Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:256

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục "Quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế" trình bày cơ sở lý luận về quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế; Cơ sở thực tiễn về quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế; Giải pháp quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC ---------- LÊ THỊ THU TRANG QUẢN LÝ GIÁO DỤC Y ĐỨC CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC ---------- LÊ THỊ THU TRANG QUẢN LÝ GIÁO DỤC Y ĐỨC CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ Chuyên ngành: Quản lý giáo dục MÃ SỐ: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Nguyễn Công Giáp 2. TS. Lê Thị Ngọc Thúy HÀ NỘI - 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Trong quá trình nghiên cứu Luận án, tôi có tham khảo một số tư liệu trong các công trình khoa học, các thông tin trích dẫn trong luận án đều được ghi rõ nguồn gốc trong danh mục tài liệu tham khảo. Tác giả luận án Lê Thị Thu Trang
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu, hoàn thành luận án, tác giả đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của quý Thầy, Cô và bạn bè đồng nghiệp, gia đình. Với lòng kính trọng và tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Công Giáp; TS. Lê Thị Ngọc Thúy là những người thầy, người hướng dẫn khoa học đã thường xuyên chỉ bảo, tận tình hướng dẫn giúp đỡ tác giả nghiên cứu hoàn thành luận án. Tác giả xin gửi lời cảm ơn đến cơ sở đào tạo là Học viện Quản lý giáo dục đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành chương trình đào tạo Tiến sĩ và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Trường cao đẳng y tế Hà Đông đã tạo điều kiện cho tôi có thời gian, động viên giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận án và thử nghiệm giải pháp. Tôi cũng xin cảm ơn các trường cao đẳng y tế của các tỉnh, thành phố đã tạo điều kiện cho tôi đến làm việc, thực hiện khảo sát và cung cấp thông tin, tài liệu, số liệu để tôi nghiên cứu, hoàn thành luận án này. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè đồng nghiệp đã động viên khích lệ, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án. Chắc chắn trong luận án sẽ còn có thiếu sót, tác giả kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý, giúp đỡ của quý Thầy, Cô để hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận án Lê Thị Thu Trang
iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CBQL&GV Cán bộ quản lý và giảng viên CĐYT Cao đẳng y tế CSYT Cơ sở y tế CNTT Công nghệ thông tin ĐH&CĐ Đại học và Cao đẳng ĐNGV Đội ngũ giảng viên ĐDV Điều dưỡng viên ĐTB Điểm trung bình GD Giáo dục GD &ĐT Giáo dục và Đào tạo GDNN Giáo dục nghề nghiệp GV Giảng viên NNL Nguồn nhân lực QLGD Quản lý giáo dục SV Sinh viên TTLS Thực tập lâm sàng TBXH Thương binh xã hội WHO World Health Organization (Tổ chức Y tế thế giới)
iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................ iii MỤC LỤC ....................................................................................................................... iv DANH MỤC BẢNG TRONG LUẬN ÁN ...................................................................... viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ TRONG LUẬN ÁN ....................................................... x MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Y ĐỨC CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ ........... 11 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .......................................................................................... 11 1.1.1. Giáo dục y đức cho sinh viên trong các cơ sở giáo dục ngành y ............................. 11 1.1.2. Quản lý giáo dục y đức cho sinh viên trong các cơ sở giáo dục ngành y ................. 18 1.1.3. Khái quát các công trình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cho luận án tiếp tục nghiên cứu ................................................................................................................. 24 1.2. Một số khái niệm cơ bản................................................................................................... 27 1.2.1. Quản lý giáo dục .................................................................................................... 27 1.2.2. Y đức và giáo dục y đức ........................................................................................ 28 1.2.3. Quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế.......................................................................................................................... 32 1.3. Vấn đề y đức trong nghề điều dưỡng viên ....................................................................... 34 1.3.1. Đặc điểm của nghề điều dưỡng viên ...................................................................... 34 1.3.2. Y đức đối với nghề điều dưỡng .............................................................................. 36 1.3.3. Yêu cầu đối với nghề điều dưỡng trong bối cảnh hiện nay ..................................... 38 1.4. Hoạt động giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế.................................................................................................................................... 39 1.4.1. Vai trò, ý nghĩa của giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ........................................................................................................ 39 1.4.2. Mục tiêu giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế.......................................................................................................................... 41 1.4.3. Nội dung giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế.......................................................................................................................... 42 1.4.4. Hình thức giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế.......................................................................................................................... 45 1.4.5. Phương pháp giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ................................................................................................................... 46 1.4.6. Các lực lượng tham gia giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .................................................................................................. 47 1.4.7. Đánh giá kết quả giáo dục y đức cho cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ........................................................................................................ 48 1.5. Quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế.................................................................................................................................... 49
v 1.5.1. Phân cấp chủ thể trong quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng các trường cao đẳng y tế .................................................................................................. 49 1.5.2. Quản lý xây dựng mục tiêu giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ......................................................................................... 51 1.5.3. Quản lý nội dung giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trình độ cao đẳng ......................................................................................................................... 52 1.5.4. Quản lý phương pháp và hình thức giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .............................................................................. 53 1.5.5. Quản lý đội ngũ giảng viên tham gia giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .............................................................................. 54 1.5.6. Quản lý phối hợp giữa trường và cơ sở y tế trong giáo dục y đức cho sinh viên điều dưỡng thông qua thực tập lâm sàng .......................................................................... 55 1.5.7. Quản lý kiểm tra, đánh giá giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ......................................................................................... 57 1.5.8. Quản lý các điều kiện đảm bảo hoạt động giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ...................................................................... 58 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .................................................................................... 59 1.6.1. Chủ trương, chính sách và cơ chế quản lý của Nhà nước đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo nhân lực y tế ............................................................................. 59 1.6.2. Sự phát triển của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế................................... 61 1.6.3. Đổi mới nội dung chương trình giáo dục y đức cho sinh viên điều dưỡng .............. 62 1.6.4. Năng lực giáo dục y đức của đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên ........................ 63 1.6.5. Nhận thức và thái độ của sinh viên ngành điều dưỡng về giáo dục y đức................ 64 1.6.6. Sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia giáo dục y đức trong và ngoài trường........... 65 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .............................................................................................. 66 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Y ĐỨC CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ............................................................................................................................... 67 2.1. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ................................................................................................ 67 2.1.1. Tổ chức Y tế thế giới (WHO)................................................................................. 67 2.1.2. Nhật Bản ............................................................................................................... 68 2.1.3. Hoa Kỳ .................................................................................................................. 69 2.1.4. Vương quốc Anh ................................................................................................... 70 2.1.5. Canada................................................................................................................... 71 2.2. Khái quát về hệ thống các trường cao đẳng y tế ............................................................. 73 2.2.1. Số lượng trường và quy mô sinh viên ngành điều dưỡng ........................................ 73 2.2.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy .......................................................................................... 75 2.2.3. Đối tượng đào tạo, đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất ......................................... 75 2.3. Giới thiệu tổ chức khảo sát ............................................................................................... 81 2.3.1. Mục đích khảo sát .................................................................................................. 81 2.3.2. Nội dung khảo sát .................................................................................................. 81 2.3.3. Phạm vi và đối tượng khảo sát ............................................................................... 81
vi 2.3.4. Phương pháp khảo sát ............................................................................................ 82 2.3.5. Xử lý số liệu .......................................................................................................... 82 2.3.6. Cách thức tiến hành khảo sát .................................................................................. 83 2.4. Thực trạng hoạt động giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ................................................................................................................ 83 2.4.1. Thực trạng về mục tiêu giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .................................................................................................. 83 2.4.2. Thực trạng nội dung giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ........................................................................................................ 88 2.4.3. Thực trạng về các hình thức giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trường cao đẳng y tế ........................................................................................................ 93 2.4.4. Thực trạng về phương pháp giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trường cao đẳng y tế ........................................................................................................ 97 2.4.5. Thực trạng lực lượng tham gia giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ....................................................................................... 101 2.4.6. Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục y đức của sinh viên ngành điều dưỡng trường cao đẳng y tế ...................................................................................................... 105 2.5. Thực trạng về quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trường cao đẳng y tế ........................................................................................................................... 109 2.5.1. Thực trạng quản lý xây dựng mục tiêu giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ............................................................................ 109 2.5.2. Thực trạng quản lý nội dung giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong trường cao đẳng y tế ............................................................................................. 111 2.5.3. Thực trạng quản lý phương pháp và hình thức giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .......................................................... 114 2.5.4. Thực trạng quản lý đội ngũ giảng viên tham gia giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .......................................................... 116 2.5.5. Thực trạng quản lý phối hợp với cơ sở y tế về giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng thông qua thực tập lâm sàng ............................................................. 121 2.5.6. Thực trạng về quản lý kiểm tra, đánh giá giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .................................................................... 124 2.5.7 Thực trạng quản lý các điều kiện đảm bảo hoạt động giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .................................................. 127 2.6. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng các trường cao đẳng y tế ........................................................................ 129 2.7. Đánh giá chung về thực trạng giáo dục y đức và quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ...................................................... 132 2.7.1. Điểm mạnh .......................................................................................................... 132 2.7.2. Điểm yếu ............................................................................................................. 133 2.7.3. Nguyên nhân của những điểm mạnh, điểm yếu .................................................... 133 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 136 CHƯƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC Y ĐỨC CHO SINH VIÊN NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ ......... 138 3.1. Các nguyên tắc định hướng ............................................................................................ 138
vii 3.1.1. Đảm bảo mục tiêu giáo dục .................................................................................. 138 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ .......................................................................................... 138 3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả ......................................................................................... 139 3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn ......................................................................................... 139 3.1.5. Đảm bảo tính khả thi............................................................................................ 139 3.2. Các giải pháp quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y ế................................................................................................................ 140 3.2.1. Giải pháp 1: Tổ chức phát triển nội dung giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế. ................................................................... 140 3.2.2. Giải pháp 2: Quản lý xây dựng và triển khai Bộ tiêu chí chất lượng giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .............................. 145 3.2.3. Giải pháp 3: Phát triển đội ngũ giảng viên tham gia giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .................................................. 153 3.2.4. Giải pháp 4: Tổ chức đổi mới phương pháp và hình thức giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ........................................... 158 3.2.5. Giải pháp 5: Chỉ đạo xây dựng cơ chế phối hợp với cơ sở y tế trong giáo dục y đức thông qua thực tập lâm sàng cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế. ................................................................................................................ 164 3.2.6. Giải pháp 6: Quản lý huy động các nguồn lực đảm bảo cho giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế ........................................... 168 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trường cao đẳng y tế .................................................................................................. 174 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết, tính khả thi của các giải pháp ......................................... 176 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm......................................................................................... 176 3.4.2. Đối tượng và phạm vi khảo nghiệm ..................................................................... 176 3.4.3. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm ............................................................... 176 3.4.4. Tổ chức khảo nghiệm .......................................................................................... 176 3.4.5. Tiêu chí và thang điểm số khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp ....................................................................................................................... 177 3.4.6. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................... 177 3.5. Thử nghiệm giải pháp đề xuất........................................................................................ 183 3.5.1. Mục đích thử nghiệm ........................................................................................... 183 3.5.2. Phương pháp thử nghiệm ..................................................................................... 183 3.5.3. Giả thuyết thử nghiệm ......................................................................................... 184 3.5.4. Nội dung và tiêu chí đánh giá thử nghiệm ............................................................ 184 3.5.5. Cách tiến hành thử nghiệm .................................................................................. 185 3.5.6. Kết quả thử nghiệm ............................................................................................. 186 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................................ 192 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................................. 194 1. Kết luận ................................................................................................................................ 194 2. Khuyến nghị......................................................................................................................... 194 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 197 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ................................... 203 PHỤ LỤC
viii DANH MỤC BẢNG TRONG LUẬN ÁN Bảng 2.1. Khái quát chung về các trường CĐYT .............................................. 77 Bảng 2.2. Bảng thang đo các mức độ đánh giá ................................................. 83 Bảng 2.3. Ý kiến đánh giá của đội ngũ CBQL&GV về mục tiêu giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng .......................................................... 85 Bảng 2.4. Ý kiến đánh giá của CBQL&GV về mức độ quan trọng ................... 90 Bảng 2.5. Ý kiến đánh giá của SV về nội dung giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trường CĐYT ...................................................... 92 Bảng 2.6. Ý kiến đánh giá của CBQL&GV về các hình thức giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong chương trình đào tạo của trường CĐYT .............................................................................................. 94 Bảng 2.7. Ý kiến đánh giá của sinh viên về hình thức giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong chương trình đào tạo của trường CĐYT .............................................................................................. 96 Bảng 2.8. Ý kiến đánh giá của CBQL&GV về phương pháp giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT .......................... 98 Bảng 2.9. Ý kiến đánh giá của SV về phương pháp giáo dục y đức trong trường CĐYT ................................................................................. 100 Bảng 2.10. Ý kiến đánh giá của CBQL&GV về lực lượng tham gia giáo dục y đức cho SV trường CĐYT ........................................................... 102 Bảng 2.11. Ý kiến đánh giá của SV về lực lượng tham gia giáo dục y đức cho SV trường CĐYT..................................................................... 104 Bảng 2.12. Ý kiến của CBQL&GV về đánh giá kết quả giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT ............................... 106 Bảng 2.13. Ý kiến của SV về đánh giá kết quả giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT ............................................... 108 Bảng 2.14. Thực trạng quản lý xây dựng mục tiêu giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT ..................................... 110
ix Bảng 2.15. Thực trạng quản lý nội dung giáo dục y đức trong chương trình đào tạo cho SV ngành điều dưỡng trình độ cao đẳng trong trường CĐYT ............................................................................................ 113 Bảng 2.16. Thực trạng quản lý phương pháp và hình thức giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT ........................ 115 Bảng 2.17. Thực trạng quản lý ĐNGV tham gia giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT ..................................... 117 Bảng 2.18. Thực trạng đánh giá của CBQL&GV về năng lực giáo dục y đức của ĐNGV tham gia giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT .................................................................. 119 Bảng 2.19. Thực trạng quản lý phối hợp giữa nhà trường với các cơ sở y tế trong giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng thông qua TTLS ... 123 Bảng 2.20. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trình độ cao đẳng của các trường CĐYT ............ 126 Bảng 2.21. Thực trạng quản lý các điều kiện đảm bảo hoạt động giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế .. 128 Bảng 2.22. Thực trạng về đánh giá mức độ ảnh hưởng đến QLGD y đức cho SV ngành điều dưỡng các trường CĐYT ........................................ 131 Bảng 3.1. Bảng thang điểm đánh giá tính cấp thiết và tính khả thi .................. 177 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các giải pháp ..................... 179 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp ....................... 181 Bảng 3.4. Tiêu chí đánh giá mức độ phù hợp trong tổ chức phát triển nội dung giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong trường cao đẳng y tế ....................................................................... 184 Bảng 3.5. Kết quả khảo sát trước khi tổ chức phát triển nội dung y đức cho SV ngành điều dưỡng trong chương trình đào tạo ĐDV ................. 188 Bảng 3.6. Kết quả khảo sát sau thử nghiệm tổ chức phát triển nội dung y đức cho SV ngành điều dưỡng trong chương trình đào tạo ĐDV .... 189
x DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ TRONG LUẬN ÁN Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các giải pháp QLGD y đức cho SV ngành điều dưỡng.................................................................................... 175 Biểu đồ 2.1. Ý kiến đánh giá của SV về giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong chương trình đào tạo của trường CĐYT ...................... 86 Biểu đồ 2.2. Ý kiến đánh giá của SV về vai trò của y đức đối với SV ngành điều dưỡng...................................................................................... 87 Biểu đồ 2.3. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng về giáo dục y đức cho ĐNGV tham gia giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trình độ cao đẳng các trường CĐYT ................................................................. 121 Biểu đồ 3.1. Kết quả về mức độ tương quan về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp .......................................................................... 182
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong lịch sử phát triển của mỗi quốc gia, đạo đức có một vị trí quan trọng trong các các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đặc biệt là đạo đức nghề Y đã được các bậc danh y của phương Tây và phương Đông cho rằng, y đức quan trọng không kém gì y thuật. Theo đó, y đức và giáo dục y đức đã trở thành một lĩnh vực rất được các nhà khoa học trong nước và quốc tế quan tâm nghiên cứu. Y đức là một bộ phận của đạo đức nghề nghiệp, là yêu cầu đặc biệt có liên quan đến việc tiến hành các hoạt động nhằm đem lại sức khỏe cho con người. Y đức đã có lịch sử khoảng 2.500 năm trong nghề y tính từ thời Hyppocrate (466-377), y đức hình thành và phát triển cùng với lợi ích và tiến bộ khoa học của ngành y. Giáo dục y đức đã góp phần hoàn thiện phẩm chất, nhân cách của người làm công tác y tế, đồng thời giúp cho mỗi cá nhân có ý thức và năng lực sống có ích cho cộng đồng và xã hội. Nghị quyết hội nghị lần thứ 6 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII (Nghị quyết 20-NQ-TW) với quan điểm chỉ đạo “Nâng cao sức khoẻ cả về thể chất và tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ, chất lượng cuộc sống của người Việt Nam; Xây dựng hệ thống y tế công bằng, chất lượng, hiệu quả và hội nhập quốc tế; Phát triển nền y học khoa học, dân tộc và đại chúng; Bảo đảm mọi người dân đều được quản lý, chăm sóc sức khỏe; Xây dựng đội ngũ cán bộ y tế "Thầy thuốc phải như mẹ hiền", có năng lực chuyên môn vững vàng, tiếp cận trình độ quốc tế; Nâng cao năng lực cạnh tranh trong chuỗi sản xuất, cung ứng dược phẩm, dịch vụ y tế.”[5] Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế với những phát minh đột phá của y học hiện đại đã dần xóa ranh giới giữa các ngành khoa học trong y học. Những khám phá và hiểu biết về tâm lý giáo dục, đạo đức, lý thuyết và phương pháp luận trong dạy và học y học, và đặc biệt là sự phát triển của công nghệ thông tin đã buộc các nhà giáo dục y khoa nhận thức lại và chuyển đổi mô hình đào tạo, ứng dụng phương pháp dạy và học mới nhằm đáp ứng với những thách thức mới của y học trong thế kỷ XXI. Theo đó, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xây dựng chương trình giáo dục y đức cho SV ngành y, Hội Điều dưỡng quốc tế đã xây dựng quy tắc dành cho điều dưỡng. Hội Điều dưỡng Việt Nam đã xây dựng Bộ chuẩn năng lực điều dưỡng Việt Nam, Chuẩn đạo đức nghề điều dưỡng [55],[77],[21]. Do
2 đó, mỗi quốc gia luôn có ưu tiên trong GD&ĐT nguồn nhân lực y tế với hy vọng có nguồn nhân lực y tế trí tuệ và tài năng trong lĩnh vực y tế. Nghề Y nói chung, nghề điều dưỡng nói riêng được phân biệt với các nghề khác bởi nghĩa vụ đạo đức nghề nghiệp mang tính đặc thù, đó là: chăm sóc, điều trị, cứu người, làm giảm nhẹ sự đau đớn của con người do bệnh tật và do các can thiệp y tế. Để hoàn thành nghĩa vụ nghề nghiệp đối với sự ủy thác của xã hội, ĐDV phải vừa giỏi chuyên môn và vừa phải có đạo đức nghề nghiệp. Điều dưỡng đã trở thành một ngành học với nhiều cấp trình độ, từ trung cấp lên cao đẳng, đại học và thạc sỹ điều dưỡng. Hệ thống đào tạo điều dưỡng đến nay đã có nhiều cơ sở đào tạo, trong đó có các cơ sở đào tạo cao đẳng, đại học và sau đại học. Vai trò và vị thế nghề nghiệp của ĐDV đã có những thay đổi cơ bản. Nghề điều dưỡng đã phát triển thành một ngành dịch vụ công cộng thiết yếu trong đời sống xã hội. Nhu cầu về dịch vụ chăm sóc có chất lượng cao ngày càng tăng ở các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia phát triển. Trình độ ĐDV cao đẳng và đại học đang trở thành yêu cầu tối thiểu để được công nhận là ĐDV chuyên nghiệp giữa các quốc gia trong khu vực và trên toàn thế giới. Hiện nay, phần lớn SV ngành điều dưỡng hệ cao đẳng đang là nhu cầu đặt hàng rất lớn của các CSYT trong và ngoài công lập và thị trường lao động trong các cơ sở chăm sóc người cao tuổi, khu nghỉ dưỡng. Nhu cầu này không chỉ tạo cơ hội việc làm cho SV ngành điều dưỡng sau khi ra trường mà còn tạo ra các áp lực cho người học phải ý thức tăng dần năng lực chuyên môn và đáp ứng các chuẩn mực y đức để hành nghề. Nhiệm vụ giáo dục y đức trong các cơ sở giáo dục y tế được chú trọng triển khai dựa trên Chuẩn năng lực ĐDV được quy định tại Quyết định số 1352/QĐ-BYT của Bộ Y tế và Quyết định số 20/QĐ - HĐD của Hội Điều dưỡng Việt Nam về việc ban hành Chuẩn đạo đức nghề nghiệp của ĐDV Việt Nam [21]. Dưới sự tác động nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay thì vấn đề y đức của người cán bộ y tế nói chung và điều dưỡng nói riêng cũng được đặt ra một cách bức thiết. Nhiều tấm gương về sự tận tuy của đội ngũ y bác sĩ hết lòng, chăm sóc, cứu chữa người bệnh, họ là những tâm gương có sức lan tỏa trong cộng đồng và xã hội. Tuy nhiên, sự biến đổi đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay đang diễn biến phức tạp, có cả tích cực và tiêu cực. Đạo đức của đội ngũ cán bộ ngành y
3 tế cũng chịu tác động trong cái chung đó. Ngoài ra, nhu cầu ngày càng cao trong công tác khám, chữa và chăm sóc sức khỏe nhân dân cũng đặt ra cho các cơ sở đào tạo nhân lực y tế nói chung và các trường CĐYT đào tạo điều dưỡng cần phải thay đổi quản lý và đào tạo hướng “lấy người học làm trung tâm”, đáp ứng chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ĐDV. Vì vậy, để việc đào tạo NNL điều dưỡng chất lượng cao đáp ứng với yêu cầu xã hội, vai trò của các nhà quản lý, ĐNGV, nội dung chương trình và cơ sở thực hành cho SV là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, thực tế công tác giáo dục y đức và QLGD y đức cho SV ở các trường CĐYT vẫn còn những bất cập và hạn chế. Các trường chú trọng việc trang bị kiến thức chuyên môn nhưng lại xem nhẹ đến giáo dục y đức và thực hành chuẩn mực đạo đức y học cho SV. Khoa học điều dưỡng chưa phát triển kịp với những tiến bộ của điều dưỡng thế giới trong đào tạo điều dưỡng; NNL điều dưỡng mất cân đối về cơ cấu, dẫn đến sử dụng chưa phân biệt rõ trình độ đào tạo, kỹ năng, kỹ xảo; vị thế và hình ảnh người điều dưỡng trong xã hội tuy đã có thay đổi nhưng chưa được định hình rõ ràng. Nội dung giảng dạy y đức và phương thức đào tạo còn mờ nhạt, thiếu thời lượng học tập và thực hành y đức lâm sàng trong các cơ sở thực tập y tế. Môi trường thực hành y đức còn thiếu sự đồng nhất, thiếu sự liên kết với cơ sở thực hành trong hoạt động nghề nghiệp. Với tình hình trên đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ cho công tác giáo dục y đức cho SV điều dưỡng trong các trường CĐYT. Với các nội dung trên, vấn đề QLGD y đức cho SV điều dưỡng trong các trường CĐYT được đặt ra như một tất yếu đối với các cấp quản lý và đặc biệt là chủ thể quản lý của các trường CĐYT trong việc đào tạo NNL điều dưỡng. Giáo dục y đức cho SV điều dưỡng cần được thực hiện thông qua nhiều hoạt động, chủ đạo là thông qua các môn học lý thuyết, thực hành tiền lâm sàng, thông qua thực hành tại các CSYT và thông qua hoạt động ngoại khóa. Qua đó, hình thành cho SV điều dưỡng kiến thức, kỹ năng và chuẩn đạo đức nghề nghiệp. Xuất phát từ cơ sở tiếp cận trên, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài “Quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế” làm đề tài nghiên cứu cho Luận án tiến sĩ chuyên ngành QLGD. Với mong muốn góp
4 phần nâng cao chất lượng giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát phân tích thực trạng hoạt động QLGD y đức cho SV ngành điều dưỡng trường CĐYT hiện nay, đề tài đề xuất các giải pháp QLGD y đức cho SV ngành điều dưỡng các trường CĐYT nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần đáp ứng yêu cầu về NNL của ngành y tế trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế. 4. Câu hỏi nghiên cứu 4.1. Giáo dục y đức và quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế đang đặt ra cho các nhà quản lý những vấn đề gì? Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế? 4.2. Thực trạng giáo dục y đức và quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế hiện nay có những ưu điểm và hạn chế gì? 4.3. Làm thế nào để quản lý tốt hơn hoạt động giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế? 5. Giả thuyết khoa học Hiện nay ĐDV ngày càng có vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe cho người dân. Tuy nhiên, dưới tác động của nền kinh tế thị trường, vấn đề y đức trong đội ngũ ĐDV đang có nhiều bất cập, gây bức xúc cho xã hội. Thực trạng đặt ra cho các trường CDYT trong việc giáo dục y đức và quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng ngay từ khi vào trường. Nếu phân tích làm rõ bản chất của giáo dục y đức và quản lý hoạt động giáo dục y đức trong bổi cảnh đổi mới GD hiện
5 nay, thực hiện các giải pháp quản lý theo hướng tổ chức phát triển nội dung giáo dục y đức phù hợp, xây dựng và triển khai Bộ tiêu chí chất lượng giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng của các trường CĐYT; đổi mới phương pháp và hình thức giáo dục y đức và huy động các lực lượng liên quan tham gia vào hoạt động này thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng trong các trường CĐYT. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế. 6.2. Phân tích kinh nghiệm quốc tế và đánh giá thực trạng quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế; tìm ra những hạn chế và nguyên nhân. 6.3. Đề xuất các giải pháp quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng trong các trường cao đẳng y tế đảm bảo tính cấp thiết và khả thi. 6.4. Tổ chức khảo nghiệm các giải pháp do luận án đề xuất và thử nghiệm một giải pháp. 7. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Cách tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận hệ thống Giáo dục y đức và QLGD y đức cho SV điều dưỡng là một tập hợp các thành tố tạo thành chương trình giáo dục tổng thể thống nhất, có sự tác động qua lại, chi phối và tương tác với nhau tùy vào mối quan hệ giữa các thành tố, nhằm thực hiện các mục tiêu đề ra. Theo đó, cần nghiên cứu, phân tích và xem xét các mối quan hệ giữa các thành tố liên quan như nhà trường, cơ sở thực tập ngoài trường, các tổ chức chính trị - xã hội trong quá trình giáo dục y đức và QLGD y đức cho SV ngành điều dưỡng để đảm bảo tính hệ thống khoa học trong quá trình đào tạo nhân lực điều dưỡng. 7.1.2.Tiếp cận hoạt động Đây là một trong tiếp cận chính để nghiên cứu luận án. Dựa trên tiếp cận này, luận án xác định nội dung giáo dục y đức và QLGD y đức cho SV ngành điều dưỡng là hoạt động quan trọng trong quá trình đào tạo nhân lực điều dưỡng của các
6 trường CĐYT. Nghiên cứu hoạt động QLGD y đức cho SV điều dưỡng trong mối quan hệ giữa các thành tố mục tiêu giáo dục y đức, nội dung giáo dục y đức, hình thức và phương pháp giáo dục y đức, các lực lượng tham gia giáo dục y đức và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động giáo dục y đức cho SV điều dưỡng thông qua các hoạt động trong chương trình đào tạo của ngành điều dưỡng. 7.1.3. Tiếp cận quá trình giáo dục Tiếp cận quá trình trong tổ chức hoạt động giáo dục y đức và QLGD y đức cho SV ngành điều dưỡng, nhằm phân tích các mối quan hệ tương tác giữa các thành tố trong quá trình giáo dục. Từ đó, xác định được nội dung của QLGD y đức cho SV điều dưỡng. Cách tiếp cận này, góp phần nâng cao tính hiệu lực và hiệu quả của các chủ thể quản lý trong việc đề xuất các giải pháp QLGD y đức cho SV điều dưỡng trong các trường CĐYT. 7.1.4. Tiếp cận chuẩn năng lực nghề nghiệp Đây là một trong hai cách tiếp cận chính của luận án. Tiếp cận chuẩn năng lực để xác định khung năng lực của SV ngành điều dưỡng được hình thành trong quá trình giáo dục. Quản lý giáo dục y đức cho SV ngành điều dưỡng là trên cơ sở Chuẩn năng lực điều dưỡng Việt Nam và Chuẩn đạo đức nghề điều dưỡng để giáo dục, rèn luyện cho SV tiếp thu được kỹ năng, năng lực nghề nghề và các tiêu chuẩn về đạo đức nghề điều dưỡng trong quá trình đào tạo để có thể đáp ứng yêu cầu công việc đạt tiêu chuẩn quy định nghề điều dưỡng sau khi tốt nghiệp, các năng lực bao gồm: Năng lực thực hành và chăm sóc người bệnh, năng lực quản lý và phát triển nghề nghiệp, năng lực hành nghề theo pháp luật và đạo đức nghề nghiệp. Đây là cơ sở đề xuất giải pháp QLGD y đức cho SV ngành điều dưỡng phù hợp với mục tiêu, đáp ứng yêu cầu về NNL điều dưỡng. 7.1.5. Tiếp cận thực tiễn Tiếp cận thực tiễn công tác QLGD y đức cho SV điều dưỡng trong các trường CĐYT, Luận án tìm ra những điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân để phân tích thực trạng về giáo dục y đức và QLGD y đức; những yếu tố ảnh hưởng đến QLGD y đức cho SV điều dưỡng. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp có tính cấp thiết và khả thi.
7 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá các tri thức chủ yếu trong các công trình nghiên cứu, các tác phẩm kinh điển trong và ngoài nước, văn kiện của Đảng và Nhà nước liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn + Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng phiếu hỏi với các loại đối tượng cần thiết, liên quan đến đề luận án, đặc biệt là cán bộ QLGD và GV, SV nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục y đức cho SV. + Phương pháp phỏng vấn: Trực tiếp trò chuyện, điều tra sâu đối với một số đối tượng để có thông tin nhằm đánh giá định tính việc tiếp thu kiến thức về y đức của SV. + Phương pháp quan sát: Quan sát thực trạng QLGD y đức cho SV điều dưỡng trong các trường CĐYT và đưa ra những nhận định về chất lượng QLGD y đức cho SV; đưa ra nhận định liên quan đến thực trạng quản ý giáo dục y đức cho SV điều dưỡng trong các trường CĐYT. + Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến của các nhà khoa học về toàn bộ kết quả nghiên cứu của luận án. Trên cơ sở đó, tiếp thu những ý kiến hay, có giá trị để chỉnh sửa, bổ sung, đảm bảo luận án có chất lượng tốt nhất. + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Dựa trên những kết quả đạt được của hoạt động quản lý trong thực tiễn để rút ra những kết luận bổ ích khoa học và thực tiễn nhằm bổ sung vào thực hiện các giải pháp. + Phương pháp khảo nghiệm: Xây dựng kế hoạch và tổ chức khảo nghiệm tại trường CĐYT. Cụ thể là khảo nghiệm để khẳng định tính cấp thiết, tính khả thi của các giải pháp luận án đề xuất. + Phương pháp thử nghiệm: Thử nghiệm giải pháp quản lý xây dựng Bộ tiêu chí chất lượng đào tạo y đức của SV ngành điều dưỡng tại các trường CĐYT. 7.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học + Dùng các phần mềm và thuật toán;
8 + Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý các kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu của đề tài. 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 8.1. Phạm vi về đối tượng nghiên cứu Trong điều kiện và phạm vi Luận án, chúng tôi xác định chủ thể quản lý trong luận án là đội ngũ cán bộ quản lý (lãnh đạo nhà trường, trưởng, phó khoa/bộ môn và đơn vị), giảng viên các trường CĐYT; Các cơ sở y tế (cán bộ quản lý, điều dưỡng trưởng các khoa). 8.2. Phạm vi địa bàn nghiên cứu Trong điều kiện nghiên cứu, Luận án tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý giáo dục y đức cho sinh viên ngành điều dưỡng tại 07 trường cao đẳng y tế , cụ thể: Trường Cao đẳng y tế Hà Nội, Trường Cao đẳng y tế Hà Đông, Trường Cao đẳng y tế Hà Tĩnh,Trường Cao đẳng y tế Phú Thọ, Trường Cao đẳng y tế Sơn La, Trường Cao đẳng y tế Huế và Trường Cao đẳng y tế Cần Thơ. Đây là các tỉnh, thành phố có tính đại diện khu vực vùng, miền trong cả nước. 8.3. Phạm vi về thời gian Các số liệu thu thập liên quan đến luận án được giới hạn chủ yếu 2019 đến nay. 8.4. Giới hạn khách thể khảo sát Luận án lựa chọn ngẫu nhiên khách thể khảo sát 820 người, gồm các nhóm đối tượng khách thể sau để thu thập thông tin nghiên cứu về thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên điều dưỡng tại 7 trường CĐYT và 7 cơ sở y tế (cơ sở thực tập) bao gồm các nhóm: Nhóm 1, Nhóm quản lý trực tiếp liên quan: Lãnh đạo trường, trưởng phó khoa/ bộ môn: 100 người Nhóm 2, Nhóm quản lý về chuyên môn: Giảng viên: 300 người Nhóm 3, Nhóm tham gia trực tiếp (sinh viên): 350 người Nhóm 4, Nhóm những khách thể liên quan (cơ sở y tế): Cán bộ quản lý các khoa, điều dưỡng trưởng các khoa: 70 người