Luận án tiến sĩ Luật học: Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:175

Thêm vào BST

Báo xấu

151
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm luận giải những vấn đề lý luận, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở nước ta, luận án đề xuất các giải pháp khoa học, khả thi để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam; qua đó, góp phần bảo vệ hữu hiệu các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động hành pháp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Luật học: Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI NGUYỄN THỊ HÀ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI NGUYỄN THỊ HÀ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Luật hiến pháp và Luật hành chính Mã số: 62 38 01 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Trần Thị Hiền 2. TS. Nguyễn Thị Thuỷ HÀ NỘI - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu, trích dẫn trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, chính xác và đã được công bố. Những kết luận khoa học của luận án là mới và chưa được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào. Tác giả luận án Nguyễn Thị Hà
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ............................................................................................................................................. 8 1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam ......................................................... 8 1.1.1. Tình hình nghiên cứu lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ...........8 1.1.2. Tình hình nghiên cứu thực trạng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính .........12 1.1.3. Tình hình nghiên cứu về đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ........................................................................................17 1.2. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài ..................................................... 26 1.3. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài và những vấn đề đƣợc luận án tiếp tục nghiên cứu. ................................................... 28 1.4. Giả thuyết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ..................................... 30 1.4.1. Giả thuyết nghiên cứu...............................................................................30 1.4.2. Các câu hỏi nghiên cứu ............................................................................31 Kết luận chƣơng 1 ................................................................................................................. 32 CHƢƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÀNH CHÍNH ...................................................................................................................... 33 2.1. Khái niệm và vị trí, vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ..... 33 2.1.1. Khái niệm, đặc điểm xét xử sơ thẩm vụ án hành chính............................33 2.1.2. Vị trí, vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính .................................42 2.2. Nội dung cơ bản của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ...................... 48 2.2.1. Đối tượng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính.............................................48 2.2.2. Chủ thể xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ................................................53 2.2.3. Thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính .........................................56 2.2.4. Thủ tục xét xử sơ thẩm vụ án hành chính .................................................60 2.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ............. 64 2.3.1. Yếu tố chính trị .........................................................................................64 2.3.2. Yếu tố kinh tế - xã hội ..............................................................................65
2.3.3. Yếu tố pháp lý...........................................................................................67 2.3.4. Điều kiện đảm bảo tính độc lập của Tòa án trong xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ...........................................................................................................68 2.3.5. Yếu tố con người ......................................................................................70 Kết luận chƣơng 2 ................................................................................................................. 72 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÀNH CHÍNH VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ............ 73 3.1. Thực trạng pháp luật hiện hành về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính .. 73 3.1.1. Về đối tượng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ........................................73 3.1.2. Về thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ....................................78 3.1.3. Về thủ tục xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ............................................83 3.1.4. Về tổ chức và hoạt động của tòa án có thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ...........................................................................................................97 3.2. Thực tiễn tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính............................................................................................................. 99 3.2.1. Kết quả tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ...99 3.2.2. Hạn chế trong tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính .................................................................................................................103 3.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong xét xử sơ thẩm vụ án hành chính .112 Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................................... 116 CHƢƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM .................................................... 117 4.1. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính 117 4.2. Quan điểm nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ..... 121 4.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ....... 123 4.3.1. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ...124 4.3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ......................................................................................147 Kết luận chƣơng 4 ............................................................................................................... 153 KẾT LUẬN .......................................................................................................................... 154 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ .................................................................................. 156 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 157 PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 1. HVHC : Hành vi hành chính 2. QĐHC : Quyết định hành chính 3. TAND : Tòa án nhân dân 4. TTHC : Tố tụng hành chính 5. VKSND : Viện kiểm sát nhân dân 6. UBND : Ủy ban nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số lượng vụ án hành chính đã được thụ lí và giải quyết theo thủ tục sơ thẩm từ năm 2008 đến 2016 ......................................................................................99 Bảng 2.2. Kết quả giải quyết theo thủ tục sơ thẩm vụ án hành chính 2011 -2016 .101 Bảng 2.3. Số liệu bản án, quyết định sai do nguyên nhân chủ quan .......................102 Bảng 2.4. Thống kê về tương quan số liệu tình hình giải quyết khiếu nại và xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam từ năm 2008 - 2016 ...................................103 Bảng 2.5. Thống kê số lượng vụ án hành chính bị đình chỉ, tạm đình chỉ từ năm 2011 - 2016 .............................................................................................................110 Bảng 2.6. Thống kê số liệu tỉ lệ các bản án hành chính sơ thẩm bị sửa, hủy do các nguyên nhân khác nhau ...........................................................................................111 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Số liệu giải quyết sơ thẩm vụ án hành chính của ngành Tòa án từ năm 2006-2013................................................................................................................100 Biểu đồ 2.2. Số liệu giải quyết sơ thẩm các loại vụ án của ngành Tòa án qua các năm 2006 - 2013 ......................................................................................................104
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án Trong sự nghiệp đổi mới và dân chủ hóa mọi mặt đời sống xã hội, các phương thức giải quyết tranh chấp hành chính nói chung và xét xử vụ án hành chính nói riêng có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ và phục hồi quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức; góp phần nâng cao hiệu quả quản lí hành chính nhà nước; đảm bảo dân chủ và công bằng xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam. Xét xử vụ án hành chính được thực hiện theo nguyên tắc bảo đảm chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm. Trong đó, xét xử sơ thẩm là giai đoạn tố tụng hành chính độc lập, phản ánh tập trung và đầy đủ đặc thù của hoạt động tố tụng hành chính; là cơ sở nền tảng quyết định đến hiệu quả giải quyết vụ án hành chính tại tòa án. Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính là cấp xét xử thứ nhất, nếu được tiến hành nhanh chóng, hiệu quả, đúng đắn sẽ bảo vệ kịp thời, đầy đủ các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, kiểm soát hữu hiệu việc thực thi quyền hành pháp đồng thời giảm thiểu việc đưa vụ án ra giải quyết các giai đoạn tiếp theo, tiết kiệm thời gian, chi phí, công sức của nhà nước và xã hội. Về phương diện thực tiễn, trong hơn 20 năm qua kể từ ngày được trao thẩm quyền xét xử vụ án hành chính, tòa án đã có nhiều nỗ lực và đạt được kết quả tích cực trong xét xử hành chính nói chung và xét xử sơ thẩm vụ án hành chính nói riêng ở Việt Nam bảo vệ các quyền lợi chính trị, kinh tế, văn hoá - xã hội của cá nhân, tổ chức; tăng cường mối quan hệ giữa nhà nước với nhân dân; hạn chế các hành vi trái pháp luật trong tổ chức và hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Đến nay, xét xử vụ án hành chính đã trở thành một phương thức giải quyết tranh chấp hành chính không còn xa lạ với cá nhân, tổ chức ở nước ta. Tuy vậy, thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính cũng còn nhiều trở ngại, vướng mắc trong việc áp dụng pháp luật dẫn đến số lượng các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan còn cao. Việc thực hiện thẩm quyền của tòa án chưa thực sự đảm bảo tính độc lập, khách quan trong việc xét xử sơ thẩm vụ án hành chính v.v. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, làm nảy sinh những tâm lí tiêu cực, giảm lòng tin của người dân cũng như cộng đồng doanh nghiệp đối với hiệu quả hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính của tòa án. Có thể thấy xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa đạt được kết quả như mong đợi, chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của tinh thần cải cách tư pháp.
2 Về phương diện pháp lí, pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành ở Việt Nam đã có bước phát triển đáng kể, đặc biệt từ thời điểm Luật TTHC năm 2015 được thông qua và có hiệu lực thi hành (ngày 01- 7 - 2016). Dù vậy qua một thời gian ngắn thực hiện, Luật này đã bộc lộ một số hạn chế, khiếm khuyết trong quy định về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính như: một số quy định về đối tượng xét xử còn thiếu tính rõ ràng, minh bạch, chưa phù hợp với thực tiễn, có nhiều cách hiểu và vận dụng khác nhau; thẩm quyền và thủ tục xét xử sơ thẩm cũng có điểm mâu thuẫn, bất hợp lí ảnh hưởng đến quyền và lợi ích chính đáng của cá nhân, tổ chức, gây khó khăn trong việc triển khai thực hiện; quy định về mô hình xét xử sơ thẩm vụ án hành chính chưa thực sự đảm bảo tính tối ưu, độc lập, khách quan trong xét xử... Những nội dung này cần được nghiên cứu toàn diện cả về thực trạng cơ sở pháp lí và thực tiễn tổ chức thực hiện để kịp thời có những điều chỉnh, giải pháp sửa đổi, hoàn thiện nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi của pháp luật; qua đó nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam. Về phương diện lí luận, khoa học, cơ chế giải quyết tranh chấp hành chính bằng tòa án ở Việt Nam bắt đầu được thiết lập từ ngày 01 tháng 07 năm 1996, khi Tòa án nhân dân chính thức được giao thẩm quyền xét xử các vụ án hành chính. Do đó, các vấn đề lí luận và thực tiễn xét xử vụ án hành chính đã và đang dành được sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học ở các phương diện, góc độ khác nhau. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện và có hệ thống về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Vì vậy, về mặt lí luận một số vấn đề liên quan đến xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam cần tiếp tục được bàn luận, bổ sung, hoàn thiện. Về phương diện chính trị, việc nghiên cứu hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính là nhiệm vụ chính trị quan trọng thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng ghi nhận trong Nghị quyết số 49-NQ/TW về cải cách tư pháp, trong đó chú trọng việc "mở rộng thẩm quyền xét xử của tòa án đối với các khiếu kiện hành chính. Đổi mới mạnh mẽ thủ tục giải quyết các khiếu kiện hành chính tại tòa án; tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia tố tụng, bảo đảm sự bình đẳng giữa công dân và cơ quan công quyền trước tòa án” [2,tr.5]; đồng thời đáp ứng yêu cầu của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa cụ thể hóa tại Hiến pháp năm 2013 trong việc “bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” [61,tr.55].
3 Vì vậy, việc nghiên cứu sinh chọn thực hiện đề tài luận án tiến sĩ luật học “Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam” đã đáp ứng được yêu cầu về tính cấp thiết, tính thời sự; có ý nghĩa khoa học, lí luận và thực tiễn cao trong giai đoạn hiện nay ở Việt Nam. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở luận giải những vấn đề lý luận, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở nước ta, luận án đề xuất các giải pháp khoa học, khả thi để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam; qua đó, góp phần bảo vệ hữu hiệu các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động hành pháp. Để đạt được mục đích trên, nhiệm vụ đặt ra cho luận án là: Thứ nhất, tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án, cụ thể: tiến hành thu thập, đánh giá kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đối với các vấn đề liên quan trực tiếp đến đề tài luận án ở Việt Nam và nước ngoài. Từ đó, khái quát các vấn đề chưa được giải quyết thấu đáo hoặc chưa được đề cập, định hướng các nội dung sẽ được luận án kế thừa, phát triển và tập trung nghiên cứu; xây dựng giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu để thực hiện đề tài luận án. Thứ hai, làm sáng tỏ những vấn đề lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, như: khái niệm, đặc điểm xét xử sơ thẩm vụ án hành chính; vị trí, vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính; nội dung cơ bản của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính; xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Thứ ba, phân tích, đánh giá khách quan, toàn diện, có hệ thống về thực trạng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay cả về phương diện cơ sở pháp lí và tổ chức thực hiện pháp luật; xác định nguyên nhân của những hạn chế đó. Thứ tư, đề xuất quan điểm, giải pháp có tính đồng bộ, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án gồm: Thứ nhất, những vấn đề lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, các quan điểm lập pháp về xét xử sơ thẩm trong tố tụng hành chính Việt Nam, có sự so sánh với các quan điểm về tố tụng hành chính ở các nước trên thế giới.
4 Thứ hai, quy định pháp luật hiện hành về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam, có sự tham khảo pháp luật của một số nước điển hình có nội dung liên quan đến đề tài. Thứ ba, thực tiễn tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trong những năm gần đây ở Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu của luận án: - Phạm vi nội dung nghiên cứu: những vấn đề lí luận, thực trạng pháp luật về tố tụng hành chính, mô hình xét xử và thực tiễn thi hành pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam từ khi thụ lý theo yêu cầu khởi kiện cho đến khi Tòa án thực hiện xong các thủ tục sau phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính. Việc nghiên cứu quy định của các nước về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính cũng thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài ở mức độ phù hợp với mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. - Phạm vi không gian: pháp luật hiện hành về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính và thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam được nghiên cứu, đánh giá trên phạm vi cả nước. - Phạm vi thời gian: nghiên cứu xét xử sơ thẩm vụ án hành chính từ khi thiết lập phương thức xét xử hành chính ở Việt Nam (ngày 01-7-1996); trong đó, chủ yếu tập trung vào giai đoạn từ khi Luật TTHC năm 2010 có hiệu lực đến nay. 4. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về hoàn thiện hệ thống pháp luật và áp dụng pháp luật, đặc biệt là lĩnh vực cải cách tư pháp trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam. Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, luận án kết hợp nhuần nhuyễn nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau để làm rõ nội dung vấn đề. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng để thực hiện luận án bao gồm: phương pháp hồi cứu tài liệu, phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê, lịch sử, hệ thống... Cụ thể: Phương pháp hồi cứu tài liệu được sử dụng để tập hợp các tài liệu, công trình nghiên cứu trong nước và nước ngoài dựa trên các mốc thời gian, lĩnh vực pháp luật cũng như hệ thống pháp luật nhằm lựa chọn, tập hợp một cách đầy đủ nhất các tài liệu liên quan đến đề tài luận án ở các nguồn khác nhau. Phương pháp này chủ yếu được sử dụng để viết chương 1 của luận án. Phương pháp phân tích là phương pháp chủ đạo, để xem xét, đánh giá cụ thể vấn đề từ nhiều khía cạnh: làm sáng rõ nội dung, ý nghĩa của các quan điểm lí luận
5 về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trên các phương diện; làm rõ ưu điểm và hạn chế của thực trạng quy định pháp luật và thực tiễn xét xử, nguyên nhân và giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam. Phương pháp tổng hợp được sử dụng chủ yếu trong việc khái quát hóa các quan điểm, nhận định liên quan đến các vấn đề lí luận xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, thực trạng quy định pháp luật. Đặc biệt, phương pháp này giúp rút ra những nhận xét, đánh giá sau quá trình phân tích ở từng ý, từng tiểu mục và để kết luận các chương và kết luận chung của luận án. Phương pháp so sánh, suy luận lôgic được sử dụng nhằm lí giải các vấn đề lí luận, giúp cho mỗi vấn đề được nhìn nhận từ nhiều góc độ, từ đó có sự đối chiếu những điểm tương đồng hay khác biệt giữa các quan điểm lập pháp cũng như quy định pháp luật về đối tượng xét xử, thẩm quyền và thủ tục xét xử, mô hình thực hiện hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hành chính qua các thời kì và các quốc gia khác nhau. Phương pháp thống kê được sử dụng để lập bảng biểu, biểu đồ tổng kết số liệu thực tiễn liên quan đến đề tài, nhằm đưa ra được bức tranh toàn diện về thực trạng pháp luật và thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam, tạo cơ sở khách quan và chính xác cho việc đề xuất các giải pháp hợp lí, khả thi. Phương pháp lịch sử được sử dụng để nghiên cứu quá trình hoàn thiện phương thức xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam qua các mốc thời gian cụ thể; đánh giá mức độ phù hợp của các quan điểm lập pháp, nội dung quy định pháp luật với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Ngoài ra, luận án còn sử dụng một số phương pháp khác, như phương pháp hỏi đáp chuyên gia, phương pháp hệ thống nhằm xâu chuỗi các thông tin liên quan đến từng nội dung thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài trong một chỉnh thể thống nhất; sử dụng kết quả điều tra xã hội của một số công trình nghiên cứu trước đây để nhận định, đánh giá về ý thức pháp luật, tâm lí người dân, cán bộ, công chức trong việc khởi kiện và giải quyết tranh chấp hành chính ở Việt Nam. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Luận án là công trình khoa học đầu tiên ở cấp độ luận án tiến sĩ luật học nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống dưới góc độ lí luận và thực tiễn về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam. Trên cơ sở kế thừa kết quả các công trình nghiên cứu trước đây, luận án có những đóng góp mới như sau: Thứ nhất, luận án đã nhận diện, đánh giá một cách tương đối toàn diện, khoa học và hệ thống kết quả của các công trình nghiên cứu ở cả Việt Nam và nước ngoài trên 03 phương diện cơ bản liên quan đến đề tài luận án về lí luận, thực trạng xét xử
6 sơ thẩm vụ án hành chính và giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Từ đó, xác định được những nội dung luận án kế thừa, phát triển và tập trung nghiên cứu; đưa ra giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu để thực hiện đề tài luận án. Thứ hai, luận án đã lí giải rõ ràng, thuyết phục các khía cạnh lý luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trên các mặt: khái niệm, đặc điểm của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính; luận giải được vị trí của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trong tố tụng hành chính, chỉ ra vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trên phương diện chính trị - xã hội và pháp lí; làm rõ một số nội dung cơ bản của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính; xác định các yếu tố cụ thể tác động đến xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Những vấn đề lí luận đặt ra được luận án phân tích đầy đủ, sâu sắc làm cơ sở cho việc đánh giá quy định pháp luật và thực tiễn thực hiện. Thứ ba, luận án đã phân tích, đánh giá được cụ thể, toàn diện thực trạng pháp luật hiện hành về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính; chú trọng đánh giá những điểm mới của Luật TTHC năm 2015 và chỉ rõ những bất cập, hạn chế của các quy định pháp luật hiện hành về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trên các phương diện đối tượng xét xử, thẩm quyền và thủ tục xét xử sơ thẩm, tổ chức mô hình xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Luận án cũng nghiên cứu tham khảo pháp luật của một số nước tiêu biểu trên thế giới về vấn đề này, từ đó kế thừa có chọn lọc một số bài học kinh nghiệm phù hợp có thể vận dụng ở Việt Nam. Thứ tư, luận án đã khái quát bức tranh tổng thể khách quan, sát thực và đầy đủ về thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam trong những năm gần đây, trong đó phần có giá trị quan trọng là chỉ ra kết quả đạt được, đồng thời phân tích, làm rõ những hạn chế, bất cập của việc tổ chức thực hiện pháp luật về xử sơ thẩm vụ án hành chính. Những đánh giá, nhận xét về thực tiễn xét xử có tính thuyết phục cao bởi đều được minh chứng bằng những số liệu thực tiễn phong phú, có độ tin cậy và vụ việc thực tiễn điển hình. Luận án cũng luận giải được các nguyên nhân của những hạn chế đó. Thứ năm, từ việc làm sáng tỏ những vấn đề lí luận và thực tiễn, luận án đã chỉ ra được sự cần thiết và quan điểm của việc nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính; đề xuất được hệ thống các giải pháp có tính đồng bộ, khả thi trên cả phương diện cơ sở pháp lí và tổ chức thực hiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
7 Những kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm phong phú, hoàn chỉnh, sâu sắc hơn các vấn đề lý luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính nói riêng và xét xử hành chính nói chung ở Việt Nam. Bên cạnh đó, luận án là tài liệu tham khảo hữu ích trong quá trình nghiên cứu, giảng dạy, học tập các môn học có liên quan đến giải quyết tranh chấp hành chính cũng như tố tụng hành chính tại các cơ sở đào tạo luật ở Việt Nam. Các kiến nghị trong luận án khá toàn diện, có tính khả thi, khoa học, phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam, có giá trị tham khảo trong hoạt động xây dựng pháp luật và thực tiễn công tác xét xử vụ án hành chính ở nước ta. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình đã được công bố có liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án được kết cấu gồm 04 chương, cụ thể: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Chƣơng 2: Những vấn đề lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính Chƣơng 3: Thực trạng pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính và thực tiễn thi hành ở Việt Nam hiện nay Chƣơng 4: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam
8 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam Cơ chế giải quyết tranh chấp hành chính bằng tòa án ở Việt Nam bắt đầu được thiết lập từ năm 1996. Các vấn đề lí luận và thực tiễn về TTHC nói chung và xét xử sơ thẩm vụ án hành chính nói riêng vẫn đã và đang là đề tài thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học và những người làm công tác thực tiễn. Nhìn chung các công trình này chủ yếu là luận án, luận văn luật học, sách chuyên khảo, đề tài nghiên cứu khoa học và các bài báo khoa học pháp lí đề cập đến các phạm vi, cấp độ và các khía cạnh khác nhau về các phương diện lí luận, thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam. Vì vậy, căn cứ vào mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, việc đánh giá tình hình nghiên cứu của các công trình về nội dung trên là cần thiết giúp nghiên cứu sinh có thể chọn lọc, kế thừa, phát triển trong quá trình nghiên cứu đồng thời xây dựng những định hướng nghiên cứu đúng đắn, trọng tâm, phù hợp cho luận án. 1.1.1. Tình hình nghiên cứu lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính Nghiên cứu các vấn đề lý luận cơ bản của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, trước tiên cần làm sáng tỏ khái niệm, dấu hiệu (đặc điểm), vị trí, vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Trong thời gian qua, những vấn đề này được đề cập trong các nghiên cứu ở nhiều cấp độ, mức độ khác nhau. Các nghiên cứu chú trọng về vấn đề này thường được trình bày trong các giáo trình, sách chuyên khảo về luật tố tụng hành chính. Trước hết phải kể đến hệ thống giáo trình của các cơ sở đào tạo luật về các môn học Lí luận chung Nhà nước và pháp luật, Luật tố tụng hành chính, Luật hành chính, Thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Cụ thể, tại các chương III, chương VII, VIII, IX của giáo trình Luật tố tụng hành chính Việt Nam của Đại học Luật Hà Nội (Do Ths Hoàng Văn Sao và Nguyễn Phúc Thành làm chủ biên) đã trình bày các vấn đề khái quát về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính như khái niệm, vai trò và thủ tục xét xử sơ thẩm vụ án hành chính v.v.; chương VI giáo trình Luật hành chính Việt nam của Đại học Luật Hà nội (Do TS. Trần Minh Hương làm chủ biên) đã cung cấp những kiến thức lí luận nền tảng nhất về QĐHC, trong đó có loại QĐHC cá biệt là đối tượng xét xử chủ yếu của vụ án hành chính. Đây là những kiến thức nền tảng cơ bản cho việc nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện những vấn đề lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính.
9 Về quan niệm xét xử sơ thẩm vụ án hành chính được bàn luận ở các công trình khoa học: Thứ nhất, quan niệm “Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính là việc toà án đưa vụ án thuộc thẩm quyền ra xét xử công khai tại phiên toà khi có đủ căn cứ do pháp luật tố tụng quy định” [74,tr.312]. Định nghĩa này luận giải xét xử sơ thẩm vụ án theo góc độ là một thủ tục trong TTHC - trình tự tiến hành phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính. Có thể nói, đây là cách hiểu theo nghĩa hẹp về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, chưa phản ánh những đặc trưng của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Thứ hai, quan niệm “Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính là một chế định của pháp luật TTHC, bao gồm các quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ tố tụng giữa toà án với viện kiểm sát, giữa toà án với viện kiểm sát với những người tham gia tố tụng trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hành chính”[17,tr.13]. Quan niệm này chưa nêu được đặc thù của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, bởi với cách quan niệm này thì tất cả các giai đoạn xét xử vụ án hành chính đều là chế định pháp luật bao gồm tổng thể các quy phạm pháp luật TTHC điều chỉnh những mối quan hệ phát sinh trong quá trình giải quyết vụ án hành chính. Mặt khác, chế định pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính không chỉ điều chỉnh các quan hệ giữa các chủ thể trong quan hệ TTHC mà còn điều chỉnh cách thức, trình tự thực hiện các hoạt động cụ thể trong quá trình thực hiện xét xử sơ thẩm vụ án hành chính (Khởi kiện, thụ lí vụ án hành chính, chuẩn bị xét xử, phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính và các thủ tục sau phiên tòa v.v). Thứ ba, theo Từ điển Tiếng Việt có thể hiểu “xét xử sơ thẩm là xét xử lần đầu đối với một vụ án hoặc xét xử lại vụ án từ đầu theo quyết định của Hội đồng xét xử phúc thẩm, Hội đồng xét xử giám đốc thẩm hoặc Hội đồng xét xử tái thẩm” [108, tr.713]. Quan niệm này thuần túy quan niệm xét xử sơ thẩm là một trình tự của tố tụng hành chính. Như vậy, có thể thấy khái niệm xét xử sơ thẩm vụ án hành chính được đề cập đến trong một số công trình nghiên cứu khoa học pháp lí. Tuy vậy, đến nay vẫn chưa thực sự có một quan điểm thống nhất cho thuật ngữ này, còn nhiều cách hiểu khác nhau (là một giai đoạn trong TTHC, là một chế định của pháp luật TTHC, là một cấp xét xử, là một hoạt động v.v.). Vì vậy, để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam, trước hết cần phải xây dựng khái niệm về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính phù hợp với nội dung và mục đích nghiên cứu, trong đó xác định rõ vị trí, chủ thể tiến hành, nội dung, cơ sở pháp lí, kết quả và mục đích của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu các đặc điểm đặc thù của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính so với các giai đoạn khác của TTHC và với xét xử sơ thẩm các vụ án
10 khác cũng như vị trí, vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính cũng chưa được làm rõ và giải quyết một cách thấu đáo. Trong số các công trình khoa học đã được công bố có 02 công trình có đề cập trực tiếp đến đặc điểm và vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính [74], [40,tr.275] tuy nhiên cũng chỉ mới phân tích chung chung, chưa làm rõ, cặn kẽ các đặc điểm đặc thù và đánh giá cụ thể được vị trí, vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trên các phương diện chính trị - xã hội và pháp lí. Do vậy, trên cơ sở các kết quả nghiên cứu, luận án sẽ đi vào phân tích, luận giải các đặc điểm và vị trí, vai trò của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính để thấy rõ đặc thù riêng và ý nghĩa, vai trò, vị trí của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Bên cạnh đó, cũng có một số sách chuyên khảo của cá nhân hoặc nhóm tác giả, luận án, luận văn thạc sĩ và các bài viết trên các tạp chí khoa học chuyên ngành đề cập đến một số vấn đề về xét xử vụ án hành chính nói chung như khái niệm về tài phán hành chính, xét xử hành chính, thẩm quyền xét xử hành chính, tòa hành chính v.v [1], [13], [15], [24], [29], [44]. Những công trình khoa học nghiên cứu lý luận về các nội dung cơ bản của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính như đối tượng xét xử, chủ thể xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, thẩm quyền và thủ tục xét xử hành chính trong đó có thẩm quyền và trình tự xét xử sơ thẩm vụ án hành chính cũng góp phần quan trọng trong việc nghiên cứu đề tài luận án. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu như: cuốn "Quyết định hành chính, hành vi hành chính - Đối tượng xét xử của Toà án" do TS. Phạm Hồng Thái làm chủ biên, xuất bản năm 2001. Cuốn sách đã đề cập đến những quan điểm lí luận về đối tượng của xét xử vụ án hành chính sơ thẩm là các quyết định hành chính. Đây là cơ sở lí luận và thực tiễn có giá trị giúp cho việc nhận diện tính chất và đặc trưng cơ bản của đối tượng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính được nêu ở chương 2 của luận án. Bên cạnh đó, trong phần nghiên cứu lí luận của các luận án tiến sĩ về lĩnh vực xét xử hành chính đã công bố cũng có bàn luận đến một số vấn đề có liên quan đến các yếu tố cơ bản của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính như: Luận án tiến sĩ của Nguyễn Thanh Bình: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong việc giải quyết các khiếu kiện hành chính, được bảo vệ vào năm 2003, tại Viện nghiên cứu nhà nước và pháp luật đã phân tích cơ sở lí luận về thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện hành chính của TAND, đưa ra một số kết luận có ý nghĩa khoa học về khái niệm và phân loại thẩm quyền của tòa án, trong đó có thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính.
11 Luận án tiến sĩ của Hoàng Quốc Hồng: Đổi mới tổ chức và hoạt động của Toà hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện nay, được bảo vệ vào năm 2007, tại Đại học Luật Hà Nội đã nghiên cứu cơ sở lí luận về sự cần thiết của việc đổi mới tổ chức và hoạt động của Toà hành chính; đặc điểm toà hành chính trong hệ thống TAND; quá trình hình thành, phát triển, thực trạng tổ chức và hoạt động của Toà hành chính ở Việt Nam đến năm 2006. Luận án tiến sĩ của Trần Kim Liễu: Toà hành chính trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân, vì dân, được bảo vệ vào năm 2011, tại Đại học Luật Hà Nội đã đi vào làm rõ cơ sở lí luận của Toà hành chính tạo định hướng cho việc hoàn thiện mô hình tổ chức và hoạt động của Toà hành chính. Từ việc tìm hiểu các công trình trên cho thấy, việc nghiên cứu các nội dung cơ bản của xét xử sơ thẩm cũng chưa được chú trọng và bàn luận rõ. Đặc biệt chưa có công trình nào phân tích được toàn diện khái niệm, làm rõ phạm vi và các yêu cầu cụ thể đối với sự điều chỉnh của pháp luật về các yếu tố cơ bản của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính về đối tượng xét xử, thẩm quyền và thủ tục xét xử cũng như chủ thể xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Do đó, vấn đề này sẽ được luận án phân tích làm rõ nhằm thấy được bản chất của xét xử sơ thẩm, tạo cơ sở lí luận cho việc đánh giá các nội dung pháp luật và là căn cứ đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về các nội dung cơ bản nói riêng và xét xử sơ thẩm vụ án hành chính nói chung. Về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính được bàn luận ở một số công trình nghiên cứu như: Luận án tiến sĩ, “Nâng cao vai trò của pháp luật Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” (2001) của Nguyễn Minh Đoan; Luận văn thạc sĩ “Nâng cao hiệu quả xét xử vụ án hành chính - Nhìn từ góc độ bảo đảm tính độc lập của tòa án”, (2013) của Nguyễn Thị Hương; Luận văn thạc sĩ “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính”, (2011) của Hoàng Thị Hoa Lê, bàn về các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính tại mục 1.3.2 của luận văn đề ra các yếu tố bao gồm: tình hình kinh tế - xã hội, hệ thống pháp luật nói chung và hệ thống pháp luật TTHC nói riêng; cơ cấu tổ chức hoạt động của Tòa án; tổ chức hoạt động và hiệu quả hoạt động của chủ thể quản lý hành chính nhà nước; ý thức pháp luật của người dân. Ngoài ra, trong chuyên đề “Những yếu tố đảm bảo hiệu quả của hoạt động tố tụng hành chính”, TS. Trần Kim Liễu cũng đã đưa ra các yếu tố bảo đảm hiệu quả TTHC bao gồm: những bảo đảm mang tính chính trị, bảo đảm pháp lí, bảo đảm kinh tế - xã hội v.v. [25,tr.77]. Nhìn chung, các nhận định, quan điểm nêu trên đều hợp lý và cần được
12 kế thừa, phát triển. Tuy vậy, các công trình chủ yếu đề cập chung chung một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tố tụng hành chính chứ chưa đi sâu vào phân tích các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Do đó, luận án sẽ làm rõ các yếu tố cụ thể tác động đến xét xử sơ thẩm vụ án hành chính làm cơ sở cho việc đề ra các giải pháp chính xác, khoa học. Tóm lại: Qua việc nghiên cứu các công trình đã công bố có liên quan đến vấn đề lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính, có thể thấy rằng những nội dung lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính chưa được nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc và có hệ thống. Đa số các công trình chỉ mới bàn luận đến một số vấn đề khái quát chung về xét xử hành chính và đề cập một số khía cạnh lí luận có liên quan đến các yếu tố của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Do đó, luận án cần tiếp tục làm rõ, bổ sung và hoàn chỉnh các nội dung lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính làm cơ sở đánh giá thực trạng và đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu thực trạng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính Thời gian qua, ở Việt Nam đã có khá nhiều công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp đến thực trạng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính tiếp cận ở phạm vi rộng, hẹp khác nhau, trong đó có đề cập đến các vấn đề quan trọng của xét xử sơ thẩm như đối tượng xét xử, thẩm quyền và thủ tục xét xử, mô hình tổ chức thực hiện hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Trong đó đáng kể nhất phải kể đến các luận án và luận văn thạc sĩ luật học và các bài viết có liên quan trên các tạp chí chuyên ngành. Trước hết, các luận án tiến sĩ có liên quan đến đề tài trong chương đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành ít nhiều cũng đã đề cập đến thực trạng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trên cả phương diện cơ sở pháp lí và tổ chức thực hiện, như luận án tiến sĩ của Nguyễn Thanh Bình: Thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong việc giải quyết các khiếu kiện hành chính nghiên cứu khá kĩ thực trạng thẩm quyền này ở Việt Nam. Tuy vậy, do luận án này nghiên cứu về thẩm quyền xét xử của TAND trong giai đoạn 1996-2002, nên phần nghiên cứu thực trạng đã không còn mang tính thời sự và phù hợp với quy định pháp luật hiện nay. Luận án tiến sĩ của Hoàng Quốc Hồng: Đổi mới tổ chức và hoạt động của Toà hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện nay cũng đi vào bàn luận quá trình hình thành, phát triển, thực trạng tổ chức và hoạt động của Toà hành chính ở Việt Nam đến năm 2006.
13 Luận án tiến sĩ của Trần Kim Liễu: Toà hành chính trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân, vì dân đánh giá về thực trạng tổ chức, hoạt động và vai trò của Toà hành chính ở Việt Nam theo tiến trình lịch sử. Luận án tiến sĩ của Nguyễn Mạnh Hùng: Phân định thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính và thẩm quyền xét xử vụ án hành chính ở Việt Nam, được bảo vệ vào năm 2014, tại Đại học Luật Hà Nội đã làm rõ vấn đề thực trạng phân định hai loại thẩm quyền trên ở Việt Nam. Luận án là một công trình nghiên cứu khá chi tiết và cụ thể về các phương thức giải quyết tranh chấp hành chính ở Việt Nam, trong đó có nhiều nội dung liên quan đến đề tài như về thẩm quyền xét xử, khởi kiện, thụ lí sơ thẩm vụ án hành chính, thực tiễn của hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hành chính... Luận văn thạc sĩ của Lương Hữu Phước: “Hoàn thiện quy định pháp luật về đối tượng xét xử vụ án hành chính của toà án”, bảo vệ năm 2006, tại Đại học Luật Hà Nội. Luận văn này chủ yếu tập trung nghiên cứu đánh giá các quy định pháp luật và thực trạng hoạt động xét xử các vụ án hành chính, thực trạng quy định pháp luật về QĐHC, HVHC qua hoạt động xét xử vụ án hành chính của TAND. Luận văn thạc sĩ của Hoàng Thị Hoa Lê: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính” đánh giá quy định của pháp luật và thực trạng thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính nhưng chỉ dừng lại phân tích một khía cạnh của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính là trình tự và những công việc có liên quan để tiến hành phiên toà sơ thẩm vụ án hành chính. Các nội dung vấn đề chỉ dừng lại ở phạm vi luận văn thạc sĩ nên chưa nghiên cứu một cách sâu sắc và đầy đủ các khía cạnh lí luận và thực tiễn về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam theo quy định pháp luật hiện hành v.v. Ngoài ra, còn có một số luận văn khác có nội dung liên quan đến thực trạng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính cũng được xem xét, nghiên cứu trong quá trình viết luận án, như: Đồng Thị Ninh:“Khởi kiện và thụ lí vụ án hành chính theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính Việt Nam”, bảo vệ năm 2012, tại Đại học Luật Hà Nội; Nguyễn Việt Nam, “Tranh tụng trong tố tụng hành chính ở Việt Nam – Lý luận và thực tiễn”, bảo vệ năm 2013, tại Đại học Luật Hà Nội; Trần Thị Lâm,“Pháp luật về căn cứ thụ lí vụ án hành hành chính ở Việt Nam hiện nay” bảo vệ năm 2015 tại Khoa Luật, Đại học Quốc Gia Hà Nội; Nguyễn Thị Mai Anh “Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính tại Tòa án nhân dân tỉnh Nghệ An” bảo vệ năm 2015, tại Đại học Luật Hà Nội v.v. Các luận án và luận văn trên tuy không phải tất cả đều có trọng tâm nghiên cứu là vấn đề xét xử sơ thẩm vụ án hành chính nhưng đã bàn