BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT
ĐÀM THỊ THẮM
ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT DŨNG SĨ
TRONG TRUYỆN CỔ TÍCH VÀ SỬ THI
MỘT SỐ DÂN TỘC THIỂU SỐ TÂY NGUYÊN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH VĂN HỌC VIỆT NAM
Lâm Đồng, năm 2023
i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT
ĐÀM THỊ THẮM
ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT DŨNG SĨ
TRONG TRUYỆN CỔ TÍCH VÀ SỬ THI
MỘT SỐ DÂN TỘC THIỂU SỐ TÂY NGUYÊN
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 9220121
LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH VĂN HỌC VIỆT NAM
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. PHAN THỊ HỒNG
Lâm Đồng, năm 2023
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... iv
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. v
DANH MỤC CÁC LƯỢC ĐỒ ..........................................................................................vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................. vii
TÓM TẮT .................................................................................................................... viii
ABSTRACT ................................................................................................................... ix
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .......................................................................................................... 1
2. Mục đích, ý nghĩa của đề tài ........................................................................................ 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 3
4. Lịch sử vấn đề.............................................................................................................. 9
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................ 23
6. Đóng góp mới của luận án ......................................................................................... 24
7. Kết cấu của luận án .................................................................................................... 25
CHƯƠNG 1: BỐI CẢNH LỊCH SỬ, XÃ HỘI, VĂN HÓA CỦA TRUYỆN CỔ TÍCH
DŨNG SĨ VÀ SỬ THI TÂY NGUYÊN ........................................................................ 26
1.1. Điều kiện tự nhiên và dân cư khu vực Tây Nguyên ................................................. 26
1.1.1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................... 26
1.1.2. Dân cư và địa bàn sinh sống ...................................................................... 28
1.2. Lịch sử, xã hội, văn hóa Tây Nguyên - Môi trường sinh thành kiểu nhân vật dũng sĩ
trong truyện cổ tích và sử thi .......................................................................................... 29
1.2.1. Lịch sử, xã hội Tây Nguyên và đề tài, chủ đề, nhân vật dũng sĩ trong truyện
cổ tích và sử thi ................................................................................................... 29
1.2.2. Văn hóa cổ truyền Tây Nguyên - Cái nôi nuôi dưỡng truyện cổ tích dũng sĩ
và sử thi .............................................................................................................. 41
1.2.3. Về kiểu truyện cổ tích dũng sĩ và sử thi Tây Nguyên ................................. 67
CHƯƠNG 2: NHÂN VẬT DŨNG SĨ - BIỂU TƯỢNG CON NGƯỜI CAO ĐẸP TRONG
TRUYỆN CỔ TÍCH VÀ SỬ THI TÂY NGUYÊN ........................................................ 72
2.1. Đặc điểm thế giới nhân vật truyện cổ tích dũng sĩ và sử thi Tây Nguyên ............... 72
2.1.1. Tính hệ thống và sự đông đảo của nhân vật trong truyện cổ tích dũng sĩ và sử
thi Tây Nguyên ................................................................................................... 72
iii
2.1.2. Vai trò trung tâm của nhân vật dũng sĩ ...................................................... 74
2.2. Biểu tượng con người cao đẹp qua nhân vật dũng sĩ trong truyện cổ tích và sử thi .. 77
2.2.1. Vẻ đẹp ngoại hình của nhân vật dũng sĩ.......................................................77
2.2.2. Sức khỏe, tài năng phi thường và lòng dũng cảm ....................................... 82
2.2.3. Sự thông minh, mưu trí của nhân vật dũng sĩ...............................................91
2.2.4. Chiến tích cứu giúp, bảo vệ cộng đồng ...................................................... 94
2.2.5. Nhân vật dũng sĩ - hiện thực, huyền thoại và ước mơ, khát vọng ............. 114
CHƯƠNG 3: THI PHÁP KHẮC HỌA NHÂN VẬT DŨNG SĨ TRONG TRUYỆN CỔ
TÍCH VÀ SỬ THI TÂY NGUYÊN…………………………………………………....123
3.1. Vai trò của kết cấu cốt truyện trong việc khắc họa nhân vật dũng sĩ ở truyện cổ tích và
sử thi Tây Nguyên ....................................................................................................... 123
3.1.1. Khái niệm “kết cấu cốt truyện” ................................................................ 123
3.1.2. Vai trò của kết cấu cốt truyện truyện cổ tích và sử thi trong việc khắc họa
nhân vật dũng sĩ ................................................................................................ 125
3.2. Các biện pháp miêu tả nhân vật dũng sĩ...................................................................164
3.2.1. Biện pháp so sánh .................................................................................... 165
3.2.2. Biện pháp phóng đại ................................................................................ 170
3.2.3. Biện pháp lặp lại...................................................................................... 176
KẾT LUẬN ................................................................................................................. 181
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
.................................................................................................................................... 186
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................... ………………..187
PHỤ LỤC........................................................................................................................203
iv
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng
dẫn khoa học của PGS. TS. Phan Thị Hồng, Khoa Ngữ văn và Lịch sử Trường Đại
học Đà Lạt.
Các số liệu, kết quả trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố
trong bất kì công trình nào khác. Một số luận điểm khoa học kế thừa từ các nhà
nghiên cứu đi trước được chú thích rõ ràng, theo đúng quy định. Các nguồn trích
dẫn được liệt kê trong mục tài liệu tham khảo của luận án.
Lâm Đồng, tháng ….năm 2023
Nghiên cứu sinh
Đàm Thị Thắm
