Luận án Tiến sĩ Luật học: Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ

Chia sẻ: Cẩn Ngôn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:164

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án có mục đích tổng quát là xây dựng luận cứ cho việc đề xuất các giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng, ở Việt Nam nói chung. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Luật học: Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HỒ MINH HẢI THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN CÁC TỈNH TÂY NAM BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HỒ MINH HẢI THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN CÁC TỈNH TÂY NAM BỘ Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 9380102 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ: “Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và tài liệu trong luận án là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tất cả những tham khảo và kế thừa đều được trích dẫn và tham chiếu đầy đủ. Nghiên cứu sinh Hồ Minh Hải
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN NGHIÊN CỨU VỀ ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ................... 8 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án ........................................ 8 1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu đề tài luận án .................................... 19 1.3. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu về đề tài luận án. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ....................................................... 23 Chƣơng 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH ...... 26 2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính ................................................................ 26 2.2. Chủ thể, đối tượng, nội dung, phương pháp theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính ................................................ 45 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính .............................................................................. 65 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TẠI CÁC TỈNH TÂY NAM BỘ ......................................................................................... 74 3.1. Các yếu tố đặc thù có ảnh hưởng đến theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ .............. 74 3.2. Thực tiễn quy định pháp luật về theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính ................................................................ 80 3.3. Thực tiễn theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ.............................................................. 86 3.4. Đánh giá chung về thực trạng theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính tại các tỉnh Tây Nam Bộ ............................... 95 Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT TRONG LĨNH VỰC XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH ................................................................................................. 118
4.1. Quan điểm tăng cường theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính .................................................................................. 118 4.2. Giải pháp tăng cường hoạt động theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính .............................................................. 126 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ......................................... 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 152
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TDTHPL : Theo dõi thi hành pháp luật THADS : Thi hành án dân sự UBND : UBND VPHC : Vi phạm hành chính
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận án Quan điểm và tư tưởng về theo dõi thi hành pháp luật (TDTHPL) trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính (VPHC) được các nhà triết học đặt ra từ khi xuất hiện quan điểm về nhà nước pháp quyền, ở đó pháp luật được tôn trọng một cách tuyệt đối mà mọi cá nhân, tổ chức phải có nghĩa vụ tuân theo pháp luật, đồng thời pháp luật là công cụ đặc biệt quan trọng để nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật. Nội dung cốt lõi của quan điểm về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC cho rằng, hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật trong nhà nước pháp quyền luôn có xu hướng mở rộng, bởi VPHC diễn ra rất phổ biến trong đời sống xã hội và ảnh hưởng rất lớn đến sự công bằng của xã hội. Trong quản lý xã hội, nhà nước ngày càng tăng cường vai trò của mình trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật về xử lý VPHC, dần dần xuất hiện xu thế lạm quyền, chuyên quyền trong xây dựng và thực thi pháp luật nói chung, pháp luật về xử lý VPHC nói riêng. Do vậy, để đảm bảo các quyền tự do của công dân, đảm bảo mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, ngăn ngừa hành vi lạm quyền của các chủ thể nắm giữ quyền lực nhà nước, cần phải thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát, theo dõi các hoạt động ban hành và thực thi pháp luật nói chung, pháp luật về xử lý VPHC nói riêng của các cơ quan nhà nước. Theo đó, phải thực hiện TDTHPL nói chung, pháp luật về xử lý VPHC nói riêng một cách khoa học để kiểm soát quyền lực nhà nước, đảm bảo quyền lực nhà nước được thực thi trên cơ sở quy định của pháp luật, không ai được đứng trên pháp luật, ngay cả nhà nước ban hành pháp luật thì nhà nước cũng phải tuân thủ pháp luật một cách tuyệt đối. Trên phương diện thực tế, TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tạo ra cơ chế hiệu quả cho việc giám sát các cơ quan nhà nước trong việc xây dựng và thực thi pháp luật. Trải qua nhiều thời kỳ lịch sử phát triển, mặc dù còn những hạn chế khác nhau, nhưng quan điểm về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC vẫn được nhiều quốc gia trên thế giới kế thừa và phát triển trong xây dựng nhà nước pháp quyền. 1
Ở Việt Nam, cơ chế về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC được hình thành gắn liền với tư tưởng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và từng bước phát triển trong hoạt động lập pháp, hành pháp và tư pháp, là một trong những cơ chế hiệu quả để kiểm soát quyền lực nhà nước trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật. Trên cả phương diện chính trị, pháp lý, phải thừa nhận rằng không có một phạm vi nào trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật mà không chịu sự kiểm tra, giám sát, theo dõi của nhà nước và nhân dân. Ngay cả đối với hoạt động tư pháp vốn là phạm vi có tính độc lập cao, hoạt động chỉ tuân theo pháp luật để bảo vệ quyền tự do, dân chủ của công dân, nhưng nó luôn phải đặt trong sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước về hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật. Hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC là một trong những hoạt động quản lý nhà nước có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ trật tự xã hội, đảm bảo kỷ luật, kỷ cương trong thực thi pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân, đảm bảo mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, do đó đòi hỏi pháp luật khi đã có hiệu lực pháp luật phải kịp thời được tổ chức thi hành trên thực tế, kịp thời đưa pháp luật đi vào đời sống xã hội. Tuy nhiên, hiện nay hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC vẫn còn nhiều tồn tại, vướng mắc, bất cập trên cả phương diện nhận thức về lý luận và thực tiễn. Nhiều vấn đề lý luận đặt ra, TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC có phải là một tất yếu khách quan trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật? Cơ chế nào để TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC được thực hiện một cách hiệu quả trong bối cảnh đẩy mạnh xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam? Các yếu tố nào đảm bảo thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC?... Nhiều nội dung liên quan đến những vấn đề nói trên chưa được nhận thức rõ hoặc còn nhiều tranh luận chưa được làm sáng tỏ. Bên cạnh đó, về mặt pháp lý, mặc dù TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC là một nội dung đã được quy định trong Hiến pháp năm 2013 và có ý nghĩa định hướng cho việc hoàn thiện thể chế nhà nước pháp quyền xã hội chủ 2
nghĩa, theo quy định tại Điều 99 Hiến pháp “Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ…: tổ chức thi hành và theo dõi việc thi hành pháp luật liên quan đến ngành, lĩnh vực trong phạm vi toàn quốc”, nhưng vẫn còn tồn tại những khoảng trống pháp lý quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành các quy định về cơ chế, phương thức thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Vì vậy, rất cần có các quy định cụ thể về phạm vi, ranh giới, mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước trong thực hiện chức năng TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Tình hình nói trên cho thấy việc triển khai nghiên cứu các khía cạnh lý luận và thực tiễn liên quan đến TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC đang được đặt ra một cách cấp bách, nhằm hoàn thiện thể chế nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Trên thực trang đó, nghiên cứu sinh đã quyết định lựa chọn chủ đề “Theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ” để nghiên cứu trong quy mô luận án tiến sĩ luật học của mình, với mong muốn đóng góp hoàn thiện nhận thức về hoạt động này, từ đó góp phần hoàn thiện thể chế nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Luận án có mục đích tổng quát là xây dựng luận cứ cho việc đề xuất các giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng, ở Việt Nam nói chung. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ các khía cạnh lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC trên cơ sở hệ thống hóa và phát triển nhận thức lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. - Đánh giá thực trạng cơ sở pháp lý, thực tiễn triển khai TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ, xác định những kết quả đạt được, những khó khăn, hạn chế và nguyên nhân của kết quả và hạn chế của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ. 3
- Làm sáng tỏ các yêu cầu, quan điểm tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, đề xuất các giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở Việt Nam nói chung, tại các tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Luận án tiến hành nghiên cứu các quan điểm khoa học về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. - Nghiên cứu hệ thống quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. - Nghiên cứu thực tiễn tổ chức và hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ. - Nghiên cứu kinh nghiệm tổ chức và hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở một số địa phương khác trên phạm vi cả nước. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung: - Về lý luận: Luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, mô hình tổ chức hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. - Về pháp luật: Luận án tập trung nghiên cứu về thể chế, các quy định của pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, thực tiễn áp dụng pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ. Phạm vi không gian: Luận án nghiên cứu dựa trên số liệu, thông tin phản ánh thực trạng hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ. Phạm vi thời gian: Luận án nghiên cứu TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC dựa trên số liệu khảo sát thực tế ở các tỉnh Tây Nam Bộ trong khoảng thời gian từ năm 2013 đến năm 2017. 4. Cơ sở lý luận, cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu luận án 4.1. Cơ sở lý luận và cách tiếp cận nghiên cứu - Luận án nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư 4
tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, quan điểm của Đảng và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về nhà nước và pháp luật; đồng thời dựa trên các lý thuyết về quản trị nhà nước, kiểm soát quyền lực nhà nước, nhà nước pháp quyền và lý thuyết về quyền con người. - Luận án sử dụng cách tiếp cận đa ngành, liên ngành khoa học xã hội, dựa trên cơ sở khoa học Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. - Luận án giải quyết vấn đề nghiên cứu trên cơ sở nghiên cứu pháp luật thực định liên quan đến TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, thực trạng vận dụng các quy định của pháp luật này trong đời sống xã hội. - Luận án tiếp cận giải quyết vấn đề nghiên cứu trên cơ sở kế thừa những nội dung đã được làm sáng tỏ, phát hiện các vấn đề nghiên cứu mới, xây dựng các luận điểm khoa học thuộc nội dung nghiên cứu luận án. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp logic, phân tích, tổng hợp: Được sử dụng bao quát trong tất cả các chương của luận án để phát hiện, luận giải thuyết phục về các nội dung liên quan đến chủ đề luận án. - Phương pháp cấu trúc hệ thống, so sánh, quy nạp, diễn giải: Được sử dụng chủ yếu trong Chương 2 và Chương 3 của luận án nhằm nhận diện và đánh giá sự vận hành của cơ chế TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ. - Phương pháp luật học so sánh: Được sử dụng chủ yếu trong Chương 2 và Chương 4 của luận án để làm sáng tỏ các mô hình pháp lý và cơ chế TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. - Phương pháp thống kê: được sử dụng trong Chương 1 và Chương 3 của luận án nhằm tập hợp, đánh giá tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ. - Phương pháp lịch sử: Được sử dụng chủ yếu trong Chương 3 nhằm nhận diện các đặc điểm và các bước tiến trong nhận thức và mô hình hiện trạng của cơ chế TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở các tỉnh Tây Nam Bộ. 5
5. Những đóng góp mới của luận án Luận án đã đóng góp cơ sở lý luận và thực tiễn một cách khoa học về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC mà các công trình nghiên cứu gần đây chưa khái quát được cũng như chưa xây dựng được luận cứ khoa học cho hoạt động này. Những đóng góp mới của luận án thể hiện trên những điểm sau: Luận án góp phần hệ thống, luận giải được những vấn đề lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, đồng thời đưa ra khái niệm, đặc điểm, vai trò của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. - Luận án đã nhận diện, khái quát và phân tích, đánh giá toàn diện các khía cạnh pháp lý liên quan đến chủ thể, đối tượng, nội dung TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. - Luận án đã chỉ ra khả năng ảnh hưởng của một số yếu tố đối với TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Trên cơ sở đó, xác định và phân tích mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đặc thù đối với TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ. - Luận án đã nhận diện, đánh giá chính xác và chỉ rõ những bất cập của hệ thống thể chế và mức độ tác động đến TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ. - Luận án đã đánh giá thực tiễn tổ chức và hoạt động TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của ưu điểm, hạn chế của TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ. - Luận án đã nêu lên được quan điểm và đề xuất hai nhóm giải pháp nhằm tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC nói chung được rút ra từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ. Các giải pháp có tính toàn diện, khả thi và có giá trị tham khảo. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung nhận thức lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, xác lập tiền đề nhận thức lý luận cần thiết 6
cho quá trình hoàn thiện pháp luật và đảm bảo hiệu quả áp dụng pháp luật về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC ở Việt Nam hiện nay. Kết quả nghiên cứu của luận án có ý nghĩa ứng dụng đối với hoạt động quản lý nhà nước và thực tiễn thực hiện TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ nói riêng, các địa bàn khác trên phạm vi cả nước nói chung. Kết quả nghiên cứu của luận án cũng có giá trị tham khảo trong nghiên cứu và đào tạo tại các cơ sở đào tạo đại học trong lĩnh vực khoa học pháp lý và khoa học quản lý công. 7. Bố cục của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án gồm 04 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và các vấn đề đặt ra cần nghiên cứu về đề tài luận án Chương 2: Những vấn đề lý luận về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC Chương 3: Thực trạng TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC tại các tỉnh Tây Nam Bộ Chương 4: Quan điểm và giải pháp tăng cường TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC từ thực tiễn các tỉnh Tây Nam Bộ 7
Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN NGHIÊN CỨU VỀ ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án 1.1.1. Tình hình nghiên cứu những vấn đề lý luận của đề tài luận án Đối với tình hình nghiên cứu trong nước: Tác giả chia các công trình nghiên cứu thành hai loại: 1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu về xử lý vi phạm hành chính Đây là các công trình không trực tiếp viết về TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC, nhưng có những nội dung làm tiền đề để nghiên cứu các vấn đề đặt ra của đề tài, chẳng hạn như VPHC là gì, thế nào là xử lý VPHC, hình thức xử lý, thẩm quyền xử lý, thủ tục xử lý, hậu quả xử lý, v.v… Trong nhóm công trình này có các đề tài nghiên cứu khoa học, rất nhiều bài báo khoa học, sách chuyên khảo, sách tham khảo, các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ cụ thể : Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (2008), Cơ sở lý luận và thực hiện tiễn xây dựng mô hình Bộ luật Xử lý VPHC ở Việt Nam, do Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) thực hiện. Đây là công trình có quy mô lớn, đề tài nghiên cứu sâu, rộng về lý luận và thực tiễn xử lý VPHC ở Việt Nam, đề tài đã dành nhiều nội dung quan trọng để làm sáng tỏ cơ sở lý luận liên quan đến xử lý VPHC, xử phạt VPHC, nhiều vấn đề liên quan đến xử lý VPHC đã được phân tích, đánh giá như: quan điểm về xử lý VPHC, xử phạt VPHC, những đặc điểm của hoạt động xử lý VPHC, sự khác biệt giữa VPHC với vi phạm hình sự; nhu cầu điều chỉnh pháp luật về xử lý VPHC và tính tất yếu khách quan phải xây dựng luật xử lý VPHC. Ngoài ra đề tài còn mở rộng phân tích, đánh giá pháp luật xử phạt VPHC của một số nước trên thế giới và kinh nghiệm cho Việt Nam trong xây dựng mô hình Bộ Luật xử lý VPHC. Sách “Bình luận khoa học Luật xử lý VPHC năm 2012“ của Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh do PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp chủ biên, gồm 712 8
trang (Nxb. Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, 2015). Đây là cuốn sách viết đầy đủ nhất hiện nay về các điều khoản của Luật xử lý VPHC năm 2012. Cuốn sách cung cấp những kiến thức lý luận có tính nền tảng về các vấn đề thuộc về xử lý VPHC hiện nay, trong đó có vấn đề TDTHPL trong lĩnh vực xử lý VPHC. Sách “Xã hội học pháp luật những vấn đề cơ bản“ của GS.TS Võ Khánh Vinh, xuất bản năm 2015, trang 374-400; tác giả tập trung làm sáng tỏ các dấu hiệu của hành vi vi phạm pháp luật của tổ chức, của cá nhân, sự kiểm soát của nhà nước đối với từng hành vi vi phạm pháp luật, những yếu tố, nguyên nhân tác động đến hành vi vi phạm pháp luật, phân tích làm rõ bản chất xã hội của vi phạm pháp luật, làm rõ vai trò, trách nhiệm của công dân, của nhà nước và của xã hội đối với hành vi vi phạm pháp luật. Quyển sách cung cấp nguồn gốc cơ bản của những hành vi vi phạm pháp luật trong đó có vi phạm pháp luật hành chính. Giáo trình luật hành chính Việt Nam, năm 2008 của Trường Đại học Luật Hà Hội (trang 299 – 342) do TS. Trần Minh Hương chủ biên (NXB Công an nhân dân năm 2008). Giáo trình này định nghĩa về VPHC, khái niệm và đặc điểm của trách nhiệm hành chính, khái niệm, các nguyên tắc, các hình thức xử phạt VPHC và các biện pháp cưỡng chế hành chính khác, xác định các yếu tố cấu thành VPHC, xác định chủ thể VPHC, phân biệt giữa VPHC và tội phạm, xác định thẩm quyền, thủ tục xử phạt VPHC, xác định một số vấn đề về thời hạn, thời hiệu trong xử phạt VPHC. Giáo trình cung cấp về mặt lý luận cơ bản các vấn đề liên quan đến xử lý VPHC, là tiền đề quan trọng trong việc nghiên cứu hoàn thiện pháp luật về xử lý VPHC. Bài viết: Về pháp luật xử lý hành chính của Việt Nam, GS.TS. Nguyễn Đăng Dung - Đại học Quốc gia Hà Nội, Cổng thông tin điện tử Trường Đại học kiểm sát Hà Nội. Tác giả đánh giá, phân tích những tồn tại, hạn chế của hệ thống pháp luật xử lý VPHC hiện hành, xác định những quy định phù hợp, chưa phù hợp với Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị mà Việt Nam đã ký kết và tham gia. Bên cạnh đó tác giả cũng so sánh với pháp luật xử phạt hành chính ở một số nước như Mỹ, Pháp, Thụy sĩ, Bỉ để làm rõ những điểm chưa phù hợp của 9
pháp luật về xử lý hành chính của Việt Nam, trên cơ sở đó đưa ra những phương hướng, giải pháp cải cách và hoàn thiện pháp luật về xử lý VPHC ở Việt Nam. Bài viết: Pháp luật về xử lý VPHC ở một số nước trên thế giới, 2010, Đỗ Hoàng Yến, Cổng thông tin điện tử Luật Việt. Tác giả phân tích, đánh giá một số quy định pháp luật về xử lý VPHC của một số nước như: Cộng hòa Liên bang Nga, Cộng hòa Malta, luật về xử lý VPHC một số bang của Mỹ, Australia, luật về xử lý VPHC của Trung Quốc v.v..., Trên cơ sở đó xác định mô hình xây dựng pháp luật về xử lý VPHC của một số nước, đồng thời đưa ra những kinh nghiệm cho Việt Nam trong xây dựng mô hình pháp luật về xử lý VPHC ở Việt Nam. Bài viết: Một số vấn đề về xử phạt hành chính đối với hành vi vi phạm bảo vệ môi trường nơi công cộng, 2017, TS. Nguyễn Văn Phương, Trường Đại học Luật Hà Nội, Tạp chí Môi trường số 3/2017, Tổng cục tài nguyên môi trường. Tác giả phân tích làm rõ nguyên nhân tác động đến ý thức tuân thủ các quy định của pháp luật bảo vệ môi trường nơi công cộng của người dân, trong đó nổi bật là niềm tin vào sự nghiêm minh của pháp luật và sự công khai, minh bạch của cơ quan, người có thẩm quyền thực thi pháp luật, đồng thời đề xuất giải pháp để nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật bảo vệ môi trường nơi công cộng. Bài viết: Cơ chế bảo đảm thi hành Luật thông qua hoạt động thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý các vi phạm trong quá trình thực thi các quy định của Luật Xử lý VPHC, Hoàng Quốc Hùng, Trang điện tử quản lý xử lý VPHC và TDTHPL. Tác giả phân tích phương diện pháp lý về thẩm quyền xử phạt VPHC, mức xử phạt tiền, về thủ tục xử phạt VPHC, hạn chế về cơ chế bảo đảm thi hành quyết định xử phạt VPHC, đồng thời phân tích đề xuất kiến nghị giải pháp để khắc phục các hạn chế. Bài viết: Chế tài hành chính và những bất cập trong quy định hiện hành về chế tài hành chính. Cổng thông tin điện tử Trường Đại học kiểm sát Hà Nội. Tác giả phân tích khía cạnh pháp lý về lý luận chế tài hành chính và xác định khái niệm chế tài hành chính, phân tích pháp luật về các yêu cầu chung của chế tài hành chính đó là phải nghiêm khắc, nghiêm minh và phải mang đặc tính trừng 10
trị. Bên cạnh đó tác giả cũng phân tích những bất cập về các biện pháp xử phạt hành chính; các biện pháp khắc phục hậu quả; các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm việc xử phạt; các biện pháp xử lý hành chính khác và đưa ra đề xuất hướng xử lý những bất cập đó. Bài viết: Hoàn thiện pháp luật xử lý VPHC tại Việt Nam, 2012 TS. Đinh Xuân Thảo, Cổng thông tin điện tử Viện Nghiên cứu lập pháp. Bài viết phân tích khía cạnh pháp lý về quá trình hình thành và phát triển của pháp luật về xử lý VPHC ở Việt Nam, đánh giá thực trạng những hạn chế, những điều chưa hợp lý trong hệ thống pháp luật xử lý VPHC, đồng thời đưa ra những đề xuất kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật xử lý VPHC. Luận án tiến sĩ: Xử lý VPHC trong lĩnh vực quản lý trật tự xây dựng đô thị thực trạng và giải pháp, Nguyễn Bá Phùng, 2015, tác giả đã tập trung nghiên cứu khía cạnh pháp lý liên quan đến sự cần thiết phải ban hành luật cưỡng chế hành chính, mô hình cơ cấu, tổ chức, cơ chế về kiểm tra, giám sát, cơ chế phối hợp trong công tác quản lý và xử lý VPHC về trật tự xây dựng. Luận văn: Pháp luật về xử phạt VPHC lý luận và thực tiễn, Bùi Tiến Đạt, 2008, Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề lý luận cơ bản về xử lý VPHC, xác định khái niệm, đặc điểm xử phạt VPHC, thực trạng xử phạt VPHC, các biện pháp khắc phục hậu quả đối với một số hành vi VPHC trong thực tế của đời sống xã hội. Luận văn: Xử lý VPHC trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn quận Long Biên, thành phố Hà Nội, Nguyễn Tiến Dũng, 2014, tác giả tập trung phân tích đánh giá thực trạng xử lý VPHC trong lĩnh vực đất đai, phân tích các khái niệm, đặc điểm, vai trò của xử lý VPHC, các biện pháp cưỡng chế nhà nước, cưỡng chế hành chính. 1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu trực diện về theo dõi thi hành pháp luật Bài viết: Hoạt động quản lý xử lý VPHC và TDTHPL ở Ninh Bình, Trịnh Thị Hằng Nga, Tạp chí Dân chủ và pháp luật. Tác giả phân tích đánh giá những kết quả đạt được trong hoạt động quản lý xử lý VPHC và TDTHPL ở Ninh Bình, phân tích những khó khăn, hạn chế như: Việc xây dựng hoàn thiện thể chế về TDTHPL vẫn còn chậm, thiếu những quy định cụ thể về cách thức phối hợp và huy động sự tham gia của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong TDTHPL, chưa có 11
chế tài xử lý trong trường hợp cơ quan, tổ chức không xử lý kết quả theo dõi tình hình thi hành pháp luật do UBND các cấp kiến nghị. Bài viết: Nhận diện những khó khăn trong công tác theo dõi thi hành pháp luật, Phạm Thị Hà My, Cổng thông tin điện tử Cục công tác phía Nam. Bài viết này tác giả tập trung phân tích những khó khăn, bất cập trong công tác TDTHPL như: về thể chế TDTHPL chưa hoàn thiện; tổ chức thực hiện còn nhiều vướng mắc. Bài viết: Công tác TDTHPL theo Nghị định số 59/2012/NĐ-CP ngày 23/7/2012 của Chính phủ và một số yêu cầu về hoàn thiện thể chế, 2014 Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp. Tác giả tập trung phân tích, xác định rõ về phạm vi, trách nhiệm TDTHPL của Bộ ngành ở Trung ương và các cơ quan ở địa phương, phân tích cơ chế phối hợp TDTHPL, xác định những khó khăn, hạn chế trong công tác TDTHPL ở địa phương, đánh giá một số bất cập đối với quy định của pháp luật về TDTHPL. Bài viết: TDTHPL cần bảo đảm các điều kiện về cơ sở vật chất, kinh phí, 2017, Việt Hoà, Cổng thông tin điện tử Báo Pháp luật. Tác giả tập trung nghiên cứu phân tích những đánh giá về hạn chế trong việc theo dõi, phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực chưa đáp ứng được yêu cầu; phân tích về tình trạng vi phạm pháp luật hành chính trong lĩnh vực môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm. Bài viết: Nâng cao hiệu quả TDTHPL về bảo vệ môi trường, Đoàn Thị Thanh Mỹ và Lê Minh Ánh, Tạp chí Môi trường số 12/2011, Cổng thông tin điện tử Tổng cục Môi trường. Tác giả tập trung phân tích, khía cạnh pháp lý về nhận thức vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác TDTHPL, đánh giá các hoạt động phối hợp giữa các ngành, các cấp trong công tác TDTHPL về bảo vệ môi trường vẫn chưa chặt chẽ. Luận văn: TDTHPL từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang, Lê Thị Tố Trinh, 2016. Tác giả phân tích khía cạnh pháp lý về đặc điểm, vai trò của TDTHPL, phân tích nội dung và quy trình TDTHPL, các hoạt động phối hợp thực hiện TDTHPL, phân tích đánh giá những khó khăn, hạn chế trong hoạt động TDTHPL trên địa bàn tỉnh Kiên Giang. 12
Luận văn: TDTHPL từ thực tiễn thành phố Hà Nội, Nguyễn Xuân Quỳnh, 2014. Tác giả phân tích khái lược về lý luận TDTHPL, phân tích khái niệm thi hành pháp luật, khái niệm TDTHPL, phân tích những điểm khác biệt giữa hoạt động TDTHPL với các hoạt động kiểm tra, thanh tra. Nêu lên thực trạng TDTHPL, những hạn chế, khó khăn trong thực tiễn TDTHPL trên địa bàn thành phố Hà Nội. Luận văn: TDTHPL từ thực tiễn tỉnh Hải Dương, Vũ Duy Sỹ, 2015. Luận văn cung cấp một số cơ sở lý luận về TDTHPL, xác định khái niệm TDTHPL, phân tích các yếu tổ về chính trị, pháp luật, kinh tế và văn hoá ảnh hưởng đến công tác TDTHPL; đồng thời nêu lên thực trạng, đánh giá những ưu điểm, những hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động TDTHPL trên địa bàn tỉnh Hải Dương. * Đối với tình hình nghiên cứu ở nước ngoài: - Việc thực thi chế độ cưỡng chế hành chính nghiên cứu vấn đề pháp lý, 2012 của China Papers. Tác giả phân tích, xác định hoạt động quản lý hành chính nhà nước về cưỡng chế hành chính là một trong những hoạt động thực thi pháp luật hành chính dễ dẫn tới lạm dụng quyền lực, phân tích sự phát triển của một nền hành chính thống nhất, trước tiên phải giải quyết mô hình cưỡng chế hành chính, phân tích ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn đối với mô hình cưỡng chế hành chính. Bài viết được chia làm sáu phần: Phần thứ nhất, tác giả giới thiệu về khái niệm cưỡng chế hành chính để nhận biết rõ ràng về cưỡng chế hành chính. Phần thứ hai về tổng quan của mô hình cưỡng chế hành chính giúp nhận biết cơ bản về mô hình cưỡng chế hành chính. Phần thứ ba, phân tích thực trạng thực thi mô hình cưỡng chế hành chính ở Trung Quốc. Ở phần thứ tư, tác giả phân tích các mô hình cưỡng chế hành chính để bảo vệ các lợi ích hợp pháp, xác định vai trò của mô hình cưỡng chế hành chính. Phần thứ năm, tác giả phân tích giới thiệu chế độ cưỡng chế hành chính ngoài lãnh thổ. Và phần thứ sáu là xác định quan điểm xây dựng mô hình cưỡng chế hành chính của Trung Quốc. 13
- Nhận xét và khuyến nghị về dự luật xử lý vi phạm hành chính của Việt Nam, Liên Hợp Quốc, chương trình hội thảo để lấy lại các quy định về các biện pháp xử lý hành chính trong dự luật xử lý vi phạm hành chính, 8/2011. Bài viết đề cập vào hai nội dung chính là: phân tích các quy định của dự thảo Luật xử lý VPHC Việt Nam trên cơ sở so sánh với một số quy định của pháp luật các nước về các biện pháp xử lý vi hành chính và việc xử lý hành vi VPHC đối với người chưa thành niên. - Kinh nghiệm của Ba Lan về xử phạt hành chính, Giáo sư Grzegorz Lewocki, Chương trình Hội thảo để nhận phản hồi về các quy định về tiết kiệm hành chính trong dự luật xử lý vi phạm hành chính, 10/2011. Bài viết phân tích nội dung cơ bản của hình thức xử phạt và thủ tục xử phạt VPHC ở Ba Lan, giới thiệu một số nội dung về áp dụng các biện pháp ngăn chặn để tổ chức thực hiện quyết định xử phạt hành chính, đồng thời cũng phân tích khái quát về pháp luật xử phạt VPHC ở Ba Lan, trên cơ sở đó đưa ra những kinh nghiệm cho Việt Nam trong xây dựng pháp luật về xử lý VPHC. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu những vấn đề thực tiễn của đề tài luận án Về tình hình nghiên cứu trong nước: Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (2008), Cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng mô hình Bộ Luật xử lý VPHC ở Việt Nam, do Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) thực hiện. Công trình này dành nhiều mục quan trọng để tổng kết thực tiễn điều chỉnh pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về xử lý VPHC ở Việt Nam qua ba giai đoạn cụ thể như: Quá trình hình thành và phát triển của pháp luật xử lý VPHC ở Việt Nam giai đoạn 1945 đến 1975; Giai đoạn 1975 đến 1986; Giai đoạn từ năm 1986 đến 2008. Công trình cũng đi sâu nghiên cứu phân tích thực trạng pháp luật thực định về xử lý VPHC; thực tiễn áp dụng pháp luật về xử lý VPHC; trên cơ sở đó đưa ra đánh giá chung về những kết quả và hạn chế trong thực tiễn áp dụng pháp luật về xử lý VPHC trong thời gian qua. Công trình nghiên cứu đi sâu phân tích khía cạnh pháp lý và mô tả, phân tích toàn diện thực trạng tổ chức và hoạt động xử lý VPHC trong giai đoạn từ khi ban hành Pháp lệnh xử phạt VPHC (1989) như: Thực trạng tổ chức thi hành pháp luật về xử lý 14