Luận án Tiến sĩ Luật học: Thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn tỉnh Phú Yên

Chia sẻ: Nhadamne Nhadamne | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:169

Thêm vào BST

Báo xấu

87
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở luận giải các vấn đề lý luận về thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính, đánh giá pháp luật về thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính có hiệu lực pháp luật và việc thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính có hiệu lực pháp luật trên thực tế, Luận án đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính có hiệu lực pháp luật trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Luật học: Thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn tỉnh Phú Yên

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ THÚY HỒNG THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN TỈNH PHÚ YÊN Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 9380102 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Trần Kim Liễu 2. PGS.TS. Bùi Thị Đào Hà Nội - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu trong Luận án là trung thực, được tiến hành nghiên cứu một cách nghiêm túc và kết quả nghiên cứu của các nhà nghiên cứu đi trước đã được tiếp thu một cách chân thực, cẩn trọng, có trích nguồn dẫn cụ thể trong Luận án. Những kết luận khoa học của Luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Luận án Nguyễn Thị Thúy Hồng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................................................................... 9 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ................................. 9 1.2. Đánh giá về tình hình nghiên cứu những vấn đề liên quan đến đề tài luận án ...... 30 1.3. Câu hỏi nghiên cứu và giả thiết nghiên cứu ........................................................... 32 Chương 2. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH ...................................................................... 37 2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò, nguyên tắc thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính ............................................................................................................... 37 2.2. Chủ thể, nội dung và thủ tục thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính .............................................................................................................................. 51 2.3. Các yếu tố bảo đảm hoạt động thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính .............................................................................................................................. 60 Chương 3. THỰC TRẠNG THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TẠI TỈNH PHÚ YÊN............................................................. 74 3.1. Thực trạng pháp luật về thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính ...... 74 3.2. Thực tiễn thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính tại tỉnh Phú Yên .. 84 Chương 4. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH ............................................... 116 4.1. Quan điểm bảo đảm thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính .......... 116 4.2. Giải pháp bảo đảm thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính ............ 119 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 143 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ........................................................ 146 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. 147
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT HĐND : Hội đồng nhân dân HVHC : Hành vi hành chính QĐGQKNHC : Quyết định giải quyết khiếu nại hành chính QĐHC : Quyết định hành chính UBND : Ủy ban nhân dân
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quyền khiếu nại hành chính là quyền khiếu nại của công dân trong quản lý hành chính nhà nước, thuộc nhóm quyền chính trị, có vị trí quan trọng trong đời sống xã hội và trong quản lý hành chính nhà nước. Quyền khiếu nại hành chính không chỉ là phương thức để công dân bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình khi bị xâm hại mà còn là phương thức để họ tham gia vào quản lý hành chính nhà nước, quản lý xã hội, giám sát việc thực thi quyền hành pháp. Hay nói cách khác, quyền khiếu nại hành chính là quyền bảo vệ quyền của công dân khi bị QĐHC, HVHC xâm hại. Tuy nhiên, quyền này chỉ có ý nghĩa thực sự khi việc giải quyết khiếu nại hành chính được thực hiện đúng pháp luật và QĐGQKNHC được bảo đảm thực hiện. Thi hành QĐGQKNHC được coi là giai đoạn cuối của quá trình giải quyết khiếu nại hành chính, cũng là giai đoạn có tính chất quyết định đến việc đưa các QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật vào đời sống của xã hội, nếu giai đoạn này được thực hiện nghiêm túc thì QĐGQKNHC được bảo đảm thực hiện và quá trình giải quyết khiếu nại hành chính mới thực sự có ý nghĩa. Có thể nói QĐGQKNHC chỉ mới dừng lại ở việc khẳng định sự đúng hay sai thuộc về người khiếu nại hay người bị khiếu nại - lúc này công lý mới chỉ được thể hiện trên giấy tờ. Chính thông qua hoạt động thi hành QĐGQKNHC, công lý mới trở thành hiện thực trong thực tế cuộc sống. Ngoài việc bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội thì thi hành QĐGQKNHC còn giúp chấm dứt vụ việc khiếu nại – đánh dấu kết thúc quá trình giải quyết khiếu nại hành chính, thể hiện tính hiệu quả, hiệu lực của quản lý nhà nước. Nhận thức rõ tầm quan trọng của thi hành QĐGQKNHC, về mặt pháp lý, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo nhằm bảo đảm cho hoạt động 1
này được thực hiện ngày càng hiệu quả hơn. Trước tiên là Luật Khiếu nại được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 11/11/2011 đã dành riêng một mục quy định về thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật, cụ thể: quy định về các quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật; thời điểm có hiệu lực của các quyết định giải quyết khiếu nại; những người có trách nhiệm thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật; trách nhiệm thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật. Trên cơ sở đó, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định số 75/2012/NĐ-CP ngày 03/10/2012 quy định chi tiết một số điều của Luật Khiếu nại 2011 để cụ thể hóa hơn các quy định nói trên. Những quy định này, bước đầu đã khắc phục hạn chế, bảo đảm tính khả thi trong việc thi hành, tăng cường trách nhiệm, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân và mang lại kết quả khả quan. Tuy nhiên, thực tế hiện nay việc tổ chức thi hành, thực hiện các QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế. Có không ít QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật nhưng chưa được thi hành hoặc thời gian thực hiện bị kéo dài, nhất là đối với quyết định giải quyết khiếu nại công nhận người khiếu nại đã khiếu nại đúng hoặc đúng một phần. Ngoài ra, cũng có nhiều trường hợp vi phạm pháp luật về thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật nhưng chưa bị xử lý, nhất là đối với người bị khiếu nại, người giải quyết khiếu nại và những người có trách nhiệm tổ chức thi hành khác. Điều này làm ảnh hưởng tới hiệu quả việc giải quyết khiếu nại hành chính; xâm phạm quyền của cơ quan, tổ chức, cá nhân và làm suy giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, không phù hợp với đòi hỏi của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thực trạng này cũng đã và đang diễn ra ở tỉnh Phú Yên, theo kết quả tổng hợp báo cáo về công tác giải quyết khiếu nại từ năm 2010-2017 của UBND tỉnh Phú Yên cho thấy, trong 848 quyết định giải quyết 2
khiếu nại có hiệu lực pháp luật của Chủ tịch UBND các cấp đã được thi hành dứt điểm thì số quyết định được đưa ra thi hành không bảo đảm thời hạn ghi trong thông báo thi hành chiếm tỉ lệ 58,13%; số quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật nhưng chưa được thi hành còn tồn đọng là 253 quyết định, chiếm tỉ lệ 29,83%, trong đó số quyết định giải quyết khiếu nại công nhận khiếu nại đúng hoặc đúng một phần là 140/253 quyết định, chiếm tỉ lệ 55,33% và luôn trong tình trạng năm sau tăng hơn năm trước (nếu năm 2010 số quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật nhưng chưa được thi hành còn tồn đọng chỉ chiếm tỉ lệ 1,78% thì đến năm 2011 là 8,79%, năm 2012 là 27,38%, năm 2013 là 34,89%). Nhất là chưa có bất kỳ trường hợp nào bị xử lý do có hành vi vi phạm pháp luật về thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật [81], [82], [92]. Thực trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân nhưng tựu chung lại là do: Thứ nhất, sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền trong công tác giải quyết khiếu nại và thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật chưa sát với tình hình thực tế tại địa phương; Thứ hai, do các quy định pháp luật về thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật chưa hoàn thiện, vẫn còn những bất cập nhất định; Thứ ba, chất lượng một số quyết định giải quyết khiếu nại chưa cao; Thứ tư, đội ngũ cán bộ, công chức và điều kiện cơ sở vật chất để thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật chưa được bảo đảm; Thứ năm, sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật trong một số trường hợp chưa được chặt chẽ; Thứ sáu, hoạt động kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật hiệu quả mang lại chưa cao; 3
Thứ bảy, nhận thức về trách nhiệm của các chủ thể có trách nhiệm trong thi hành QĐGQKNHC còn hạn chế. Từ thực trạng trên, nhận thấy việc nghiên cứu làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, pháp luật và thực tiễn thi hành QĐGQKNHC để từ đó đưa ra các quan điểm, giải pháp nhằm bảo đảm thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật trong giai đoạn hiện nay là hết sức cần thiết. Theo đó, nghiên cứu sinh đã chọn vấn đề: “Thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn tỉnh Phú Yên” làm đề tài Luận án Tiến sĩ luật học. Đề tài được thực hiện với mong muốn góp phần vào việc nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính, bảo đảm quyền khiếu nại hành chính của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở luận giải các vấn đề lý luận về thi hành QĐGQKNHC, đánh giá pháp luật về thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật và việc thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật trên thực tế, Luận án đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật trong giai đoạn hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên, Luận án có những nhiệm vụ như sau: + Thực hiện tổng quan các vấn đề nghiên cứu có liên quan đến đề tài, chỉ ra các vấn đề mà Luận án cần tiếp tục nghiên cứu; + Hệ thống hóa và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về thi hành QĐGQKNHC như: khái niệm, đặc điểm, vai trò, nguyên tắc, chủ thể, nội dung, thủ tục thi hành QĐGQKNHC và các yếu tố bảo đảm cho hoạt động thi hành QĐGQKNHC; 4
+ Phân tích, đánh giá thực trạng các quy định pháp luật về thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật và thực tiễn thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật để chỉ ra những điểm phù hợp, tích cực và những hạn chế, bất cập về thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật hiện nay, cũng như nguyên nhân của thực trạng đó; + Trên cơ sở luận giải các vấn đề lý luận và thực trạng thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật, Luận án xác định quan điểm và đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật trong giai đoạn hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận án là các vấn đề lý luận, pháp luật và thực tiễn hoạt động thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật của cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Luận án nghiên cứu việc thi hành QĐGQKNHC theo quy định của Luật Khiếu nại năm 2011 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Luận án không nghiên cứu thi hành quyết định giải quyết khiếu nại đối với quyết định kỷ luật cán bộ, công chức có hiệu lực pháp luật. - Phạm vi về không gian, thời gian: Luận án giới hạn nghiên cứu thực tiễn thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật của Chủ tịch UBND các cấp ở tỉnh Phú Yên, từ năm 2010 đến năm 2017. 5
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Phương pháp luận Đề tài Luận án có cơ sở phương pháp luận là chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Hệ tư tưởng lý luận của Luận án là chủ nghĩa Mác- Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh về thực thi quyền lực nhà nước, kiểm soát quyền lực nhà nước và bảo đảm quyền dân chủ của nhân dân; nguyên tắc nhân dân lao động tham gia đông đảo vào quản lý nhà nước và cơ chế bảo vệ quyền công dân. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu được Luận án sử dụng trong quá trình nghiên cứu, bao gồm: Phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê, phương pháp lịch sử. Các phương pháp này được sử dụng để nghiên cứu nội dung trong các chương của Luận án như sau: - Phương pháp thống kê, phương pháp tổng hợp và phương pháp phân tích được sử dụng chủ yếu ở Chương 1, Chương 3 và Chương 4. Qua thống kê và tổng hợp các công trình khoa học nghiên cứu về những vấn đề có liên quan đến nội dung Luận án, tác giả tiến hành phân tích những nội dung cơ bản của các công trình nghiên cứu đó và đưa ra nhận xét, đánh giá về tình hình nghiên cứu; đánh giá thực trạng pháp luật về thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật và thực tiễn thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật; từ đó đưa ra những quan điểm và hệ thống các giải pháp bảo đảm thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật trong giai đoạn hiện nay. - Phương pháp lịch sử, phương pháp so sánh được sử dụng chủ yếu ở Chương 2 khi nghiên cứu các vấn đề lý luận: quan niệm về QĐGQKNHC, 6
QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật, thi hành QĐGQKNHC và những nội dung cơ bản khác có liên quan mật thiết đến vấn đề thi hành QĐGQKNHC. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Thứ nhất, Luận án đưa ra được khái niệm QĐGQKNHC, thi hành QĐGQKNHC; chỉ ra và phân tích làm rõ được những đặc điểm, vai trò, nguyên tắc, chủ thể, nội dung, thủ tục của thi hành QĐGQKNHC. Đồng thời, xác định được những yếu tố bảo đảm cho hoạt động thi hành QĐGQKNHC, các yếu tố này được xem xét gắn với thực tiễn và yêu cầu cụ thể của quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Thứ hai, đánh giá thực trạng về tính phù hợp và bất cập của các quy định pháp luật hiện hành về thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật và thực trạng thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật hiện nay thông qua thực tiễn thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật từ một địa phương cụ thể. Thứ ba, Luận án đề ra các giải pháp bảo đảm cho việc thực thi các QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật trên thực tế. Những giải pháp này vừa có tính khái quát cho công tác thi hành QĐGQKNHC nói chung, vừa có tính cụ thể cho công tác thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật ở tỉnh Phú Yên. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án Luận án là công trình nghiên cứu tương đối toàn diện và có hệ thống về thi hành QĐGQKNHC trên cả phương diện lý luận, pháp luật và thực tiễn. Kết quả nghiên cứu của Luận án giúp chúng ta nhận thức sâu sắc được ý nghĩa quan trọng của thi hành QĐGQKNHC trong việc nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Ngoài ra, Luận án cũng có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong quá trình hoàn thiện 7
các quy định của pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại hành chính nói chung và thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật nói riêng góp phần khắc phục những hạn chế, bất cập trong thi hành QĐGQKNHC có hiệu lực pháp luật hiện nay. 7. Bố cục của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung Luận án được kết cấu gồm 04 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Chương 2: Những vấn đề lý luận về thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính Chương 3: Thực trạng thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính tại tỉnh Phú Yên Chương 4: Quan điểm và giải pháp bảo đảm thi hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính 8
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1. 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Thi hành QĐGQKNHC tuy có ý nghĩa quan trọng đối với quyền khiếu nại hành chính và hiệu lực giải quyết khiếu nại hành chính nói riêng; hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước nói chung nhưng lại chỉ là vấn đề hẹp trong nghiên cứu về khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính. Qua tìm hiểu, tác giả nhận thấy các tài liệu nghiên cứu liên quan đến vấn đề này rất hạn chế, chủ yếu được thể hiện dưới hình thức đề tài khoa học, luận án, luận văn và bài viết trên tạp chí. Để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài luận án, ngoài việc tổng quan những tài liệu nghiên cứu liên quan đến thi hành QĐGQKNHC nêu trên, tác giả cũng lựa chọn tổng quan một số tài liệu nghiên cứu điển hình về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính có ý nghĩa định hướng cho việc nghiên cứu của đề tài, cụ thể theo từng nhóm như sau: 1.1.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính - “Khiếu nại, tố cáo hành chính - Cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp”, Đề tài khoa học độc lập cấp Nhà nước của tác giả Lê Tiến Hào (Thanh tra Chính phủ, năm 2011) [15]. Đề tài đã tập trung nghiên cứu phân tích khá rõ thực trạng khiếu nại hành chính, từ đó hướng đến nghiên cứu đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và thực hiện pháp luật về khiếu nại hành chính trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước. - “Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta trong giai đoạn hiện nay”, Đề tài khoa học cấp bộ do TS. Phạm Hồng Thái và TS. Vũ Đức Đán thực hiện (Học viện Hành chính Quốc gia, Hà Nội, 2001) [34]. Với mục 9
đích kiến nghị các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về khiếu nại trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam, đề tài không những đi sâu nghiên cứu, phân tích, đánh thực trạng pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại mà còn phân tích làm rõ những vấn đề lý luận về khiếu nại, như: khái niệm khiếu nại và quyền khiếu nại. - “Giải quyết khiếu nại, tố cáo – phương thức bảo đảm pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Quản lý hành chính công của tác giả Vũ Duy Duẩn (Học viện Hành chính Quốc gia, Hà Nội, 2001) [9]. Luận án không chỉ tập trung đi sâu vào phân tích các quan điểm về khiếu nại, tố cáo; giải quyết khiếu nại, tố cáo dưới góc độ lý luận mà còn phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam để khẳng định giải quyết khiếu nại, tố cáo chính là một trong những phương thức bảo đảm pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay. - “Complaint resolution system of the US administration” (Hệ thống giải quyết khiếu nại hành chính của Hoa Kỳ), bài viết của tác giả Edwin Felter [117]. Bài viết cho rằng để đảm bảo các khiếu nại hành chính của dân được giải quyết khách quan, công khai, minh bạch, bình đẳng giữa người bị khiếu nại và người khiếu nại, bảo đảm kỷ cương trong thực thi pháp luật, theo kinh nghiệm của nhiều nước công nghiệp phát triển thì việc thành lập hệ thống các cơ quan tài phán hành chính là cần thiết. Đối với Hoa Kỳ, các khiếu nại hành chính của dân đều được giải quyết bởi cơ quan tài phán hành chính, đây là hệ thống cơ quan trực thuộc bộ máy hành pháp nhưng độc lập với hệ thống các quản lý hành chính và người khiếu nại hành chính nếu không đồng ý các quyết định giải quyết của tài phán hành chính thì cũng có quyền khiếu nại các quyết định giải quyết này lên thanh tra cấp bang hoặc khởi kiện ra Tòa án hành chính. 10
- “Một số vấn đề về đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam” của các tác giả Nguyễn Văn Thanh và Đinh Văn Minh [38]. Bên cạnh việc đề cập và lý giải những vấn đề lý luận về khiếu nại hành chính và cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính, các tác giả còn tập trung phân tích làm rõ quá trình hình thành, phát triển của pháp luật về giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam, cũng như thực trạng về cơ chế và công tác giải quyết khiếu kiện hành chính hiện nay. Từ đó đề xuất các giải pháp tiếp tục đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu kiện hành chính trong thời gian tới. - “Administrative Grievances: A developmental Study” (Khiếu kiện hành chính: Nghiên cứu phát triển), Báo cáo nghiên cứu của các tác giả Michael Adler (Trường nghiên cứu về chính trị - xã hội, thuộc Đại học tổng hợp Edinburgh), Chistopher Farrell, Steven Finch, Jane Lewis và Dan Philo (Trung tâm khoa học xã hội quốc gia), Sue Moris (Trường Đại học tổng hợp Robert Gordon ), Vương quốc Anh, 2006 [118]. Báo cáo tập trung nghiên cứu về khiếu nại hành chính, bản chất của khiếu nại hành chính, kết quả giải quyết khiếu nại, qua đó chỉ rõ trong quá trình hoạt động các cơ quan hành chính, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính không những đã ban hành nhiều QĐHC mà còn thực hiện rất nhiều HVHC có khả năng xâm phạm đến quyền và lợi ích của công dân. Từ đó khẳng định việc nghiên cứu để tìm ra những đổi mới để nâng cao chất lượng việc ban hành QĐHC, thực hiện HVHC của cơ quan hành chính, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính cũng như đưa ra những giải pháp hữu hiệu để giải quyết các khiếu kiện hành chính là rất quan trọng. Đồng thời, báo cáo nghiên cứu cũng có nhiều gợi mở để có cơ sở tiếp tục nghiên cứu hoặc khảo sát nhằm làm rõ hơn nữa thực trạng khiếu nại, khiếu kiện của công dân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, khiếu kiện của của cơ quan nhà 11
nước có thẩm quyền, cũng như những người có thẩm quyền trong các cơ quan nhà nước. - “Quyền khiếu nại hành chính của công dân ở Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Luật học của tác giả Nguyễn Thị Thủy (Đại học luật Hà Nội, 2009)[42]. Hướng tới việc kiến nghị các giải pháp để nâng cao hiệu quả thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân, Luận án đã phân tích một cách toàn diện, đầy đủ và chuyên sâu về quyền khiếu nại hành chính của công dân ở Việt Nam hiện nay (cả về mặt lý luận và pháp luật). Đặc biệt, Luận án đã nhận diện được chính xác bản chất của khiếu nại hành chính khi xem xét nó dưới các góc độ kinh tế, xã hội, chính trị và pháp lý, cũng như khẳng định quyền khiếu nại của công dân là yếu tố không thể thiếu trong quản lý hành chính nhà nước. - “Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam hiện nay và vấn đề hoàn thiện”, Luận văn Thạc sĩ Luật học của tác giả Phạm Anh Tuấn (Đại học Quốc gia, Hà Nội, 2011) [46]. Trên cơ sở tập trung hệ thống hóa một số khía cạnh lý luận cơ bản về giải quyết khiếu nại hành chính; đánh giá thực trạng khiếu nại hành chính, hoạt động giải quyết khiếu nại ở nước ta nói chung và cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay. Trên cơ sở đó đưa ra những đề xuất, giải pháp khắc phục nhằm góp phần đổi mới cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện hành, góp phần hoàn thiện pháp luật về khiếu nại hành chính, nâng cao hiệu quả của cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính. - “Bảo đảm pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân ở nước ta hiện nay” Luận án Tiến sĩ Luật học của tác giả Nguyễn Tuấn Khanh (Học viện khoa học xã hội, 2013)[23]. Để làm rõ cơ sở lý luận, nhất là các yếu tố cấu thành bảo đảm pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân, cũng như thực trạng của các yếu tố này nhằm đề xuất phương hướng, giải pháp hoàn thiện bảo đảm pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành 12
chính của công dân, Luận án cũng đã phân tích đưa ra được khái niệm về quyền khiếu nại hành chính và đặc điểm, ý nghĩa của quyền này. - “Một số kinh nghiệm về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính tại Nhật Bản” của tác giả Nguyễn Quốc Hiệp, 2013 [16]. Bài viết cho thấy ở Nhật Bản, công dân có quyền khiếu nại bất cứ hành vi và quyết định nào của nhà nước nếu như họ cho rằng những hành vi, quyết định đó ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của họ hoặc gây bất lợi cho họ. Còn về hệ thống các cơ quan giải quyết khiếu nại hành chính của Nhật Bản không những được tổ chức đầy đủ, toàn diện và linh hoạt mà còn đảm bảo xem xét thấu đáo, thỏa đáng bất cứ khiếu nại nào của công dân, cũng như xử lý triệt để ngay từ cấp dưới. - “Giải quyết khiếu nại hành chính trong công cuộc cải cách hành chính ở Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ Quản lý hành chính công của tác giả Hoàng Ngọc Dũng (Học viện Hành chính Quốc gia, Hà Nội, 2015)[11]. Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn khiếu nại, cũng như giải quyết khiếu nại trong quản lý hành hành chính nhà nước từ đó rút ra những nhận xét, đánh giá làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại trong quản lý. Đáng chú ý là về giải quyết khiếu nại, Luận án chỉ ra rằng về bản chất giải quyết khiếu nại hành chính là thái độ phản ứng của nhà nước đối với khiếu nại của công dân nhằm giải quyết mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý trong hoạt động quản lý hành chính của cơ quan nhà nước khi phát sinh về vấn đề quản lý. - “Khiếu nại hành chính, lịch sử phát triển và những vấn đề thực tiễn” (So sánh với Pháp, Trung Quốc và một số nước trên thế giới), cuốn sách của TS. Đinh Văn Minh (Nxb Hồng Đức, 2015) [29]. Cuốn sách tập trung nghiên cứu, phân tích một cách toàn diện, thấu đáo các yếu tố của cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính trong bối cảnh lịch sử từng giai đoạn, sự thay đổi về nhận thức cũng như các quy định của pháp luật. Đồng thời, có so sánh những 13
ưu điểm hạn chế của các mô hình khác nhau trên thế giới trong bối cảnh của quá trình quốc tế hóa diễn ra một cách mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực để rút ra những bài học có thể áp dụng trong điều kiện cụ thể của Việt Nam. Nhất là phân tích làm rõ khái niệm khiếu nại, khiếu nại hành chính và ý nghĩa của việc giải quyết khiếu nại hành chính. Nhận xét: Nhìn chung nhóm các công trình nghiên cứu trên chủ yếu tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận về khiếu nại, giải quyết khiếu nại và phân tích, đánh giá một cách toàn diện thực tiễn liên quan đến khiếu nại, thực hiện quyền khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính. Những vấn đề lý luận về khiếu nại, quyền khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính, như: khái niệm, mục đích, đặc trưng của khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính; mối liên hệ giữa quyền khiếu nại hành chính với các quyền khác có liên quan; các yếu tố bảo đảm pháp lý cho việc thực hiện quyền khiếu nại; vai trò của quyền khiếu nại hành chính, giải quyết khiếu nại hành chính; tác động qua lại giữa cải cách hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính. Đánh giá thực trạng pháp luật về quyền khiếu nại hành chính, giải quyết khiếu nại hành chính và thực tiễn sử dụng quyền khiếu nại, thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính để thấy rõ được những hạn chế, bất cập, từ đó định hướng khắc phục kịp thời nhằm bảo đảm quyền khiếu nại hành chính của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội và hiệu quả của hoạt động giải quyết khiếu nại. Mặc dù, không đề cập trực tiếp đến thi hành QĐGQKNHC nhưng kết quả nghiên cứu của những công trình này đã làm rõ hơn khía cạnh nhu cầu nghiên cứu về hoạt động thi hành QĐGQKNHC. Do vậy, nhóm các tài liệu này có ý nghĩa quan trọng giúp cho nghiên cứu sinh làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn thi hành QĐGQKNHC nhằm đề xuất các giải pháp bảo đảm thi hành QĐGQKNHC – một trong những biện pháp 14
bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại hành chính của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội. 1.1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về quyết định giải quyết khiếu nại hành chính - “Quyết định giải quyết khiếu nại – Cơ sở lý luận và thực tiễn”, Đề tài khoa học cấp cơ sở của tác giả Nguyễn Ngọc Tản và Văn Tiến Mai (Thanh tra Chính phủ năm 2007) [32]. Cùng với việc phân tích làm rõ các quy định của pháp luật để đưa ra kết luận về quyết định giải quyết khiếu nại và chỉ ra các đặc điểm, vai trò của quyết định giải quyết khiếu nại; đề tài cũng đã phân tích, đánh giá thực trạng các quy định pháp luật về quyết định giải quyết khiếu nại, tình hình ban hành và thi hành quyết định giải quyết khiếu nại để chỉ ra những hạn chế, bất cập trong các quy định của pháp luật về quyết định giải quyết khiếu nại, những tồn tại, hạn chế trong việc ban hành, thi hành quyết định giải quyết khiếu nại và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế này. Qua đó, đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về quyết định giải quyết khiếu nại và các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc ban hành, thi hành quyết định giải quyết khiếu nại. - “Bàn về quyết định giải quyết khiếu nại”, Bài viết nghiên cứu của tác giả Kiều Cao Chung đăng trên Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 18/2003, tr. 11-123 [2]. Bài viết tập trung đi sâu phân tích các quy định về quyết định giải quyết khiếu nại theo Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 và khẳng định rằng các quy định này còn thiếu rõ ràng, không được hướng dẫn cụ thể dẫn đến việc áp dụng trong thực tiễn thiếu thống nhất trên cả phương diện hình thức, thể thức và nội dung văn bản, cụ thể như: quy định về thẩm quyền giải quyết và ban hành quyết định giải quyết khiếu nại, quy định về nội dung của quyết định giải quyết khiếu nại khi nào thì giữ nguyên, khi nào thì sửa đổi và khi nào thì hủy bỏ quyết định giải quyết khiếu nại. Từ đó đưa ra những kiến nghị, 15
đề xuất sửa đổi, hoàn thiện các quy định pháp luật về quyết định giải quyết khiếu nại nhằm xử lý dứt điểm tình trạng giải quyết khiếu nại tùy tiện của người có thẩm quyền và ban hành các quyết định giải quyết khiếu nại bảo đảm tính hợp pháp. - “Vấn đề ra quyết định giải quyết khiếu nại và những vướng mắc trong thực tiễn”, Bài viết nghiên cứu của tác giả Nguyễn Công Tình đăng trên Tạp chí Thanh tra, số 2/2005, tr. 21-224 [44]. Bài viết tập trung phân tích những khó khăn, vướng mắc khi áp dụng trong thực tiễn đối với quy định của pháp luật về việc bắt buộc người giải quyết khiếu nại phải ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản khi giải quyết khiếu nại. Trên cơ sở đó kiến nghị điều chỉnh, bổ sung và hướng dẫn áp dụng cụ thể đối với quy định này theo hướng: Đối với khiếu nại QĐHC và HVHC mà yêu cầu của việc giải quyết phải thể hiện quyền lực nhà nước bằng các mệnh lệnh, phải quy định thời hạn, đối tượng thi hành và khi cần phải thực hiện cưỡng chế thì phải ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản; đối với khiếu nại HVHC mà yêu cầu của việc giải quyết khiếu nại không cần thiết phải thể hiện quyền lực nhà nước qua các mệnh lệnh hành chính, không phải định thời hạn thi hành, không yêu cầu cưỡng chế và việc giải quyết khiếu nại cần phải giải thích cụ thể thì ban hành văn bản hành chính thông thường trả lời khiếu nại. - “Về lý do của quyết định giải quyết khiếu nại”, Bài viết nghiên cứu của tác giả Trần Minh Hương đăng trên Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 11/2006, tr. 44- 476 [21]. Nội dung của bài viết chủ yếu tập trung đi sâu vào phân tích làm rõ ý nghĩa quan trọng của việc nêu lý do của quyết định giải quyết khiếu nại, cũng như những khiếm khuyết của pháp luật quy định về việc nêu lý do của quyết định giải quyết khiếu nại; từ đó kiến nghị đề xuất hoàn thiện các quy định pháp luật về lý do của quyết định giải quyết khiếu nại, như: Bổ sung quyền của người khiếu nại được biết lý do của quyết định giải 16