Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia ở các tỉnh biên giới phía Bắc

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:215

Thêm vào BST

Báo xấu

111
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về nội dung và tác động của phát triển kinh tế thị trường (KTTT) định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) đến bảo vệ chủ quyền quốc gia (CQANBGQG) ở các tỉnh biên giới quốc gia ở CTBGPB. Từ đó đề xuất những quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu, nhằm phát huy tác động tích cực, hạn chế tác động tiêu cực của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia ở các tỉnh biên giới phía Bắc

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ TRẦN TRUNG HẢI T¸C §éNG CñA PH¸T TRIÓN KINH TÕ THÞ TR¦êNG §ÞNH H¦íNG X· HéI CHñ NGHÜA §ÕN B¶O VÖ CHñ QUYÒN, AN NINH BI£N GIíI QUèC GIA ë C¸C TØNH BI£N GIíI PHÝA B¾C LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ TRẦN TRUNG HẢI T¸C §éNG CñA PH¸T TRIÓN KINH TÕ THÞ TR¦êNG §ÞNH H¦íNG X· HéI CHñ NGHÜA §ÕN B¶O VÖ CHñ QUYÒN, AN NINH BI£N GIíI QUèC GIA ë C¸C TØNH BI£N GIíI PHÝA B¾C Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số : 62 31 01 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS, TS Phạm Đức Nhuấn 2. TS Phạm Anh Tuấn
LỜI CAM ĐOAN T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, trÝch dÉn trong luËn ¸n lµ trung thùc vµ cã xuÊt xø râ rµng, luËn ¸n cha tõng ®îc c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh khoa häc nµo. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Trần Trung Hải
MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU 5 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 10 Chương NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ 1 THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ TÁC ĐỘNG ĐẾN BẢO VỆ CHỦ QUYỀN, AN NINH BIÊN GIỚI QUỐC GIA Ở CÁC TỈNH BIÊN GIỚI PHÍA BẮC 23 1.1. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở các tỉnh biên giới phía Bắc 23 1.2. Bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia và tác động của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia ở các tỉnh biên giới phía Bắc 40 1.3. Nghiên cứu kinh nghiệm Trung Quốc về khai thác động tích cực, hạn chế tác động tiêu cực của phát triển kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa và tác động đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia 67 Chương THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA PHÁT TRIỂN KINH TẾ 2 THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA ĐẾN BẢO VỆ CHỦ QUYỀN, AN NINH BIÊN GIỚI QUỐC GIA Ở CÁC TỈNH BIÊN GIỚI PHÍA BẮC 79 2.1. Khảo sát thực trạng tác động của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia ở các tỉnh biên giới phía Bắc trong thời gian qua 79 2.2. Nguyên nhân và những vấn đề đặt ra từ tác động của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia ở các tỉnh biên giới phía Bắc 117 Chương CÁC QUAN ĐIỂM CƠ BẢN VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU 3 NHẰM PHÁT HUY TÁC ĐỘNG TÍCH CỰC VÀ HẠN CHẾ TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC CỦA PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA ĐẾN BẢO VỆ CHỦ QUYỀN, AN NINH BIÊN GIỚI QUỐC GIA Ở CÁC TỈNH BIÊN GIỚI PHÍA BẮC TRONG THỜI GIAN TỚI 129 3.1. Các quan điểm cơ bản nhằm phát huy tác động tích cực và hạn chế tác động tiêu cực của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia ở các tỉnh biên giới phía Bắc 129 3.2. Những giải pháp chủ yếu nhằm phát huy tác động tích cực và 137 hạn chế tác động tiêu cực của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên
giới quốc gia ở các tỉnh biên giới phía Bắc KẾT LUẬN 162 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 164 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 165 PHỤ LỤC 172
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt 01 Bộ đội biên phòng BĐBP 02 Các tỉnh biên giới phía Bắc CTBGPB 03 Chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia CQANBGQG 04 Chủ nghĩa tư bản CNTB 05 Chủ nghĩa xã hội CNXH 06 Cộng sản chủ nghĩa CSCN 07 Quốc phòng an ninh QPAN 08 Kinh tế thị trường KTTT 09 Kinh tế xã hội KTXH 10 Khu vực biên giới KVBG 11 Nhà xuất bản Nxb 12 Xã hội chủ nghĩa XHCN
5 MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu khái quát về luận án Đề tài “Tác động của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia ở các tỉnh biên giới phía Bắc” là công trình nghiên cứu độc lập, chứa đựng tâm huyết của tác giả, trên cơ sở vận dụng hệ thống quan điểm lý luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng; các chỉ thị, nghị quyết lãnh đạo của cấp ủy Đảng, lực lượng vũ trang CTBGBP và một số công trình khoa học nghiên cứu về phát triển KTXH, bảo vệ CQANBGQG. Đồng thời, đề tài còn dựa trên kết quả khảo sát thực tiễn hoạt động phát triển KTXH, công tác bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB và kế thừa một số đề tài khác của tác giả. 2. Lý do lựa chọn đề tài Sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước trong gần ba thập kỷ qua, do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo, đã làm thay đổi toàn diện đời sống xã hội, rõ nét và nổi bật nhất là lĩnh vực kinh tế. Điều đó được thể hiện bằng việc, chúng ta đã chuyển đổi mạnh mẽ và căn bản từ một nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, bao cấp sang nền KTTT định hướng XHCN; đưa nước ta thoát khỏi tình trạng khủng hoảng KTXH; đời sống nhân dân được cải thiện và ngày một nâng cao; QPAN được tăng cường; quan hệ giao lưu, hợp tác quốc tế được mở rộng, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Tuy nhiên, trong điều kiện nền KTTT định hướng XHCN ở nước ta còn ở giai đoạn đầu, chưa thực sự phát triển một cách đầy đủ. Do vậy, còn tồn tại nhiều vấn đề bất cập đi ngược lại với sự định hướng trong chiến lược phát triển KTXH cũng như xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân, nhất là công tác bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB trong giai đoạn hiện nay.
6 Các tỉnh biên giới phía Bắc bao gồm: Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu và Điện Biên; là khu vực có vị trí chiến lược quan trọng cả về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Tuy nhiên, đây lại là nơi có điều kiện về phát triển KTXH thấp hơn so với các khu vực khác của nước ta. Trên đa h ̀ ội nhập kinh tế quôc tê, xây d ́ ́ ựng và phát triển nền KTTT định hướng XHCN cua đât n ̉ ́ ươc, CTBGPB, nh ́ ất là nơi có các cửa khẩu, đã và đang phat triên kha manh me v ́ ̉ ́ ̣ ̃ ới sự gia tăng vê sô, chât ̀ ́ ́ lượng các doanh nghiệp trong và ngoài nước; hoạt động trao đổi kinh tế thương mại, đầu tư thu hut ngay cang nhi ́ ̀ ̀ ều lực lượng, phương tiện, hàng hóa ̉ ươc ta va qu cua n ́ ̀ ốc gia láng giềng; kết cấu hạ tầng KTXH, các khu kinh tế cửa khẩu được đầu tư, cải thiện,… Điều đó, một mặt, tạo điều kiện để ́ ̣ CTBGPB tiêp tuc phát triển KTXH va huy đ ̀ ộng các nguồn lực tăng cường củng cố QPAN; mặt khác, trong cơ chế kinh tế mới, đã nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp ảnh hưởng trực tiếp đến nhiệm vụ bảo vệ CQANBGQG như: sự chống phá của các thế lực thù địch lợi dụng các hoạt động hợp tác kinh tế quôc tê; xu h ́ ́ ướng phân hóa giàu nghèo; sự gia tăng của các hoạt động của tội phạm nhất là tội phạm kinh tế, các tệ nạn xã hội, các hành vi vi phạm quy chế và luật pháp biên giới; tác động xấu về môi trường, sinh thái; những bất cập về công tác quản lý KTXH v.v,... Phát triển KTXH và củng cố QPAN là hai nhiệm vụ cơ bản trong chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Giữa hai nhiệm vụ này luôn có mối quan hệ chặt chẽ, tác động qua lại, làm tiền đề và chi phối lẫn nhau. Bảo vệ CQANBGQG là hoạt động cụ thể của lĩnh vực QPAN, trước những thay đổi của đời sống KTXH trong nước, đặc biệt là quá trình phát triển KTTT định hướng XHCN ở CTBGPB đã chịu sự tác động mạnh mẽ. Thực tiễn cho thấy, để có môi trường chính trị xã hội ổn định, tạo điều kiện cho nền KTTT định hướng XHCN ở CTBGPB tiếp tục phát triển, thì công tác
7 bảo vệ CQANBGQG đối với khu vực này là một nhân tố quan trọng không thể thiếu được. Ngược lại, quá trình phát triển của KTTT định hướng XHCN cũng đã tác động mạnh mẽ đến nhiệm vụ bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB trên cả hai phương diện: tích cực và tiêu cực, làm nảy sinh nhiều vấn đề cần được giải quyết. Vì vậy, nghiên cứu nội dung và sự tác động của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài * Mục đích: Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về nội dung và tác động của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB. Từ đó đề xuất những quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu, nhăm phat huy tac ̀ ́ ́ ̣ ́ ực, hạn chế tác động tiêu cực cua phát tri đông tich c ̉ ển KTTT định hướng ́ ảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB trong giai đoạn hiện nay. XHCN đên b * Nhiệm vụ: Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về nội dung và tác động của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB. Đánh giá đúng thực trạng tác động của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB trong thời gian qua. Đề xuất những quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu, nhằm phát huy tác động tích cực, hạn chế tác động tiêu cực của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB nước ta trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng:
8 Nghiên cứu nội dung và tác động của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB. * Phạm vi: Về không gian, đề tài nghiên cứu trong phạm vi KVBG ở CTBGPB, bao gồm: Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu và Điện Biên. Về thời gian, đề tài chỉ giới hạn thời gian nghiên cứu từ năm 2005 trở lại đây. 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu * Cơ sở lý luận: Luận án được nghiên cứu dựa trên hệ thống quan điểm lý luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Kinh tế chính trị, Kinh tế quân sự, Học thuyết bảo vệ Tổ quốc, chiến tranh và quân đội; chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng; các chỉ thị, nghị quyết lãnh đạo của cấp ủy Đảng, lực lượng vũ trang; các báo cáo tổng kết công tác của các lực lượng, cơ quan, ban, ngành liên quan ở CTBGPB và một số công trình khoa học nghiên cứu về phát triển KTXH, bảo vệ CQANBGQG. * Cơ sở thực tiễn: Nghiên cứu của luận án dựa trên kết quả khảo sát thực tiễn hoạt động phát triển KTXH, công tác bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB và kế thừa số liệu từ một số công trình khoa học khác của tác giả. * Phương pháp nghiên cứu: Luận án sử dung ph ̣ ương pháp cơ bản của kinh tế chính trị Mác Lênin như: Phương pháp trừu tượng hoá khoa hoc, phân tích, t ̣ ổng hợp, thống kê,
9 khảo sát, điều tra, tư vấn chuyên gia và một số phương pháp khác đang được sử dụng trong các khoa học kinh tế. 6. Những đóng góp mới của luận án Phân tích nội dung và tác động của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB, trên cơ sở tư duy mới về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay. Đề xuất những quan điểm cơ bản, giải pháp chủ yếu, có tính khả thi để phát huy tác động tích cực và hạn chế tác động tiêu cực tác động của KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài * Ý nghĩa lý luận: Luận án góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn nội dung và tác động của phát triển KTTT định hướng XHCN đến bảo vệ CQANBGQG nói chung, ở CTBGPB nói riêng. Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho giảng dạy và nghiên cứu các môn học Kinh tế chính trị, Kinh tế quân sự, Quản lý kinh tế ở các học viện, nhà trường trong và ngoài Quân đội. * Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho việc xây dựng kế hoạch, quy hoạch phát triển KTXH và thực hiện công tác quản lý, bảo vệ CQANBGQG ở CTBGPB nước ta. 8. Kết cấu của luận án Luận án gồm: mở đầu, tổng quan về vấn đề nghiên cứu, 3 chương (7 tiết), kết luận, kiến nghị, danh mục các công trình khoa học của tác giả có liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
10 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI TÁC ĐỘNG CỦA PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA ĐẾN BẢO VỆ CHỦ QUYỀN, AN NINH BIÊN GIỚI QUỐC GIA Ở CÁC TỈNH BIÊN GIỚI PHÍA BẮC 1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài 1.1. Các công trình khoa học nghiên cứu về tác động của phát triển kinh tế thị trường * Một số công trình khoa học nghiên cứu về sự tác động của kinh tế thị trường đối với kinh tế xã hội nói chung Kể từ khi nước ta tiến hành chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung sang nền KTTT định hướng XHCN, đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này, đặc biệt là về sự tác động (cả mặt tích cực và tiêu cực) của KTTT đối với đời sống xã hội nói chung, với lĩnh vực QPAN nói riêng. Tiêu biểu là một số công trình sau: TS. Hà Huy Thành, “Những tác động tiêu cực của cơ chế kinh tế thị trường ở Việt Nam” [98]. Đây là công trình tập trung những bản tham luận và ý kiến phát biểu về những vấn đề liên quan đến chủ đề “Những tác động tiêu cực của kinh tế thị trường” trên nhiều góc độ khác nhau, của những cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý thuộc các bộ chuyên ngành ở Trung ương và các cơ quan chức năng liên quan ở địa phương, những nhà khoa học ở các viện nghiên cứu, giảng viên các trường đại học ở Hà Nội,... Theo đó, các tác giả khẳng định: “Những vấn đề này có lúc, có nơi đã cản trở sự phát triển kinh tế xã hội nói chung, chúng ta gọi chung những vấn đề như thế là những “tiêu cực của kinh tế thị trường”…” [98, tr.7]. Cũng trong công trình này, còn có những bài viết của các tác giả, đề cập đến nhiều lĩnh vực, nhiều khía cạnh tác động của cơ chế KTTT ở nước ta, đặc biệt là các tác động tiêu cực
11 như: TS. Hà Huy Thành và TS. Lê Cao Đoàn, “Kinh tế thị trường trong quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam và những yếu tố tiêu cực phát sinh, gây cản trở đối với sự phát triển”; TS.Trịnh Duy Luân, “Sự phân tầng xã hội trong quá trình phát triển theo cơ chế thị trường”; TS. Nguyễn Hữu Hải, “Vấn đề nghèo đói ở nông thôn trong quá trình phát triển kinh tế theo cơ chế thị trường”; BS.Trịnh Công Khanh, “Tác động của quá trình phát triển kinh tế theo cơ chế thị trường đối với khu vực miền núi và đồng bào các dân tộc ít người ở Việt Nam”; Sở Thương mại tỉnh Lạng Sơn, “Buôn bán qua biên giới Lạng Sơn và vấn đề trốn lậu thuế”; GS, TS. Bùi Xuân Lưu, “Thực trạng, nguyên nhân và một số kiến nghị về giải pháp chống buôn lậu”; Trần Việt Trung, “Một số vấn đề về các tệ nạn xã hội trong quá trình phát triển kinh tế theo cơ chế thị trường ”; Khuất Thị Hồng, Nguyễn Thị Văn, Lê Thị Phương, Bùi Thanh Hà, “Mại dâm và những hệ lụy kinh tế xã hội”; PGS, TS. Đặng Cảnh Khanh, “Vấn đề kiểm soát và ngăn chặn các sai lệch xã hội trong cơ chế thị trường”. Bộ Lao động Thương binh và Xã hội; Kỷ yếu hội thảo: “Vấn đề phân phối và phân hoá giàu nghèo trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta” [19]. Đây là cuốn sách tập hợp các bài tham luận nghiên cứu những tác động của sự hình thành và phát triển KTTT đến quan hệ phân phối, phân tầng xã hội, phân hoá giàu nghèo và cách giải quyết mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội. Cùng nghiên cứu về sự tác động của KTTT còn có các công trình, luận án và bài viết khác như: Vũ Văn Phúc, “Tính đặc thù theo định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường nước ta” [89]; Phạm Viết Đào, “Mặt trái của cơ chế thị trường” [35]; Nguyễn Thị Luyến, “Kinh nghiệm phát triển kinh tế thị trường ở các nước ASEAN và khả năng vận dụng vào Việt
12 Nam” [79]; Trương Mạnh Tiến“Sự phát triển của thương mại tự do trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay với vấn đề bảo vệ môi trường sinh thái” [110]; Đào Thị Phương Liên, “Sự phát triển của kinh tế tư nhân trong quá trình chuyển nền kinh tế Việt Nam sang kinh tế thị trường” [72]; Nguyễn Bích, “Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và sự phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam” [26]; Nguyễn Văn Long, “Vai trò của thương mại trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam” [68]; Lê Xuân Đình, “Đưa kinh tế thị trường đến vùng cao, vùng dân tộc thiểu số giải pháp quan trọng để xoá đói giảm nghèo ” [49]; Bùi Minh Thanh, “Những mặt trái của kinh tế thị trường và ảnh hưởng của chúng đến vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh tế” [97].... * Các công trình khoa học nghiên cứu về sự tác động của phát triển kinh t ế th ị tr ường đối với lĩnh vực quốc phòng an ninh TS. Nguyễn Văn Ngừng ,“Tác động của kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế đối với quốc phòng, an ninh ở Viêt Nam” [83]. Trong công trình này tác giả đã trình bày tính tất yếu của phát triển KTTT và hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta; tác động của KTTT và hội nhập kinh tế quốc tế đối với quốc QPAN; những quan điểm và giải pháp đẩy mạnh phát triển kinh tế kết hợp với tăng cường tiềm lực QPAN ở nước ta. Bên cạnh đó, tác giả nêu bật những mặt tích cực và hạn chế của việc phát triển KTTT theo xu hướng mở. Đặc biệt, tác giả đã trình bày những tác động tích cực và hạn chế của KTTT và hội nhập kinh tế đối với QPAN ở nước ta. Qua đó, tác giả cũng trình bày những quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam trong việc kết hợp kinh tế với tăng cường tiềm lực quốc QPAN và hệ thống giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh sự phát triển kinh tế và tăng cường tiềm lực QPAN trong phát triển KTTT ở nước ta.
13 Trần Minh Triệu, “Sự tác động của kinh tế thị trường trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đối với sức mạnh quốc phòng ở nước ta ” [122]. Tác giả đã nghiên cứu và trình bày sự hình thành nền KTTT định hướng XHCN trong sự kết hợp cái chung của KTTT và đặc thù của CNXH ở Việt Nam. Tác động của KTTT định hướng XHCN đối với sức mạnh quốc phòng và các giải pháp chủ yếu nhằm phát huy các tác động tốt và hạn chế các tác động xấu đối với sức mạnh quốc phòng của KTTT. 1.2. Các công trình khoa học nghiên cứu liên quan đến tác động của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở các tỉnh biên giới phía Bắc Các tỉnh biên giới nước ta nói chung, phía Bắc nói riêng, là khu vực có vị trí quan trọng cả về chính trị, kinh tế, QPAN và đối ngoại. Chính vì vậy, đây cũng là nơi dành được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều công trình khoa học, bài viết,... trong và ngoài nước, đặc biệt là các công trình liên quan đến sự tác động của phát triển KTTT đối với các lĩnh vực của đời sống xã hội. * Công trinh nghiên c ̀ ưu vê n ́ ̀ ước ngoài TS. Nguyễn Văn Căn, “Chiến lược “Hưng biên phú dân” của Trung Quốc” [29]. Việc triển khai chiến lược này cho thấy, Trung Quốc đã khẳng định ý nghĩa và tầm quan trọng của việc tăng cường xây dựng vùng biên giới trong sự nghiệp xây dựng CNXH và hiện đại hóa đất nước. Chiến lược chỉ rõ bốn nội dung: Đẩy nhanh phát triển KVBG, thu hẹp sự cách biệt giữa các khu vực, thực hiện phát triển và phồn vinh cộng đồng; Thúc đẩy đoàn kết dân tộc, bảo đảm giữ gìn cơ bản ổn định xã hội, củng cố biên phòng và bảo vệ đất nước; Thực hiện chiến lược mở cửa đối ngoại, để cho toàn
14 tuyến biên giới trở thành những đường giao thông quốc tế lớn ở tuyến đầu, là bảo đảm quan trọng cho cải cách và mở cửa; Thúc đẩy xã hội phát triển và phát triển kinh tế KVBG, với mục đích là “hưng biên, phú dân, cường quốc, mục lân”. Chiến lược cũng đặt ra những nhiệm vụ chủ yếu sau: Tăng cường xây dựng cơ sở vật chất và môi trường sinh thái, cải thiện sinh hoạt và sản xuất; Giải quyết có hiệu quả việc xóa nghèo của người dân vùng biên, đa dạng con đường làm giàu; Phát triển thương mại vùng biên giới, thúc đẩy hợp tác kinh tế khu vực; Đẩy mạnh sự nghiệp phát triển xã hội, nâng cao chất lượng con người; Tăng cường đoàn kết dân tộc, bảo vệ bình yên cho biên cương. Trên cơ sở các nhiệm vụ chủ yếu, chiến lược này còn nêu bật những chính sách, giải pháp để tổ chức thực hiện như: Tăng đầu tư cho KVBG; Thi hành chính sách hỗ trợ cho những người dân vùng đặc biệt khó khăn; Hỗ trợ hợp tác kinh tế khu vực nhằm phát triển thương mại vùng biên; Thực hiện toàn diện các chính sách ưu đãi cho sự nghiệp phát triển xã hội; Đẩy mạnh công tác xây dựng đội ngũ nhân tài vùng biên; Động viên các thành phần xã hội hỗ trợ để xây dựng và phát triển vùng biên giới... * Các công trình khác trong nước TS. Lê Du Phong và TS. Hoàng Văn Hoa (Đồng chủ biên), “Kinh tế thị trường và sự phân hóa giàu nghèo ở vùng dân tộc và miền núi phía Bắc nước ta hiện nay” [87]. Cuốn sách là kết quả của công trình nghiên cứu Về tăng trưởng kinh tế và sự phân hóa giàu nghèo ở vùng dân tộc và miền núi phía Bắc nước ta của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, đã được Ủy ban Dân tộc và Miền núi nghiệm thu năm 1998. Trong công trình này, các tác giả đã trình bày
15 những thành tựu về KTXH qua hơn 10 năm đổi mới và tiềm năng ở vùng các dân tộc và Miền núi phía Bắc nước ta, đồng thời phân tích rõ những nguyên nhân và thực trạng của sự phân hóa giàu nghèo ở khu vực này. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp bước đầu, nhằm khắc phục tình trạng phân hóa giàu nghèo ở khu vực các dân tộc Miền núi phía Bắc nước ta nói riêng, cả nước nói chung. TS. Nguyễn Đình Liêm, “Quan hệ biên mậu giữa Tây Bắc Việt Nam với Vân Nam Trung Quốc (2001 2020)” [75]. Đây là công trình của tập thể tác giả đã đánh giá một cách khách quan, khoa học thực trạng quan hệ mậu dịch biên giới giữa các tỉnh Tây Bắc Việt Nam với Vân Nam Trung Quốc trong thời gian qua, nhất là trong những năm gần đây; phân tích bối cảnh mới của tình hình quốc tế và khu vực tác động đến quan hệ mậu dịch biên giới; dự báo động thái, đề xuất giải pháp, kiến nghị trong thời gian tới. Đặc biệt, cuốn sách đã đề cập đến những yếu tố tác động trực tiếp đối với quan hệ mậu dịch biên giới ở khu vực này. Nguyễn Minh Hằng, “Buôn bán qua biên giới Việt Trung Lịch sử Hiện trạng Triển vọng” [52]. Trong công trình này, tác giả đã trình bày quá trình buôn bán qua biên giới Việt Trung trong lịch sử, phân tích và đánh giá những mặt được và chưa được của buôn bán qua biên giới Việt Trung từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ và triển vọng của nó. Đặc biệt, cuốn sách đã chỉ ra được những tác động tích cực đối với việc phát triển KTXH và trình bày những hạn chế, tiêu cực trong buôn bán qua biên giới Việt Trung trong thời gian qua.
16 TS. Phạm Văn Linh, “Các khu kinh tế cửa khẩu biên giới Việt Trung và tác động của nó tới sự phát triển kinh tế hàng hóa ở Việt Nam” [71]. Trong công trình này, các tác giả đã đi sâu phân tích vị trí, tầm quan trọng của khu kinh tế cửa khẩu trong quá trình phát triển kinh tế hàng hóa, hội nhập và mở cửa kinh tế; thực trạng quá trình hình thành, phát triển và tác động của 4 khu kinh tế cửa khẩu biên giới Việt Trung đã được cấp phép thành lập (Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng và Lào Cai). Trên cơ sở đó đề xuất các quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm phát huy tác dụng tích cực của mô hình kinh tế mới này. Hoàng Văn Hoan, Nguyễn Chí Thành, “Cơ chế chính sách đặc thù phát triển các tỉnh thuộc vùng Tây Bắc” [54]. Các tác giả đã phân tích thực trạng cơ chế chính sách KTXH ảnh hưởng đến sự phát triển các tỉnh thuộc vùng Tây Bắc Việt Nam thời gian qua. Từ đó đề xuất quan điểm, giải pháp đổi mới cơ chế chính sách KT XH các tỉnh thuộc vùng Tây Bắc trong thời gian tới. Đặng Xuân Phong, “Phát triển khu kinh tế cửa khẩu biên giới phía Bắc Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” [88]. Trong công trình này, tác giả đã trình bày cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển khu kinh tế cửa khẩu biên giới trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Khảo sát thực trạng, trình bày định hướng và giải pháp phát triển khu kinh tế cửa khẩu biên giới phía Bắc Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Đinh Trọng Ngọc, “Phát triển kinh tế xã hội miền núi biên giới phía Bắc và tác động của nó tới tăng cường sức mạnh bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới ở vùng này” [82].
17 Trong công trình, tác giả đã trình bày có hệ thống về phát triển KT XH miền núi biên giới phía Bắc trong mối quan hệ tới việc tăng cường sức mạnh bảo vệ an ninh vùng này. Đồng thời, chỉ ra vai trò của BĐBP như nhân tố quan trọng đối với sự nghiệp phát triển KTXH miền núi biên giới hiện nay. Ngoài ra còn các công trình nghiên cứu, hội thảo và bài viết khác đề cập đến sự tác động của phát triển KTTT ở CTBGPB khác như: Ủy ban Dân tộc, Viện dân tộc, Ngân hàng thế giới, “ Kỷ yếu hội thảo xóa đói, giảm nghèo: Vấn đề và giải pháp ở vùng dân tộc thiểu số phía Bắc Việt Nam ” [128]; Phạm Văn Linh, “Quan hệ kinh tế thương mại cửa khẩu biên giới Việt Trung với việc phát triển kinh tế hàng hóa ở các tỉnh vùng núi phía Bắc” [70]; Nguyễn Thị Sinh,“Tác động của hoạt động thương mại Việt Trung tới quá trình đô thị hoá ở các tỉnh miền núi Đông Bắc nước ta” [94]. 1.3. Nội dung các công trình khoa học nghiên cứu liên quan đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia * Một số công trình khoa học nghiên cứu liên quan đến bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia Tài liệu nước ngoài: Mao Chấn Phát, “Bàn về biên phòng” (Biên phòng luận) [85]. Công trình đã đi sâu nghiên cứu, điều tra công tác biên phòng và hải phòng, thu thập rộng rãi thông tin tư liệu của công tác biên phòng liên quan các quốc gia trên thế giới và tổng kết những bài học kinh nghiệm của công tác biên phòng Trung Quốc trải qua nhiều thời đại, kết hợp với tình hình Trung Quốc cải cách và mở cửa hiện nay. Từ đó, chỉ ra nguồn gốc của khái niệm biên phòng, các khái niệm liên quan đến công tác biên phòng (Lãnh thổ quốc gia, biên giới quốc gia, biên cảnh, biên cương). Theo đó, một mặt,
18 khẳng định: “Biên phòng là bộ phận tổ chức quan trọng của quốc phòng. Từ xưa đến nay, trong nước và ngoài nước, nhiều quốc gia đều coi việc tăng cường biên phòng là nhiệm vụ chiến lược làm cho đất nước an ninh và ổn định” [85, tr.17]. Mặt khác, chỉ rõ vị trí chiến lược cụ thể của công tác biên phòng. Đặc biệt, trong chương VI của công trình “Những suy nghĩ vĩ mô về tăng cường xây dựng biên phòng” cho thấy 6 nội dung rất quan trọng và thiết thực của công tác biên phòng. Tạp chí Quan hệ Quốc phòng, “Bảo vệ biên giới trong học thuyết biên phòng của Trung Quốc” [95] Trên cơ sở nghiên cứu, khái quát chiến lược quốc phòng nói chung, về biên phòng nói riêng của Trung Quốc, tác giả đã chỉ rõ mục tiêu chủ yếu về biên phòng là: “bảo vệ biên phòng chống lại hành động từ bên ngoài (phòng thủ đối ngoại) và bảo đảm sự ổn định chính trị bên trong”. Từ đó, nêu lên nhiệm vụ cụ thể của biên phòng là: Bảo vệ sự toàn vẹn và an ninh về chủ quyền lãnh thổ; Chống hành động xâm lược từ bên ngoài; Duy trì trật tự biên giới, tăng cường quan hệ láng giềng tốt và bảo đảm sự ổn định chính trị và phát triển kinh tế của các vùng biên giới. Theo đó, kết luận: Sự ổn định của biên giới liên quan trực tiếp đến sự ổn định của quốc gia. Tài liệu trong nước: Nguyễn Đức Châu, Nguyễn Tuấn Chung, “Ông cha ta bảo vệ biên giới: Từ thời Hùng Vương đến nhà Nguyễn” [30]. Cuốn sách đã trình bày lịch sử hình thành nền móng biên phòng Việt Nam và tình hình bảo vệ biên giới qua các thời đại Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, Lê Sơ, thế kỷ 1618 và thời nhà Nguyễn. Vũ Dương Ninh, “Biên giới trên đất liền Việt Nam Trung Quốc ” [84].