149 4.4.3. Đối với các hiệp hội ................................................................... 149 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 ............................................................................. 150 KẾT LUẬN ................................................................................................... 152 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 154 PHỤ LỤC...................................................................................................... 165 DANH MỤC BÀI VIẾT ĐÃ ĐĂNG TRÊN CÁC TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ .......................................................... 170 PHIẾU KHẢO SÁT VỀ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM ... 171 vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT STT Từ viết tắt Từ viết đầy đủ 1 CNHT Công nghiệp hỗ trợ 2 DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa Doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp 3 FDI nước ngoài 4 GTGT Giá trị gia tăng 5 NHNN Ngân hàng Nhà nước 6 NHTM Ngân hàng thương mại 7 NSNN Ngân sách nhà nước 8 TCTD Tổ chức tín dụng 9 TNDN Thu nhập doanh nghiệp 10 TTĐB Tiêu thụ đặc biệt 11 UBND Ủy ban nhân dân vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH STT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt 1 EU European Union Liên minh Châu Âu 2 FTA Free Trade Agreement Hiệp định thương mại tự do 3 OECD Organization for Tổ chức Hợp tác và Phát Economic Cooperation triển Kinh tế and Development 4 WB World Bank Ngân hàng Thế giới viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Tên hình Nội dung Trang Biểu đồ 3.1 Tổng số DNNVV, 2011 - 2020 75 Biểu đồ 3.2 Tổng dư nợ tín dụng DNNVV, 2011 - 2020 80 Lãi suất cho vay của Việt Nam và một số quốc Biểu đồ 3.3 107 gia khác trong khu vực ix
DANH MỤC CÁC BẢNG Tên bảng Nội dung Trang Bảng 2.1 Tiêu chí xác định DNNVV tại Việt Nam 36 So sánh thời hạn của các loại cho vay theo Quyết Bảng 3.1 định số 1627/2001/QĐ-NHNN và Thông tư số 79 39/2016/TT-NHNN Bảng 3.2 Số thu NSNN từ đất, 2011 - 2019 105 Tỷ lệ vốn chủ sở hữu của DNNVV đang hoạt động có Bảng 3.3 110 kết quả sản xuất - kinh doanh x
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Ở trên thế giới, các DNNVV chiếm hơn 90% tổng số doanh nghiệp các nước. Các DNNVV đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu. Họ là những người có đóng góp lớn trong việc tạo ra phần lớn việc làm tại các nền kinh tế đang phát triển. Tại Việt Nam, DNNVV đã và đang trở thành một bộ phận quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Với số lượng chiếm khoảng 98,1% tổng số doanh nghiệp trên cả nước, các DNNVV đóng góp đáng kể vào tổng thu nhập quốc dân, tạo công ăn việc làm, huy động các nguồn vốn trong nước cho hoạt động sản xuất - kinh doanh, giải quyết các vấn đề xã hội. Trong quá trình vận hành, các DNNVV đã tạo ra một đội ngũ doanh nhân và công nhân, với kiến thức và tay nghề dần được hoàn thiện, đáp ứng được các yêu cầu mới trong cạnh tranh. Đảng và Nhà nước ta đã coi phát triển các DNNVV là một nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam. Thời gian qua, với việc ra đời các luật, nghị định, văn bản hướng dẫn, đặc biệt là Luật Doanh nghiệp (2005, 2014), Luật Đầu tư (2005, 2014), Luật Hỗ trợ DNNVV 2017, Luật Thuế GTGT, TNDN, xuất - nhập khẩu… đã có tác động tích cực đến việc phát triển DNNVV ở Việt Nam, tạo môi trường thông thoáng, bình đẳng cho các loại hình doanh nghiệp. Tất cả các chính sách này đã tạo hành lang, cơ chế chính sách cho DNNVV hoạt động, trong đó chính sách tài chính đối với DNNVV đóng vai trò quan trọng, tạo nền tảng cũng như giúp cho DNNVV phát triển. Theo đó, các doanh nghiệp có căn cứ để huy động, phân phối và sử dụng nguồn vốn cho sản xuất - kinh doanh hiệu quả, bên cạnh hệ thống chính sách thuế, phí hỗ trợ miễn, giảm, giãn,giúp cho DNNVV có thêm nguồn tài chính để phục hồi khi gặp khó khăn trong sản xuất - kinh doanh do môi trường vĩ mô trong và ngoài nước thay đổi tác động xấu đến hoạt động của doanh nghiệp. 1
Bên cạnh chính sách tài trợ vốn, hỗ trợ khó khăn cho DNNVV, chính sách tài chính thuế, phí của Nhà nước cũng giúp cho DNNVV có những căn cứ để thực hiện những nghĩa vụ của Nhà nước trong từng thời kỳ, đảm bảo nghĩa vụ của DNNVV với NSNN. Tuy nhiên, với các chính sách được thực thi, các DNNVV vẫn còn gặp không ít khó khăn, do hệ thống chính sách tài chính chưa đáp ứng nhu cầu phát triển của DNNVV. Nhiều chính sách được ban hành nhưng chậm có văn bản hướng dẫn, làm cho DNNVV lúng túng trong thực hiện; một số chính sách còn khó khăn trong thực thi về huy động nguồn lực, phát triển sản xuất - kinh doanh, quay vòng sản phẩm… Không chỉ vậy, các chính sách hỗ trợ cho DNNVV còn chưa đủ mạnh để tạo thế và lực cho DNNVV hoạt động và phát triển. Ngoài ra, các chính sách tài chính về nguồn vốn, đầu tư, phân phối của DNNVV cũng bộc lộ những bất cập trong thực hiện, dẫn tới mất ổn định thị trường, cơ cấu thị phần mất cân đối, tài chính ngầm vẫn còn tồn tại... Yêu cầu đặt ra là cần phải hoàn thiện chính sách tài chínhđối với DNNVV ở Việt Nam để giúp các doanh nghiệp phát triển, vượt qua khó khăn, thách thức, nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường trong nước và quốc tế. Do đó, luận án“Chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam”đảm bảo sự cần thiết, khách quan của vấn đề nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đề xuất được hệ thống các giải pháp có tính khoa học và thực tiễn nhằm hoàn thiện chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam. 2.2. Mục tiêu cụ thể Nghiên cứu lý luận về chính sách tài chính đối với DNNVV; nghiên cứu kinh nghiệm về chính sách tài chính đối với DNNVV của một số quốc gia và chỉ ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam; đánh giá thực trạng chính sách 2
tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam; đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Về lý luận: Luận án tập trung làm rõ cơ sở lý luận của chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Về thực tiễn: Luận án phân tích thực trạng kết quả chính sách tài chính DNNVV tại Việt Nam trong giai đoạn 2011 - 2020, chỉ ra những vấn đề hạn chế, bất cập của chính sách tài chính DNNVV hiện hành và đề xuất giải pháp hoàn thiện các chính sách chính sách tài chính DNNVV tại Việt Nam. 4. Câu hỏi nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận án sẽ phải trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: - Nội dung chính sách tài chính DNNVV? Có những tiêu chí nào để đánh giá chính sách tài chính DNNVV? Các nhân tố ảnh hưởng đến DNNVV? - Thực trạng triển khai chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam ra sao? Có gì bất cập? Nguyên nhân do đâu? - Những quan điểm, định hướng hoàn thiện chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam trong thời gian tới? - Giải pháp nào cần triển khai thực hiện để hoàn thiện chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam? 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu: Là chính sách tài chính đối với DNNVV. 5.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu lý luận, thực trạng các chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam gồm: chính sách huy động, phân phối và sử dụng các nguồn lực tài chính - tín dụng; chính sách hỗ trợ tài chính - tín dụng; chính sách thuế (thuế TNDN, thuế GTGT); chính sách tài 3
chính đất đai (tiền thuê đất, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp). Từ đó, đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách tài chính đối với DNNVV. Trong nghiên cứu, Luận án có sử dụng cụm từ “tín dụng”, tuy nhiên ở phạm vi luận án chỉ xem xét về hoạt động cho vay, không xem xét toàn bộ hoạt động tín dụng của TCTD. Phạm vi không gian: Luận án nghiên cứu kinh nghiệm của quốc tế (nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế của một số nước về chính sách tài chính DNNVV) và thực tiễn trong nước ở phạm vi vĩ mô nền kinh tế (nghiên cứu hệ thống chính sách tài chính DNNVV tại Việt Nam ở phương diện vĩ mô, trong đó có tính đến yếu tố vi mô). Đồng thời, Luận án nghiên cứu cũng dựa trên cơ sở lý luận chung nhất mang tính dẫn đường chính sách. Phạm vi thời gian: Thời gian nghiên cứu của Luận ángiai đoạn 2011 - 2020, tuy nhiên đối với những chính sách phát sinh sau năm 2011 thì luận án tập trung nghiên cứu từ khi chính sách có hiệu lực đến năm 2020. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu gồm: Phương pháp phân tích và tổng hợp; phương pháp quy nạp và diễn dịch; phương pháp thống kê, so sánh, điều tra khảo sát… Trong đó, phương pháp phân tích được sử dụng trong luận án giúp phân chia hệ thống vấn đề (như hệ thống chính sách tài chính - tín dụng đối với DNNVV) thành những vấn đề nhỏ (các chính sách đơn lẻ…) để tác giả thực hiện phân tích, đánh giá. Từ phân tích các vấn đề đơn lẻ, luận án sử dụng phương pháp tổng hợp để tổng hợp lại các nhận phân tích, nhận định. Đối với quá trình thực hiện luận án, tác giả cũng thu thập dùng phương pháp thống kê nhằm thống kê các thông tin, số liệu, dữ liệu liên quan đến đề tài; đồng thời tác giả sử dụng phương pháp so sánh như so sánh tình hình thực hiện với kế hoạch… để đưa ra các nhận định. Đối với phương pháp diễn dịch thì được tác giả sử dụng trong luận án để nghiên cứu điểm riêng của các vấn đề lý luận, kinh nghiệm, thực tiễn…, từ 4
đó rút ra các nhận định chung. Với phương pháp quy nạp được tác giả sử dụng khi phân tích, nhận định những vấn đề riêng, từ đó đưa ra các nhận định chung nhất. Đối với phương pháp điều tra khảo sát: Luận án tập trung khảo sát thông qua phát phiếu đối với 200 doanh nghiệp trong cả nước, trong đó tập trung vào DNNVV được thụ hưởng các chính sách mà luận án phân tích, đánh giá. Bên cạnh đó, luận án còn dựa vào những số liệu thống kê, tổng kết hằng năm trong các báo cáo của Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam… và các địa phương liên quan để phân tích và đưa ra các nhận định. Đây là các nguồn số liệu thứ cấp có tính tin cậy, chính sách, giúp cho việc nhận định, phân tích, đánh giá của tác giả có căn cứ. Cách tiếp cận trong nghiên cứu: Là đứng trên giác độ quản lý nhà nước để phân tích, nhận định, đánh giá về chính sách tài chính đối với DNNVV, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam trong thời gian tới. Việc nghiên cứu chính sách tài chính đối với DNNVV được tiếp cận theo nội dung chính sách mà không theo chu trình chính sách, bởi việc tiếp cận theo nội dung chính sách sẽ đảm bảo tính tập trung vào vấn đề cần nghiên cứu. Ngoài ra, việc nghiên cứu chính sách tài chính đối với DNNVV được tiếp cận theo hướng mở rộng, trong đó có xem xét đến chính sách tín dụng (dự nợ tín dụng) của DNNVV; việc tiếp cận chính sách tài chính theo theo hướng mở rộng sẽ giúp cho việc đánh giá việc chính sách tài chính đối với DNNVV được toàn diện. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án Việc nghiên cứu luận án này giúp hệ thống hóa hệ thống chính sách tài chính đối với DNNVV, giúp làm sáng tỏ lý luận tài chính, chính sách tài chính về chức năng, vai trò và cách vận dụng trong thực tế. Quá trình nghiên cứu sẽ giúp chỉ ra những quy luật vận động của hệ thống thống chính sách đối 5
với DNNVV, từ đó chỉ ra được những hạn chế, nguyên nhân tồn tại, những mặt đạt được đảm bảo tính logic, khoa học để làm cơ sở hoàn thiện các chính sách tài chính này. Chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam được áp dụng nhiều năm trở lại đây cũng như trên thế gới, do vậy, việc nghiên cứu luận án này có ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao, giúp hoàn thiện hệ thống chính tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam, đóng góp tích cực vào việc giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNVV, ổn định tình hình kinh tế - xã hội đất nước. Việc nghiên cứu luận án cũng giúp đúc rút ra những kinh nghiệm thực tiễn về hỗ trợ phát triển cho DNNVV, đây là những kinh nghiệm tốt để ban hành chính sách trợ giúp DNNVV về sau đảm bảo hiệu quả cao nhất. 8. Kết cấu của Luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung chính của Luận án được trình bày trong 4 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu về chính sách tài chính đối với DNNVV Chương 2: Lý luận về chính sách tài chính đối với DNNVV Chương 3: Thực trạng chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam Chương 4: Giải pháp hoàn thiện chính sách tài chính đối với DNNVV tại Việt Nam 6
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nƣớc về chính sách tài chính đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa Thông qua nghiên cứu, rà soát cho thấy, các nghiên cứu liên quan đến chính sách tài chính sách tài chính đối với DNNVV ở Việt Nam khá đa dạng. Các tác giả đã nghiên cứu về vấn đề này dưới nhiều góc độ khách nhau được chia thành các nhóm nội dung, cụ thể: 1.1.1. Nhóm thứ nhất: Nghiên cứu, phân tích cơ sở lý luận, thực trạng chính sách tài chính, tín dụng đối với DNNVV; tổng quan về chính sách tài chính đối với DNNVV Sách chuyên khảo (2020), “Chính sách tài chính đối với phát triển xuất khẩu của DNNVV ở Việt Nam” [19], do Đinh Văn Sơn chủ biên thì đã đưa ra tổng quan chính sách tài chính đối với hoạt động xuất khẩu của DNNVV. Chỉ ra vai trò của các DNNVV đối với sự phát triển của nền kinh tế quốc dân.Tác giả đi vào nghiên cứu, phân tích các vấn đề tác động đến xuất khẩu của DNNVV, đặc biệt cũng chỉ ra lý luận về chính sách tài chính đối với việc phát triển xuất khẩu của DNNVV (chính sách thuế; chính sách chi ngân sách; chính sách phát hành chứng khoán và dịch vụ tư vấn, bảo lãnh phát hành; các chính sách và dịch vụ tài chính khác) và việc thực hiện chính sách này ở Việt Nam. Nghiên cứu chỉ ra, đối với từng doanh nghiệp, mức thuế phải nộp cao hay thấp đều ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm, đến luồng tiền của doanh nghiệp, do đó quyết định đến quy mô tích lũy và luồng tiền của doanh nghiệp. Các chính sách hỗ trợ của Nhà nước thường thực hiện thông qua ưu đãi thuế như miễn thuế, giảm thuế, áp dụng thuế suất thấp, hoàn thuế… 7
Chi ngân sách có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ DNNVV đẩy mạnh xuất khẩu. Việc chi NSNN này thông qua xây dựng các công trình giao thông, kết cấu hạ tầng kinh tế, viễn thông…phục vụ phát triển chung của nền kinh tế; chi đầu tư xây dựng các khu công nghiệp; chi NSNN phục vụ đào tạo nguồn nhân lực DNNVV; chi cho hoạt động nghiên cứu khoa học giúp cho các DNNVV ứng dụng các thành quả của khoa học và công nghệ; chi ngân sách cho việc tiếp cận thông tin và xúc tiến thương mại. Đối với chính sách tín dụng và dịch vụ tín dụng, tác giả cũng chỉ ra tín dụng đối với DNNVV là vô cùng quan trọng, Chính phủ và các tổ chức tài chính thường hỗ trợ tín dụng cho các DNNVV dưới hình thức cho vay, cho thuê tài chính, bảo lãnh tín dụng cho DNNVV. Ngoài ra, còn có các chính sách khác hỗ trợ DNNVV xuất khẩu như: Chính sách tỷ giá, dịch vụ hối đoái, dịch vụ thanh toán quốc tế, bảo hiểm… Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng thì tác giả cũng đưa ra quan điểm, định hướng chính sách tài chính đối hoạt động xuất khẩu của DNNVV tại Việt Nam. Tác giả Nguyễn Trường Sơn đã phân tích đặc điểm, vai trò của DNNVV; nhận diện các đặc điểm cấu trúc bên trong của các DNNVV và tác động của nó đến sự phát triển trong cuốn sách “Phát triển DNNVV ở Việt Nam hiện nay” [60]. Nghiên cứu cũng chỉ ra những khó khăn của DNNVV Việt Nam như rào cản trong tiếp cận vốn, khó khăn của doanh nghiệp theo ngành kinh tế, bên cạnh đó, tác giả cũng đưa ra các nguyên nhân của các khó khăn này và đề xuất các giải pháp tháo gỡ. Phân tích các nhân tố tác động đến quá trình phát triển của DNNVV, tác giả chỉ ra là do các yếu tố về mặt bằng sản xuất; nhân tố liên quan đến chính sách thuế, phí; nhân tố vốn; nhân tố con người; nhân tố công nghệ; nhân tố thị trường; nhân tố môi trường kinh doanh. Trên cơ sở đó tác giả cũng đưa ra các mô hình về đánh giá tác động của các nhân tố đến quá trình phát triển của DNNVV. 8