Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các học viện, trường Đại học Công an Nhân dân ở khu vực phía Bắc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:250

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục "Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các học viện, trường Đại học Công an Nhân dân ở khu vực phía Bắc" trình bày tổng quan các công trình nghiên cứu về quản lí hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân; Cơ sở lí luận về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân; Các giải pháp quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các học viện, trường Đại học Công an Nhân dân ở khu vực phía Bắc

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ------------------------- NGUYỄN NGỌC HUẤN QUẢN LÍ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN Ở KHU VỰC PHÍA BẮC LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC Hà Nội, 2023
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ------------------------- NGUYỄN NGỌC HUẤN QUẢN LÍ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN Ở KHU VỰC PHÍA BẮC Ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. VŨ VĂN DŨNG Hà Nội, 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên. Tác giả Nguyễn Ngọc Huấn
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến GS.TS.Vũ Dũng đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo cho tôi trong quá trình thực hiện luận án. Tôi xin cảm ơn sâu sắc Ban Giám đốc Học viện Khoa học xã hội, các thầy cô giáo khoa Khoa học quản lí, các phòng ban của Học viện đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện để tôi thực hiện luận án. Tôi xin cảm ơn chân thành các thầy cô ở các cấp hội đồng đánh giá luận án đã chỉ bảo cho tôi những điều quý báu đề tôi hoàn thiện luận án. Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến Trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần Công an nhân dân, đơn vị công tác của tôi cùng gia đình, bạn bè đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án. Tôi xin cảm ơn chân thành các thầy cô ở các học viện, trường Đại học Công an nhân dân nơi tôi tiến hành khảo sát thực tiễn đã tận tình giúp đỡ tôi trong nghiên cứu đề tài luận án.
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ......................................................................................................................................... 1 1. Đặt vấn đề ...........................................................................................................1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................4 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................................5 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án..............................................................7 6. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận án .............................................................7 7. Cấu trúc của luận án............................................................................................8 Chương 1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN..................................................................... 9 1.1. Những nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp ....................................................9 1.2. Những nghiên cứu về giáo dục đạo đức nghề nghiệp....................................16 1.3. Những nghiên cứu về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp........................21 Kết luận chương 1 ......................................................................................................................25 Chương 2. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN.................... .26 2.1. Lí luận về giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân .................................................................................................26 2.2. Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ...........................................................................................................55 Kết luận chương 2 ................................................................................................76 Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN Ở KHU VỰC PHÍA BẮC .................................................................................................................................... 78 3.1. Mẫu khách thể khảo sát và phương pháp nghiên cứu thực trạng ..................78 3.2. Thực trạng giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học
Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc .................................................................82 3.3. Thực trạng Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc ..................................................101 3.4. Thực trạng các yếu tố bối cảnh ảnh hưởng đến giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ........................................................................................................125 3.5. Đánh giá chung hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp và quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp của học viên ......................................................................127 Kết luận chương 3........................................................................................................................ 130 Chương 4. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÍ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨCNGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌCCÔNG AN NHÂN DÂN Ở KHU VỰC PHÍA BẮC .................................................................................................................................. 131 4.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp .......................................................................131 4.2. Các giải pháp Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc ..............................134 4.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp .....................156 4.4. Thử nghiệm một giải pháp ...........................................................................162 Kết luận chương 4 .................................................................................................................... 171 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................................ 173 1. Kết luận ...........................................................................................................173 2. Khuyến nghị ....................................................................................................175 2.1. Đối với Bộ Công an .................................................................................175 2.2. Đối với các trường đại học Công an nhân dân ........................................176 2.3. Đối với các học viên ................................................................................177
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG Sơ đồ 2.1. Mô hình CIPO trong quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp.................................. 61 Bảng 3.1: Khách thể khảo sát thực trạng (Định lượng) ............................................................. 78 Bảng 3.2: Thực trạng thực hiện mục tiêu chung giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên .......................................................................................................................................................... 83 Bảng 3.3: Thực trạng thực hiện mục tiêu chung giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên (so sánh theo các trường) .......................................................................... 84 Bảng 3.4: Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục đạo đức về kiến thức nghề nghiệp cho học viên .................................................................................................................................................. 85 Bảng 3.5: Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục đạo đức về thái độ nghề nghiệp cho học viên .................................................................................................................................................. 86 Bảng 3.6: Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục đạo đức về hành vi nghề nghiệp cho học viên .................................................................................................................................................. 88 Bảng 3.7: Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên (1)... 89 Bảng 3.8: Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên (2)... 92 Bảng 3.9: Thực trạng thực hiện hình thức giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ....... 95 Bảng 3.10: Thực trạng thực hiện phương pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên .......................................................................................................................................................... 97 Bảng 3.11: Tổng hợp thực trạng giáo dục đạo đức nghề nghiệp ............................................. 99 Bảng 3.12: Thực trạng giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên (So sánh theo các trường đại học) ................................................................................................ 100 Bảng 3.13: Thực trạng thực hiện quản lí chương trình giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ................................................................................................................................................ 101 Bảng 3.14: Thực trạng thực hiện quản lí giảng viên trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ......................................................................................................................................... 103 Bảng 3.15: Thực trạng thực hiện quản lí học viên trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ......................................................................................................................................... 105 Bảng 3.16: Thực trạng thực hiện quản lí các phương tiện vật chất và điều kiện đảm bảo cho giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ............................................................................. 108
Bảng 3.17: Tổng hợp thực trạng quản lí đầu vào giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ........................................................................................................................................................ 109 Bảng 3.18: Thực trạng thực hiện quản lí hoạt độnggiáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ................................................................................................................................................ 110 Bảng 3.19: Thực trạng thực hiện quản lí hoạt độnghọc tập, rèn luyện đạo đức nghề nghiệp của học viên .................................................................................................................................. 113 Bảng 3.20: Thực trạng thực hiện quản lí hoạt độngkiểm tra, đánh giá kết quảhọc tập, rèn luyện đạo đức nghề nghiệp của học viên................................................................................... 115 Bảng 3.21: Quản lí sự phối hợp giữa các phòng ban và các khoa trong nhà trường về hoạt động tổ chức học tập, rèn luyện đạo đức nghề nghiệp của học viên ...................................... 117 Bảng 3.22: Tổng hợp kết quả đánh giá về quản lí quá trình giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên.................................................................................................................................. 118 Bảng 3.23: Thực trạng thực hiện quản lí đánh giá nhận thức về đạo đức của học viên ....... 119 Bảng 3.24: Thực trạng thực hiện quản lí hành vi đạo đức đạo đức nghề nghiệp của học viên ........................................................................................................................................................ 121 Bảng 3.25: Thực trạng thực hiện cách thức tiến hành quản lí đầu ra về hành vi đạo đức nghề nghiệp của học viên ..................................................................................................................... 122 Bảng 3.26: Tổng hợp đánh giá quản lí đầu ra của giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ........................................................................................................................................................ 123 Bảng 3.27: Tổng hợp thực trạng quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp của học viên......... 124 Bảng 3.28: Thực trạng các yếu tố bối cảnh ảnh hưởng đến giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên ......................................................................................................................................... 125 Bảng 3.29: Tổng hợp thực trạng quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp của học viên (So sánh theo các trường).......................................................................................127 Bảng 4.1. Đánh giá tính cần thiết của các giải pháp được đề xuất.......................................... 157 Bảng 4.2. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp được đề xuất ............................................ 159 Bảng 4.3. So sánh giữa tính cần thiết và tính khả thi ............................................................... 161 Bảng 4.4: Kết quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên trước thử nghiệm .............. 167 Bảng 4.5: Kết quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên sau thử nghiệm.................. 169
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ Bộ GD & ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo ĐLC Độ lệch chuẩn ĐTB Điểm trung bình HV Học viên HV Học viên NXB Nhà xuất bản THPT Trung học phổ thông
MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Giáo dục đạo đức trong các trường đại học có vai trò vô cùng quan trọng. Bởi lẽ, giáo dục đạo đức không chỉ bồi dưỡng những kiến thức về chuẩn mực đạo đức nói chung và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp nhằm nâng cao nhận thức về đạo đức cho sinh viên, mà còn góp phần phát huy những phẩm chất cần thiết của nhân cách con người để mỗi cá nhân trở thành một công dân tốt của xã hội. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp trong các trường đại học thực hiện những chức năng quan trọng. Đó là thông qua giáo dục đạo đức góp phần hình thành những quan điểm cơ bản nhất, những nguyên tắc, quy tắc và chuẩn mực đạo đức cho mỗi sinh viên và sinh viên lấy đó làm hệ quy chiếu để đánh giá lại nhận thức, thái độ và hình vi thực tiễn của mình trong học tập và cuộc sống. Giáo dục đạo đức trong nhà trường nhằm điều chỉnh hành vi của đạo đức của sinh viên. Điều này được thực hiện thông qua dư luận xã hội và qua tự điều chỉnh hành vi của sinh viên. Dư luận xã hội khuyến khích các hành vi tốt đẹp mang tính nhân văn cao. Mặt khác, dư luận xã hội phê phán, lên án nghiêm khắc những hành vi lệch chuẩn, ảnh hưởng xấu đến người khác, đến cộng đồng. Thông qua giáo dục đạo đức, sinh viên tự giác điều chỉnh hành vi của mình để phù hợp với những chuẩn mực đạo đức của xã hội. Giáo dục đạo đức trong các trường đại học còn giúp sinh viên nhận thức được những giá trị sống cần thiết đối với bản thân và cộng đồng, giúp sinh viên hướng tới các giá trị chân, thiện, mỹ. Giáo dục đạo đức nói chung, giáo dục đạo đức nghề nghiệp nói riêng luôn và một nhiệm vụ cần thiết, không thể thiếu. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp giúp sinh viên hiểu được vai trò, tầm quan trọng và nội dung của các chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp mà sinh viên cần hiểu biết tốt cho nghề nghiệp tương lai, giúp sinh viên trở thành người thực hiện có trách nhiệm, có lương tâm nghề nghiệp trong tương lai. Đối với học viên (sinh viên) các học viện, trường đại học Công an nhân dân (Trong khuôn khổ luận án, chúng tôi gọi tắt là các trường đại học Công an nhân dân), giáo dục đạo đức nói chung và giáo dục đạo đức nghề nghiệp nói riêng đã và 1
đang là nhiệm vụ cần thiết. Nó góp phần hình thành những hành vi nghề nghiệp trong tương lai được thực hiện một cách có trách nhiệm, có tinh thần tự giác, có lương tâm của người cán bộ Công an nhân dân. Nó đảm bảo cho người cán bộ Công an nhân dân trong tương lai sẵn sàng đặt lợi ích của nhân dân, đất nước lên trên lợi ích cá nhân, sẵn sàng hi sinh vì sự bình an của nhân dân. Nó góp phần hoàn thiện nhân cách người chiến sỹ Công an nhân dân, hình thành nhận thức, thái độ và hành vi đạo đức đúng mức, phù hợp của người chiến sỹ Công an nhân dân. Hiện nay, một bộ phận học viên có nhận thức chưa đúng về các chuẩn mực đạo đức. Họ có những hành vi sai lệch trong học tập và sinh hoạt. Một số ít học viên còn bị tác động của các thế lực thù địch. Chúng tập trung lôi kéo, kích động, chia rẽ cán bộ giảng viên, học viên. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận trong lực lượng Công an nhân dân chưa được ngăn chặn, đẩy lùi. Những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong một bộ phận học viên diễn biến phức tạp. Môi trường văn hoá, đạo đức xã hội có mặt xuống cấp rất đáng quan tâm. Mặt trái của các phương tiện truyền thông, nhất là thông tin trên Internet, cùng quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng đã và đang tác động lớn đến tư tưởng, tình cảm lớp trẻ và công tác quản lí giáo dục đạo đức cho học viên các trường Công an nhân dân. Chính vì vậy, hơn lúc nào hết, việc đẩy mạnh giáo dục đạo đức, đạo đức nghề nghiệp, lí tưởng sống, lòng yêu nước cho học viên các trường đại học Công an nhân dân là rất quan trọng và cấp thiết. Nhằm giáo dục đào tạo và bồi dưỡng, bổ sung nguồn lực thực hiện nhiệm vụ đảm bảo an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và cuộc sống bình yên hạnh phúc của nhân dân, trong những năm qua, các trường đại học Công an nhân dân không ngừng đổi mới nội dung, phương thức giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên với mục đích đào tạo ra những người có đủ phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn để có thể đảm đương nhiệm vụ được giao, phục vụ Tổ quốc, phục vụ Nhân dân. Tuy vậy, việc giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân vẫn còn hạn chế nhất định, chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu xây dựng lực lượng Công an nhân dân. Trong quá trình học tập tại các trường đại học Công an nhân dân, một số học viên sai phạm về đạo đức nghề nghiệp, chưa cấp 2
hành đầy đủ các quy chế về học tập và rèn luyện của nhà trường. Hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân chỉ có thể đạt được chất lượng và hiệu quả tốt khi hoạt động này được quản lí. Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân sẽ làm cho hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên được thực hiện đúng mục tiêu, nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục. Đảm bảo cho hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên thực hiện tốt đầu vào, quá trình giáo dục và đầu ra của giáo đục đạo đức cho học viên. Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân sẽ khắc phục được những sai phạm về đạo đức nghề nghiệp mà một số học viên vi phạm đã nêu ở trên, phát huy được những ưu điểm, khắc phục được những hạn chế, yếu kém trong hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên hiện nay. Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: "Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc" làm đề tài luận án Tiến sĩ Quản lí giáo dục. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Từ kết quả nghiên cứu lí luận và thực trạng quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc, luận án đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả của hoạt động quản lí này. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 1) Tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. 2) Xây dựng cơ sở lí luận về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. 3) Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng giáo dục, quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía 3
Bắc và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động này. 4) Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Phạm vi về nội dung nghiên cứu Luận án nghiên cứu quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân theo tiếp cận mô hình CIPO. Tập trung nghiên cứu các khía cạnh sau:1) Quản lí đầu vào giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên; 2) Quản lí quá trình giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên; 3) Quản lí đầu ra giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên; 4) Tìm hiểu tác động của yếu tố môi trường đến quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc. 3.2.2. Phạm vi về khách thể nghiên cứu thực trạng Luận án khảo sát thực trạng các khách thể sau: Lãnh đạo các trường đại học Công an nhân dân, lãnh đạo các phòng ban, các khoa; giảng viên; học viên các trường đại học Công an nhân dân. Tổng số 520 người. Khái niệm các trường đại học công an nhân dân bao gồm cả các học viện và các trường đại học của ngành Công an nhân dân. Điều đó có nghĩa là khi nói học viên các trường đại học Công an nhân dân là bao gồm học viên các học viện và các trường đại học của ngành Công an nhân dân. 3.2.3. Phạm vi về địa bàn nghiên cứu Chúng tôi đã tiến hành khảo sát tại 5 học viện và trường đại học Công an nhân dân. Đó là: 1) Học viện Cảnh sát nhân dân; 2) Học viện An ninh nhân dân; 3) Học viện Chính trị Công an nhân dân; 4) Trường Đại học Kỹ thuật - Hậu cần Công an nhân dân; 5) Trường Đại học Phòng cháy, chữa cháy. 4
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận nghiên cứu 4.1.1. Phương pháp tiếp cận hệ thống Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân là kết quả tổng thể của sự kết hợp nhiều yếu tố như quản lí mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục đạo đức nghề nghiệp. Đó là sự kết hợp giữa yếu tố đầu vào, yếu tố quá trình và yếu tố đầu ra của giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. Đó cũng là kết quả quản lí của các chủ thể quản lí từ Bộ Công an, Bộ GD&ĐT, lãnh đạo các trường đại học Công an nhân dân, lãnh đạo các phòng ban, các khoa trong nhà trường và đội ngũ giảng viên nhà trường. 4.1.2. Phương pháp tiếp cận theo hoạt động và nhân cách Phương pháp tiếp cận theo theo hoạt động và nhân cách cho phép nghiên cứu quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân với tư cách là một hoạt động. Ở đó, mục đích, nội dung, phương pháp, hình thức của hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên được thể hiện rất cụ thể. Mặt khác, hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp và quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân nhằm hướng tới phát triển toàn diện nhân cách học viên để họ trở thành lực lượng quan trọng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 4.1.3. Phương pháp tiếp cận theo mô hình CIPO Tiếp cận theo mô hình CIPO cho phép luận án nghiên cứu theo 4 thành tố như sau: Quản lí đầu vào; Quản lí quá trình; Quản lí đầu ra; Tìm hiểu tác động của yếu tố môi trường đến quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên. 4.1.4. Phương pháp tiếp cận thực tiễn Phương pháp tiếp cận này xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn giáo dục đạo đức nghề nghiệp và quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân hiện nay, yêu cầu đổi mới để nâng cao chất lượng đào tạo của các trường đại học Công an nhân dân hiện nay, yêu cầu của đào tạo nguồn nhân lực Công an nhân dân chính quy hiện đại, bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ Đảng và Nhân dân, bảo vệ sự 5
nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Phương pháp tiếp cận thực tiễn còn thể hiện ở chỗ kết quả nghiên cứu của luận án, nhất là các giải pháp đề xuất của luận án phải có tính khả thi và đem lại kết quả thiết thực cho giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân hiện nay. 4.2. Phương pháp nghiên cứu 4.2.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản tài liệu a. Mục đích Nghiên cứu văn bản tại liệu nhằm xây dựng cơ sở lý luận và tìm ra cách tiếp cận nghiên cứu của luận án về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. b. Nội dung Luận án đã nghiên cứu các văn bản của Bộ Công an, Bộ Giáo dục và Đào tạo về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. Luận án đã tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. Từ nghiên cứu các tài liệu, luận án xác định cơ sở lí luận về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. c. Cách thức tiến hành Để nghiên cứu các văn bản tài liệu, chúng tôi đã sử dụng các thao tác nghiên cứu như: Phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát. Từ đó, rút ra những vấn đề mà các nghiên cứu đã thực hiện và những những vấn đề còn bỏ ngỏ để luận án tiếp tục nghiên cứu. 4.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Sử dụng các bảng hỏi được thiết kế để khảo sát định lượng về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. 4.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu Luận án tiến hành phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lí, giảng viên, học viên 6
các trường đại học Công an nhân dân để làm rõ hơn, sâu hơn hoạt động giáo dục đạo đức và quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. 4.2.4. Phương pháp thống kê toán học Luận án sử dụng các công thức toán học để thống kê; xử lí số liệu thống kê; xử lý các số liệu khảo sát định lượng hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp và quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án - Về lí luận: Quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân là vấn đề còn ít được nghiên cứu ở Việt Nam từ góc độ của khoa học quản lí giáo dục. Đóng góp mới về lí luận thể hiện ở chỗ các nội dung giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân được xác định trên cơ sở quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, của Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Bộ Công an về giáo dục đạo đức cho học viên tại các trường đại học Công an nhân dân. Các quan điểm giáo dục này được đặt trên cơ sở lí luận của khoa học quản lí giáo dục, trước hết là mô hình CIPO trong quản lí giáo dục. - Về thực tiễn: Luận án đã đánh giá được thực trạng hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên và quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên trong một môi trường giáo dục đặc thù là các trường đại học Công an nhân dân. Đó là thực trạng giáo dục và quản lí đạo đức nghề nghiệp cho học viên theo quan điểm của Đảng, Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh để lực lượng Công an nhân dân là lực lượng luôn trung thành với Đảng và Nhân dân. Luận án đề xuất được một số giải pháp quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. Đó là những giải pháp mang tính đặc thù đối với ngành Công an. Đây là những vấn đề còn chưa được nghiên cứu nhiều ở nước ta hiện nay. 6. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận án 6.1. Ý nghĩa về lí luận Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm phong phú hơn cơ sở lí luận về 7
quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. Đó là các khái niệm cơ bản, nội dung quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. Nghiên cứu quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân còn khá mới mẻ ở Việt Nam hiện nay. 6.2. Ý nghĩa về thực tiễn Luận án đã đề xuất được 06 giải pháp quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân. Các giải pháp này góp phần nâng cao chất lượng quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân hiện nay. Kết quả nghiên cứu của luận án là tài liệu tham khảo cho lãnh đạo các trường đại học Công an nhân dân, lãnh đạo các khoa và giảng viên nhà trường trong việc nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân trong bối cảnh hiện nay. 7. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án được trình bày trong 04 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu về quản lí hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân; Chương 2: Cơ sở lí luận về quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân; Chương 3: Thực trạng quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc; Chương 4: Các giải pháp quản lí giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên các trường đại học Công an nhân dân ở khu vực phía Bắc. 8
Chương 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN 1.1. Những nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp Trong cuộc đời của một con người, khoảng 1/2 thời gian là hoạt động nghề nghiệp (có người gần như suốt cuộc đời). Những thành công (và cả những thất bại) của đời người chủ yếu được bắt nguồn từ hoạt động nghề nghiệp. Vinh quang và cay đắng, danh dự và tủi nhục trong cuộc đời ít nhiều đều liên quan đến vấn đề đạo đức nghề nghiệp của mỗi con người. Những con người gương mẫu, say mê trong lao động nghề nghiệp, mô phạm về mặt đạo đức luôn được xã hội, cộng đồng tôn trọng và kính yêu. Tựu trung lại, lương tâm, trách nhiệm, nghĩa vụ, sự yêu - ghét, tốt - xấu, tính thiện - ác của mỗi người đều được thể hiện tập trung qua hoạt động nghề nghiệp. Nói đến đạo đức nghề nghiệp là phải nói tới lương tâm nghề nghiệp. Lương tâm nghề nghiệp là biểu hiện tập trung nhất của ý thức đạo đức cá nhân trong thực tiễn. Nó vừa là dấu hiệu, vừa là thước đo sự trưởng thành của đời sống đạo đức cá nhân. Mỗi con người với tư cách một chủ thể đạo đức đã trưởng thành bao giờ cũng biểu hiện là người sống có lương tâm, trong đó nhất là qua hoạt động nghề nghiệp của họ. Lương tâm nghề nghiệp là ý thức trách nhiệm của chủ thể đối với hành vi của mình trong hoạt động nghề nghiệp, là thái độ và cách ứng xử của người làm nghề trước lợi ích của người khác, của xã hội; là sự tự phán xử về các hoạt động, các hành vi nghề nghiệp của mình. Theo Đêmôcrít - nhà triết học Hy Lạp cổ đại - lương tâm chính là sự tự hổ thẹn, nghĩa là hổ thẹn với bản thân mình. Sự hổ thẹn giúp cho con người tránh được ý nghĩ, việc làm sai trái. Do vậy, ông cho rằng, cần phải dạy cho con người biết hổ thẹn, nhất làm hổ thẹn trước bản thân mình. Nếu làm được như vậy thì sẽ giữ vững và nâng cao được đời sống đạo đức cá nhân và cộng đồng. Trong hoạt động nghề nghiệp, nếu không biết tự hổ thẹn sẽ không nâng cao được tay nghề và kết quả của hoạt động nghề nghiệp không những không có tác 9
dụng, ngược lại còn ảnh hưởng xấu đối với xã hội. Trong lĩnh vực triết học, một số nhà triết học như Apichor, Aristotle, Kant… sử dụng những khái niệm cơ bản bao gồm các tiêu chí như niềm tin, sự cần cù, sự xuất sắc, lương tâm, đam mê và lợi ích chung để xây dựng một cấu trúc đạo đức tuyệt vời [77]. Tác giả J.Patric Dobel (1990), trong công trình nghiên cứu về liêm chính trong các dịch vụ công cộng đã nhấn mạnh đến tinh thần trách nhiệm cá nhân cao, tính thận trọng, chu đáo và ông coi đó là nguồn đạo đức để hành động khôn ngoan trong trong thực hiện dịch vụ công cộng [79]. Tác giả Blatz C.V (1991), khi nghiên cứu về vấn đề đạo đức, ông đã định nghĩa như sau: Đạo đức nghề nghiệp là một yêu cầu không thể thiếu của bất cứ loại hình công việc nào. Mỗi loại nghề đòi hỏi người tham gia nghề đó cần phải hội đủ các thành tố: tri thức, thái độ, kĩ năng. Do đó, mỗi nghề nghiệp thường có những chuẩn mực đạo đức riêng biệt [62]. Tác giả Jonh Hardwig (1991), khi nghiên cứu về vấn đề đạo đức chuyên môn đã đưa ra những cách đánh giá cụ thể trong đạo đức chuyên môn và đưa ra những quy tắc chung trong đạo đức chuyên môn. Theo ông, có các nguyên tắc của đạo đức chuyên môn, những nguyên tắc đạo đức này có vai trò định hướng hành vi cho những người làm chuyên môn. Một nghiên cứu khác về đạo đức nghề nghiệp là nghiên cứu của tác giả Joshua joseph (2000). Trong cuốn sách “Đạo đức nơi làm việc” đã chỉ ra vấn đề đạo đức ngày càng trở nên phổ biến trong các tổ chức của Mỹ. Theo ông, các tổ chức cần phải xây dựng bộ tiêu chuẩn đạo đức để hướng dẫn cho nhân viên trong việc thực hiện các hành vi tại nơi làm việc và trong công việc. Ông đã nêu ra một số tiêu chuẩn về đạo đức nơi công sở. Đó là: trung thực, tôn trọng và tin tưởng. Tác giả Daniel E.Wueste (1998) lại tìm hiểu về vấn đề đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội. Theo ông khái niệm đạo đức nghề nghiệp không tương đồng với khái niệm đạo đức xã hội. Phạm vi của đạo đức nghề nghiệp nhỏ hơn phạm vi của đạo đức xã hội [67]. Theo hiệp hội Kế toán Quốc tế (IFAC), đạo đức nghề nghiệp là những 10
nguyên tắc, giá trị, chuẩn mực hay quy tắc hành vi có tác dụng hướng dẫn các quyết định, quy trình và hệ thống của tổ chức theo cách có thể đóng góp phúc lợi cho những người hữu quan chính và tôn trọng quyền của tất cả các thành viên hữu quan đối với hoạt động của thành viên hiệp hội. Yaghinlou và cộng sự (2003) cho rằng, cần có những quy định hành vi đạo đức là những chính sách quan trọng nhất của ngành nghề, mô tả các đặc điểm riêng của từng ngành nghề và các mối quan hệ giữa các thành viên với nhau cũng như với xã hội trong đạo đức nghề nghiệp [91]. Như vậy, những tiêu chuẩn về hành vi đạo đức là tiêu chuẩn quan trọng đối với việc duy trì và phát triển một ngành nghề nào đó. Qua hành vi đạo đức nghề nghiệp người ta hiểu về mối quan hệ đồng nghiệp trong nghề. Tác giả Mirsepasi (2005) cho rằng: Đạo đức nghề nghiệp là một trong những công cụ kiểm soát nội bộ và tự kiểm soát hiệu quả nhất [55]. Như vậy, theo tác giả này, đạo đức nghề nghiệp là một tiêu chuẩn để một tổ chức kiểm soát hành vi nghề nghiệp của các thành viên, đánh giá nhân cách của các thành viên. Về phía cá nhân, đạo đức nghề nghiệp là một tiêu chuẩn để cá nhân tự xem xét lại, tự đánh giá việc thực hiện các nhiệm vụ được giao của mình trong tổ chức, sự đóng góp của mình cho tổ chức và quan hệ của mình với đồng nghiệp. Lashkar Boloulki (2008) cho rằng, đạo đức nghề nghiệp là trách nhiệm đạo đức của mỗi cá nhân ở góc độ nghề nghiệp. Mỗi nghề nghiệp tạo ra một trách nhiệm khác nhau [72]. Với quan điểm này, đạo đức nghề nghiệp là một tiêu chuẩn, là cơ sở để tổ chức và xã hội đánh giá tinh thần trách nhiệm của các cá nhân đối với nghề nghiệp đó. Cheraghi S. (2009) nhận định các tiêu chuẩn đạo đức của những ngành nghề khác nhau là do sự nhạy cảm và nhiệm vụ của họ trong phục vụ xã hội, tiêu chuẩn đạo đức quyết định các nguyên tắc chung của đặc điểm, giá trị và năng lực [61]. Tác giả Beigzad và Cộng sự (2010) cho rằng, một tổ chức tốt là tổ chức có những nguyên tắc đạo đức tốt. Dựa vào nguyên tắc đạo đức và quan điểm của tổ chức nhà quản lí hoàn toàn có khả năng quyết định cái gì là đúng và cái gì là sai [64]. Theo Javaher Dashti và cộng sự (2008), giáo dục đạo đức nghề nghiệp nên 11