Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tăng cường khả năng tự tạo việc làm cho thanh niên Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Vương Cường | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:231

Thêm vào BST

Báo xấu

139
lượt xem 48
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tăng cường khả năng tự tạo việc làm cho thanh niên Việt Nam trình bày lý luận nghiên cứu khả năng tự tạo việc làm của thanh niên, phương pháp nghiên cứu, phân tích khả năng tự tạo việc làm của thanh niên Việt Nam, giải pháp chủ yếu tăng cường khả năng tự tạo việc làm của thanh niên Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tăng cường khả năng tự tạo việc làm cho thanh niên Việt Nam

i L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u khoa h c ñ c l p c a tôi. Các thông tin, s li u trong lu n án là trung th c và có ngu n g c rõ ràng, c th . K t qu nghiên c u trong lu n án chưa t ng ñư c công b trong b t kỳ công trình nghiên c u nào khác. Nghiên c u sinh Ngô Quỳnh An
ii M CL C L I CAM ðOAN ............................................................................................................... i DANH M C B NG BI U ............................................................................................... v DANH M C CÁC HÌNH................................................................................................. vi M ð U............................................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1 : CƠ S LÝ LU N NGHIÊN C U KH NĂNG T T O VI C LÀM C A THANH NIÊN.......................................................................................................... 9 1.1 Các khái ni m cơ b n v t t o vi c làm và kh năng t t o vi c làm .................... 9 1.1.1 Vi c làm và t t o vi c làm ............................................................................... 9 1.1.2 Kh năng t t o vi c làm ................................................................................. 15 1.2 Nh ng ñ c ñi m c a thanh niên liên quan t i kh năng t t o vi c làm ............... 20 1.2.1 Khái ni m v thanh niên .................................................................................. 20 1.2.2 ð c ñi m lao ñ ng, vi c làm và kh năng t t o vi c làm c a thanh niên...... 21 1.3 T ng quan các nghiên c u v kh năng t t o vi c làm và các y u t nh hư ng 25 1.3.1 Nh ng cách ti p c n khác nhau trong nghiên c u t t o vi c làm trong lý thuy t kinh t ............................................................................................................ 25 1.3.2 Lý thuy t kinh t lao ñ ng v t t o vi c làm ................................................. 29 1.3.2.1. Cách ti p c n vĩ mô: L c hút hay L c ñ y.................................................. 29 1.3.2.2 Cách ti p c n vi mô: Lý thuy t l a ch n ngh nghi p ................................. 33 1.4 Khung lý thuy t nghiên c u kh năng t t o vi c làm c a thanh niên và các y u t nh hư ng Vi t Nam ............................................................................................. 54 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ............................................................. 61 2.1 Cách ti p c n vĩ mô ................................................................................................ 61 2.2 Cách ti p c n vi mô ................................................................................................ 71 2.3 Phương pháp ñ nh tính ........................................................................................... 81 CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH KH NĂNG T T O VI C LÀM C A THANH NIÊN VI T NAM ...................................................................................................................... 85 3.1 Kh năng t t o vi c làm c a thanh niên Vi t Nam............................................... 85 3.1.1 Kh năng t t o vi c làm c a thanh niên – Phân tích theo quá trình t t o vi c làm..................................................................................................................... 85 3.1.1.1 Các giai ño n c a quá trình t t o vi c làm ................................................ 85 3.1.1.2 “Tam giác kh năng” t t o vi c làm .......................................................... 89 3.1.2 Kh năng t t o vi c làm c a thanh niên – Phân tích theo k t qu t t o vi c làm .......................................................................................................................... 108 3.1.2.1 Quy mô t t o vi c làm c a thanh niên ...................................................... 108 3.1.2.2 Cơ c u, ch t lư ng t t o vi c làm c a thanh niên.................................... 110 3.2 Các y u t nh hư ng ñ n kh năng t t o vi c làm c a thanh niên Vi t Nam .. 118 3.2.1 Nhóm y u t vĩ mô ............................................................................................ 118 3.2.1.1 Nhóm y u t tác ñ ng ñ n c u lao ñ ng .................................................... 119
iii 3.2.1.2 ð c ñi m lao ñ ng vi c làm c a thanh niên .............................................. 119 3.2.1.3 ð c ñi m chung c a th trư ng lao ñ ng ................................................... 122 3.2.2 Nhóm y u t vi mô ............................................................................................ 122 3.2.2.1 V n con ngư i và v n xã h i c a thanh niên Vi t Nam. ............................ 122 A. V n con ngư i...............................................................................................122 B. V n xã h i .....................................................................................................129 3.2.2.2 ð c tính nhân kh u h c và gia ñình........................................................... 138 3.3 Ki m ñ nh các gi thuy t nghiên c u:.................................................................. 143 CHƯƠNG 4: GI I PHÁP CH Y U TĂNG CƯ NG KH NĂNG T T O VI C LÀM C A THANH NIÊN VI T NAM ....................................................................... 150 4.1 Quan ñi m v khuy n khích t t o vi c làm trong thanh niên............................. 150 4.2 Các phát hi n ch y u là cơ s ñ xu t gi i pháp ................................................ 155 4.3 Gi i pháp tăng cư ng kh năng t t o vi c làm cho thanh niên Vi t Nam.......... 160 4.3.1 C p ñ vĩ mô.................................................................................................. 161 4.3.2 C p ñ vi mô.................................................................................................. 164 4.3.2.1 Các nhà cung c p d ch v h tr thanh niên t t o vi c làm ...............164 4.3.2.2 Thanh niên và c ng ñ ng ......................................................................170 K T LU N .................................................................................................................... 173 DANH M C CÔNG TRÌNH C A TÁC GI ..................................................................ii TÀI LI U THAM KH O.................................................................................................iii PH L C 1: K t qu h i quy Logisstic ñ y ñ .............................................................viii PH L C 2: B công c thu th p và phân tích d li u ñ nh tính ................................... xx PH L C 3: K t qu h i quy s li u m ng và các ki m ñ nh v i ðTLðVL 2006-2009xxi PH L C 4: Phương pháp tính các xác su t d a trên h s ư c lư ng h i quy Logistic.xxv PH L C 5: M u và k t qu phân tích ñ nh tính......................................................... xxix
iv DANH M C T VI T T T T vi t t t C m t ti ng Vi t C m t ti ng Anh CT, PCT Chính th c, Phi chính th c CNXD Công nghi p xây d ng DV D ch v ðTLðVL ði u tra lao ñ ng vi c làm ILO T ch c Lao ñ ng Qu c t International Labour Organization MOLISA B Lao ñ ng, Thương binh và Ministry of Labour, Invalids and Social Xã h i Affairs Lð Lao ñ ng LLLð L c lư ng lao ñ ng NAFTA Hi p ñ nh Thương m i T do North America Free Trade Agreement B cM NN Nông nghi p, ngư nghi p, th y s n OECD T ch c h p tác và phát tri n Organization for Economic Co-operation and kinh t Development SXKD S n xu t kinh doanh THPT Trung h c ph thông TN Thanh niên VHLSS Kh o sát m c s ng h gia ñình Vietnam Household Living Standard Survey Vi t Nam TH Ký hi u trư ng h p TN t t o vi c làm ñi n hình trong b ng 1, Ph l c 5 YK Ký hi u ý ki n c a các doanh nhân và các nhà qu n lý trong b ng 2, Ph l c 5
v DANH M C B NG BI U B ng 2.1: Các nhóm ch tiêu s d ng ñ phân tích h i qui tương quan v i s li u m ng. ...... 63 B ng 2.2: L c lư ng lao ñ ng thanh niên theo tình tr ng vi c làm, VHLSS 2006-2008. ....... 75 B ng 2.3 Xác su t t t o vi c làm c a thanh niên, VHLSS 2006 ............................................ 81 B ng 3.1: Mong mu n t t o vi c làm c a thanh niên (s ý ki n trong t ng s 65 ý ki n) ..... 93 B ng 3.2: ði u ki n còn thi u khi thanh niên mu n t t o vi c làm (s ý ki n trong t ng s 65 ý ki n) ....................................................................................................................................... 96 B ng 3.3: M c ñ thanh niên t t o vi c làm, ðLðVL 2006-2010....................................... 109 B ng 3.4: Lư ng lao ñ ng chung và l c lư ng lao ñ ng thanh niên theo tình tr ng vi c làm, ðTLðVL 2006-2010. ............................................................................................................. 110 B ng 3.5: ð c ñi m l c lư ng lao ñ ng thanh niên và thanh niên t t o vi c làm, VHLSS 2006-2008. .............................................................................................................................. 111 B ng 3.6: Trình ñ h c v n và ñào t o c a l c lư ng lao ñ ng thanh niên và thanh niên t t o vi c làm, VHLSS 2006-2008.................................................................................................. 113 B ng 3.7.1: Cơ c u nam-n thanh niên t t o vi c làm theo ngành/ lĩnh v c và trình ñ ngh , VHLSS 2006-2008. ................................................................................................................ 114 B ng 3.7.2: Cơ c u thanh niên t t o vi c làm theo nhóm tu i, ngành/ lĩnh v c, trình ñ h c v n, trình ñ ñào t o và trình ñ ngh , VHLSS 2006-2008. .................................................. 115 B ng 3.8: T l t t o vi c làm c a thanh niên theo vùng, VHLSS 2006-2008.................... 117 B ng 3.9: H s ư c lư ng mô hình h i quy s li u m ng nghiên c u m t s y u t kinh t vĩ mô nh hư ng ñ n m c ñ t t o vi c làm c a thanh niên Vi t Nam, 2006-2009. ............... 120 B ng 3.10: ð c ñi m v n con ngư i, v n xã h i c a thanh niên theo tình tr ng vi c làm, VHLSS 2008........................................................................................................................... 124 B ng 3.11: Cơ c u vi c làm c a l c lư ng lao ñ ng thanh niên theo m t s ñ c ñi m cơ b n, VHLSS 2008........................................................................................................................... 127 H p 1.1 Khái ni m “t t o vi c làm” ....................................................................................... 14 H p 1.2 Phân bi t gi a t o vi c làm và t t o vi c làm ........................................................... 15 H p 1.3 Khái ni m “Kh năng t t o vi c làm ” ...................................................................... 16 H p 1.4 “Kh năng t t o vi c làm-tam giác kh năng ” và các tiêu th c ñánh giá ............... 19 H p 1.5 Khái ni m “Tăng cư ng kh năng t t o vi c làm”.................................................... 19
vi DANH M C CÁC HÌNH Hình 1.1: Các hình thái v n xã h i ........................................................................................... 41 Hình 1.2: Cơ ch nh hư ng c a v n xã h i ............................................................................ 44 Hình 1.3: T ng quan các lý thuy t kinh t v t t o vi c làm. ................................................. 55 Hình 1.4: T ng quan các y u t nh hư ng t i kh năng t t o vi c làm ................................ 56 Hình 1.5: Các y u t nh hư ng t i kh năng t t o vi c làm c a thanh niên. (Cách ti p c n vĩ mô) ............................................................................................................................................ 56 Hình 1.6: Các y u t nh hư ng t i kh năng t t o vi c làm c a thanh niên (Cách ti p c n vi mô) ............................................................................................................................................ 58 Hình 2.1: Khung phân tích l c lư ng lao ñ ng thanh niên, VHLSS 2006-2008...................... 74 Hình 3.1: Lý do mong mu n t t o vi c làm c a thanh niên (s ý ki n trong t ng s 65 ý ki n). ......................................................................................................................................... 97 Hình 3.2: Các ngu n v n thanh niên có th ti p c n (s ý ki n trong t ng s 65 ý ki n). ..... 101 Hình 3.3: Ch t lư ng công vi c t t o c a thanh niên (s ý ki n trong t ng s 65 ý ki n). .. 116 Hình 3.4: Trình ñ h c v n và ñào t o c a l c lư ng lao ñ ng thanh niên, VHLSS 2006-2008 ................................................................................................................................................ 123 Hình 3.5: S năm kinh nghi m và s năm ñi h c bình quân c a l c lư ng lao ñ ng thanh niên, VHLSS 2006-2008 ................................................................................................................. 126 Hình 3.6: Xác su t l a ch n vi c làm c a thanh niên ph n ánh nh hư ng c a v n con ngư i, mô hình h i quy Logistic ña b c, VHLSS 2006-2008............................................................ 129 Hình 3.7: Xác su t l a ch n vi c làm c a thanh niên ph n ánh nh hư ng c a ñ c ñi m ngh nghi p trong h gia ñình, mô hình h i quy Logistic ña b c, VHLSS 2006-2008 .................. 130 Hình 3.8: Xác su t l a ch n vi c làm c a thanh niên ph n ánh nh hư ng ngu n l c v t ch t c a h gia ñình, mô hình h i quy Logistic ña b c, VHLSS 2006-2008 ................................. 132 Hình 3.9: Xác su t l a ch n làm công và t t o vi c làm c a thanh niên ph n ánh vai trò c a ch h gia ñình, mô hình h i quy Logistic ña b c, VHLSS 2006-2008................................. 134 Hình 3.11: Xác su t l a ch n t t o vi c làm c a thanh niên ph n ánh nh hư ng c a ñ c ñi m nhân kh u h c, mô hình h i quy Logistic ña b c, VHLSS 2006-2008 .................................. 141 Hình 3.12: Xác su t l a ch n vi c làm c a thanh niên ph n ánh nh hư ng c a t tr ng ph thu c trong h gia ñình, mô hình h i quy Logistic ña b c, VHLSS 2006-2008 .................... 142 Hình 3.13: Các nhóm y u t nh hư ng ñ n xác su t l a ch n vi c làm c a thanh niên, mô hình h i quy Logistic ña b c, VHLSS 2008 ........................................................................... 144 Hình 4.1: H th ng gi i pháp tăng cư ng kh năng t t o vi c làm c a thanh niên .............. 161 Hình 4.2: L ng ghép và tích h p các chính sách .................................................................... 162
1 M ð U 1. S c n thi t nghiên c u T t o vi c làm, sau th i kỳ “ð i m i” năm 1986 ñã b t ñ u phát tri n Vi t Nam. Xu hư ng khuy n khích t t o vi c làm v n s còn ti p t c trong m t vài th p k t i khi vai trò c a nhà nư c ñang chuy n t t o vi c làm tr c ti p sang gián ti p thông qua các chính sách, ngu n l c h tr , ñ c bi t thông qua các Chương trình m c tiêu qu c gia v vi c làm. Các chương trình này nh m phát tri n th trư ng lao ñ ng trong m i khu v c kinh t , t o s g n k t cung c u lao ñ ng, phát huy tính tích c c c a ngư i lao ñ ng trong h c ngh , t t o và tìm vi c làm, khuy n khích s năng ñ ng và ch ñ ng t t o vi c làm cho b n thân và ngư i khác, không th ñ ng trông ch vào nhà nư c. Lúc này, c nh tranh vi c làm ngày càng tr nên gay g t Vi t Nam, ñ c bi t là ñ i v i thanh niên, là nh ng ngư i m i tham gia th trư ng lao ñ ng v i kinh nghi m và v th c nh tranh y u, t t o vi c làm có th ñư c coi là m t gi i pháp thi t th c. Tuy nhiên, t t o vi c làm không nên ch ñư c coi là gi i pháp t m th i ñ i v i ngư i lao ñ ng khi thi u vi c làm, góp ph n làm gi m b t tình tr ng th t nghi p mà còn là xu hư ng l a ch n ngày càng gia tăng trong xã h i hi n ñ i và nên ñư c khuy n khích, ñ c bi t là ñ i v i lao ñ ng tr nh m phát huy tính ñ c l p sáng t o, năng ñ ng c a h và t o ñư c ñ ng l c phát tri n m nh m cho n n kinh t nư c nhà. Có nhi u nghiên c u trong và ngoài nư c ñã ñ c p t i v n ñ l a ch n t t o vi c làm c a ngư i lao ñ ng. Các nghiên c u này, v cơ b n theo hai hư ng ti p c n khác nhau. V i cách ti p c n vĩ mô, m c ñ t t o vi c làm c a ngư i lao ñ ng ch u nh hư ng c a s thay ñ i trong t ng c u c a n n kinh t (suy thoái kinh t , chuy n d ch cơ c u kinh t , t c ñ tăng vi c làm...) và nh ng bi n ñ ng trên th trư ng lao ñ ng (m c lương, t c ñ tăng l c lư ng lao ñ ng, ch t lư ng c a l c lư ng lao ñ ng, vi c làm ..). ð i di n cho cách ti p c n nghiên c u này có János Kollo, Mária Vincze (1999). Trong nghiên c u này, s gia tăng ñáng k s ngư i t t o vi c làm trong nh ng giai ño n
2 kh ng ho ng ho c chuy n ñ i cơ c u kinh t ñư c gi i thích là ph n ng t m th i c a th trư ng lao ñ ng ñ i phó v i tình tr ng th t nghi p và thi u vi c làm c a ngư i lao ñ ng; có nghĩa là “l c ñ y” ñóng vai trò quan tr ng ñ i v i l a ch n t t o vi c làm c a ngư i lao ñ ng. ðây cũng là m t trong hai nhóm y u t ñư c ñ c p trong nghiên c u c a Lin, Yates and Picot (1999). Ngư c l i v i nhóm y u t th nh t, nhóm th hai luôn cho r ng nh ng cá nhân ngư i lao ñ ng v i nh ng ph m ch t ñ c bi t s có ñ ng l c kh i s doanh nghi p mà h thư ng xu t phát t t t o vi c làm. Trong trư ng h p này, t t o vi c làm ñư c cho r ng có liên quan t i các y u t thúc ñ y trong môi trư ng kinh t vĩ mô như quá trình công nghi p hóa-ñô th hóa, s phát tri n các ngành công nghi p và d ch v tr giúp, chính sách khuy n khích phát tri n các doanh nghi p nh và doanh nghi p vi mô....., nh ng y u t t o nên “s c hút” t t o vi c làm ñ i v i ngư i lao ñ ng. Như v y, khi lý thuy t “l c hút” phát huy tác d ng thì t t o vi c làm s không gia tăng v i tình tr ng th t nghi p, nhưng n u lý thuy t “l c ñ y” chi m ưu th thì t t o vi c làm s có m i tương quan t l thu n v i m c th t nghi p. Bên c nh cách ti p c n vĩ mô, cách ti p c n vi mô gi i thích các ñ c tính cá nhân và gia ñình s khuy n khích hay không khuy n khích ngư i lao ñ ng t t o vi c làm, ñi n hình v i Ivan Light (1979) và “lý thuy t v s b t l i”; Messenger and Stettner (2000) và mô hình phân tích hai nhóm: “y u t ñ y” và “y u t kéo” ñ i v i t t o vi c làm; James (1998) và mô hình các “chi phí cơ h i th p” và “chi phí cơ h i cao” c a t t o vi c làm ñ i v i ngư i lao ñ ng. M i cách ti p c n nghiên c u v t t o vi c làm ñ u ch có th gi i thích m t s các khía c nh liên quan t i t t o vi c làm mà chưa th ñem l i b c tranh t ng quát v v n ñ này. Ngoài ra, th c ch t các nghiên c u trên ñ u ñ c p t i khái ni m v t làm ch (self employed) ch chưa nghiên c u nào ñ c p t i t t o vi c làm, làm rõ th nào là “t t o vi c làm”, và t t o vi c làm thanh niên có ñ c ñi m gì khác bi t. Lu n án s b sung thêm các n i dung này.
3 Ngoài ra, các nghiên c u và mô hình h i qui Logistic v l a ch n t làm truy n th ng thư ng d a trên 2 gi ñ nh cơ b n, m t là: các l a ch n vi c làm là c a m t l c lư ng lao ñ ng ñ ng nh t (homogeneous population); hai là: không có nh ng rào c n v phía c u lao ñ ng trên th trư ng và d dàng ti p c n v n v t ch t, và l a ch n c a ngư i lao ñ ng là hoàn toàn t do d a trên năng l c, mong mu n và s thích c a b n thân h . Tuy nhiên, th c t l i không ñúng như v y. Trên th trư ng lao ñ ng có th có nhi u nhóm lao ñ ng không hoàn toàn ñ ng nh t ch ng h n như nhóm lao ñ ng n , lao ñ ng thanh niên, lao ñ ng nông thôn, lao ñ ng nh p cư, ngư i dân t c thi u s ...khi nh ng l a ch n c a các nhóm này ch u tác ñ ng c a th trư ng lao ñ ng là hoàn toàn khác nhau, v i nh ng rào c n và cơ h i l a ch n hoàn toàn khác nhau cho dù h có cùng năng l c và cùng s thích. S kỳ th và phân bi t ñ i x ñ i v i m t s nhóm lao ñ ng như ph n , thanh niên... là ví d ñi n hình cho nh ng s khác bi t này (individual heterogeneity) có th bu c h ph i l a ch n t t o vi c làm. Bên c nh ñó, ngư i lao ñ ng cũng có th t t o vi c làm vì nh ng nguyên nhân thu c v phía c u, ñư c t o nên b i nh ng ñ c tính khác bi t c a t ng lo i hình công vi c, làm công hay t t o vi c làm (employment heterogeneity). Nh ng y u t này có th là tính ch t công vi c làm công hay t làm, th hi n trên các khía c nh như m c ñ n ñ nh v công vi c, thu nh p, th i gian làm vi c, ñ a ñi m làm vi c, v th công vi c... ð có th ñưa các y u t này vào nghiên c u, k thu t s d ng mô hình hôi qui Logistic truy n th ng c n ñư c c i ti n. Thanh niên là ngu n l c quan tr ng trong quá trình phát tri n Vi t Nam th i kỳ h i nh p, ñ ng th i th h thanh niên này ñang và ti p t c s là l c lư ng ñông ñ o nh t trong vài th p k t i. Vì v y, không có lúc nào thích h p hơn lúc này ñ ñ u tư vào gi i tr Vi t Nam, trư c khi “cơ h i dân s vàng” khép l i. T t o vi c ñ i v i lao ñ ng tr Vi t Nam cho dù ch là ñ mưu sinh trong lúc khó ki m vi c làm hay là kh i s m t doanh nghi p li u có tr thành ngu n t o vi c làm d i dào cho qu c gia? Làm th nào ñ t t o vi c làm tr thành m t l a ch n b t ñ u s nghi p c a th h tr , giúp
4 h kh c ph c nh ng b t l i trên th trư ng lao ñ ng khi n h thư ng g p nhi u rào c n khi kh i s m t công vi c t t o, và d rơi vào khu v c t t o vi c làm phi chính th c v i công vi c k năng th p, thu nh p th p, năng su t và ch t lư ng d ch v s n ph m th p, gây ô nhi m môi trư ng? ð tr l i ñư c các câu h i này, ph i bi t rõ kh năng t t o vi c làm c a thanh niên, nh ng ñ c tính nào c a thanh niên khi n h l a ch n t t o vi c làm thay vì làm công, h ch u tác ñ ng c a “l c kéo” hay “l c ñ y”, chi phí cơ h i c a t t o vi c làm ñ i v i h cao hay th p, và xem xét các ñ c tính này trong quá trình xây d ng và th c hi n các chính sách và chương trình khuy n khích thanh niên t t o vi c làm và ñóng góp nhi u nh t cho s phát tri n kinh t xã h i c a ñ t nư c. Vì v y, ñ tài “Tăng cư ng kh năng t t o vi c làm cho thanh niên Vi t Nam” c n ñư c nghiên c u. 2. M c tiêu nghiên c u N u “tăng cư ng kh năng t t o vi c làm cho thanh niên” ñư c hi u là tăng s l a ch n m t cách nghiêm túc cơ h i t t o vi c làm c a h , cũng như tăng s ñóng góp c a khu v c này vào s tăng trư ng và phát tri n kinh t ñ a phương và qu c gia, lu n án s ñư c nghiên c u nh m t i các m c tiêu c th như sau: - Phát hi n nh ng y u t thúc ñ y ho c c n tr kh năng t t o vi c làm c a thanh niên trong trong b i c nh h i nh p kinh t qu c t . - Xác ñ nh vai trò c a v n con ngư i và v n xã h i ñ i v i kh năng t t o vi c làm c a thanh niên. 3. Cơ s lý lu n và gi thuy t nghiên c u Lu n án áp d ng k t h p cách ti p c n vĩ mô và vi mô trong lý thuy t Kinh t lao ñ ng, xem xét ñ ng th i các y u t thu c v phía cung và c u lao ñ ng và các k thu t kinh t lư ng cũng như phân tích ñ nh tính phù h p ñ ki m ñ nh các gi thuy t nghiên c u sau ñây:
5 Gi thuy t 1: Thanh niên Vi t Nam t t o vi c làm do tác ñ ng t “l c ñ y“ nhi u hơn “l c hút“. Gi thuy t 2:V n con ngư i ñư c hình thành t ho t ñ ng th c t phát huy tác d ng nhi u hơn so v i t ñào t o chính th c ñ i v i kh năng t t o vi c làm c a thanh niên Vi t Nam. Gi thuy t 3: V n xã h i liên k t thay th v n xã h i quan h và v n xã h i giao ti p trong vi c tăng cư ng kh năng thanh niên Vi t Nam t t o vi c làm th i kỳ h i nh p kinh t qu c t . Các gi thuy t trên ñư c xây d ng d a trên t ng quan các nghiên c u v t t o vi c làm cũng như ñ c ñi m lao ñ ng vi c làm c a thanh niên Vi t Nam. 4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u ð i tư ng nghiên c u V n ñ t t o vi c làm c a thanh niên có th nghiên c u nhi u khía c nh như lo i hình và ch t lư ng vi c làm t t o, kh năng duy trì vi c làm t t o c a thanh niên, m c ñ thành công và hi u qu ñem l i c a t t o vi c làm ñ i v i thanh niên… Tuy nhiên, trư c h t, thanh niên c n ñư c khuy n khích ch ñ ng và tích c c l a ch n t t o vi c làm và coi ñó như là m t trong nh ng hư ng phát tri n s nghi p c a b n thân và ñóng góp nhi u hơn vào s phát tri n kinh t xã h i. ð i tư ng c a lu n án ñư c xác ñ nh là kh năng t t o vi c làm c a thanh niên (t 15 ñ n tròn 29 tu i). Ph m vi nghiên c u Lu n án nghiên c u kh năng t t o vi c làm c a thanh niên Vi t Nam t năm 2006 ñ n năm 2010. 5. Nh ng ñóng góp chính c a lu n án Lu n án h th ng hóa và b sung cơ s lý lu n nghiên c u v t t o vi c làm nói chung, t t o vi c làm c a thanh niên nói riêng và các y u t nh hư ng thông qua xây d ng l n ñ u tiên khái ni m sâu và ñ y ñ v “t t o vi c làm”, “kh năng t t o vi c làm” và “tăng cư ng kh năng t t o vi c làm”. V m t phương pháp nghiên c u, lu n
6 án b sung các bi n gi i thích mà nh ñó ph n ánh ñư c v th c a thanh niên trên th trư ng lao ñ ng nh hư ng t i kh năng t t o vi c làm c a h . So v i các nghiên c u trư c ñây v t làm ch Vi t Nam (James Fetzer 1998; D.T.Quynh Trang 2008, Nguy n ð c Hùng 2010), lu n án ñ c p riêng t i hai nhóm thanh niên t t o vi c làm: (i) Làm ch SXKD, (ii) T làm cho b n thân và gia ñình, và ch rõ, các y u t như v n con ngư i, v n xã h i, v n tài chính ñã có tác ñ ng khá khác nhau t i các nhóm này. Bên c nh ñó, mô hình h i qui Logisstic nhi u l a ch n v i r i ro th t nghi p cũng ñư c ñưa vào mô hình nghiên c u v i gi thi t m i l a ch n vi c làm c a thanh niên trên th trư ng lao ñ ng ñ u ph i tính t i r i ro này. M c dù ñã kh c ph c ñư c m t s như c ñi m c a mô hình hai l a ch n, nhưng mô hình h i quy Logistic ña b c v i nhi u l a ch n ñơn thu n ñư c s d ng trong nghiên c u này v n chưa th ph n ánh ñư c nh hư ng v phía c u như ñ c ñi m công vi c, lĩnh v c ngành ngh , trình ñ ngh theo yêu c u công vi c, th i gian làm vi c... t i vi c l a ch n vi c làm c a thanh niên. Các k t qu nghiên c u cho th y, khu v c t t o vi c làm ch y u thu hút nh ng lao ñ ng thanh niên chưa qua ñào t o, trong lĩnh v c nông nghi p và dư i hình th c t làm cho b n thân, ch có m t s r t ít có th “kh i s doanh nghi p”. V th th p trên th trư ng lao ñ ng (ch y u do h n ch v k năng và trình ñ ) là nguyên nhân chính khi n khu v c thanh niên t t o vi c làm khó có th ñóng góp hi u qu vào s tăng trư ng, phát tri n kinh t vùng và qu c gia. Nh ng phát hi n ban ñ u ñã giúp ñưa ñ n các khuy n ngh , mu n khu v c t t o vi c làm c a thanh niên th c s tr thành ñ ng l c c a phát tri n và tăng trư ng kinh t , c n thi t ph i thay ñ i quan ni m cho r ng “t t o vi c làm” ch là c u cánh cho tình tr ng th t nghi p và thi u vi c làm. Tăng cư ng khuy n khích l a ch n t t o vi c làm cho thanh niên ph i ñư c ti n hành ñ ng b v i vi c ñào t o chuyên môn k thu t cho các em, h tr ki n th c, k năng, v n, th trư ng... nh m giúp thanh niên duy trì và phát tri n công vi c t t o.
7 Hai quan ñi m hi n nay ñang là rào c n l n ñ i v i thanh niên khi ñ n v i cơ h i t t o vi c làm và c n ph i thay ñ i ñó là: (i) ch coi t t o vi c làm là c u cánh lúc th t nghi p và thi u vi c làm ch chưa ph i là m t cơ h i s nghi p, (ii) thay vì c n có “ý tư ng” và “ñam mê”, thanh niên v n cho r ng không có v n h không th t t o vi c làm. K t qu nghiên c u còn cho th y m c dù hi n nay gia ñình v n ñóng vai trò quan tr ng trong h tr khuy n khích thanh niên t t o vi c làm, t ti m năng tài chính, truy n th ng t t o vi c làm c a h , cho ñ n vai trò c a ch h gia ñình và các thành viên n trong h , song ñã có b ng ch ng cho th y, bên c nh gia ñình, ngư i thân, m ng lư i v n xã h i giao ti p r ng hơn ñư c hình thành thông qua tham gia các câu l c b , hi p h i ngh , h i th o, t o ñàm, di n ñàn... cũng như v n xã h i liên k t có ñư c t s h tr c a Chính ph , các t ch c trong ngoài nư c, các ban ngành ñoàn th , ñ c bi t là c a ñoàn thanh niên ñã phát huy tác d ng ñ i v i thanh niên t t o vi c làm trong giai ño n h i nh p hi n nay và c n ñư c phát huy hơn n a. Mô t quá trình t t o vi c làm c a thanh niên theo b n giai ño n khác nhau, v i ñ ng l c, thách th c khó khăn, nhu c u h tr trong t ng giai ño n, có th ñư c s d ng làm cơ s ban ñ u ñ hoàn thi n các chính sách và chương trình khuy n khích h tr thanh niên t t o vi c làm b ng cách ñáp ng nhu c u và giúp các em vư t qua rào c n trong t ng giai ño n t t o vi c làm khác nhau. Vi c thi t k các chương trình h tr thanh niên t t o vi c làm ph i theo ñúng trình t quá trình này, n u ch t p trung vào 1 ho c 2 trong 4 giai ño n này ñ u có th d n t i t t o vi c làm không b n v ng. 6. K t c u c a lu n án Lu n án ñư c chia thành 4 chương. Sau ph n m ñ u, cơ s lý lu n v kh năng t t o vi c làm và các y u t nh hư ng s ñư c trình bày Chương I. Trong ph n này, khái ni m v “t t o vi c làm”, “kh năng t t o vi c làm” ñư c xây d ng cùng v i các tiêu chí ñánh giá c th . Bên c nh ñó, thông qua vi c t ng quan các h th ng các lý thuy t kinh t nghiên c u v t t o vi c làm, chuyên ñ xây d ng khung lý thuy t
8 nghiên c u các y u t nh hư ng t i kh năng t t o vi c làm v i hai cách ti p c n vĩ mô và vi mô cùng các gi thuy t nghiên c u. Chương II gi i thi u các ngu n s li u, và phương pháp phân tích v t t o vi c làm trong t ng cách ti p c n. Các phương pháp và các k thu t nghiên c u c th cũng ñư c gi i thích chi ti t trong ph n này. Chương III, d a trên cơ s lý lu n, k t h p v i th c t Vi t Nam, v i ñ c ñi m các ngu n s li u có th có, lu n án ñánh giá kh năng t t o vi c làm c a thanh niên Vi t Nam và các y u t thúc ñ y hay c n tr h t t o vi c làm. ðây chính là căn c ñ ñưa ra các k t lu n và ki n ngh c th nh m tăng cư ng kh năng t t o vi c làm c a thanh niên Vi t Nam trong Chương IV.
9 CHƯƠNG 1 : CƠ S LÝ LU N NGHIÊN C U KH NĂNG T T O VI C LÀM C A THANH NIÊN 1.1 Các khái ni m cơ b n v t t o vi c làm và kh năng t t o vi c làm 1.1.1 Vi c làm và t t o vi c làm Khái ni m vi c làm V m t lý lu n, b n ch t c a vi c làm ñư c ch rõ trong khái ni m sau: “Vi c làm là ph m trù ch tr ng thái k t h p gi a s c lao ñ ng và nh ng ñi u ki n c n thi t (v n, tư li u s n xu t, công ngh ...) ñ s d ng s c lao ñ ng ñó”1. Như v y, vi c làm ñư c c u thành b i ba y u t : (i) s c lao ñ ng (v); (ii) nh ng ñi u ki n c n thi t (v n, tư li u s n xu t, công ngh ...) ñ s d ng s c lao ñ ng (C); và (iii) môi trư ng k t h p chúng. Các lo i hình vi c làm, ngoài vi c phân chia theo lĩnh v c, ngành ngh , trình ñ , còn ñư c phân chia theo m t s ñ c tính c n quan tâm khác n a. N u trình ñ c a (v) và trình ñ t ch c s n xu t kinh doanh có th khai thác hi u qu và tri t ñ ti m năng c a (C) thì chúng ta có “vi c làm h p lý”, còn n u ch s d ng h t th i gian lao ñ ng c n thi t thì chúng ta có “vi c làm ñ y ñ ” và ngư c l i. Ngoài ra, n u (v) c ñ nh và (C) nh thì vi c k t h p này s t o nên “vi c làm t m th i”, nhưng n u t c ñ c a (C) tăng nhanh hơn t c ñ tăng c a (v) s t o ñư c “vi c làm n ñ nh”. Hi n nay, m t tiêu th c vi c làm ñư c s d ng khá r ng rãi ñó là “vi c làm b n v ng”. Theo T ch c Lao ñ ng qu c t (ILO), vi c làm b n v ng là cơ h i vi c làm có năng su t, có m c thu nh p công b ng, b o ñ m an toàn nơi làm vi c và b o tr xã h i v m t gia ñình.2 1 Ph m ð c Thành và Mai Qu c Chánh (1998). Giáo trình Kinh t lao ñ ng. NXB Giáo d c, tr. 262. 2 Ngài T ng giám ñ c ILO l n ñ u tiên ñ xu t khái ni m “vi c làm b n v ng-decent work” trong báo cáo c a mình t i H i ngh l n th 87 c a ILO vào tháng 6 năm 1999. T ñó, khái ni m này ít thay ñ i, mà s quan tâm ch y u hư ng t i phát tri n các ch tiêu ñánh giá “vi c làm b n v ng” phù h p v i các qu c gia và khu v c vi c làm. Các tài li u có th tham kh o thêm bao g m: Decent work: Report of the Director-General (Geneva, 1999); Decent work in a modern welfare state: The case of Denmark, mimeographed document (Geneva, 2001a); Decent work and the informal economy (Geneva, 2002).
10 Trong th c t , khái ni m v vi c làm thư ng nh n m nh t i 2 tiêu th c cơ b n, ñó là thu nh p và tính h p pháp c a các ho t ñ ng lao ñ ng. T i Vi t Nam, ñi u 13, chương II “Vi c làm” c a B lu t Lao ñ ng có nêu: “M i ho t ñ ng lao ñ ng t o ra ngu n thu nh p, không b pháp lu t c m ñ u ñư c th a nh n là vi c làm”, như v y, n i dung ñi u này cho th y hai tiêu th c b t bu c ñ xác ñ nh ho t ñ ng lao ñ ng ñư c th a nh n là vi c làm Vi t Nam bao g m tiêu th c v thu nh p và pháp lý. Trong công tác th ng kê, ñi u tra kh o sát v lao ñ ng vi c làm Vi t Nam, các tiêu th c xác ñ nh vi c làm có c th hơn, vi c làm c a các thành viên h gia ñình ñư c ñ nh nghĩa là m t trong ba lo i ñư c pháp lu t c a Vi t Nam công nh n, bao g m: Lo i 1-Làm công: Làm các công vi c ñ nh n ti n công, ti n lương b ng ti n m t ho c hi n v t cho công vi c ñó. Ngư i làm lo i công vi c này mang s c lao ñ ng (chân tay ho c trí óc) c a mình ñ ñ i l y ti n công, ti n lương, không t quy t ñ nh ñư c nh ng v n ñ liên quan ñ n công vi c mình làm như m c lương, s gi làm vi c, th i gian ngh phép... Lo i 2- T làm: Làm các công vi c ñ thu l i nhu n cho b n thân, bao g m s n xu t nông nghi p, lâm nghi p, th y s n trên ñ t so chính thành viên ñó s h u, qu n lý hay có quy n s d ng, ho c ho t ñ ng kinh t ngoài nông nghi p, lâm nghi p, th y s n do chính thành viên ñó làm ch hay qu n lý toàn b ho c m t ph n; thành viên ñó chi toàn b chi phí và thu toàn b l i nhu n trong lo i công vi c này. Lo i 3- T làm: Làm các công vi c cho h gia ñình mình nhưng không ñư c tr thù lao dư i hình th c ti n công ti n lương cho công vi c ñó. Các công vi c g m s n xu t nông nghi p, lâm nghi p, th y s n trên ñ t do ch h ho c m t thành viên trong h s h u, qu n lý hay có quy n s d ng; ho c ho t ñ ng kinh t ngoài nông nghi p, lâm nghi p, th y s n do ch h ho c m t thành viên trong h làm ch ho c qu n lý. Khái ni m v t o vi c làm và t t o vi c làm
11 Trên lý thuy t, t o vi c làm là quá trình t o ra s lư ng, ch t lư ng tư li u s n xu t, s lư ng và ch t lư ng s c lao ñ ng và các ñi u ki n kinh t xã h i khác ñ k t h p tư li u s n xu t và s c lao ñ ng, ñem l i thu nh p cho ngư i lao ñ ng.3 Bên c nh “t o vi c làm”, thu t ng “t t o vi c làm” c a ngư i lao ñ ng ñư c nh c t i nhi u trong các văn b n chính sách v lao ñ ng và vi c làm, th hi n ñư ng l i ch trương c a ð ng và nhà nư c trong nh ng năm g n ñây. Ngh quy t ð i h i ð ng toàn qu c l n th X xác ñ nh rõ: “Phát tri n th trư ng lao ñ ng trong m i khu v c kinh t , t o s g n k t cung-c u lao ñ ng, phát huy tính tích c c c a ngư i lao ñ ng trong h c ngh , t t o và tìm vi c làm”. Các chương trình h tr tín d ng, chuy n giao công ngh và d y ngh giúp ngư i lao ñ ng nói chung và thanh niên nói riêng ñ u tư s n xu t kinh doanh, t t o vi c làm là m t trong nh ng n i dung ho t ñ ng c a các Chương trình m c tiêu qu c gia v vi c làm, gi m nghèo và d y ngh ñ n năm 2010 và 2015. Thu t ng này cũng xu t hi n trong giáo trình Kinh t Ngu n nhân l c xu t b n năm 2008, và t t o vi c làm ñư c coi như là m t trong nh ng phương hư ng t o vi c làm cho ngư i lao ñ ng nư c ta hi n nay. Tuy nhiên, chưa có m t tài li u nào chính th c ñưa ra khái ni m v “t t o vi c làm” c a ngư i lao ñ ng. Trư c khi ñ xu t m t khái ni m ph n ánh b n ch t c a “t t o vi c làm”, tác gi li t kê m t s trư ng h p mà thu t ng “t t o vi c làm” ñư c s d ng ho c có nhi u s tương ñ ng. Trên th gi i, có hai khái ni m r t g n v i “t t o vi c làm” là khái ni m “t làm ch ” và khái ni m “làm vi c t do”. Còn Vi t Nam, thu t ng “t t o vi c làm” thư ng ñư c s d ng nh m t i hi n tư ng kh i s doanh nghi p tư nhân, hay công vi c kinh doanh nh , doanh nghi p vi mô, kinh t h gia ñình, và trang tr i gia ñình. T làm (self-employed): là quá trình m t ngư i t làm vi c cho b n thân mình (không làm công cho ai và không ñư c ai thuê mư n hay tr công) v i nh ng công vi c kinh doanh hay chuyên môn h làm ch ho c nh ng công vi c theo h p ñ ng ñ c 3 PGS. TS Tr n Xuân C u, PGS. TS Mai Qu c Chánh ch biên, Giáo trình Kinh t Ngu n nhân l c, NXB ðH KTQD 2008, tr 261.
12 l p mà h ki m soát toàn b quá trình t ch c th c hi n và có ñư c thu nh p t nh ng công vi c này4. “T làm” là m t hình th c làm vi c ñ phân bi t v i “làm công ăn lương”. Vi t Nam, “t làm” trong các cu c Kh o sát m c s ng h gia ñình và ði u tra Lao ñ ng-vi c làm l i bao g m m t trong 2 d ng sau5: (i) Nhóm làm ch cơ s s n xu t kinh doanh, ho c t làm cho b n thân và gia ñình: Làm các công vi c ñ thu l i nhu n cho b n thân, bao g m s n xu t nông nghi p, lâm nghi p, th y s n trên ñ t do chính thành viên ñó s h u, qu n lý hay có quy n s d ng; ho c ho t ñ ng kinh t ngoài nông nghi p, lâm nghi p, th y s n do chính thành viên ñó làm ch hay qu n lý; thành viên ñó chi toàn b chi phí và thu toàn b l i nhu n trong lo i công vi c này. (ii) Nhóm lao ñ ng gia ñình: Làm các công vi c cho h gia ñình mình nhưng không ñư c tr thù lao dư i hình th c ti n công, ti n lương hay l i nhu n cho công vi c ñó, g m s n xu t nông-lâm nghi p, th y s n trên ñ t do ch h ho c m t thành viên trong h s h u, qu n lý hay có quy n s d ng; ho c ho t ñ ng kinh t ngoài nông nghi p, lâm nghi p, th y s n do chính thành viên ñó làm ch hay qu n lý. Làm vi c t do (freelance)6: là quá trình mà ngư i lao ñ ng làm vi c ñ c l p không có ñơn v qu n lý trong nh ng lĩnh v c ngành ngh mà ngư i ñó làm vi c v i m t lư ng th i gian nh t ñ nh (thư ng là bán th i gian) và ñem l i thu nh p h p pháp. Nh ng công vi c phù h p v i hình th c làm vi c t do là nh ng công vi c có th ñòi h i tính sáng t o, k năng linh ho t, trình ñ chuyên môn cao như thi t k , sáng tác, qu n lý, nghiên c u, tư v n c p cao…. Tuy nhiên, Vi t Nam, làm vi c t do cũng còn ph bi n nh ng công vi c gi n ñơn không ñòi h i k năng cao, công vi c 4 http://en.wikipedia.org/wiki/Self-employed. 5 S tay Kh o sát m c s ng h gia ñình 2006, trang 85. 6 http://en.wikipedia.org/wiki/Freelancer
13 theo mùa v nên không thích h p thuê lao ñ ng toàn b th i gian như: v n chuy n hàng hóa, gi i ñáp th c m c qua ñi n tho i, nhân viên tư v n, ph c v … N u xét khía c nh không ch u s qu n lý c a ai ho c t ch c nào thì ñây cũng là m t hình th c t làm. Nh ng ngư i làm vi c t do cũng có th k t h p v i nhau ñ th c hi n nh ng công vi c ñòi h i lao ñ ng nhóm, ho c ký k t v i m t công ty trung gian ho c tr c ti p v i khách hàng ñ cung c p s n ph m và d ch v , là nh ng h p ñ ng ñư c ký k t theo t ng công vi c và nh n thù lao v i công vi c ñó. Tuy nhiên, trong nh ng trư ng h p, nh ng ngư i làm vi c t do này ch có s c lao ñ ng và k năng c a mình ñ ñ m nh n công vi c và nh n thù lao thì th c ch t cũng ch là làm công mà thôi. Ch có nh ng trư ng h p ngư i làm vi c t do th c s ñ u tư vào quá trình t ch c k t h p các ngu n l c (v n, công ngh , nhân l c) ñ hoàn thành h p ñ ng m i ñư c coi là t làm (ch ng h n như làm th u khoán). Kh i s doanh nghi p tư nhân, công vi c kinh doanh nh , doanh nghi p vi mô, kinh t h gia ñình, trang tr i gia ñình: Vi t Nam, thu t ng “t t o vi c làm” thư ng xu t hi n khi ñ c p t i khuy n khích kh i s các doanh nghi p tư nhân7 hay ñơn gi n ch là m t ho t ñ ng s n xu t kinh doanh buôn bán nh nh m ki m s ng-doanh nghi p vi mô8, ho c t o l p các ho t ñ ng kinh t c a h gia ñình9, trang tr i gia ñình10. Các ñ i tư ng ñư c khuy n khích ho c h tr “t t o vi c làm” trong các chính sách c a nhà nư c hi n nay ph n nhi u là thanh niên, ph n , ngư i nghèo, ngư i m t vi c làm, ngư i tàn t t… 7 Doanh nghi p tư nhân là ñơn v kinh doanh có m c v n không th p hơn v n ñăng ký, do 1 cá nhân làm ch và t ch u trách nhi m b ng toàn b tài s n c a mình v m i ho t ñ ng c a doanh nghi p 8 Doanh nghi p vi mô: th c ch t là nh ng công vi c s n xu t kinh doanh nh c a nh ng ngư i nghèo t o thu nh p cho gia ñình và c ng ñ ng như tr ng rau màu, nuôi cá hay buôn bán nh … (các s n ph m d ch v ñư c trao ñ i trên th trư ng) 9 Kinh t h gia ñình là lo i hình kinh t trong ñó các ho t ñ ng s n xu t ch y u d a vào lao ñ ng gia ñình (không thuê lao ñ ng bên ngoài h gia ñình), trư c h t ñáp ng nhu c u tiêu dùng c a h và có th trao ñ i trên th trư ng. 10 Kinh t tr ng tr i gia ñình: là m t hình th c c a kinh t h gia ñình, nhưng khác v qui mô và tính ch t s n xu t v i s n xu t hàng hóa là ch y u, t c là s n xu t nh m m c ñích ñ ñáp ng nhu c u c a th trư ng và qui mô l n hơn
14 T các phân tích th c t và các khái ni m liên quan trên ñây, có th ñi t i khái ni m t t o vi c làm như sau: V m t lý lu n, t t o vi c làm là quá trình ngư i lao ñ ng t t ch c k t h p s c lao ñ ng c a b n thân và nh ng ngư i khác v i tư li u s n xu t mà h s h u hay t b chi phí ñ u tư nh m ñem l i thu nh p h p pháp. Trong th c t , t t o vi c làm c a ngư i lao ñ ng là quá trình h t t o ra, ch u trách nhi m t ch c và th c hi n các ho t ñ ng lao ñ ng ñem l i ngu n thu nh p h p pháp, mà v i nh ng ho t ñ ng này ngư i lao ñ ng t ñ u tư chi phí và hư ng toàn b l i nhu n thu ñư c ng v i chi phí h ñ u tư. M t s căn c ñ xác ñ nh công vi c c a ngư i nào ñó là t t o vi c làm: - ði u hành và ch u trách nhi m v s thành công hay th t b i c a cơ s /ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a mình. Có quy n t quy t ñ nh cách th c t ch c, ho t ñ ng c a công vi c ñó (làm như th nào, khi nào và ñâu) - Có nhi u khách hàng m t lúc và nh n thù lao tr c ti p t khách hàng. - T quy t ñ nh l a ch n và thuê nhân công làm vi c cho mình. - T quy t ñ nh vi c s d ng ti n/tài s n c a b n thân ñ ñ u tư và chi phí cho cơ s /ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a mình. H p 1.1 Khái ni m “t t o vi c làm” V i khái ni m này, trong s li u ði u tra lao ñ ng - vi c làm, và Kh o sát m c s ng dân cư, ngư i “t t o vi c làm” bao g m hai nhóm: (i) làm ch cơ s s n xu t kinh doanh có thuê lao ñ ng; và (ii) t làm cho b n thân và gia ñình. Nhóm ngư i “t t o vi c làm” là m t nhóm ñ c bi t trong nhóm lao ñ ng “t làm”, t c là không tính t i nh ng lao ñ ng trong h gia ñình không ñư c tr công. Khái ni m “t o vi c làm” và “t t o vi c làm” cũng ñư c so sánh m t s ñ c ñi m như sau: Các ñ c ñi m T o vi c làm T t o vi c làm T o vi c làm= (t ch c k t h p) {(C) và (v)} T t o vi c làm= (s h u+t ch c k t h p) {(C) và (v)} - Ch th tham - Nhà nư c, ngư i s d ng lao ñ ng, ngư i lao ñ ng. - Nhà nư c, ngư i s d ng lao ñ ng, gia? ngư i lao ñ ng - Ai t o vi c - Nhà nư c, ngư i s d ng lao ñ ng - Ngư i s d ng lao ñ ng= ngư i lao làm? ñ ng. - T o vi c làm - Ngư i lao ñ ng - Ngư i lao ñ ng t o vi c làm cho cho ai? mình và ngư i khác. M i ho t ñ ng lao ñ ng t o ra ngu n thu nh p, M i ho t ñ ng lao ñ ng t o ra ngu n - T o cái gì? không b pháp lu t c m thu nh p, không b pháp lu t c m