Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản trị tài chính trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Vương Cường | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:296

Thêm vào BST

Báo xấu

310
lượt xem 138
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản trị tài chính trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam trình bày lý luận về kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ; thực trạng kiểm tra, phân tích báo cáo tài chính trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ; hoàn thiện kiểm tra, phân tích báo cáo tài chính trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản trị tài chính trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n Ph¹m thµnh long Hoµn thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam Chuyªn ng nh: KÕ to¸n, KiÓm to¸n v Ph©n tÝch M· sè: 62.34.30.01 LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS.TS. NguyÔn ThÞ §«ng 2. PGS.TS. Nghiªm V¨n Lîi Hµ néi, 2008
ii Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y l c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu minh ho¹ trong luËn ¸n l trung thùc. C¸c kÕt qu¶ cña luËn ¸n ch−a ®−îc c«ng bè trong bÊt cø mét c«ng tr×nh n o kh¸c. T¸c gi¶ luËn ¸n Ph¹m Th nh Long
iii môc lôc Lêi cam ®oan .................................................................................................................................. ii môc lôc.............................................................................................................................................iii Danh môc ký hiÖu viÕt t¾t .....................................................................................................v Danh môc b¶ng biÓu .................................................................................................................. vi Danh môc s¬ ®å ............................................................................................................................ vi Danh môc biÓu ®å........................................................................................................................ vi më ®Çu ..................................................................................................................................................1 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò t i luËn ¸n:................................................................................................1 2. Tæng quan vÒ c¸c nghiªn cøu.........................................................................................................2 2. Môc ®Ých v ý nghÜa nghiªn cøu cña luËn ¸n:.......................................................................4 3. §èi t−îng v ph¹m vi nghiªn cøu: ................................................................................................5 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: ...................................................................................................................5 5. Nh÷ng ®iÓm míi cña luËn ¸n: ..........................................................................................................6 6. Bè côc CñA LUËN ¸N ..............................................................................................................................6 ch−¬ng 1 c¬ së lý luËn vÒ kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ...............................................................................7 1.1. vai trß v néi dung cña qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp .........................................7 1.2. tæng quan vÒ HÖ thèng b¸o c¸o t i chÝnh doanh nghiÖp ..........................................16 1.3. kiÓm tra b¸o c¸o t i chÝnh doanh nghiÖp..........................................................................26 1.4. tæng quan vÒ ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh doanh nghiÖp .........................................34 1.5. Ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh c¸c doanh nghiÖp võa v nhá .....................................38 1.6. mèi quan hÖ gi÷a kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh víi qu¶n trÞ t i chÝnh v vÊn ®Ò Tæ chøc kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh c¸c doanh nghiÖp võa v nhá...................................................................................................................................71 KÕt luËn ch−¬ng 1...................................................................................................................................77 Ch−¬ng 2: thùc tr¹ng kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt nam .............................................................................................78 2.1. tæng quan vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë viÖt nam .................................................................................................................................................................78 2.2. ®Æc ®iÓm doanh nghiÖp võa v nhá ë viÖt nam cã ¶nh h−ëng tíi kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh..............................................................................................................85 2.3. thùc tr¹ng kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh doanh nghiÖp võa v nhá ë viÖt nam .......................................................................................................................................................90 2.4. Kinh nghiÖm - Mét sè m« h×nh kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh doanh nghiÖp võa v nhá cña c¸c ®èi t−îng sö dông th«ng tin chñ yÕu ............................114 2.5. ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng KiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë viÖt nam ........................................................................................................128 KÕt luËn ch−¬ng 2.................................................................................................................................146 Ch−¬ng 3: hoµn thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam ...........................................................................147 3.1. sù cÇn thiÕt ph¶i ho n thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë viÖt nam................................................................................147 3.2. Nguyªn t¾c v quan ®iÓm ho n thiÖn ................................................................................153
iv 3.3. C¸c gi¶i ph¸p ho n thiÖn kiÓm tra b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam ........................................................................................................157 3.4. C¸c gi¶i ph¸p ho n thiÖn ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë viÖt nam ........................................................................................................166 3.5. §iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ho n thiÖn...........................................................181 KÕt luËn ch−¬ng 3.................................................................................................................................187 kÕt luËn..........................................................................................................................................188 Danh môc c«ng tr×nh ® c«ng bè cña t¸c gi¶ .......................................................191 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ...........................................................................................192 Phô lôc.............................................................................................................................................195
v Danh môc ký hiÖu viÕt t¾t BCKQKD B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh BCTC B¸o c¸o t i chÝnh BTC Bé T i chÝnh CF Chi phÝ CFBH Chi phÝ b¸n h ng CFQLDN Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp DN Doanh nghiÖp DNVVN Doanh nghiÖp võa v nhá DT Doanh thu §TDH §Çu t− d i h¹n §TNH §Çu t− ng¾n h¹n HN H Néi KTQD KÕt qu¶ kinh doanh NV Nguån vèn NVCSH Nguån vèn chñ së h÷u TPHCM Th nh phè Hå ChÝ Minh TS T i s¶n TSC§ T i s¶n cè ®Þnh TSDH T i s¶n d i h¹n TSNH T i s¶n ng¾n h¹n VC§ Vèn cè ®Þnh VL§ Vèn l−u ®éng VN ViÖt Nam
vi Danh môc b¶ng biÓu BiÓu sè 1.1. ChØ tiªu ph©n lo¹i DNVVN cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi ..................................................39 BiÓu sè 2.1: Sè doanh nghiÖp võa v nhá ®Õn ng y 31/12/2005 ph©n theo quy m« vèn v lo¹i h×nh doanh nghiÖp ...........................................................................................................................................80 BiÓu sè 2.2: Sè doanh nghiÖp võa v nhá ®Õn ng y 31/12/2005 ph©n theo quy m« lao ®éng v lo¹i h×nh doanh nghiÖp ...........................................................................................................................................83 BiÓu sè 3.1. M« h×nh x©y dùng néi dung kiÓm tra BCTC g¾n víi c¸c néi dung qu¶n trÞ TCDN...........163 BiÓu sè 3.2. HÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch BCTC theo néi dung qu¶n trÞ t i chÝnh..................................173 BiÓu sè 3.3: HÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch BCTC theo hiÖu lùc thêi gian quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ.................176 BiÓu sè 3.4: HÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch BCTC theo lo¹i h×nh quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ...............................176 Danh môc s¬ ®å S¬ ®å 1.1: VÞ trÝ cña b¸o c¸o kÕ to¸n.......................................................................................................17 S¬ ®å 1.2: Quan hÖ gi÷a c¸c tØ suÊt vÒ kh¶ n¨ng sinh lêi v c¸c BCTC...................................................68 S¬ ®å 1.3: Quan hÖ gi÷a kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh víi Qu¶n trÞ TCDN................................73 S¬ ®å 2.1: M« h×nh tæ chøc bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DN võa v nhá ë ViÖt Nam. ................................................................................................................................................87 S¬ ®å 2.2: M« h×nh tæng qu¸t bé m¸y kÕ to¸n cña c¸c DNVVN ë ViÖt Nam.........................................89 S¬ ®å 2.3: Quy tr×nh kiÓm tra b¸o c¸o t i chÝnh t¹i c¸c DNVVN cã vèn nh n−íc ..............................102 S¬ ®å 2.4: S¬ ®å bé m¸y qu¶n lý cña c«ng ty THHH VECOM Tech ...................................................110 S¬ ®å 2.5: S¬ ®å tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n cña c«ng ty TNHH VECOM Tech .......................................110 S¬ ®å 2.6: Kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c DNVVN ë VN ...............................................................................................................................................................145 S¬ ®å sè 3.1: Kh¸i qu¸t hÖ thèng nguyªn t¾c ho n thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam ...................................................................................................154 S¬ ®å 3.2: S¬ ®å quy tr×nh tæ chøc kiÓm tra b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá......160 S¬ ®å 3.3: Quy tr×nh x©y dùng chÕ ®é kÕ to¸n g¾n víi môc tiªu ph©n tÝch BCTC ................................167 S¬ ®å 3.4: M« h×nh ph©n tÝch SuÊt sinh lêi cña vèn ®Çu t− trong c¸c DN nhá ......................................178 S¬ ®å 3.5: Tæ chøc ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong mèi quan hÖ víi kiÓm tra BCTC v qu¶n trÞ t i chÝnh DN ...............................................................................................................................................180 Danh môc biÓu ®å BiÓu ®å sè 2.1: TØ lÖ vÒ sè l−îng c¸c DN ë VN theo quy m« vèn ®Çu t− ................................. 81 BiÓu ®å sè 2.2: C¬ cÊu DN võa v nhá ë VN theo quy m« vèn ®Çu t− ..................................... 82 BiÓu ®å sè 2.3: C¬ cÊu sè l−îng DN võa v nhá ë VN theo quy m« vèn v lo¹i h×nh DN....... 83 BiÓu ®å sè 2.4: TØ träng c¸c lo¹i DN ph©n lo¹i theo quy m« lao ®éng ..................................... 84
1 më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi luËn ¸n: Sau h¬n 20 n¨m thùc hiÖn ®æi míi, nÒn kinh tÕ n−íc ta ® ®¹t ®−îc nhiÒu th nh tùu ®¸ng kÓ. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ v héi nhËp víi khu vùc v quèc tÕ ®ang ng y c ng ®−îc ®Èy m¹nh. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®Ó ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp cã mét ý nghÜa v« cïng quan träng. Trong ®ã, ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa v nhá l mét trong nh÷ng yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan, do lo¹i h×nh doanh nghiÖp n y cã nhiÒu −u ®iÓm v lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn tèt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Qua nhiÒu n¨m ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ® chøng minh tÇm quan träng v ® cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ n−íc nh . Nh÷ng yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ ® ®em l¹i cho c¸c doanh nghiÖp võa v nhá nh÷ng c¬ héi lín ®Ó ph¸t triÓn v kh¼ng ®Þnh m×nh, tuy nhiªn ®©y còng l nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá m c¸c doanh nghiÖp n y ph¶i v−ît qua ®Ó tån t¹i v ph¸t triÓn. §Ó cã thÓ tån t¹i v ph¸t triÓn æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®ãng gãp nhiÒu h¬n cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ®Êt n−íc c¸c doanh nghiÖp võa v nhá lu«n ph¶i quan t©m ®Õn viÖc t¨ng c−êng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh. T¨ng c−êng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh ®−îc thÓ hiÖn d−íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc coi träng h ng ®Çu ®ã l t¨ng c−êng hiÖu qu¶ qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu n y, doanh nghiÖp cÇn sö dông kÕt hîp nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau. KiÓm tra v Ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o t i chÝnh l mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng m c¸c nh qu¶n lý cÇn thùc hiÖn. KÕt qu¶ kiÓm tra v ph©n tÝch chÝnh x¸c, kÞp thêi, khoa häc l c¬ së quan träng ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh cã tÝnh chiÕn l−îc trong qu¶n trÞ kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh còng gãp phÇn hç trî c¸c c¬ quan qu¶n lý Nh n−íc trong viÖc qu¶n lý vÜ m« ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, viÖc kiÓm tra v ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o t i chÝnh hiÖn ch−a ®−îc sù quan t©m thÝch ®¸ng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý t¹i c¸c doanh nghiÖp võa v nhá. MÆt kh¸c, hÖ thèng ph−¬ng ph¸p v chØ tiªu ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp n y
2 còng cßn nhiÒu bÊt cËp. ViÖc tæ chøc kiÓm tra (vÒ néi dung, ph−¬ng ph¸p kiÓm tra) c¸c b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá còng thÓ hiÖn nhiÒu yÕu kÐm. NhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò n y, t¸c gi¶ ® chän vÊn ®Ò: ho n thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë viÖt nam ®Ó l m ®Ò t i nghiªn cøu cña luËn ¸n tiÕn sÜ. 2. Tæng quan vÒ c¸c nghiªn cøu C¸c vÊn ®Ò vÒ b¸o c¸o t i chÝnh, qu¶n trÞ t i chÝnh, kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh còng nh− c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi doanh nghiÖp võa v nhá ® ®−îc mét sè t¸c gi¶ ë ViÖt Nam nghiªn cøu tõ cuèi nh÷ng n¨m 80. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c ®Ò t i nghiªn cøu ®Òu chØ tËp trung v o mét vÊn ®Ò hoÆc mét lÜnh vùc kinh doanh cô thÓ. T¸c gi¶ Ph¹m ThÞ G¸i (n¨m 1988) trong luËn ¸n “HiÖu qu¶ kinh tÕ v ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ trong c«ng nghiÖp khai th¸c” ® ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh tuy chØ l mét phÇn trong c¸c ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ. T¸c gi¶ NguyÔn Ngäc Quang (n¨m 2002) trong luËn ¸n “Ho n thiÖn hÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ViÖt Nam” ® ®Ò cËp kh¸ s©u ®Õn ph−¬ng ph¸p, kü thuËt v hÖ thèng chØ tiªu ph©n tÝch t i chÝnh, tuy nhiªn, phÇn gi¶i ph¸p v vËn dông chñ yÕu tËp trung v o ®Æc thï cña c¸c doanh nghiÖp x©y dùng. T¸c gi¶ TrÇn ThÞ Nam Thanh (n¨m 2004) còng ®Ò cËp ®Õn tæ chøc kÕ to¸n v qu¶n trÞ t i chÝnh ®èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa v nhá trong luËn ¸n “Ho n thiÖn tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp cã quy m« võa v nhá”. C¸c ®Ò xuÊt cña luËn ¸n n y chñ yÕu tËp trung v o vÊn ®Ò tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá, trong ®ã cã néi dung liªn quan ®Õn tæ chøc hÖ thèng b¸o c¸o t i chÝnh, tæ chøc lËp, tr×nh b y b¸o c¸o t i chÝnh. Ngo i ra, cßn kh¸ nhiÒu nghiªn cøu trong n−íc kh¸c: TrÇn thÞ CÈm Thanh (n¨m 2001) víi nghiªn cøu “Ho n thiÖn lËp v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n lý t¹i c¸c C«ng ty Xæ sè KiÕn thiÕt khu vùc Nam Trung Bé”; NguyÔn §×nh H (n¨m 2002) víi ®Ò t i “Ho n thiÖn néi dung ph©n tÝch t×nh h×nh t i chÝnh cña Tæng c«ng ty H ng kh«ng ViÖt Nam”; NguyÔn V¨n HiÕu (n¨m 2003) víi ®Ò t i “Ho n thiÖn hÖ thèng b¸o c¸o t i chÝnh víi viÖc ph©n tÝch t i chÝnh trong c¸c DN x©y dùng ViÖt Nam”; Vò V¨n Ho ng (n¨m 2003) nghiªn cøu vÊn ®Ò “Ho n thiÖn hÖ
3 thèng b¸o c¸o t i chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n lý t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p ViÖt Nam”; Cung Tè Lan (n¨m 2004) víi ®Ò t i “Ho n thiÖn hÖ thèng b¸o c¸o t i chÝnh víi viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh t i chÝnh t¹i C«ng ty §iÖn lùc I”; NguyÔn ThÞ H−¬ng (n¨m 2005) nghiªn cøu vÒ “Ho n thiÖn hÖ thèng b¸o c¸o t i chÝnh víi viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh t i chÝnh t¹i c¸c DN ng nh ®iÖn khu vùc phÝa B¾c”; §ç Quúnh Trang (n¨m 2006) nghiªn cøu vÒ “Ph©n tÝch t×nh h×nh t i chÝnh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n trÞ t i chÝnh v n¨ng lùc ®Êu thÇu t¹i TCT XD c«ng tr×nh giao th«ng I”; NguyÔn ThÞ H»ng (n¨m 2006) nghiªn cøu vÒ “Ho n thiÖn c«ng t¸c ph©n tÝch t i chÝnh trong c¸c C«ng ty cæ phÇn D−îc ViÖt Nam”; Lª ViÖt Anh (n¨m 2007) nghiªn cøu ®Ò t i “Ho n thiÖn ph©n tÝch t×nh h×nh t i chÝnh t¹i c¸c doanh nghiÖp dÖt may tØnh H¶i D−¬ng”; Ph¹m ThÞ Thanh (2007) nghiªn cøu vÒ “Ho n thiÖn ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh t¹i TËp ®o n Phó Th¸i”;… C¸c t¸c gi¶ n−íc ngo i còng cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò n y: Clyde P.Stickney (n¨m 1990) ®i s©u nghiªn cøu viÖc ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh doanh nghiÖp trong mèi quan hÖ víi c¸c nguyªn t¾c chung cña kÕ to¸n, tËp trung nghiªn cøu viÖc ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh nh»m môc tiªu ®¸nh gi¸ lîi Ých v rñi ro trong kinh doanh cña doanh nghiÖp; Clyde P.Stickney v Paul R.Brown (n¨m 1999) cã nh÷ng nghiªn cøu s©u h¬n vÒ viÖc tr×nh b y b¸o c¸o t i chÝnh v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh doanh nghiÖp, néi dung nghiªn cøu tËp trung nhiÒu v o viÖc sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p to¸n häc trong ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh; Richard G.P.McManhon, Scott Holmes, Patrick J.Hutchinson v David M.Forsaith (n¨m 1993) ® nghiªn cøu kh¸ ®Çy ®ñ vÒ qu¶n trÞ t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá…. Nh×n chung, hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ trong n−íc cho ®Õn nay chñ yÕu ®i s©u v o xem xÐt mét trong sè c¸c vÊn ®Ò: hÖ thèng b¸o c¸o t i chÝnh; kiÓm tra, kiÓm so¸t; ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh hoÆc ph©n tÝch t×nh h×nh t i chÝnh; tæ chøc kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá… c¸c nghiªn cøu hÇu hÕt giíi h¹n ph¹m vi trong mét doanh nghiÖp hoÆc mét ng nh kinh tÕ cô thÓ, ch−a cã nghiªn cøu n o tËp trung v o ¶nh h−ëng cña quy m« doanh nghiÖp tíi c¸c vÊn ®Ò vÒ qu¶n trÞ t i chÝnh, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh hay nghiªn cøu qu¸ tr×nh x©y dùng hÖ thèng b¸o c¸o t i chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Ham, h¬n n÷a, còng ch−a cã nghiªn cøu n o ®Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh g¾n víi môc tiªu t¨ng c−êng qu¶n trÞ t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá t¹i ViÖt Nam.
4 ChÝnh v× vËy, luËn ¸n cÇn l m râ b¶n chÊt, chøc n¨ng, vai trß cña qu¶n trÞ t i chÝnh, kiÓm tra b¸o c¸o t i chÝnh, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh, ¶nh h−ëng cña quy m« doanh nghiÖp võa v nhá tíi c¸c vÊn ®Ò trªn, ®ång thêi, ph¶i l m râ mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c vÊn ®Ò n y; tõ ®ã ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m ho n thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh g¾n víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam. 3. Môc ®Ých vµ ý nghÜa nghiªn cøu cña luËn ¸n: 3.1. Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n - HÖ thèng ho¸ lý luËn c¬ b¶n vÒ kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá g¾n víi qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp. - Nghiªn cøu thùc tr¹ng t×nh h×nh kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam hiÖn nay. - §Ò ra c¸c quan ®iÓm v ph−¬ng h−íng nh»m ho n thiÖn hÖ thèng chØ tiªu, ph−¬ng ph¸p kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kÜ thuËt cña c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam. 3.2. ý nghÜa nghiªn cøu cña luËn ¸n - Kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa v nhá trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc. - Kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng v ý nghÜa cña ho¹t ®éng kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong viÖc t¨ng c−êng hiÖu qu¶ qu¶n trÞ t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam. - §Ò xuÊt ®−îc nh÷ng quan ®iÓm v biÖn ph¸p thùc hiÖn kh¶ thi ®èi víi kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh gãp phÇn t¨ng c−êng qu¶n trÞ t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam. - Gãp phÇn ho n thiÖn hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ v qu¶n trÞ kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
5 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: 4.1. §èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n §èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n l ho¹t ®éng kiÓm tra v ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá, ®−îc xem xÐt g¾n víi môc tiªu t¨ng c−êng qu¶n trÞ t i chÝnh. LuËn ¸n sÏ ®i s©u nghiªn cøu hÖ thèng chØ tiªu, ph−¬ng ph¸p, c¸ch thøc tæ chøc v thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh v viÖc sö dông th«ng tin kÕt qu¶ ph©n tÝch trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam. 4.2- Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n l mét sè doanh nghiÖp võa v nhá cô thÓ víi hai lo¹i h×nh c¬ b¶n l c«ng ty Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n v c«ng ty Cæ phÇn ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, th−¬ng m¹i, dÞch vô, x©y dùng; c¸c c«ng ty kiÓm to¸n; c¸c ng©n h ng th−¬ng m¹i; c¸c c«ng ty t− vÊn t i chÝnh v ®Çu t−; c¸c c«ng ty qu¶n lý quü… 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó thùc hiÖn ®Ò t i, t¸c gi¶ vËn dông ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, t− duy logic ®Ó ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn v thùc tiÔn vÒ vÞ trÝ, vai trß cña doanh nghiÖp võa v nhá v sù cÇn thiÕt ph¶i ho n thiÖn ho¹t ®éng kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp n y. - Qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm cña §¶ng, chÝnh s¸ch cña Nh n−íc vÒ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu - Sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p cña thèng kª kinh tÕ v ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ, ®ång thêi ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu c¶ ®Þnh tÝnh v ®Þnh l−îng ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô nghiªn cøu. - Sè liÖu tr×nh b y trong luËn ¸n cã thÓ ®−îc khai th¸c tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau: tõ c¸c doanh nghiÖp võa v nhá cô thÓ thuéc c¸c ng nh s¶n xuÊt kinh doanh ® nªu trªn, sè liÖu thèng kª quèc gia, sè liÖu thèng kª cña Bé T i chÝnh, sè liÖu cña Ng©n h ng thÕ giíi v c¸c Website cña c¸c tæ chøc, c¬ quan qu¶n lý Nh n−íc cã liªn quan tíi c¸c doanh nghiÖp võa v nhá.
6 6. Nh÷ng ®iÓm míi cña luËn ¸n: - Tr×nh b y mét c¸ch khoa häc v to n diÖn vÒ kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam c¶ vÒ lý luËn v thùc tiÔn. - L m râ mèi liªn hÖ gi÷a kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá. - §−a ra c¸c kiÕn nghÞ kh¶ thi vÒ x©y dùng v ho n thiÖn ph−¬ng ph¸p, hÖ thèng chØ tiªu kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam. 7. Bè côc CñA LUËN ¸N Tªn luËn ¸n “Ho n thiÖn kiÓm tra, ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh víi viÖc t¨ng c−êng qu¶n trÞ t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt Nam”. LuËn ¸n gåm: Më ®Çu, ba ch−¬ng, kÕt luËn, danh môc t i liÖu tham kh¶o, phô lôc. Tªn gäi cña 3 ch−¬ng cô thÓ nh− sau: Ch−¬ng 1 : c¬ së lý luËn vÒ kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë viÖt nam Ch−¬ng 3: ho n thiÖn kiÓm tra v ph©n tÝch b¸o c¸o t i chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa v nhá ë ViÖt nam
7 ch−¬ng 1 c¬ së lý luËn vÒ kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 1.1. vai trß vµ néi dung cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp 1.1.1. B¶n chÊt v chøc n¨ng cña t i chÝnh doanh nghiÖp 1.1.1.1. B¶n chÊt cña t i chÝnh doanh nghiÖp Trong hÖ thèng t i chÝnh cña mét nÒn kinh tÕ, c¸c ho¹t ®éng t i chÝnh doanh nghiÖp l mét kh©u quan träng, ®©y l mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan g¾n liÒn víi sù ra ®êi v tån t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nÒn kinh tÕ h ng ho¸ tiÒn tÖ. §Ó cã thÓ tiÕn h nh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bÊt cø mét doanh nghiÖp n o còng cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®−îc mét l−îng vèn nhÊt ®Þnh; vèn tiÒn tÖ lu«n l mét tiÒn ®Ò cÇn thiÕt, kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi mäi doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, vèn tiÒn tÖ cña doanh nghiÖp bÞ biÕn ®æi tu©n theo nh÷ng quy luËt chu chuyÓn nhÊt ®Þnh. D−íi gãc ®é t i chÝnh, cã thÓ nãi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp còng l qu¸ tr×nh h×nh th nh, ph©n phèi v sö dông c¸c quü tiÒn tÖ trong doanh nghiÖp. C¸c luång tiÒn tÖ v o, luång tiÒn ra khái doanh nghiÖp t¹o th nh sù vËn ®éng cña c¸c luång t i chÝnh cña doanh nghiÖp, g¾n víi c¸c ho¹t ®éng ®Çu t−, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th−êng xuyªn cña doanh nghiÖp. Tãm l¹i, cã thÓ nãi t i chÝnh doanh nghiÖp l qu¸ tr×nh t¹o lËp, ph©n phèi v sö dông c¸c quü tiÒn tÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ® ®Ò ra. Nh− vËy, c¸c ho¹t ®éng t i chÝnh doanh nghiÖp chÝnh l nh÷ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn quan tíi viÖc t¹o lËp, ph©n phèi v sö dông c¸c quü tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng t i chÝnh doanh nghiÖp, lu«n tån t¹i c¸c quan hÖ t i chÝnh. §èi víi mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, mçi h×nh thøc së h÷u vèn kh¸c nhau, c¸c quan hÖ t i chÝnh doanh nghiÖp còng tån t¹i ë nh÷ng d¹ng thøc kh¸c nhau. Nh−ng tùu trung, quan hÖ t i chÝnh doanh nghiÖp th−êng bao gåm c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®−îc biÓu hiÖn v ®o l−êng b»ng th−íc ®o gi¸ trÞ, cô thÓ:
8 - Quan hÖ t i chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi Nh n−íc: cã thÓ thÊy qua viÖc Nh n−íc cÊp vèn cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng (Nh n−íc l m chñ së h÷u doanh nghiÖp, ®èi víi doanh nghiÖp Nh n−íc) v doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c nghÜa vô t i chÝnh víi Nh n−íc nh− nép c¸c kho¶n thuÕ, phÝ v lÖ phÝ, c¸c kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc. - Quan hÖ t i chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c chñ thÓ kh¸c: nh− víi nh cung cÊp, víi kh¸ch h ng, víi ng©n h ng, víi chñ nî,... thÓ hiÖn qua c¸c quan hÖ thanh to¸n víi c¸c ®èi t−îng ®ã trong c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i hoÆc tÝn dông... - Quan hÖ t i chÝnh trong néi bé doanh nghiÖp: thÓ hiÖn qua mèi liªn hÖ vÒ mÆt t i chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi c«ng nh©n viªn (thanh to¸n tiÒn l−¬ng, th−ëng, ph¹t...), thanh to¸n gi÷a c¸c bé phËn kh¸c nhau trong doanh nghiÖp, quan hÖ víi chñ së h÷u, cæ ®«ng, nh ®Çu t− trong viÖc ph©n phèi lîi nhuËn, chia cæ tøc... C¸c ho¹t ®éng t i chÝnh v quan hÖ t i chÝnh tån t¹i song song, g¾n liÒn víi nhau v cïng h−íng v o môc tiªu kinh tÕ – t i chÝnh chung cña doanh nghiÖp. 1.1.1.2. Chøc n¨ng cña t i chÝnh doanh nghiÖp: Víi néi dung chñ yÕu gåm hai bé phËn cÊu th nh nh− trªn ® nãi, t i chÝnh doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, cô thÓ: + Chøc n¨ng t i trî vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp: Vèn kinh doanh l ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho mäi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, do vËy ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, t i chÝnh ph¶i thÓ hiÖn chøc n¨ng kiÕn t¹o c¸c nguån vèn cho kinh doanh. T i chÝnh doanh nghiÖp cÇn tÝnh to¸n ®−îc nhu cÇu vèn, huy ®éng, lùa chän c¸c nguån vèn phï hîp v sö dông ®óng môc ®Ých, tÝnh chÊt nh»m tèi ®a ho¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa v nhá, do l−îng vèn ®Çu t− t−¬ng ®èi thÊp, nªn ®ßi hái ph¶i cã huy ®éng tèi ®a ®−îc c¸c nguån vèn nh»m ®¸p øng cho c¸c danh môc ®Çu t−, ®ång thêi, viÖc sö dông vèn còng ®ßi hái ph¶i thùc sù hiÖu qu¶. + Chøc n¨ng gi¸m ®èc, kiÓm tra nh»m ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn, t i chÝnh doanh nghiÖp kiÓm so¸t v gi¸m ®èc t×nh h×nh b¶o ®¶m vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, b»ng viÖc ph©n
9 tÝch tû träng, c¬ cÊu nguån vèn, t×nh h×nh sö dông vèn, t i chÝnh doanh nghiÖp gióp c¸c nh qu¶n lý cã thÓ ®¸nh gi¸ sù phï hîp vÒ viÖc t i trî nguån vèn ®èi víi ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh doanh. §ång thêi t i chÝnh doanh nghiÖp còng cã thÓ kiÓm tra viÖc chÊp h nh kû luËt vÒ t i chÝnh cña doanh nghiÖp v c¸c ®èi t−îng liªn quan th«ng qua c¸c mèi quan hÖ t i chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi ng−êi mua, ng−êi b¸n, ng©n s¸ch Nh n−íc, ®èi t−îng cho vay, c¸n bé c«ng nh©n viªn vÒ viÖc thanh to¸n. Th«ng tin t i chÝnh doanh nghiÖp l c¬ së ®Ó chñ thÓ qu¶n lý ®¸nh gi¸ c¸c th nh tùu còng nh− h¹n chÕ trong c¸c quan hÖ thanh to¸n, quan hÖ t i chÝnh, gióp cho c¸c nh qu¶n lý cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi nh»m duy tr× v n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh. + Chøc n¨ng ph©n phèi kÕt qu¶ kinh doanh: Kh«ng chØ ®¶m tr¸ch c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n trong viÖc huy ®éng vèn, t¹o lËp c¸c yÕu tè ®Çu v o cho kinh doanh, t i chÝnh doanh nghiÖp cßn gi÷ chøc n¨ng tÝnh to¸n v ph©n phèi kÕt qu¶ kinh doanh. ViÖc ph©n phèi kÕt qu¶ còng thÓ hiÖn trong c¸c mèi quan hÖ t i chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi Nh n−íc (vÒ thuÕ thu nhËp ph¶i nép, thu trªn vèn ph¶i nép...), víi c¸c cæ ®«ng, víi c¸c nh ®Çu t−, víi c«ng nh©n viªn... Tõ ®ã, t i chÝnh doanh nghiÖp ®¶m b¶o viÖc b¶o to n v ph¸t triÓn nguån vèn cho kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. H¬n n÷a, chøc n¨ng n y thÓ hiÖn sù bao qu¸t cña t i chÝnh doanh nghiÖp trong suèt qu¸ tr×nh kinh doanh, tõ kh©u ®Çu tiªn ®Õn kh©u cuèi cïng, cho phÐp nh qu¶n trÞ cã thÓ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ ®Çu t−, kinh doanh th«ng qua viÖc so s¸nh kÕt qu¶ ®Çu ra víi nh÷ng yÕu tè ®Çu v o ® bá ra. + Chøc n¨ng dù b¸o: Bªn c¹nh nh÷ng chøc n¨ng trªn, t i chÝnh doanh nghiÖp cßn hç trî c¸c nh qu¶n trÞ doanh nghiÖp còng nh− c¸c c¬ quan qu¶n lý Nh n−íc trong viÖc dù b¸o xu h−íng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. 1.1.2. Qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp 1.1.2.1. Kh¸i niÖm qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp Qua viÖc ph©n tÝch b¶n chÊt v chøc n¨ng cña t i chÝnh doanh nghiÖp, cã thÓ thÊy mäi quyÕt ®Þnh kinh doanh cña doanh nghiÖp, tõ viÖc nghiªn cøu, triÓn khai s¶n phÈm míi, quyÕt ®Þnh tung s¶n phÈm míi ra thÞ tr−êng, quyÕt ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm, quyÕt ®Þnh tuyÓn dông v ® i ngé ®èi víi ng−êi lao ®éng, quyÕt ®Þnh huy ®éng vèn, quyÕt ®Þnh mua s¾m t i s¶n, thuª trang thiÕt bÞ… tÊt c¶ ®Òu liªn quan chÆt chÏ víi c¸c
10 ho¹t ®éng t i chÝnh cña doanh nghiÖp v thuéc ph¹m vi ®èi t−îng cña qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp. Cã thÓ xem xÐt qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp d−íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, tuy nhiªn, nãi mét c¸ch chung nhÊt qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp l qu¸ tr×nh lùa chän v ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh t i chÝnh, tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®ã nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, gia t¨ng gi¸ trÞ doanh nghiÖp v t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng. Qu¶n trÞ t i chÝnh ®ãng vai trß quan träng v l th nh phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp nãi chung, qu¶n trÞ t i chÝnh lu«n g¾n liÒn víi c¸c bé phËn cÊu th nh kh¸c cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh qu¶n trÞ t i chÝnh l mét m«n khoa häc ®éc lËp, víi hÖ thèng môc tiªu, ®èi t−îng v hÖ thèng ph−¬ng ph¸p, c«ng cô nghiªn cøu ®éc lËp. 1.1.2.2. Vai trß cña qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp Qua t×m hiÓu b¶n chÊt cña t i chÝnh doanh nghiÖp còng nh− x¸c ®Þnh c¸c chøc n¨ng chñ yÕu cña t i chÝnh doanh nghiÖp trong hÖ thèng t i chÝnh nãi chung v trong sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nãi riªng, cã thÓ thÊy vai trß cña qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp thÓ hiÖn qua nh÷ng ®iÓm chñ yÕu sau: - Huy ®éng v sö dông cã hiÖu qu¶ vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp: Vèn kinh doanh l yÕu tè c¨n b¶n v thiÕt yÕu ®èi víi bÊt cø doanh nghiÖp n o tham gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nhÊt l khi c¸c doanh nghiÖp l¹i ho¹t ®éng trong m«i tr−êng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong ®ã, nhiÒu th nh phÇn kinh tÕ song song cïng tån t¹i, mét mÆt cïng hç trî nhau ph¸t triÓn, mÆt kh¸c l¹i c¹nh tranh víi nhau gay g¾t. Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp còng l mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt t¹o nªn søc m¹nh trong c¹nh tranh cña mçi doanh nghiÖp. Nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c doanh nghiÖp ng y c ng cao, c¸c doanh nghiÖp míi th nh lËp cÇn vèn ®Ó b¾t ®Çu s¶n xuÊt kinh doanh trong khi c¸c doanh nghiÖp ® v ®ang ho¹t ®éng l¹i cÇn thªm vèn ®Ó ®Çu t− míi v më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, thÞ tr−êng vèn ng y c ng ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp (mÆt kh¸c tho¶ m n nhu cÇu ®Çu t− ®èi víi bé phËn vèn nh n rçi trong d©n c−). Khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp sÏ ng y c ng chñ ®éng trong viÖc khai th¸c, thu hót c¸c nguån vèn trªn thÞ tr−êng nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh.
11 Qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp gióp cho c¸c nh qu¶n lý cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nhu cÇu vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh, ®¸nh gi¸, kiÓm ®Þnh v lùa chän dù ¸n ®Çu t− cã hiÖu qu¶, sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ mét c¸ch hîp lý, tõ ®ã t¹o cho doanh nghiÖp kh¶ n¨ng thu hót v huy ®éng vèn tíi møc tèi ®a. Bªn c¹nh ®ã, qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp cßn gióp cho c¸c nh qu¶n lý t×m ra c¸c biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ, ®Èy m¹nh tiªu thô, t¨ng sè vßng quay cña vèn, n©ng cao kh¶ n¨ng sinh lîi cña vèn l m cho ®ång vèn ®−îc sö dông víi hiÖu qu¶ tèi ®a. - §iÒu tiÕt v thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh: XuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña t i chÝnh, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng c¸c quan hÖ kinh tÕ - t i chÝnh l mét bé phËn c¬ b¶n trong t i chÝnh doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay n−íc ta nãi riªng còng nh− c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi nãi chung, c¸c quan hÖ n y ng y c ng trë nªn ®a d¹ng v phøc t¹p. Do vËy, ®Ó ®iÒu ho lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ, nhÊt thiÕt ph¶i cã vai trß ®iÒu tiÕt cña qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp. Vai trß n y thÓ hiÖn râ qua nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau: Mét mÆt, th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch t i chÝnh, t¹o ra søc mua hîp lý vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, thu hót nguån lao ®éng ®¸p øng nhu cÇu cña ho¹t ®éng kinh doanh; C¨n cø v o gi¸ th nh s¶n xuÊt v c¸c yÕu tè kh¸c vÒ t i chÝnh ®Ó x©y dùng gi¸ b¸n hîp lý; gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiªu thô t¨ng nhanh vßng quay cña vèn. MÆt kh¸c, c¸c chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn, chÕ ®é tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng t¹o ®éng lùc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o niÒm tin cho mäi ng−êi v uy tÝn doanh nghiÖp. Vai trß ®iÒu tiÕt v kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña t i chÝnh ph¸t huy ngay trong tõng quyÕt ®Þnh t¸c nghiÖp cña chñ thÓ qu¶n lý. Víi nh÷ng vai trß quan träng kÓ trªn, qu¶n trÞ t i chÝnh l bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, viÖc qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp cã thÓ thÓ hiÖn mét c¸ch tÝch cùc vai trß cña m×nh ®èi víi doanh nghiÖp hay kh«ng cßn phô thuéc v o nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan còng nh− chñ quan nh−: chÕ ®é, chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña Nh n−íc, m«i tr−êng kinh doanh, lÜnh vùc kinh doanh cña doanh nghiÖp hay c¸c nh©n tè mang tÝnh chñ quan nh− tr×nh ®é v kh¶ n¨ng còng nh− mong muèn cña ng−êi qu¶n lý doanh nghiÖp, c¬ cÊu tæ chøc v c¸c chÕ ®é t i chÝnh cña mçi doanh nghiÖp.
12 1.1.2.3. Néi dung cña qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp Néi dung cña qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp th−êng ®−îc xem xÐt d−íi c¸c gãc ®é c¬ b¶n nh− sau: - Néi dung qu¶n trÞ t i chÝnh d−íi gãc ®é ra quyÕt ®Þnh: D−íi gãc ®é n y, qu¶n trÞ t i chÝnh bao gåm qu¸ tr×nh ®Ò xuÊt v ra c¸c quyÕt ®Þnh chñ yÕu sau: + QuyÕt ®Þnh ®Çu t−: ®−îc ®¸nh gi¸ l mét trong nh÷ng quyÕt ®Þnh cã tÇm quan träng nhÊt trong qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp. QuyÕt ®Þnh ®Çu t− l nh÷ng quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn gi¸ trÞ t i s¶n (tæng t i s¶n còng nh− tõng lo¹i t i s¶n ng¾n h¹n, d i h¹n) v mèi quan hÖ c©n ®èi gi÷a c¸c t i s¶n trong doanh nghiÖp. Mét quyÕt ®Þnh ®Çu t− ®óng ®¾n sÏ gãp phÇn tÝch cùc v o viÖc gia t¨ng gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Ng−îc l¹i, mét quyÕt ®Þnh ®Çu t− sai lÇm sÏ l m l ng phÝ nguån lùc, ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ kinh doanh. + QuyÕt ®Þnh vÒ nguån t i trî: l c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn viÖc lùa chän nguån vèn, nguån t i trî cho tõng ho¹t ®éng cô thÓ cña doanh nghiÖp. Nh qu¶n trÞ t i chÝnh sÏ ph¶i ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ nguån t i trî trong tr−êng hîp mua s¾m t i s¶n cè ®Þnh, h ng ho¸, vËt t−, hay c¸c quyÕt ®Þnh ph¸t h nh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, vay ng©n h ng, c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch tÝn dông th−¬ng mai… ®ång thêi, nh qu¶n trÞ t i chÝnh còng cÇn g¾n c¸c quyÕt ®Þnh vÒ nguån t i trî víi c¸c môc tiªu v ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ng¾n h¹n, d i h¹n cña doanh nghiÖp. + C¸c lo¹i quyÕt ®Þnh kh¸c: bao gåm c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn, quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng v ® i ngé kh¸c víi ng−êi lao ®éng, quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch gi¸ c¶, quyÕt ®Þnh liªn quan tíi phßng ngõa rñi ro… - Néi dung qu¶n trÞ t i chÝnh d−íi gãc ®é ®èi t−îng qu¶n trÞ: Víi c¸ch tiÕp cËn n y, ®èi t−îng cña qu¶n trÞ t i chÝnh doanh nghiÖp th−êng bao gåm c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: - Qu¶n lý t×nh h×nh sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp: Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp cã thÓ ®−îc hiÓu l to n bé t i s¶n ®−îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn (®−îc l−îng ho¸ b»ng th−íc ®o tiÒn tÖ), sö dông v o ho¹t ®éng kinh doanh víi môc tiªu lîi nhuËn. Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp cã thÓ ®−îc chia th nh ba lo¹i sau theo c«ng
13 dông v vai trß còng nh− tÝnh chÊt chu chuyÓn cña vèn: Vèn cè ®Þnh, vèn l−u ®éng v vèn ®Çu t− t i chÝnh. Vèn cè ®Þnh vÒ c¬ b¶n l biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña to n bé c¸c t i s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp sö dông cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Quy m« vèn cè ®Þnh thÓ hiÖn n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh còng nh− ®Æc tr−ng trong lÜnh vùc kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó cã thÓ qu¶n lý vèn cè ®Þnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tr−íc hÕt cÇn n¾m v÷ng nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña c¸c t i s¶n cè ®Þnh còng nh− ®Æc ®iÓm chu chuyÓn vèn ®Çu t− v o t i s¶n cè ®Þnh. T i s¶n cè ®Þnh l nh÷ng t− liÖu lao ®éng chñ yÕu cã gi¸ trÞ ®ñ lín v thêi gian sö dông ®ñ d i. Do ®ã, TSC§ tham gia v o nhiÒu chu kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, khi tham gia v o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, t i s¶n cè ®Þnh kh«ng bÞ thay ®æi h×nh th¸i vËt chÊt. VÒ chu chuyÓn gi¸ trÞ, gi¸ trÞ ®Çu t− v o t i s¶n cè ®Þnh sÏ ®−îc chuyÓn dÇn v o chi phÝ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp th«ng qua h×nh thøc khÊu hao. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, cã thÓ thÊy viÖc b¶o to n vèn cè ®Þnh bao gåm hai mÆt hiÖn vËt v gi¸ trÞ. B¶o to n vèn cè ®Þnh vÒ mÆt hiÖn vËt ph¶i theo dâi chÆt chÏ t×nh h×nh t¨ng, gi¶m, t×nh h×nh sö dông t i s¶n cè ®Þnh ë tõng bé phËn v trªn to n doanh nghiÖp. ViÖc kiÓm kª ®Þnh kú ®èi víi t i s¶n cè ®Þnh l cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ n¾m b¾t ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ t×nh h×nh sö dông t i s¶n cè ®Þnh, kÞp thêi ph¸t hiÖn t×nh h×nh thiÕu, mÊt, t×nh tr¹ng thùc tÕ cña t i s¶n cè ®Þnh, tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p b¶o d−ìng, duy tr× n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña t i s¶n cè ®Þnh. B¶o to n vèn cè ®Þnh vÒ mÆt gi¸ trÞ thÓ hiÖn ë viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao phï hîp ®èi víi tõng lo¹i t i s¶n cè ®Þnh, sö dông ë tõng bé phËn kh¸c nhau v cho c¸c môc ®Ých kh¸c nhau. Bëi v×, b¶o to n vèn cè ®Þnh vÒ gi¸ trÞ l ph¶i duy tr× ®−îc kh¶ n¨ng t¸i ®Çu t− t i s¶n cè ®Þnh míi ë thêi ®iÓm khi ® thu håi ®ñ vèn, ph¶i tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶, tû gi¸ ngo¹i tÖ còng nh− sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt. Do vËy ®Ó biÕt ®−îc thùc lùc vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp, ta th−êng theo dâi t i s¶n cè ®Þnh ë ba chØ tiªu: Nguyªn gi¸ t i s¶n cè ®Þnh, hao mßn t i s¶n cè ®Þnh, gi¸ trÞ cßn l¹i cña t i s¶n cè ®Þnh.
14 Qu¶n lý vèn ho¹t ®éng: Qu¶n lý vèn ho¹t ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ®−îc thÓ hiÖn qua mét sè khÝa c¹nh c¬ b¶n sau: Vèn ho¹t ®éng l ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó duy tr× ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp mét c¸ch th−êng xuyªn v liªn tôc. Doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh sè vèn ho¹t ®éng hîp lý, ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh liªn tôc, cã hiÖu qu¶, tr¸nh t×nh tr¹ng ø ®äng, thiÕu vèn cho ho¹t ®éng. C«ng t¸c qu¶n lý vèn ho¹t ®éng phô thuéc v o ®Æc ®iÓm cô thÓ cña tõng lo¹i t i s¶n ng¾n h¹n: Qu¶n lý h ng tån kho: viÖc cung øng, sö dông, dù tr÷ ph¶i phï hîp víi quy m« cña doanh nghiÖp, ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa v nhá, do h¹n chÕ vÒ quy m« vèn, cÇn ®Æc biÖt quan t©m tíi quy m« dù tr÷ vËt t−, h ng ho¸, t¨ng c−êng chu k× quay vßng cña h ng tån kho... nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ho¹t ®éng. Qu¶n lý vèn b»ng tiÒn, doanh nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®inh mét l−îng tiÒn mÆt tèi thiÓu ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu thanh to¸n ngay. Th−êng xuyªn lËp kÕ ho¹ch thu, chi tiÒn ®Ó cã biÖn ph¸p sö dông v huy ®éng vèn b»ng tiÒn phï hîp ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n, gãp phÇn æn ®Þnh ho¹t ®éng t i chÝnh. Qu¶n lý c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i thanh to¸n, ®©y l quan hÖ t i chÝnh rÊt quan träng, ph¶n ¸nh c¶ lîi Ých còng nh− rñi ro trong kinh doanh cña doanh nghiÖp. Néi dung chñ yÕu c¸c kho¶n ph¶i thu bao gåm: Ph¶i thu cña kh¸ch h ng, ph¶i thu c¸c ®¬n vÞ néi bé, thuÕ GTGT ®Çu v o ®−îc khÊu trõ... Néi dung chñ yÕu c¸c kho¶n ph¶i thanh to¸n bao gåm: Ph¶i thanh to¸n víi ng−êi b¸n vËt t−, dÞch vô, h ng ho¸, ph¶i thanh to¸n víi ng©n s¸ch, ph¶i thanh to¸n víi c¸n bé c«ng nh©n viªn... Thùc hiÖn tèt c¸c quan hÖ thanh to¸n n y, n©ng cao uy tÝn cho doanh nghiÖp. Do vËy doanh nghiÖp cÇn ph¶i theo dâi chi tiÕt cho tõng ®èi t−îng vÒ sè tiÒn, thêi h¹n thanh to¸n, c«ng nî qu¸ h¹n ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p thu håi c«ng nî, dù phßng kho¶n ph¶i thu khã ®ßi, v nhu cÇu thanh to¸n vÒ c¸c kho¶n c«ng nî. Qu¶n lý vèn ®Çu t− t i chÝnh, trong kinh tÕ thÞ tr−êng, c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ giíi h¹n ®Çu t− trong ph¹m vi doanh nghiÖp, m cßn ®Çu t− ra bªn ngo i víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn v b¶o to n vèn kinh doanh. Cã nhiÒu h×nh thøc ®Çu t− ra bªn ngo i cña doanh nghiÖp: nh− mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, gãp vèn liªn doanh... Khi ®Çu t− ra bªn ngo i cÇn ph¶i c©n nh¾c ®é an to n v søc sinh lîi cña vèn, do vËy yªu cÇu c¸c