Luận án Tiến sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở Đại học Quốc gia Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:259

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận án là trên cơ sở nghiên cứu lý luận về QLĐT các chương trình chất lượng cao trình độ đại học, luận án khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng để tìm ra những ưu điểm và hạn chế về đào tạo, QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN); đề xuất các giải pháp QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN nhằm nâng cao chất lượng đào tạo trình độ đại học đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực trong thực tiễn xã hội hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở Đại học Quốc gia Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC ---------- NGUYỄN PHAN QUANG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO CÁC CHƯƠNG TRÌNH CHẤT LƯỢNG CAO TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Hà Nội - 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC ---------- NGUYỄN PHAN QUANG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO CÁC CHƯƠNG TRÌNH CHẤT LƯỢNG CAO TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. PHẠM QUANG TRUNG PGS.TS. VŨ NGỌC TÚ Hà Nội - 2021
i LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Quản lý Giáo dục, các Thầy giáo, Cô giáo, cán bộ, viên chức khoa Quản lý Giáo dục và các phòng chức năng của Học viện Quản lý Giáo dục đã giảng dạy, hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới GS.TS PHẠM QUANG TRUNG và PGS.TS. VŨ NGỌC TÚ đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc ĐHQGHN, Ban Chủ nhiệm Khoa Quốc tế và các trường đại học thành viên cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội đã cộng tác, giúp đỡ tôi trong quá trình khảo sát thực tiễn, cũng như cung cấp các tài liệu, thông tin liên quan và đặc biệt đã tạo điều kiện cho tôi tiến hành thử nghiệm theo đề xuất của luận án. Luận án được hoàn thiện cũng nhờ sự giúp đỡ, động viên hỗ trợ về tinh thần và vật chất của gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp, đồng môn. Tôi xin cảm ơn tất cả về sự giúp đỡ nhiệt thành đó. Dù đã hết sức cố gắng, song luận án không thể tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự chỉ giáo từ các nhà khoa học và sự góp ý, chỉ dẫn của Quí vị và các bạn. Tác giả luận án Nguyễn Phan Quang
ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi, các số liệu kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực theo thực tế nghiên cứu, chưa từng được bất cứ tác giả nào khác nghiên cứu và công bố. Tác giả luận án Nguyễn Phan Quang
iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CLC Chất lượng cao CTĐT Chương trình đào tạo QLĐT Quản lý đào tạo CTCLC Chương trình chất lượng cao ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo KT-XH Kinh tế - Xã hội GV Giảng viên SV Sinh viên
iv MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ..............................................................................................................i LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... iii MỤC LỤC ..................................................................................................................iv DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... viii DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ .................................................................................ix MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO CÁC CHƯƠNG TRÌNH CHẤT LƯỢNG CAO TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC ..............................................................................................11 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .........................................................................11 1.1.1. Nghiên cứu liên quan đến chương trình chất lượng cao ở trường đại học......11 1.1.2. Nghiên cứu liên quan đến đào tạo chương trình chất lượng cao ở trường đại học .......................................................................................................................17 1.1.3. Nghiên cứu liên quan đến quản lý đào tạo chương trình chất lượng cao trình độ đại học..........................................................................................................21 1.1.4. Nhận xét chung và những vấn đề nghiên cứu tiếp theo ..................................27 1.2. Lý luận về đào tạo chương trình chất lượng cao trình độ đại học ..................29 1.2.1. Chương trình chất lượng cao trình độ đại học ................................................29 1.2.2. Đào tạo chương trình chất lượng cao trình độ đại học....................................35 1.3. Nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội từ đào tạo chương trình chất lượng cao ở các trường đại học hiện nay ......................................................41 1.3.1. Nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong xã hội hiện nay .........41 1.3.2. Trách nhiệm xã hội của trường đại học trong đào tạo chương trình chất lượng cao ...................................................................................................................44 1.3.3. Vai trò đào tạo chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở trường đại học .......................................................................................................................46 1.4. Lý luận về quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học.......................................................................................................................47 1.4.1. Một số khái niệm về quản lý, quản lý đào tạo, quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ...........................................................47 1.4.2. Một số mô hình quản lý đào tạo ......................................................................51
v 1.4.3. Vận dụng mô hình CIPO vào quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học.........................................................................................55 Kết luận Chương 1 ..................................................................................................64 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO CÁC CHƯƠNG TRÌNH CHẤT LƯỢNG CAO TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ...............................................................................................65 2.1. Khái quát về Đại học Quốc gia Hà Nội ..........................................................65 2.1.1. Giới thiệu về Đại học Quốc gia Hà Nội ..........................................................65 2.1.2. Cơ cấu tổ chức, đội ngũ cán bộ .......................................................................65 2.1.3. Các chương trình chất lượng cao ở ĐHQGHN ...............................................66 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng .......................................................................68 2.2.1. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................68 2.2.2. Khách thể khảo sát ..........................................................................................68 2.2.3. Địa bàn khảo sát ..............................................................................................69 2.2.4. Nội dung khảo sát............................................................................................69 2.2.5. Thời gian khảo sát ...........................................................................................69 2.2.6. Phương pháp nghiên cứu thực trạng ...............................................................69 2.3. Thực trạng đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN .............................................................................................................72 2.3.1. Thực trạng tuyển sinh các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN ..............................................................................................................72 2.3.2. Thực trạng nội dung các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN .................................................................................................................76 2.3.3. Thực trạng đảm bảo điều kiện đào tạo trong các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở Đại học Quốc gia Hà Nội ......................................................79 2.3.4. Thực trạng hoạt động giảng dạy của giảng viên trong các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN ...........................................................82 2.3.5. Thực trạng hoạt động học tập của sinh viên trong các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN ...................................................................85 2.3.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN ......................................87 2.3.7. Thực trạng hoạt động thực tập, thực tế trong các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN ...................................................................90
vi 2.3.8. Thực trạng phản hồi về sinh viên tốt nghiệp các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN .............................................................................94 2.3.9. Thực trạng phối hợp giữa các đơn vị trong đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN ...................................................................97 2.4. Thực trạng quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN ................................................................................................99 2.4.1. Thực trạng quản lý đầu vào ...........................................................................100 2.4.2. Thực trạng quản lý quá trình đào tạo ............................................................109 2.4.3. Thực trạng quản lý đầu ra .............................................................................116 2.4.4. Thực trạng quản lý bối cảnh và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN .......................121 2.5. Nhận xét chung quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN ...............................................................................124 2.5.1. Ưu điểm .........................................................................................................124 2.5.2. Hạn chế, tồn tại .............................................................................................127 Kết luận Chương 2 ................................................................................................129 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO CÁC CHƯƠNG TRÌNH CHẤT LƯỢNG CAO TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ..................................................................................................................130 3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ........................................................................130 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu................................................................130 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển.............................................130 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ...............................................................131 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống................................................................131 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................131 3.2. Đề xuất các giải pháp .....................................................................................132 3.2.1. Giải pháp 1: Tổ chức truyền thông về các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN tới xã hội và cán bộ, giảng viên, sinh viên ở các trường đại học .........................................................................................................132 3.2.2. Giải pháp 2: Chỉ đạo điều chỉnh, cập nhật các chương trình chất lượng cao theo nhu cầu xã hội và sự phát triển trên thế giới.............................................133 3.2.3. Giải pháp 3. Chỉ đạo các Khoa, Bộ môn đổi mới hoạt động giảng dạy các chương trình chất lượng cao trình độ đại học theo tiếp cận năng lực ..............140
vii 3.2.4. Giải pháp 4. Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên đáp ứng với yêu cầu đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ..............146 3.2.5. Giải pháp 5. Chỉ đạo đảm bảo các điều kiện thực hiện đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học .........................................................152 3.2.6. Giải pháp 6. Tổ chức tăng cường gắn kết doanh nghiệp trong và ngoài nước trong đào tạo chương trình chất lượng cao trình độ đại học ..........................154 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp đề xuất.......................................................158 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết, tính khả thi các giải pháp .............................160 3.4.1. Mục đích của khảo nghiệm ...........................................................................160 3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm .......................................................160 3.4.3. Tiêu chí và cách quy điểm số khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp ............................................................................................................160 3.4.4. Đối tượng khảo nghiệm.................................................................................161 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................................162 3.5. Thử nghiệm giải pháp đề xuất ......................................................................167 3.5.1. Mục đích thử nghiệm ....................................................................................167 3.5.2. Phương pháp thử nghiệm ..............................................................................168 3.5.3. Giả thuyết thử nghiệm ...................................................................................168 3.5.4. Tiêu chí đánh giá và cách cho điểm ..............................................................168 3.5.5. Cách tiến hành thử nghiệm ...........................................................................170 3.5.6. Phân tích kết quả thử nghiệm ........................................................................176 3.5.7. Đánh giá kết quả thử nghiệm của giải pháp đề xuất .....................................179 Kết luận Chương 3 ................................................................................................181 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................183 1. Kết luận ...............................................................................................................183 2. Kiến nghị .............................................................................................................185 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ ..............................................................................................................186 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................187 PHỤ LỤC
viii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Khách thể khảo sát ..............................................................................68 Bảng 2.2. Thang đánh giá mức độ thực hiện .......................................................71 Bảng 3.1. Ma trận phân tích nhu cầu đào tạo ....................................................137 Bảng 3.2. Các tiêu chí và chỉ số đánh giá tính cấp thiết và tính khả thi ............160 Bảng 3.3. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các giải pháp đề xuất .................162 Bảng 3.4. Kết quả khảo sát tính khả thi của các giải pháp đề xuất ...................164 Bảng 3.5. Tổng hợp khảo nghiệm tương quan về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp ..........................................................................166 Bảng 3.6. Tiêu chí đánh giá các bước xác định nhu cầu, xây dựng chuẩn đầu ra và xây dựng nội nội dung chương trình .................................169 Bảng 3.7. Minh họa các khối kiến thức, kỹ năng chương trình Kế toán, phân tích và kiểm toán ......................................................................173 Bảng 3.8. Kĩ năng hoạt động ngành Kế toán, phân tích và kiểm toán tại Khoa Quốc tế - ĐHQGHN ................................................................174 Bảng 3.9. Các kiến thức kỹ năng ngành Kế toán, phân tích và kiểm toán ........176 Bảng 3.10. Kết quả khảo sát về quá trình xác định nhu cầu đào tạo ...................176 Bảng 3.11. Kết quả thăm dò về quá trình xây dựng chuẩn đầu ra CTCLC .........178
ix DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 1.1. Mô hình quản lý đào tạo theo quá trình [dẫn theo 56] .....................51 Hình 1.2. Mô hình quản lý đào tạo CIPP [dẫn theo 56] ..................................52 Hình 1.3. Hoạt động đào tạo theo mô hình CIPO.............................................53 Hình 1.4. Vận dụng mô hình CIPO trong quản lý đào tạo CTCLC .................55 Biểu đồ 2.1. Tổng hợp kết quả khảo sát về thực trạng đào tạo các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................................72 Biểu đồ 2.2. Ý kiến của CBQL và GV về thực trạng tuyển sinh các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................................73 Biểu đồ 2.3. Ý kiến của SV về thực trạng tuyển sinh các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .........................................................................75 Biểu đồ 2.4. Ý kiến của CBQL và GV về thực trạng nội dung các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................................76 Biểu đồ 2.5. Ý kiến của SV về thực trạng nội dung đào tạo các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN ....................................................................78 Biểu đồ 2.6. Ý kiến của CBQL và GV về thực trạng đảm bảo các điều kiện đào tạo trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .................79 Biểu đồ 2.7. Ý kiến của SV về thực trạng đảm bảo các điều kiện đào tạo các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN..............................................81 Bảng 2.8. Ý kiến CBQL và GV về thực trạng hoạt động giảng dạy của GV trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .......................82 Biểu đồ 2.9. Ý kiến của SV về thực trạng hoạt động giảng dạy của GV trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .......................................84 Biểu đồ 2.10. Ý kiến CBQL và GV về thực trạng hoạt động học tập của SV trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN ..............................85 Biểu đồ 2.11. Ý kiến của SV về thực trạng hoạt động học tập trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN..............................................86 Biểu đồ 2.12. Ý kiến CBQL và GV về thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN ....88
x Biểu đồ 2.13. Ý kiến của SV về thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .................89 Biểu đồ 2.14. Ý kiến của CBQL và GV về thực trạng hoạt động thực tập, thực tế trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN ..................91 Biểu đồ 2.15. Ý kiến của SV về thực trạng hoạt động thực tập, thực tế trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .......................................93 Biểu đồ 2.16. Ý kiến của CBQL và GV về thực trạng năng lực sinh viên tốt nghiệp các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN ...........................94 Biểu đồ 2.17. Ý kiến của sinh viên tốt nghiệp về hứng thú với ngành nghề được đào tạo......................................................................................95 Biểu đồ 2.18. Ý kiến của đơn vị sử dụng lao động về sinh viên tốt nghiệp các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN..............................................96 Biểu đồ 2.19. Ý kiến CBQL và GV về thực trạng phối hợp giữa các đơn vị trong đào tạo các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .................97 Biểu đồ 2.20. Ý kiến của SV về thực trạng phối hợp giữa các đơn vị chức năng trong đào tạo các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN ........98 Biểu đồ 2.21. Tổng hợp kết quả khảo sát về thực trạng quản lý đào tạo các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................100 Biểu đồ 2.22. Thực trạng quản lý tuyển sinh các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .......................................................................................101 Biểu đồ 2.23. Thực trạng quản lý mục tiêu đào tạo các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .............................................................................103 Biểu đồ 2.24. Thực trạng quản lý nội dung các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .......................................................................................105 Biểu đồ 2.25. Thực trạng quản lý các điều kiện bảo đảm hoạt động đào tạo các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN .....................................107 Biểu đồ 2.26. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên trong các CTCLC đào tạo trình độ đại học ở ĐHQGHN.........................109 Biểu đồ 2.27. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của sinh viên trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................111
xi Biểu đồ 2.28. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................113 Biểu đồ 2.29. Thực trạng quản lý hoạt động thực tập, thực tế trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN..........................................................115 Biểu đồ 2.30. Thực trạng quản lý hoạt động thực tập, thực tế trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN..........................................................117 Biểu đồ 2.31. Thực trạng quản lý thông tin sinh viên tốt nghiệp trong các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................118 Biểu đồ 2.32. Thực trạng quản lý phản hồi của đơn vị tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN ....................120 Biểu đồ 2.33. Thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................122 Biểu đồ 2.34. Thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN............................................123 Biểu đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các giải pháp ......................................................159 Biểu đồ 3.2. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các giải pháp đề xuất ..............163 Biểu đồ 3.3. Kết quả khảo sát tính khả thi của các giải pháp đề xuất .................165 Biểu đồ 3.4. Kết quả tương quan tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ....................................................................................166
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Một trong những nhân tố quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội là phải coi trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Để đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội thì nhiệm vụ giáo dục và đào tạo cần phải thực hiện có hiệu quả việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. "Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội" [1]. Những quan điểm hoàn toàn mới về phát triển giáo dục và đào tạo nêu trên có tác dụng định hướng, chuyển hướng mạnh mẽ đối với nền giáo dục và đào tạo Việt Nam trong thế kỷ XXI. Trong bối cảnh của Cách mạng công nghiệp 4.0 như hiện nay - cơ hội đến với mọi người, ở mọi nơi, mọi lúc - cạnh tranh giữa các cơ sở giáo dục hàng đầu ngày càng diễn ra mạnh mẽ - thì việc nâng cao chất lượng đào tạo, nâng tầm quản trị đại học là yêu cầu sống còn đối với các cơ sở giáo dục. Một trong những giải pháp hữu hiệu để đạt được những mục tiêu này là tiếp tục đẩy mạnh đầu tư và tập trung đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của xã hội và bối cảnh hội nhập quốc tế. Xác định mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phải bắt đầu từ đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học (CTCLC) trong các trường đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) đã ban hành Thông tư quy định về khối lượng kiến thức tối thiểu, yêu cầu về năng lực mà người học cần đạt được sau khi tốt nghiệp đối với mỗi trình độ đào tạo của giáo dục đại học, bãi bỏ quy định về cấu trúc và khối lượng kiến thức tối thiểu trong đào tạo đại học. Thay vì ban hành khung chương trình cho các ngành
2 đào tạo, Bộ GD&ĐT chỉ quy định khối lượng kiến thức tối thiểu, đặc biệt đã đưa ra các yêu cầu về năng lực mà người học cần đạt được sau khi tốt nghiệp. Đây là điểm mới về quan điểm tiếp cận trong xây dựng và phát triển CTCLC, từ đây đặt ra yêu cầu hoàn thiện các CTCLC tương ứng với các bậc trình độ đào tạo đảm bảo theo các năng lực. Thông tư 23/2014/TT-BGDĐT ngày 18/7/2014 của Bộ GD&ĐT về đào tạo chất lượng cao trình độ đại học [8] đã định hướng cho các trường mở rộng, nâng cao chất lượng đào tạo nhằm tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng với nhu cầu lao động của xã hội, đồng thời huy động nguồn xã hội hóa trong đào tạo chương trình chất lượng cao trình độ đại học hiện nay. Đề án nâng cao chất lượng giáo dục đại học giai đoạn 2019-2025 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đã định hướng "hỗ trợ và khuyến khích các cơ sở giáo dục đại học đầu tư phát triển các chương trình chất lượng cao, đào tạo bằng tiếng nước ngoài ở các lĩnh vực ưu tiên để tạo nguồn nhân lực cạnh tranh trong khu vực và quốc tế [54]. Nhận thức được tầm quan trọng của CTCLC trong việc quyết định đến chất lượng giáo dục và đào tạo, trong những năm qua, Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) đã xây dựng đề án quy hoạch tổng thể, nâng cao năng lực và chất lượng đào tạo của các cơ sở đào tạo thành viên và trực thuộc, trong đó nhấn mạnh đổi mới ngành nghề, phương thức tổ chức đào tạo và nội dung CTCLC trình độ đại học trong các trường đại học. Một loạt các đề án đào tạo trình độ đại học chất lượng cao đã được phê duyệt và triển khai đào tạo có hiệu quả. Đại học Quốc gia Hà Nội xác định mục tiêu từ các CTCLC là: “Hệ thống hóa các chương trình đào tạo trình độ đại học và thạc sĩ tại ĐHQGHN theo tiêu chí chất lượng, làm căn cứ hoạch định chính sách đầu tư phù hợp cho từng nhóm chương trình đào tạo; giữ ổn định, không tăng đột biến quy mô đào tạo của các chương trình đào tạo chuẩn; mở rộng quy mô đào tạo của các chương trình đào tạo chất lượng cao thu học phí theo điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo; ưu tiên sử dụng ngân sách và các nguồn xã hội hóa đầu tư
3 phát triển các chương trình đào tạo tài năng (bao gồm cử nhân khoa học tài năng và kỹ sư tài năng) và các chương trình đào tạo chất lượng cao được ĐHQGHN đầu tư trong các lĩnh vực khoa học cơ bản; đẩy nhanh việc triển khai các chương trình đào tạo tài năng, chất lượng cao nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho thị trường lao động trong nước và quốc tế, đáp ứng yêu cầu xã hội trong quá trình hội nhập và toàn cầu hóa” [12]. Để các CTCLC trình độ đại học đáp ứng mục tiêu, hiệu quả thì công tác quản lý đào tạo các CTCLC có vai trò hết sức quan trọng và quyết định. Tuy nhiên, việc quản lý đào tạo chương trình chất lượng cao như thế nào, xác định và đảm bảo các điều kiện đảm bảo chất lượng chương trình, tổ chức tiến hành đào tạo đảm bảo hiệu quả… nhằm đáp ứng yêu cầu xã hội và cập nhật trong bối cảnh hội nhập là những vấn đề đặt ra trong công tác triển khai CTCLC. Thực tiễn đó đòi hỏi quá trình xây dựng và triển khai đào tạo CTCLC và QLĐT các CTCLC trình độ đại học phải đổi mới từ cách tiếp cận đến quá trình quản lý. Chính vì vậy, đây là vấn đề có tính thực tiễn, tính cấp thiết nhằm góp phần nâng cao chất lượng đào tạo CTCLC đáp ứng nhu cầu thực tiễn hiện nay. Về phương diện lý luận và thực tiễn QLĐT các CTCLC trình độ đại học có một vai trò, vị trí hết sức quan trọng quyết định đến chất lượng đào tạo, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay của ĐHQGHN nói riêng và của các trường đại học đang thực hiện tự chủ đại học nói chung. Mặc dù đã được một số nhà nghiên cứu quan tâm, luận giải ở nhiều góc độ khác nhau khi đề cập đến CTCLC, QLĐT các CTCLC trình độ đại học, song vẫn còn chưa có nhiều công trình nghiên cứu một cách hệ thống, có tính toàn diện về QLĐT các CTCLC trình độ đại học. Từ những lý do trên, tác giả lựa chọn “Quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở Đại học Quốc gia Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu của luận án.
4 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về QLĐT các CTCLC trình độ đại học, luận án khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng để tìm ra những ưu điểm và hạn chế về đào tạo, QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN). Trên cơ sở đó, luận án đề xuất các giải pháp QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN nhằm nâng cao chất lượng đào tạo trình độ đại học đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực trong thực tiễn xã hội hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình đào tạo trình độ đại học CTCLC ở trường đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN. 4. Giả thuyết khoa học Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và toàn cầu hóa của giáo dục đại học, việc tiến hành tổ chức các CTCLC trình độ đại học là một nhu cầu cấp thiết. Trong thời gian qua, ĐHQGHN đã triển khai đào tạo các CTCLC trình độ đại học và QLĐT các CTCLC trình độ đại học và đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội, đáp ứng yêu cầu của phát triển KT-XH và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, quá trình đào tạo các CTCLC trình độ đại học còn bộc lộ nhiều bất cập. Từ việc nghiên cứu những đặc trưng cơ bản của quản lý đào tạo các CTCLC trình độ đại học, xác định được các yếu tố ảnh hưởng theo tiếp cận CIPO và kết hợp các tiếp cận khác phù hợp, phân tích những tồn tại bất cập trong quá trình QLĐT các CTCLC ở ĐHQGHN, luận án sẽ đề xuất các giải pháp QLĐT các CTCLC trình độ đại học phù hợp sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên - nguồn nhân lực chất lượng cao trong các trường đại học, đáp ứng nhu cầu thực tiễn xã hội trong giai đoạn hiện nay.
5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về QLĐT các CTCLC trình độ đại học. 5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng về đào tạo các CTCLC trình độ đại học và QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN, từ đó đưa ra những nhận xét và chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN hiện nay. 5.3. Đề xuất một số giải pháp QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN. 5.4. Khảo nghiệm các giải pháp đã đề xuất và tổ chức thử nghiệm 01 giải pháp để khẳng định tính cấp thiết và khả thi của giải pháp đề xuất trong luận án. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Nội dung nghiên cứu: Hiện nay theo Quy định phân tầng đào tạo thì chương trình đào tạo trình độ đại học bao gồm: CTĐT chuẩn; CTCLC và CTĐT tài năng. Luận án nghiên cứu QLĐT về các CTCLC trình độ đại học. Luận án chủ yếu tập trung vào nghiên cứu QLĐT các CTCLC trình độ đại học thuộc danh mục các CTCLC thu học phí theo điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo của ĐHQGHN. 6.2. Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở ĐHQGHN từ năm 2017- 2020. 6.3. Đối tượng khảo sát: Luận án tiến hành khảo sát 3 nhóm đối tượng: - Nhóm 1: Cán bộ quản lý, giảng viên: 617 người; - Nhóm 2: Sinh viên, cựu sinh viên: 330 sinh viên; - Nhóm 3: Đơn vị tuyển dụng: 60 người. Nghiên cứu tại 10 cơ sở giáo dục đại học gồm 07 trường đại học thành viên và 03 Khoa trực thuộc của ĐHQGHN đang đào tạo CTCLC trình độ đại học.
6 7. Các cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Cách tiếp cận nghiên cứu Nghiên cứu thực hiện nhiệm vụ luận án, tác giả sử dụng tích hợp các cách tiếp cận trong đó tiếp cận hệ thống cấu trúc với các khâu, các nội dung của hoạt động đào tạo được coi là tiếp cận cơ bản. Tiếp cận mục tiêu đào tạo: QLĐT các CTCLC trình độ đại học phải xuất phát từ mục tiêu đào tạo và đáp ứng chuẩn đầu ra của chương trình. Vì vậy, QLĐT các CTCLC trình độ đại học phải luôn bám sát vào mục tiêu đào tạo, chỉ đạo xây dựng chuẩn đầu ra đáp ứng với mục tiêu đặt ra. Mục tiêu đào tạo được coi là kết quả thể hiện trên sản phẩm đào tạo được hình dung trước, vì vậy mọi khâu của quá trình đào tạo phải dựa và bám vào mục tiêu đào tạo để triển khai thực hiện. Tiếp cận hệ thống - cấu trúc: QLĐT các CTCLC trình độ đại học ở trường đại học bao gồm tổng thể các thành tố, các quá trình có quan hệ biện chứng với nhau từ mục tiêu, nội dung, phương pháp, GV với hoạt động day; sinh viên với hoạt động học, những bộ phận cũng như cơ sở vật chất phục vụ hoạt động đào tạo của trường đại học, kết quả quản lý… Do đó, tiếp cận hệ thống cho phép xem xét toàn diện mối quan hệ các thành tố cấu trúc quản lý đào tạo CTCLC. Nếu coi quá trình đào tạo CTCLC là một hoạt động, thì cần phải thực hiện các thành tố hoạt động một cách hiệu quả. Tiếp cận CIPO: Vận dụng tiếp cận CIPO trong quản lý đào tạo bao gồm các thành tố như: Quản lý đầu vào gồm quản lý công tác tuyển sinh, quản lý chương trình đào tạo, quản lý đội ngũ giảng viên, quản lý cơ sở vật chất; Quản lý quá trình gồm quản lý quá trình dạy học, quản lý hoạt động thực tập, thực tế của sinh viên, quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá; Quản lý đầu ra gồm quản lý hoạt động cấp phát bằng, quản lý sinh viên sau tốt nghiệp; Quản lý bối cảnh gồm quản lý các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo CTCLC trình độ đại học.
7 Tiếp cận chức năng quản lý như: Quản lý phải thực hiện các chức năng như: kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá kết quả quá trình đào tạo các CTCLC trình độ đại học. Tiếp cận cung - cầu: chất lượng đào tạo trình độ đại học nói chung và QLĐT các CTCLC trình độ đại học phải xuất phát từ nhu cầu xã hội hiện nay, trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là hết sức quan trọng quyết định sự phát triển kinh tế của xã hội. Vì vậy khi tổ chức quá trình đào tạo phải đáp ứng với nhu cầu xã hội, phải vận động theo quan hệ cung- cầu. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận - Phương pháp nghiên cứu tài liệu để phân tích và tổng hợp chọn lọc các quan điểm, lý luận khoa học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận án để thu thập thông tin, phân tích, tổng hợp; hệ thống hóa, khái quát hóa tài liệu để tìm hiểu, làm rõ cơ sở lý luận về quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm từ các nghiên cứu như sách chuyên khảo, tạp chí, luận án, luận văn trong và ngoài nước liên quan đến đề tài; tổng hợp, khái quát hóa để xây dựng hệ thống khái niệm. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Sử dụng bộ câu hỏi gồm các nội dung dành cho lãnh đạo, cán bộ, giảng viên và các câu hỏi dành cho sinh viên ở ĐHQGHN. - Phương pháp quan sát: Tập trung quan sát cách thức tổ chức quản lý đào tạo để nắm tình hình và kết quả đạt được của việc quản lý đào tạo các chương trình chất lượng cao trình độ đại học ở ĐHQGHN. Trên cơ sở đó, luận án có thêm tư liệu phục vụ việc phân tích, tổng hợp, nhận định đối với vấn đề nghiên cứu.