Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang

Chia sẻ: Nguyễn Văn Việt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:306

Thêm vào BST

Báo xấu

257
lượt xem 68
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang với mục tiêu xác định và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang; phân tích thực trạng của các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang;...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------------- NGUYỄN THANH VŨ NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CỦA CÁC DOANH NGHIỆP MAY TỈNH TIỀN GIANG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------------- NGUYỄN THANH VŨ NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CỦA CÁC DOANH NGHIỆP MAY TỈNH TIỀN GIANG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 62340102 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HỒ TIẾN DŨNG Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang” là công trình nghiên cứu của riêng tôi và thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Hồ Tiến Dũng. Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực. Nội dung của luận án chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính pháp lý trong quá trình nghiên cứu khoa học của luận án này. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng 5 năm 2015 Người thực hiện luận án Nguyễn Thanh Vũ
i MỤC LỤC Trang phụ bìa Trang Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt Danh mục các bảng biểu Danh mục hình vẽ, sơ đồ CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU ....................................................1 1.1 Lý do nghiên cứu ..................................................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ...........................................................3 1.3 Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................3 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................5 1.5 Điểm mới và đóng góp của luận án .......................................................................5 1.6 Khung nghiên cứu của luận án ...............................................................................7 1.7 Kết cấu của luận án ...............................................................................................8 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC DOANH NGHIỆP .................................................9 2.1 Khái niệm, đặc điểm nguồn nhân lực ................................................................9 2.1.1 Khái niệm về nguồn nhân lực .......................................................................9 2.1.2 Đặc điểm nguồn nhân lực doanh nghiệp .......................................................11 2.2 Khái niệm về quản trị nguồn nhân lực ..............................................................13 2.3 Khái niệm về phát triển nguồn nhân lực ...........................................................14 2.4 Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực ........................18 2.4.1 Các yếu tố thuộc môi trường bên ngoài doanh nghiệp ...................................18 2.4.2 Các yếu tố thuộc môi trường bên trong doanh nghiệp ...................................19 2.5 Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp ......................................................................................................22 2.5.1 Tổng quan các công trình nghiên cứu nước ngoài .........................................22 2.5.1.1 Tổng quan các nghiên cứu về quản trị nguồn nhân lực.........................22
ii 2.5.1.2 Tổng quan các nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực .....................29 2.5.2 Tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước ..........................................33 2.6 Đặc thù nguồn nhân lực doanh nghiệp may trên địa bàn tỉnh Tiền Giang.......34 Tóm tắt chương 2: ................................................................................................41 CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CỦA CÁC DOANH NGHIỆP MAY TỈNH TIỀN GIANG .....................................................................................................................42 3.1 Nghiên cứu định tính và kết quả ........................................................................43 3.2 Nghiên cứu định lượng và kết quả .....................................................................43 3.2.1 Mẫu nghiên cứu và đối tượng khảo sát..........................................................44 3.2.2 Phương pháp và quy trình thu thập dữ liệu ...................................................46 3.2.3 Đo lường các yếu tố nghiên cứu ...................................................................46 3.2.3.1 Các yếu tố thuộc môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may .................................................................47 3.2.3.2 Các yếu tố thuộc môi trường bên trong ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may .................................................................48 3.2.3.3 Phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may ............................................... 49 3.2.4 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) thang đo các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may.........................................................50 3.2.4.1 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) thang đo các yếu tố ảnh hưởng thuộc môi trường bên ngoài doanh nghiệp ....................................................... 51 3.2.4.2 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) các yếu tố ảnh hưởng thuộc môi trường bên trong doanh nghiệp ...............................................................53 3.2.4.3 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) thang đo phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may ....................................................................................56 3.2.5 Phân tích Cronbach’s Alpha các thang đo .....................................................57 3.2.6 Giả thuyết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu ..............................................59 3.2.6.1 Hình thành các giải thuyết nghiên cứu ................................................59 3.2.6.2 Mô hình nghiên cứu đề nghị ................................................................65 3.2.7 Phân tích hồi quy bội. ...................................................................................66 3.2.7.1 Phân tích trung bình và độ lệch chuẩn . ...............................................66
iii 3.2.7.2 Phân tích tương quan . .........................................................................66 3.2.7.3 Phân tích hồi quy bội. ..........................................................................66 3.2.7.4 Kiểm định sự phù hợp mô hình hồi quy bội...........................................68 3.2.7.5 Kiểm định sự khác biệt mô hình phát triển nguồn nhân lực theo giới tính, độ tuổi, chuyên môn, chức vụ và thâm niên. .....................................72 3.2.7.6 Thảo luận kết quả nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may. ................................................................74 Tóm tắt chương 3: ................................................................................................78 CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CỦA CÁC DOANH NGHIỆP MAY TỈNH TIỀN GIANG .................................................................................................79 4.1 Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực thuộc môi trường bên ngoài doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang. ...................................80 4.1.1 Thực trạng về môi trường kinh tế xã hội tỉnh Tiền Giang ..............................80 4.1.1.1 Tình hình kinh tế xã hội Tiền Giang .....................................................80 4.1.1.2 Tổng quan về tình hình hoạt động kinh doanh doanh nghiệp may ........81 4.1.1.3 Thực trạng lực lượng lao động tỉnh Tiền Giang ...................................83 4.1.1.4 Về tâm lý, hành vi và tính kỷ luật cá nhân người lao động ....................85 4.1.2 Thực trạng về chất lượng lao động cá nhân Tiền Giang ................................86 4.1.2.1 Thực trạng về thể lực của người lao động ............................................86 4.1.2.2 Thực trạng về trình độ chuyên môn của người lao động ......................87 4.1.2.3 Đạo đức và tác phong làm việc của người lao động .............................88 4.1.3 Thực trạng về giáo dục đào tạo và pháp luật lao động Tiền Giang.................89 4.1.3.1 Hệ thống giáo dục đào tạo nhân lực .....................................................89 4.1.3.2 Chính sách tài chính đáp ứng cho nhu cầu đào tạo nhân lực ................92 4.1.3.3 Khả năng cung ứng lao động của các cơ sở đào tạo.............................92 4.1.3.4 Chính sách pháp luật về lao động ........................................................95 4.1.3.5 Thị trường lao động Tiền Giang...........................................................95 4.1.4. Thực trạng về các chính sách hỗ trợ của Nhà nước về lao động ...................97 4.1.4.1 Thực trạng về nhà ở công nhân ............................................................97 4.1.4.2 Chính sách hỗ trợ học phí đào tạo nghề tại chỗ tại doanh nghiệp ........99
iv 4.1.4.3 Đầu tư chất lượng đào tạo nghề tại các trường, cơ sở đào tạo .............100 4.1.4.4 Công tác tuyên truyền giáo dục, đào tạo và pháp luật về lao động .......101 4.2 Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực thuộc môi trường bên trong doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang .....................................102 4.2.1 Về tuyển dụng lao động trong doanh nghiệp may Tiền Giang ........................102 4.2.1.1 Tuyển dụng lao động phổ thông ...........................................................102 4.2.1.2 Tuyển dụng lao động nghề ...................................................................104 4.2.1.3 Tuyển dụng lao động trung cấp ............................................................104 4.2.1.4 Tuyển dụng lao động cao đẳng, đại học trở lên ....................................104 4.2.2 Thực trạng về công tác đào tạo và phát triển lao động doanh nghiệp may.......108 4.2.2.1 Về công tác đào tạo cán bộ quản lý .....................................................108 4.2.2.2 Về công tác đào tạo cán bộ kỹ thuật .....................................................110 4.2.2.3 Về công tác đào tạo lao động phổ thông ..............................................110 4.2.2.4 Về công tác đề bạt và thăng tiến...........................................................111 4.2.3 Thực trạng về công tác phân tích và đánh giá kết quả công việc doanh nghiệp may .................................................................................................................113 4.2.3.1 Về công tác phân tích công việc ..........................................................113 4.2.3.2 Về công tác đánh giá kết quả thực hiện công việc ...............................114 4.2.4 Thực trạng về môi trường làm việc và quan hệ lao động doanh nghiệp may Tiền Giang ..................................................................................................................116 4.2.4.1 Về điều kiện làm việc và thời gian làm việc ..........................................116 4.2.4.2 Trình độ công nghệ, máy móc thiết bị ..................................................117 4.2.4.3 Hoạt động của tổ chức công đoàn cơ sở ..............................................118 4.2.4.4 Quan hệ lao động ................................................................................119 4.2.4.5 Đình công trong doanh nghiệp .............................................................120 4.2.5 Thực trạng về lương thưởng và phúc lợi doanh nghiệp may Tiền Giang .......122 4.2.5.1 Thực trạng lương thưởng doanh nghiệp ...............................................122 4.2.5.2 Chế độ đãi ngộ nhân viên lao động .....................................................124 4.2.5.3 Chế độ phúc lợi doanh nghiệp..............................................................125 4.3 Đánh giá chung ...................................................................................................126 4.3.1 Những kết quả đạt được ................................................................................126 4.3.2 Những tồn tại và nguyên nhân hạn chế ........................................................127
v Tóm tắt chương 4: ................................................................................................132 CHƯƠNG 5: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CÁC DOANH NGHIỆP MAY TỈNH TIỀN GIANG ĐẾN NĂM 2020 ..........................................133 5.1 Quan điểm phát triển nguồn nhân lực các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang đến năm 2020 ................................................................................................133 5.2 Mục tiêu phát triển nguồn nhân lực các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang đến năm 2020 ................................................................................................133 5.3 Những giải pháp phát triển nguồn nhân lực các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang đến năm 2020 .........................................................................................134 5.3.1 Nhóm giải pháp phát triển nguồn nhân lực thuộc môi trường bên ngoài doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang .......................................................................134 5.3.1.1 Giải pháp về cải thiện môi trường kinh tế và văn hóa xã hội ................134 5.3.1.2 Giải pháp nâng cao chất lượng lao động cá nhân người lao động........136 5.3.1.3 Giải pháp đổi mới hệ thống giáo dục đào tạo và pháp luật về lao động .....................................................................................................140 5.3.1.4 Giải pháp tăng cường sự hỗ trợ của Nhà nước về lao động .................144 5.3.2 Nhóm các giải pháp nguồn nhân lực thuộc môi trường bên trong doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang.............................................................................148 5.3.2.1 Giải pháp hoàn thiện công tác tuyển dụng và bố trí sử dụng lao động..148 5.3.2.2 Giải pháp hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển nhân viên ............151 5.3.2.3 Giải pháp hoàn thiện công tác phân tích và đánh giá công việc ...........155 5.3.2.4 Giải pháp về cải thiện môi trường làm việc và quan hệ lao động .........159 5.3.2.5 Giải pháp hoàn thiện chính sách tiền lương thưởng và phúc lợi ...........163 5.4 Một số kiến nghị đối với Nhà nước và Tiền Giang.............................................168 Tóm tắt chương 5 .................................................................................................169 KẾT LUẬN ...............................................................................................................170 1. Kết luận ............................................................................................................170 2. Hạn chế của đề tài và hướng đề xuất cho các nghiên cứu tiếp theo.....................171
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CBCNV Cán bộ công nhân viên CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CP Cổ phần CNKT Công nhân kỹ thuật DN Doanh nghiệp DNTN Doanh nghiệp tư nhân ĐH Đại học ĐBSCL Đồng bằng Sông Cửu Long ĐTNN Đầu tư nước ngoài EU Liên minh châu Âu GDP Tổng sản phẩm quốc nội HĐLĐ Hợp đồng lao động KCN, CCN Khu công nghiệp, cụm công nghiệp LĐ Lao động NNL Nguồn nhân lực NLĐ Người lao động ODA Hỗ trợ phát triển chính thức PTNNL Phát triển nguồn nhân lực QTNNL Quản trị nguồn nhân lực TPP Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương TCCN Trung cấp chuyên nghiệp THPT Trung học phổ thông THCS Trung học cơ sở TG Tiền Giang TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân FDI Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài WB Ngân hàng thế giới WTO Tổ chức Thương mại thế giới
vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 2.1: Tình hình lao động tại các doanh nghiệp may từ năm 2011 - 2013 ..............35 Bảng 2.2: Phân chia lao động theo trình độ chuyên môn doanh nghiệp may ................36 Bảng 2.3: Tỷ lệ biến động lao động trong ngành may năm 2011-2013.........................37 Bảng 2.4: Tổng hợp tóm tắt các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn nhân lực .......................39 Bảng 3.1: Tiến độ thực hiện nghiên cứu .....................................................................42 Bảng 3.2: Thống kê mô tả kết quả nghiên cứu ............................................................45 Bảng 3.3: Thang đo các yếu tố về nguồn nhân lực thuộc môi trường bên ngoài ..........47 Bảng 3.4: Thang đo các yếu tố về nguồn nhân lực thuộc môi trường bên trong ...........48 Bảng 3.5: Thang đo phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp ......................................50 Bảng 3.6: Kết quả EFA thang đo các yếu tố thuộc môi trường bên ngoài ....................52 Bảng 3.7: Kết quả EFA thang đo các yếu tố thuộc môi trường bên trong ....................54 Bảng 3.8: Kết quả EFA thang đo phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp...................56 Bảng 3.9: Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha các thang đo.......................................57 Bảng 3.10: Trung bình và độ lệch chuẩn của các yếu tố ảnh hưởng .............................66 Bảng 3.11: Kết quả hồi quy sử dụng phương pháp Enter .............................................67 Bảng 3.12: Mô hình tóm tắt sử dụng phương pháp enter (Model Summaryb) ..............69 Bảng 3.13: Phân tích phương sai (ANOVAb) ..............................................................70 Bảng 3.14: Kiểm định phương sai phần dư không đổi ................................................71 Bảng 3.15: Kiểm định sự khác biệt theo giới tính, độ tuổi, chuyên môn, chức vụ và thâm niên ..................................................................................................73 Bảng 4.1: Thống kê mô tả nghiên cứu phỏng vấn doanh nghiệp và người lao động .....79 Bảng 4.2: Loại hình doanh nghiệp may .......................................................................82 Bảng 4.3: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp may .........................83 Bảng 4.4: Lực lượng lao động phân theo tình trạng hoạt động kinh tế .........................84 Bảng 4.5: Giá trị thực trạng các biến đo lường môi trường kinh tế văn hóa xã hội .......86 Bảng 4.6: Kết quả điều tra về thể lực, trình độ chuyên môn và đạo đức .......................87 Bảng 4.7: Giá trị thực trạng các biến đo lường chất lượng lao động cá nhân ...............89 Bảng 4.8: Hiện trạng lao động được đào tạo Tiền Giang năm 2009 – 2013..................91 Bảng 4.9: Kết quả điều tra đào tạo lại lao động doanh nghiệp......................................93
viii Bảng 4.10: Kết quả điều tra tỷ lệ đào tạo lại sau khi tuyển dụng ..................................93 Bảng 4.11: Kiến thức và kỹ năng đào tạo đáp ứng yêu cầu công việc ..........................93 Bảng 4.12: Kết quả điều tra nguyên nhân kiến thức và kỹ năng đáp ứng .....................94 Bảng 4.13: Kết quả điều tra kênh tuyển dụng lao động ...............................................96 Bảng 4.14: Giá trị thực trạng các biến đo lường thành phần giáo dục đào tạo và pháp luật lao động ..................................................................................................96 Bảng 4.15: Kết quả điều tra về tình hình lưu trú làm việc của nhân viên ......................97 Bảng 4.16: Giá trị thực trạng các biến đo lường chính sách hỗ trợ nhà nước về lao động .................................................................................................................102 Bảng 4.17: Kết quả điều tra khả năng tuyển dụng theo trình độ chuyên môn ...............103 Bảng 4.18: Kết quả điều tra công tác tuyển dụng và bố trí công việc ...........................105 Bảng 4.19: Kết quả điều tra về mức độ bố trí công việc phù hợp chuyên môn .............106 Bảng 4.20: Kết quả điều tra về bố trí công việc ít và không phù hợp ...........................107 Bảng 4.21: Kết quả điều tra nguyên nhân tuyển dụng khó ...........................................107 Bảng 4.22: Giá trị thực trạng các biến đo lường thành phần tuyển dụng lao động ........108 Bảng 4.23: Kết quả điều tra nhân viên về đào tạo lao động .........................................111 Bảng 4.24: Giá trị thực trạng các biến đo lường thành phần tuyển dụng ......................112 Bảng 4.25: Kết quả điều tra về công tác đánh giá kết quả công việc ............................113 Bảng 4.26: Giá trị thực trạng các biến đo lường phân tích và đánh giá công việc .........115 Bảng 4.27: Kết quả điều tra về môi trường làm việc và quan hệ lao động ....................117 Bảng 4.28: Kết quả điều tra số doanh nghiệp đình công giai đoạn 2009 – 2013 ...........120 Bảng 4.29: Số vụ đình công trong các doanh nghiệp may năm 2009 - 2013.................121 Bảng 4.30: Giá trị thực trạng các biến đo lường môi trường làm việc và quan hệ LĐ ..121 Bảng 4.31: Kết quả điều tra về thu nhập nhân viên trong DN may...............................123 Bảng 4.32: Kết quả điều tra về đánh giá mức thu nhập nhân viên ................................124 Bảng 4.33: Kết quả điều trả lương thưởng và phúc lợi doanh nghiệp ...........................125 Bảng 4.34: Giá trị thực trạng các biến đo lường lương thưởng và phúc lợi ..................126
ix DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ Trang Hình 1.1: Khung nghiên cứu của luận án ....................................................................7 Hình 2.1: Sơ đồ mô hình quản trị nhân lực Michigan ..................................................23 Hình 2.2: Sơ đồ mô hình quản trị nhân lực .................................................................26 Hình 2.3: Các nguyên tắc của mô hình phát triển nguồn nhân lực ...............................31 Hình 3.1: Mô hình nghiên cứu đề nghị ........................................................................65 Hình 3.2: Biểu đồ tần số của phần dư ..........................................................................71 Hình 3.3: Các yếu tố ảnh hưởng đến PTNNL doanh nghiệp may Tiền Giang...............72 Sơ đồ 5.1: Sơ đồ quy trình đánh giá công việc ............................................................158
1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Lý do nghiên cứu Nguồn nhân lực là nguồn lực con người luôn được xem là một yếu tố tạo nên sự thành công của mọi tổ chức, quốc gia và vùng lãnh thổ. Là nguồn lực quan trọng nhất, quyết định năng suất, chất lượng hiệu quả sử dụng các nguồn lực khác trong hệ thống nguồn lực của doanh nghiệp. Trong bối cảnh cạnh tranh kinh tế toàn cầu và hội nhập kinh tế quốc tế, tất cả các nước đều coi nguồn nhân lực là công cụ quan trọng nhất để nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm, năng lực cạnh tranh doanh nghiệp và năng lực cạnh tranh quốc gia. Đối với các doanh nghiệp may, nguồn nhân lực luôn là yếu tố có tính quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, bởi các doanh nghiệp may có số lượng lao động được sử dụng trong các doanh nghiệp may rất lớn. Ngành may là ngành công nghiệp có đóng góp to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, tạo công ăn việc làm cho hàng triệu lao động từ cả khu vực nông thôn và thành thị. Ngành công nghiệp may tác động sâu sắc đến quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động, đặc biệt là khu vực nông thôn tạo động lực cho việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Với đặc trưng là ngành công nghiệp gia công trong quá trình chuyển tiếp từ giai đoạn thâm dụng lao động sang thâm dụng công nghệ và vốn, từng bước tiếp cận trình độ sản xuất trong khu vực và thế giới. Tuy nhiên, ở bất kỳ giai đoạn nào của trình độ sản xuất, nguồn nhân lực được xem là yếu tố quan trọng bậc nhất quyết định năng suất, chất lượng hiệu quả, năng lực cạnh tranh, hội nhập kinh tế thế giới của từng doanh nghiệp và của toàn bộ nền kinh tế. Kết quả sau hơn 20 năm liên tục tăng trưởng với tốc độ bình quân trên 15%/năm, năm 2014 ngành dệt may vẫn tiếp tục giữ vững vị trí quán quân trong bảng xếp hạng các mặt hàng chủ lực của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu đạt 24,46 tỷ USD1 tăng 15,9% so với năm 2013, chiếm 16,24% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam và sử dụng gần 2,5 triệu lao động. Sắp tới đây, khi Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TTP), cũng như Hiệp 1 http://www.itpc.gov.vn/exporters/news/tintrongnuoc/2015/thang_1_2015
2 định thương mại tự do song phương Việt Nam - EU (FTA) được ký kết trong thời gian tới, nhiều cơ hội lớn được mở ra, tạo đà cho ngành dệt may vươn lên tầm cao mới. Nhưng ngành dệt may chỉ có thể nắm bắt được cơ hội, một khi tích cực chuẩn bị mọi điều kiện cần thiết, trong đó nguồn nhân lực là điều kiện tiên quyết. Hiện nguồn nhân lực của ngành dệt may nói chung, dệt may của các địa phương nói riêng vừa thiếu lại vừa yếu, với Tiền Giang cũng không phải là ngoại lệ. So với cả nước ngành may Tiền Giang còn khá non trẻ, với 72 doanh nghiệp đang hoạt động tạo việc làm cho hơn 52 nghìn lao động từ cả khu vực nông thôn và thành thị. Hiện Tiền Giang còn nhiều dư địa để phát triển ngành may nhưng muốn phát triển hiệu quả thì cần phải có nguồn nhân lực mạnh về chất, đủ về lượng. Theo Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp Tiền Giang đến năm 2020 thì nhu cầu lao động mới có chuyên môn trong các doanh nghiệp may mặc là 35.000 lao động. Vì thế bài toán về chất lượng nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn để đáp ứng nhu cầu cho các doanh nghiệp may trong tương lai là không hề đơn giản trong quá trình triển khai thực hiện. Tuy nhiên vấn đề nguồn nhân lực trong doanh nghiệp may Tiền Giang có những đặc thù riêng như thế nào, đồng thời gặp những khó khăn gì và làm thế nào để phát triển nguồn nhân lực trong doanh nghiệp may trong quá trình hội nhập kinh tế vẫn là câu hỏi chưa có lời giải thích thỏa đáng. Chính vì vậy việc nghiên cứu về vấn đề này ở các doanh nghiệp may Tiền Giang là cần thiết khách quan. Từ thực trạng và yêu cầu phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang trong thời gian tới, tác giả chọn đề tài “Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang” để nghiên cứu. Việc nghiên cứu sâu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang” sẽ giúp các nhà nghiên cứu hoạch định chính sách của Nhà nước, các chuyên gia hiểu rõ hơn những tồn tại khó khăn về các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may để từ đó đưa ra các chính sách phù hợp để hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực cho doanh nghiệp may. Kết quả của nghiên cứu này sẽ giúp cho nhà quản trị doanh nghiệp rút ra bài học phù hợp nhằm để phát triển
3 nguồn nhân lực cho doanh nghiệp của mình trong thời gian tới. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu - Thứ nhất, xác định và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang. - Thứ hai, phân tích thực trạng của các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang. - Thứ ba, đề xuất các giải pháp nhằm phát triển nguồn nhân lực các doanh nghiệp may đến năm 2020 trên cơ sở kết quả nghiên cứu của 2 mục tiêu trên. 1.2.2 Câu hỏi nghiên cứu - Một là, phát triển nguồn nhân lực là gì? Phát triển nguồn nhân lực gồm có những thành phần nào? - Hai là, có bao nhiêu yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may Tiền Giang? Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đó được đo lường như thế nào áp dụng cho doanh nghiệp may Tiền Giang? - Ba là, thực trạng của các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may Tiền Giang có những ưu điểm và những tồn tại hạn chế gì? - Bốn là, cần làm gì để phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may Tiền Giang trong thời gian tới? 1.3 Phương pháp nghiên cứu 1.3.1 Phương pháp nghiên cứu * Đối với mục tiêu thứ nhất: Nghiên cứu thực hiện thông qua hai giai đoạn chính: (1) Nghiên cứu sơ bộ bằng phương pháp nghiên cứu khám phá định tính, (2) nghiên cứu chính thức bằng phương pháp nghiên cứu định lượng. Cụ thể: (1) Nghiên cứu khám phá định tính: Nghiên cứu định tính thông qua thảo luận với 9 chuyên gia tỉnh Tiền Giang và đại diện của 9 doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang là những người có nhiều kinh nghiệm trong quản lý nguồn nhân lực có liên quan đến ngành may nói chung và doanh nghiệp may nói riêng. Nghiên cứu định tính dùng để thiết lập các thang đo các yếu tố
4 về nguồn nhân lực thuộc môi trường bên ngoài và bên trong doanh nghiệp sử dụng cho nghiên cứu định lượng. (2) Nghiên cứu định lượng Nghiên cứu này được thực hiện bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý doanh nghiệp may gồm Giám đốc/Tổng Giám đốc, Giám đốc/Trưởng phòng nhân sự, Giám đốc các phân xưởng và Chủ tịch Công đoàn cơ sở thông qua bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên kết quả của nghiên cứu định tính. Nghiên cứu nhằm mục đích xác định và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may Tiền Giang. Phương pháp phân tích nhân tố khám phá được sử dụng để rút gọn các biến đo lường, tiếp theo phương pháp độ tin cậy Cronbach’s Alpha được sử dụng để đánh giá lại thang đo. Phân tích hồi quy bội được dùng để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang. Dữ liệu được thu thập trong nghiên cứu định lượng này được xử lý bằng phần mềm SPSS 16.0. * Đối với mục tiêu thứ hai và thứ ba: Đề tài sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích so sánh, tổng hợp, chuyên gia và quy nạp. Ngoài ra, đề tài còn dùng phương pháp điều tra phỏng vấn chủ doanh nghiệp và người lao động nhằm để đánh giá thực trạng của các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may Tiền Giang. 1.3.2 Phương pháp thu thập số liệu Thu thập số liệu của đề tài này được dựa trên nhiều nguồn: - Nguồn dữ liệu thứ cấp: Các thông tin được thu thập từ số liệu thống kê, báo cáo của các cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp, từ sách, báo, tạp chí, internet và các thông tin từ các nghiên cứu có liên quan. - Nguồn dữ liệu sơ cấp: + Phỏng vấn thông qua bảng câu hỏi điều tra là những người am hiểu về nguồn nhân lực ở doanh nghiệp may như: Giám đốc/Tổng Giám đốc DN, Giám đốc/Trưởng phòng nhân sự, Giám đốc phân xưởng và Chủ tịch Công đoàn cơ sở doanh nghiệp may
5 tỉnh Tiền Giang thông qua bảng phỏng vấn số 01 nhằm để thực hiện mục tiêu thứ nhất và mục tiêu thứ hai. + Phỏng vấn thông qua bảng câu hỏi điều tra Chủ doanh nghiệp thông qua bảng phỏng vấn số 02 và Phỏng vấn người lao động đang làm việc tại doanh nghiệp may thông qua bảng phỏng vấn số 03 nhằm để thực hiện mục tiêu thứ hai. 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1 Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp may trên địa bàn tỉnh Tiền Giang. 1.4.2 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nghiên cứu của luận án là xác định và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may. Từ kết quả nghiên cứu, luận án đánh giá thực trạng của các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực, từ đó rút ra được những kết quả đạt được cũng như những tồn tại hạn chế. Dựa trên kết quả nghiên cứu và xác định được những tồn tại hạn chế, luận án đề xuất các giải pháp phát triển nguồn nhân lực các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang đến năm 2020. - Thời gian thu thập dữ liệu thứ cấp từ năm 2011 - 2013. Thời gian thu thập lấy dữ liệu sơ cấp là năm 2013 - 2014. - Địa bàn nghiên cứu: Tỉnh Tiền Giang 1.5 Điểm mới và đóng góp của luận án Kết quả nghiên cứu đưa ra được một mô hình phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang thông qua bởi 9 yếu tố. Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận án tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân hạn chế, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp phát triển doanh nghiệp may Tiền Giang đến năm 2020. Dựa trên tình hình nghiên cứu đã đề cập, luận án có những đóng góp khoa học sau: 1.5.1 Về phương diện học thuật 1. Luận án đề xuất mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực DN may gắn với điều kiện thực tiễn đặc thù của tỉnh Tiền Giang. 2. Luận án xác định được 9 yếu tố ảnh hưởng và đã góp phần vào việc phát triển
6 thang đo các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang thông qua kết quả nghiên cứu định tính và định lượng. 3. Luận án đã đánh giá thực trạng của các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang. Cụ thể luận án đã khái quát được bức tranh tổng thể về nguồn nhân lực các doanh nghiệp may trong thời gian qua thông qua việc đánh giá thực trạng 9 yếu tố về: (1) Môi trường kinh tế - văn hóa xã hội, (2) Chất lượng lao động cá nhân, (3) Giáo dục đào tạo và pháp luật lao động, (4) Chính sách hỗ trợ của Nhà nước về lao động, (5) Tuyển dụng lao động, (6) Đào tạo và phát triển nghề nghiệp, (7) Phân tích và đánh giá kết quả công việc, (8) Môi trường làm việc và quan hệ lao động, (9) Lương thưởng và phúc lợi doanh nghiệp. 4. Luận án phân tích những nguyên nhân dẫn đến yếu kém nguồn nhân lực doanh nghiệp may là những đúc kết có ý nghĩa thực tiễn trong tương lai. 5. Luận án đề xuất một hệ thống gồm 9 giải pháp phát triển nguồn nhân lực DN may Tiền Giang đến năm 2020, đó là: - Giải pháp về cải thiện môi trường kinh tế và văn hóa xã hội - Giải pháp nâng cao chất lượng lao động cá nhân - Giải pháp đổi mới hệ thống giáo dục đào tạo và pháp luật về lao động - Giải pháp tăng cường sự hỗ trợ của Nhà nước về lao động - Giải pháp hoàn thiện công tác tuyển dụng và bố trí sử dụng lao động - Giải pháp hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển nhân viên - Giải pháp hoàn thiện công tác phân tích và đánh giá kết quả công việc - Giải pháp cải thiện môi trường làm việc và quan hệ lao động - Giải pháp hoàn thiện chính sách tiền lương thưởng và phúc lợi 1.5.2 Về phương diện thực tiễn 1. Kết quả nghiên cứu đem lại kết quả và những đóng góp nhất định, phần nào giúp cho các nhà nghiên cứu hoạch định chính sách, các nhà quản trị doanh nghiệp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may. Đồng thời có một cái nhìn đầy đủ, toàn diện hơn về cách tiếp cận và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang.
7 2. Kết quả nghiên cứu này, sẽ giúp cho các địa phương Vùng đồng bằng Sông Cửu Long, đặc biệt là các địa phương có những đặc điểm gần giống với tỉnh Tiền Giang có thể tham khảo nghiên cứu này để phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp may ở địa phương mình. 3. Các giải pháp của luận án là tư liệu nghiên cứu, là những gợi ý cho lãnh đạo các doanh nghiệp may vận dụng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của DN mình, đồng thời giúp doanh nghiệp có thể cạnh tranh tốt hơn trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu. Các khuyến nghị thuộc môi trường bên ngoài DN may cũng là những gợi ý để các nhà hoạch định chính sách về nguồn nhân lực Tiền Giang cũng như ở Trung ương tham khảo để ban hành những chính sách mới về nguồn nhân lực cho phù hợp với tình hình thực tế hiện nay. 1.6 Khung nghiên cứu của luận án Khái niệm NNL, Cơ sở lý thuyết về các yếu Tổng quan các lý thuyết QTNNL, phát triển tố ảnh hưởng đến phát triển nghiên cứu và đặc thù NNL nguồn nhân lực DN NNL DN may Tiền Giang Hai nhóm yếu tố có Phân tích các yếu tố ảnh Dữ liệu Thông qua thể ảnh hưởng thuộc hưởng đến phát triển nguồn sơ cấp bả ng câ u hỏi môi trường bên ngoài nhân lực doanh nghiệp may khả o sá t GĐ, và bên trong DN may TPNS, GĐPX Xác định và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến PTNNL doanh nghiệp may Dữ liệu Thông qua Dữ liệu thứ cấp Thực trạng của các nhân tố bả ng câ u hỏi sơ cấp ảnh hưởng đến sự phát triển khả o sá t DN nguồn nhân lực doanh và NLĐ Số liệu thống kê, báo nghiệp may Tiền Giang cáo của cơ quan Nhà nước và DN, từ sách, báo, tạp chí, internet,... Quan Mục tiêu Những kết Những tồn điểm PTNNL quả đạt được tại, hạn chế PTNNL DN may Đề xuất các giải pháp phát triển NNL các DN may Tiền Giang đến năm 2020 Hình 1.1: Khung nghiên cứu của luận án
8 1.7 Kết cấu của luận án Luận án được bố cục theo 5 chương như sau: Chương 1: Tổng quan về nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý thuyết các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp. Chương 3: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang. Chương 4: Phân tích thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang. Chương 5: Giải pháp phát triển nguồn nhân lực các doanh nghiệp may tỉnh Tiền Giang đến năm 2020.