Luận án Tiến sĩ Quản lý Tài nguyên và Môi trường: Cơ sở khoa học phục vụ xác lập mô hình kinh tế sinh thái ở lưu vực sông Kôn, tỉnh Bình Định

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:192

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn "Cơ sở khoa học phục vụ xác lập mô hình kinh tế sinh thái ở lưu vực sông Kôn, tỉnh Bình Định" nhằm xác lập được cơ sở khoa học cho đề xuất phát triển một số mô hình kinh tế sinh thái, phục vụ định hướng không gian khai thác, sử dụng bền vững lãnh thổ trong phát triển NLN ở lưu vực sông Kôn trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá cảnh quan kết hợp với phân tích tiềm năng thoái hóa đất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý Tài nguyên và Môi trường: Cơ sở khoa học phục vụ xác lập mô hình kinh tế sinh thái ở lưu vực sông Kôn, tỉnh Bình Định

Đ¾I HâC HUÀ TR¯äNG Đ¾I HâC KHOA HâC PHAN THà Là THĄY C¡ Sä KHOA HæC PHĂC VĂ XÁC LÀP MÔ HÌNH KINH T¾ SINH THÁI ä L¯U VĄC SÔNG KÔN, TâNH BÌNH ĐäNH LUÀN ÁN TIÀN S) NGÀNH QUÀN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TR¯äNG THĈA THIÊN HUÀ, NM 2023
Đ¾I HâC HUÀ TR¯äNG Đ¾I HâC KHOA HâC PHAN THà Là THĄY C¡ Sä KHOA HæC PHĂC VĂ XÁC LÀP MÔ HÌNH KINH T¾ SINH THÁI ä L¯U VĄC SÔNG KÔN, TâNH BÌNH ĐäNH Ngành: QUÀN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TR¯äNG MÃ Sà: 9 85 01 01 LUÀN ÁN TIÀN S) NGÀNH QUÀN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TR¯äNG Ng°åi h°ãng d¿n khoa hãc: 1. PGS.TS. Hà Vn Hành 2. TS. Nguyßn Thá HuyÃn THĈA THIÊN HUÀ, NM 2023
LâI CÀM ¡N LuÁn án đ°āc hoàn thành t¿i Khoa Đáa lý - Đáa chÃt, tr°ång Đ¿i hãc Khoa hãc, Đ¿i hãc HuÁ d°ãi sď h°ãng d¿n khoa hãc tÁn tăy cąa PGS.TS. Hà Vn Hành và TS. Nguyßn Thá HuyÃn. Tác giÁ xin bày tß lòng biÁt ¢n sâu sÃc đÁn quý thầy, cô - nhčng ng°åi đã luôn tÁn tâm d¿y bÁo, giúp đÿ và đáng viên tác giÁ trong suát thåi gian thďc hián luÁn án. Tác giÁ xin bày tß lòng biÁt ¢n đÁn Ban Chą nhiám Khoa Đáa lý - Đáa chÃt, quý thầy, cô Bá môn QuÁn lý Tài nguyên - Môi tr°ång và Đáa thông tin, Phòng Đào t¿o Sau Đ¿i hãc, Tr°ång Đ¿i hãc Khoa hãc, Đ¿i hãc HuÁ đã t¿o mãi điÃu kián đÅ tác giÁ hoàn thành luÁn án. Tác giÁ xin chân thành cÁm ¢n đÁn các anh chá, cán bá UBND huyán, UBND tßnh Bình Đánh, Sç Tài nguyên và Môi tr°ång tßnh Bình Đánh và ng°åi dân đáa ph°¢ng trên l°u vďc sông Kôn đã hāp tác, giúp đÿ nhiát tình trong thåi gian tác giÁ tiÁn hành nghiên cću, thďc đáa. Tác giÁ xin bày tß låi cÁm ¢n chân thành đÁn tÃt cÁ cán bá, quý thầy cô giáo Bá môn Đáa lí tď nhiên - QuÁn lý tài nguyên môi tr°ång, Khoa Khoa hãc tď nhiên, tr°ång Đ¿i hãc Quy Nh¢n, cũng nh° gia đình và b¿n bè đã đáng viên và giúp đÿ tác giÁ rÃt nhiÃu trong suát quá trình thďc hián luÁn án. Tác giÁ xin cÁm ¢n ĐÃ tài B2021-DQN-07 do TS. Nguyßn Thá HuyÃn chą nhiám đã t¿o điÃu kián cho tác giÁ tham gia và sċ dăng sá liáu. Trong quá trình nghiên cću, tác giÁ còn nhÁn đ°āc nhčng chß bÁo tÁn tình và góp ý quý báu cąa quý thầy cô giáo ç trong và ngoài tr°ång: PGS.TS. Đặng Vn Bào, TS. Ph¿m Quang Anh,... Xin chân thành cÁm ¢n sď giúp đÿ cąa Quý Thầy, Cô! Thừa Thiên Huế, tháng năm 2023 Tác giÁ luÁn án Phan Thå Lá Thąy i
MĂC LĂC LäI CÀM ¡N ................................................................................................................... i LäI CAM ĐOAN ........................................................................................................... iv DANH MĂC CÁC CHČ VIÀT TÂT .............................................................................. v DANH MĂC BÀNG ....................................................................................................... vi DANH MĂC CÁC HÌNH .............................................................................................. vii Mä ĐÄU ......................................................................................................................... 1 1. Lí do chãn đÃ tài........................................................................................................... 1 2. Măc tiêu và nái dung nghiên cću................................................................................. 2 3. Giãi h¿n ph¿m vi nghiên cću ....................................................................................... 2 4. Ý ngh*a khoa hãc và thďc tißn cąa đÃ tài ..................................................................... 3 5. Nhčng điÅm mãi cąa luÁn án ....................................................................................... 4 6. Nhčng luÁn điÅm bÁo vá .............................................................................................. 4 7. CÃu trúc cąa luÁn án ..................................................................................................... 4 Ch°¢ng 1. C¡ Sä LÍ LUÀN VÀ PH¯¡NG PHÁP NGHIÊN CĆU ........................ 5 1.1. TàNG QUAN CÁC NGHIÊN CĆU CÓ LIÊN QUAN .............................................. 5 1.1.1. Nghiên cću vÃ kinh tÁ sinh thái và mô hình kinh tÁ sinh thái cho phát triÅn nông, lâm nghiáp ................................................................................................................................................ 5 1.1.2. Nghiên cću l°u vďc sông và cÁnh quan l°u vďc sông cho xác lÁp mô hình kinh tÁ sinh thái ..................................................................................................................................................... 9 1.1.3. Nghiên cću thoái hóa đÃt trong phát triÅn nông, lâm nghiáp .......................................... 11 1.1.4. Nghiên cću cÁnh quan l°u vďc l°u vďc sông ç Bình Đánh và l°u vďc sông Kôn ........ 14 1.1.5. Quan điÅm tiÁp cÁn nghiên cću cąa luÁn án ..................................................................... 15 1.2. LÍ LUÀN VÂ NGHIÊN CĆU XÁC LÀP MÔ HÌNH KINH TÀ SINH THÁI ......... 16 1.2.1. Mát sá khái niám và thuÁt ngč liên quan .......................................................................... 16 1.2.2. Lý luÁn chung cho nghiên cću xác lÁp mô hình kinh tÁ sinh thái .................................. 19 1.3. QUAN ĐIÄM, PH¯¡NG PHÁP VÀ QUY TRÌNH NGHIÊN CĆU ....................... 24 1.3.1. Quan điÅm nghiên cću ........................................................................................................ 24 1.3.2. Ph°¢ng pháp nghiên cću .................................................................................................... 26 1.3.3. Quy trình nghiên cću .......................................................................................................... 37 TIÄU KÀT CH¯¡NG 1 ..................................................................................................... 38 Ch°¢ng 2. Đ¾C ĐIÂM CÀNH QUAN L¯U VĄC SÔNG KÔN ............................ 39 2.1. CÁC NHÂN Tà THÀNH T¾O CÀNH QUAN L¯U VĎC SÔNG KÔN .............. 39 2.1.1. Vá trí đáa lí ............................................................................................................................ 39 2.1.2. ĐiÃu kián đáa lí tď nhiên l°u vďc sông Kôn ...................................................................... 39 2.1.3. Tai biÁn thiên nhiên ............................................................................................................. 64 ii
2.1.4. ĐiÃu kián kinh tÁ - xã hái tác đáng đÁn cÁnh quan l°u vďc sông Kôn .......................... 66 2.2. PHÂN TÍCH CÂU TRÚC CÀNH QUAN L¯U VĎC SÔNG KÔN ....................... 70 2.2.1. Há tháng phân lo¿i cÁnh quan ............................................................................................ 70 2.2.2. Phân tích đặc điÅm, chćc nng, đáng lďc cąa cÁnh quan l°u vďc sông Kôn ................ 72 2.2.3. Sď phân hóa cÁnh quan và lát cÃt cÁnh quan l°u vďc sông Kôn..................................... 79 2.3. PHÂN VÙNG CÀNH QUAN THEO TIÄU L¯U VĎC........................................... 84 TIÄU KÀT CH¯¡NG 2 ..................................................................................................... 86 Ch°¢ng 3. ĐÁNH GIÁ CÀNH QUAN VÀ THOÁI HÓA ĐÂT TIÀM NNG CHO XÁC LÀP MÔ HÌNH KINH T¾ SINH THÁI ä L¯U VĄC SÔNG KÔN ............ 88 3.1. ĐÁNH GIÁ CÀNH QUAN CHO PHÁT TRIÄN NÔNG, LÂM NGHIàP L¯U VĎC SÔNG KÔN ........................................................................................................................ 88 3.1.1. Đánh giá thích hāp sinh thái cÁnh quan cho phát triÅn nông, lâm nghiáp ..................... 88 3.1.2. Đánh giá hiáu quÁ kinh tÁ - xã hái, môi tr°ång mát sá lo¿i hình sċ dăng đÃt theo đ¢n vá cÁnh quan ...................................................................................................................................... 102 3.1.3. Đánh giá táng hāp cÁnh quan cho mát sá lo¿i hình sÁn xuÃt nông, lâm nghiáp ......... 108 3.2. PHÂN TÍCH HIàN TR¾NG VÀ HIàU QUÀ CÁC MÔ HÌNH SÀN XUÂT NÔNG, LÂM NGHIàP TRONG KHU VĎC NGHIÊN CĆU .................................................... 108 3.2.1. Phân tích cÃu trúc các mô hình kinh tÁ sinh thái trên l°u vďc sông Kôn ..................... 108 3.2.2. Đánh giá hiáu quÁ cąa mát sá mô hình kinh tÁ sinh thái trên l°u vďc sông Kôn ....... 112 3.3. ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐÂT TIÂM NNG ....................................................... 115 3.3.1. Xác đánh tiêu chí và đánh giá thoái hóa tiÃm nng đÃt theo tiêu tĉng chí ............ 116 3.3.2. TiÃm nng thoái hóa đÃt theo cÁnh quan l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh ....... 119 3.4. ĐÂ XUÂT MÔ HÌNH KINH TÀ SINH THÁI PHĂC VĂ ĐàNH H¯âNG SĊ DĂNG HĀP LÍ L¯U VĎC SÔNG KÔN..................................................................................... 120 3.4.1. C¢ sç đÃ xuÃt các mô hình kinh tÁ sinh thái ................................................................... 120 3.4.2. ĐÃ xuÃt mát sá mô hình kinh tÁ sinh thái ç l°u vďc sông Kôn .................................... 125 3.4.3. GiÁi pháp áp dăng mô hình kinh tÁ sinh thái ç l°u vďc sông Kôn ............................... 134 TIÄU KÀT CH¯¡NG 3 ................................................................................................... 140 K¾T LUÀN VÀ KI¾N NGHä........................................................................................ 141 1. KÀT LUÀN ................................................................................................................... 141 2. KIÀN NGHà .................................................................................................................. 142 DANH MĂC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HæC CĄA TÁC GIÀ ĐÃ CÔNG BÞ LIÊN QUAN Đ¾N LUÀN ÁN................................................................................... 143 TÀI LIàU THAM KHÀO ......................................................................................... 144 PHĂ LĂC ........................................................................................................................ 1 iii
LâI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cću cąa riêng tôi. Các sá liáu, kÁt quÁ nêu trong luÁn án là trung thďc và ch°a tĉng đ°āc ai công bá trong bÃt kỳ công trình nào khác. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2023 Tác giÁ luÁn án Phan Thå Lá Thąy iv
DANH MĂC CÁC CHĂ VI¾T TÂT BĐKH : BiÁn đái khí hÁu BTNMT : Bá Tài nguyên và môi tr°ång BVMT : BÁo vá môi tr°ång CN : Công nghiáp CQ : CÁnh quan DT : Dián tích DTTN : Dián tích tď nhiên ĐGCQ : Đánh giá cÁnh quan ĐKTN : ĐiÃu kián tď nhiên HGĐ : Há gia đình HST : Há sinh thái HTX : Hāp tác xã KTST : Kinh tÁ sinh thái KT - XH : Kinh tÁ - xã hái LVS : L°u vďc sông NCCQ : Nghiên cću cÁnh quan NCS : Nghiên cću sinh NLN : Nông, lâm nghiáp NLKH : Nông lâm kÁt hāp NN : Nông nghiáp NTTS : Nuôi trßng thąy sÁn MT : Môi tr°ång ÔNMT : Ô nhißm môi tr°ång PTBV : Phát triÅn bÃn včng PVCQ : Phân vùng cÁnh quan SKH : Sinh khí hÁu TCNN : Trßng c¿n ngÃn ngày THĐ : Thoái hóa đÃt THST : Thích hāp sinh thái TNN : Tài nguyên n°ãc TNTH : TiÃm nng thoái hóa TNTN : Tài nguyên thiên nhiên XH : Xã hái v
DANH MĂC BÀNG Trang BÁng 1.1. C¢ sç dč liáu phăc vă nghiên cću đÃ tài ..................................................26 BÁng 1.2. Cÿ m¿u điÃu tra ç LVS Kôn .....................................................................29 BÁng 1.3. BÁc thang điÅm trong đánh giá cÁnh quan ................................................32 BÁng 2.1. Dián tích các kiÅu đáa hình LVS Kôn .......................................................45 BÁng 2.2. Nhiát đá trung bình nm ç lãnh thá nghiên cću (0C) ...............................48 BÁng 2.3. Há tháng chß tiêu phân lo¿i SKH ç LVS Kôn ..........................................51 BÁng 2.4. Đặc tr°ng hình thái mát sá sông chính ç LVS Kôn .................................56 BÁng 2.5. Dián tích các nhóm đÃt chính ç LVS Kôn ................................................57 BÁng 2.6. Dián tích và c¢ cÃu các lo¿i hình sċ dăng đÃt chính ç LVS Kôn nm 2020 ...................................................................................................................................67 BÁng 2.7. Dián tích các lo¿i đÃt sÁn xuÃt nông nghiáp ç LVS Kôn .........................68 BÁng 2.8. Dián tích các lo¿i rĉng ç LVS Kôn ..........................................................68 BÁng 2.9. Há tháng phân lo¿i cÁnh quan LVS Kôn ..................................................71 BÁng 3.1. Phân cÃp các chß tiêu ĐGCQ cho phát triÅn mát sá nhóm cây trßng ç LVS Kôn ............................................................................................................................90 BÁng 3.2. Táng hāp kÁt quÁ đánh giá THST CQ ç mćc đá S1, S2 cho phát triÅn NLN ç LVS Kôn ....................................................................................................................95 BÁng 3.3. Dián tích các lo¿i CQ phân h¿ng S1 và S2 theo tiÅu l°u vďc...................98 BÁng 3.4. So sánh hián tr¿ng và kÁt quÁ đánh giá THST CQ mát sá cây trßng ç LVS Kôn ..........................................................................................................................101 BÁng 3.5. Hiáu quÁ kinh tÁ cąa các nhóm cây trßng chính .....................................104 BÁng 3.6. Mćc đá xói mòn đÃt theo các ph°¢ng thćc sċ dăng đÃt ç LVS Kôn .....106 BÁng 3.7. Đánh giá táng hāp hiáu quÁ KT - XH, MT cąa mát sá lo¿i hình sÁn xuÃt theo đ¢n vá CQ ç LVS Kôn .............................................................................................107 BÁng 3.8. Táng hāp kÁt quÁ đánh giá táng hāp CQ cąa mát sá lo¿i hình sÁn xuÃt ç LVS Kôn ..........................................................................................................................108 BÁng 3.9. Táng hāp hián tr¿ng và sá l°āng mô hình KTST ç LVS Kôn ...............109 BÁng 3.10. Hiáu quÁ kinh tÁ trung bình cąa các mô hình (nm 2019 - 2020) ........112 BÁng 3.11. Đánh giá thoái hóa tiÃm nng vÃ lo¿i đÃt LVS Kôn .............................116 BÁng 3.12. Đánh giá tiÃm nng thoái hóa tiêu chí tầng dày đÃt LVS Kôn .............117 BÁng 3.13. TiÃm nng thoái hóa đÃt trên các tiÅu l°u vďc ç sông Kôn ..................119 BÁng 3.14. TiÃm nng thoái hóa đÃt theo CQ LVS Kôn ........................................120 BÁng 3.15. ĐÃ xuÃt đánh h°ãng không gian cho các lo¿i hình sÁn xuÃt nông, lâm nghiáp LVS Kôn .....................................................................................................126 vi
DANH MĂC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1. CÃu trúc và mái liên há giča các hāp phần trong há KTST [18] ..............20 Hình 1.2. S¢ đß các b°ãc đánh giá KTST các cÁnh quan [28] .................................21 Hình 1.3. S¢ đß quy trình các b°ãc thďc hián luÁn án ..............................................38 Hình 2.1. BÁn đß vá trí nghiên cću l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh ....................40 Hình 2.2. BÁn đß đáa chÃt l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh ..................................43 Hình 2.3. BÁn đß phân bÁc đá cao đáa hình l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh.......47 Hình 2.4. BiÅu đß thÅ hián l°āng m°a trung bình tháng t¿i các tr¿m trên LVS Kôn ...................................................................................................................................49 Hình 2.5. BÁn đß sinh khí hÁu l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh ...........................52 Hình 2.6. BÁn đß m¿ng l°ãi sông ngòi l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh .............55 Hình 2.7. BiÅu đß thÅ hián dián tích các tiÅu LVS thuác LVS Kôn .........................56 Hình 2.8. BÁn đß các lo¿i đÃt l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh ............................58 Hình 2.9. BÁn đß thÁm thďc vÁt l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh ........................63 Hình 2.10. BÁn đß cÁnh quan l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh ............................74 Hình 2.11. Lát cÃt cÁnh quan Canh Liên - Cát Trinh ................................................83 Hình 2.12. BÁn đß phân vùng cÁnh quan l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh ..........85 Hình 3.1. BÁn đß phân h¿ng thích hāp cÁnh quan cho nhóm cây TCNN trên LVS Kôn, tßnh Bình Đánh ..................................................................................................93 Hình 3.2. BÁn đß phân h¿ng thích hāp cÁnh quan cho nhóm cây n quÁ trên LVS Kôn, tßnh Bình Đánh ...........................................................................................................94 Hình 3.3. BÁn đß phân h¿ng thích hāp cÁnh quan cho nhóm cây CN lâu nm trên LVS Kôn, tßnh Bình Đánh ..................................................................................................96 Hình 3.4. BÁn đß phân h¿ng thích hāp cÁnh quan cho rĉng sÁn xuÃt trên LVS Kôn, tßnh Bình Đánh ...........................................................................................................97 Hình 3.5. BÁn đß tiÃm nng thoái hóa đÃt l°u vďc sông Kôn, tßnh Bình Đánh .......118 Hình 3.6. BÁn đß đánh h°ãng sċ dăng cÁnh quan cho sÁn xuÃt NLN ç LVS Kôn, tßnh Bình Đánh ................................................................................................................128 Hình 3.7. Mô hình V - C - R - DLST ç tiÅu l°u vďc Kôn - Bình T°ång................130 Hình 3.8. Mô hình Ru - V - A - C - R ç tiÅu l°u vďc Kôn - Bình T°ång ...............131 Hình 3.9. Mô hình NR - V - C - R ç tiÅu l°u vďc Đá Hàng - Suái Quéo ...............132 Hình 3.10. Mô hình Ru - V - C - R ç tiÅu l°u vďc Đá Hàng - Suái Quéo ..............133 Hình 3.11. Mô hình Ru - V - C ç tiÅu l°u vďc ĐÁp Đá - Tân An ...........................134 Hình 3.12. BÁn đß đÃ xuÃt mát sá mô hình kinh tÁ sinh thái ç LVS Kôn, tßnh Bình Đánh .........................................................................................................................135 vii
Mä ĐÄU 1. Lí do chçn đÁ tài Trong giai đo¿n hián nay, viác sċ dăng hāp lý tài nguyên thiên nhiên (TNTN) cho phát triÅn kinh tÁ - xã hái (KT - XH) trên c¢ sç quÁn lý l°u vďc sông (LVS) đ°āc xem là mát trong nhčng chiÁn l°āc hàng đầu cąa nhiÃu quác gia trên thÁ giãi. LVS đ°āc xem là mát đ¢n vá không gian liên vùng, ç đó các quy luÁt đáa lí dißn ra đßng thåi vãi các quy luÁt thąy vn đ°āc giãi h¿n bçi LVS. Viác khai thác, sċ dăng l°u vďc nhằm phân tích táng hāp và xác đánh các thành phần tď nhiên trong mái quan há gÃn kÁt chặt ch¿ giča các khu vďc th°āng, trung và h¿ l°u cąa mát LVS. Tĉ đó, đ°a ra các chính sách quÁn lý TNTN mát cách hāp lý, nhằm điÃu phái và giÁi quyÁt các mâu thu¿n trong khai thác, sċ dăng lãnh thá cho phát triÅn kinh tÁ, h¿n chÁ ô nhißm môi tr°ång (ÔNMT), suy thoái các ngußn tài nguyên giča các vùng trong l°u vďc, cũng nh° vãi các vùng lãnh thá khác. Bên c¿nh đó đÅ sċ dăng hāp lý TNTN mát lãnh thá, đòi hßi phÁi có nhčng hiÅu biÁt sâu sÃc vÃ điÃu kián tď nhiên (ĐKTN), mái quan há bián chćng giča các thành phần tď nhiên qua nghiên cću cÁnh quan (NCCQ), nhằm xác đánh c¢ sç khoa hãc cho măc tiêu phát triÅn bÃn včng (PTBV) lãnh thá trong khai thác, sċ dăng và bÁo vá TNTN, đặc biát là phát triÅn nông, lâm nghiáp (NLN). Đßng thåi, vãi tác đáng cąa cuác cách m¿ng 4.0, con ng°åi đã tác đáng ngày càng m¿nh m¿ đÁn nhiÃu ngußn TNTN, đÅ đáp ćng nhu cầu rÃt cao cho phát triÅn kinh tÁ, cáng vãi xu h°ãng biÁn đái khí hÁu (BĐKH), đã đÅ l¿i nhiÃu tán thÃt nghiêm trãng đÁn tính bÃn včng cąa tď nhiên. Do vÁy, viác xây dďng và thċ nghiám các mô hình kinh tÁ sinh thái (KTST) nh° là mát ph°¢ng thćc tái °u mà nhiÃu quác gia trên thÁ giãi h°ãng tãi. Viác áp dăng mô hình KTST giúp khai thác hiáu quÁ ngußn tài nguyên, đÁm bÁo nhu cầu phát triÅn kinh tÁ song v¿n bÁo toàn môi tr°ång (MT) sinh thái cąa lãnh thá. Chính vì vÁy, vãi °u thÁ trong phân tích táng hāp lãnh thá, viác tiÁp cÁn NCCQ nhằm xác lÁp mát sá mô hình KTST bÃn včng theo LVS, phăc vă quÁn lý, khai thác, sċ dăng hāp lý các ngußn TNTN, ngày càng đ°āc chú trãng và đ°āc xem là bián pháp tái °u đÅ nâng cao hiáu quÁ sċ dăng trong khai thác TNTN cąa LVS gÃn vãi công tác BVMT. Sông Kôn là há tháng sông lãn nhÃt cąa tßnh Bình Đánh, vãi táng dián tích (DT) l°u vďc khoÁng 2.615,0 km². Đây là n¢i tÁp trung nhiÃu tiÃm lďc phát triÅn kinh tÁ cąa tßnh Bình Đánh, đặc biát là kinh tÁ NLN, dách vă. Đáa hình núi, đßi chiÁm DT lãn (75% dián tích tď nhiên (DTTN)) nên có nhiÃu tiÃm nng phát triÅn các ngành nông nghiáp (NN) nh° trßng cây công nghiáp (CN), cây n quÁ, chn nuôi gia súc, 1
trßng rĉng, phát triÅn du lách [71]. Vùng đßng bằng nhß hẹp nh°ng đa d¿ng vÃ hình thái, vùng h¿ l°u sông đ°āc nái vãi các hß, đầm ven biÅn, có nhiÃu tiÃm nng trong phát triÅn đánh bÃt và nuôi trßng thąy hÁi sÁn... Tuy nhiên, trong nhiÃu nm qua, viác phát triÅn kinh tÁ còn nhiÃu h¿n chÁ, đåi sáng ng°åi dân còn gặp nhiÃu khó khn, đặc biát là vùng đßi, núi. Bên c¿nh đó, do ch°a có sď quan tâm đúng mćc cąa các cÃp nên TNTN trong l°u vďc đang có nguy c¢ bá suy thoái nghiêm trãng. Thåi gian gần đây, MT sinh thái, cÁnh quan (CQ) trên LVS Kôn có nhčng dißn biÁn bÃt lāi nh° bão, lũ lăt vãi tần suÃt cao, c°ång đá lãn, chÃt l°āng ngußn n°ãc có dÃu hiáu suy giÁm, xói mòn, s¿t lç xÁy ra trên dián ráng,... đã Ánh h°çng đÁn sď phát triÅn các ngành kinh tÁ, đặc biát là kinh tÁ NLN cũng nh° chÃt l°āng cuác sáng cąa dân c° trong l°u vďc. XuÃt phát tĉ nhu cầu thďc tißn, đßng thåi đÅ đánh h°ãng sċ dăng hiáu quÁ tài nguyên gÃn vãi BVMT trong l°u vďc, đÃ tài
tßnh Bình Đánh (tĉ An Lão đÁn các cċa sông đá ra Đầm Thá N¿i thuác huyán Tuy Ph°ãc, tßnh Bình Đánh), bao gßm 3 huyán, thá xã (V*nh Th¿nh, Tây S¢n, An Nh¢n) và mát phần thuác các huyán Phù Cát, Tuy Ph°ãc, Vân Canh, Hoài Ân, An Lão, thành phá Quy Nh¢n, vãi táng DTTN là 2.615,0 km2. Đßng thåi, đÃ tài tÁp trung khÁo sát các mô hình sÁn xuÃt NN ç 38 xã/4 huyán và 1 thá xã ç LVS Kôn, có DT trãn vẹn vÃ ranh giãi hành chính và có mô hình sÁn xuÃt NN đặc thù. b. Giới hạn về thời gian: Các sá liáu, dč liáu vÃ KT- XH, hián tr¿ng sċ dăng đÃt, hián tr¿ng MT đ°āc táng hāp tĉ nm 2017 - 2021. Đßng thåi, đÅ phăc vă đánh h°ãng sċ dăng LVS Kôn, NCS tham khÁo quy ho¿ch táng thÅ phát triÅn tßnh bình Đánh giai đo¿n 2021 - 2030 tầm nhìn nm 2050. Các sá liáu điÃu tra hiáu quÁ các lo¿i hình sċ dăng đÃt đ°āc thďc hián nm 2019 - 2020. c. Giới hạn về nội dung: VÃ nái dung, luÁn án tÁp trung nghiên cću nhčng vÃn đÃ sau: - LuÁn án tÁp trung nghiên cću, đánh giá KTST các CQ cho phát triÅn NLN ç LVS Kôn vãi tỷ lá bÁn đß 1/100.000. Ngoài ra, CQ đ°āc xác đánh là nhân tá chą đ¿o, phÁn ánh đầy đą các đặc điÅm cąa tď nhiên, xã hái (XH) và sÁn xuÃt nên CQ đ°āc lďa chãn là đ¢n vá c¢ bÁn cho xác lÁp mô hình KTST ç l°u vďc. - Đánh giá giá thích hāp sinh thái (THST) cho nhóm cây trßng phá biÁn (trßng c¿n ngÃn ngày (TCNN), cây n quÁ, CN lâu nm), rĉng sÁn xuÃt nhằm đÃ xuÃt đánh h°ãng phát triÅn mô hình KTST. Riêng chn nuôi, nuôi trßng thąy sÁn (NTTS) đ°āc đÃ xuÃt mang tính đánh h°ãng. Viác xác lÁp các mô hình KTST dďa trên c¢ sç hoàn thián các mô hình kinh tÁ há gia đình (HGĐ) và trang tr¿i sẵn có ç các tiÅu l°u vďc. - Phân tích hián tr¿ng và hiáu quÁ sÁn xuÃt cąa các mô hình sÁn xuÃt NLN. - Đái vãi công tác BVMT, tác giÁ tÁp trung phân tích TNTH đÃt và mát sá vÃn đÃ MT, thiên tai ç các tiÅu l°u vďc nhằm đÃ xuÃt đánh h°ãng bÁo vá tài nguyên đÃt cho phát triÅn KTST theo h°ãng bÃn včng. 4. Ý nghĩa khoa hçc và thąc tißn cąa đÁ tài a. Ý nghĩa khoa học: KÁt quÁ nghiên cću cąa đÃ tài góp phần làm phong phú thêm ph°¢ng pháp luÁn, ph°¢ng pháp nghiên cću, ĐGCQ theo LVS, kÁt hāp vãi phân tích thoái hóa tiÃm nng đÃt đai, phăc vă xác lÁp mô hình KTST trong phát triÅn NLN cho sċ dăng hāp lý lãnh thá. b. Ý nghĩa thực tiễn: KÁt quÁ nghiên cću là tài liáu hču ích cho các nhà quÁn lý, nhà quy ho¿ch vÁn dăng vào thďc tißn trong ho¿ch đánh chiÁn l°āc sċ dăng hāp 3
lý lãnh thá LVS Kôn nói riêng và tßnh Bình Đánh nói chung. Đßng thåi, các mô hình KTST đ°āc đÃ xuÃt trong luÁn án có thÅ đ°āc nhân ráng ç các cÃp quy mô kinh tÁ (HGĐ, kinh tÁ trang tr¿i,&) 5. Nhăng điÃm mái cąa luÁn án - LuÁn án đã há tháng hóa đ°āc c¢ sç khoa hãc liên quan đÁn CQ theo LVS, KTST và mô hình KTST vãi viác hình thành các mô hình sÁn xuÃt kinh tÁ NLN bÃn včng. Đßng thåi, luÁn án đã thành lÁp đ°āc bÁn đß CQ LVS Kôn vãi tỷ lá 1/100.000, phăc vă cho măc đích nghiên cću cąa luÁn án và là c¢ sç dč liáu cho các nghiên cću tiÁp theo trên đáa bàn lãnh thá. - LuÁn án đã phân tích đ°āc đặc điÅm CQ cąa LVS Kôn, làm c¢ sç cho đánh giá táng hāp CQ, kÁt hāp vãi phân tích TNTH đÃt, đÃ xuÃt mát sá mô hình KTST phù hāp vãi ĐKTN, h¿n chÁ các nguy c¢ vÃ suy thoái đÃt vãi đầy đą c¢ sç khoa hãc, đÁm bÁo cho măc tiêu phát triÅn kinh tÁ NLN theo h°ãng bÃn včng. 6. Nhăng luÁn điÃm bÁo vá LuÁn điÃm 1: Vãi vá trí đáa lí đặc thù cùng vãi sď t°¢ng tác cąa tá hāp các ĐKTN ç LVS Kôn là tiÃn đÃ hình thành nên đặc điÅm cÃu trúc CQ trên l°u vďc vãi 3 lãp CQ, 5 phă lãp CQ, 141 lo¿i CQ, nằm chung trong cùng mát phă há CQ nhiát đãi gió mùa Đông Tr°ång S¢n có mùa m°a theo gió mùa Đông BÃc cąa lãnh thá duyên hÁi Nam Trung bá. LuÁn điÃm 2: Viác nghiên cću đặc điÅm và đánh giá táng hāp CQ cho đánh h°ãng phát triÅn các mô hình KTST theo tiÅu LVS, kÁt hāp vãi phân tích thoái hóa tiÃm nng đÃt đai, s¿ cung cÃp mát c¢ sç khoa hãc tái °u cho ho¿ch đánh không gian phát triÅn NLN bÃn včng, gÃn vãi công tác bÁo vá tài nguyên đÃt, BVMT cąa LVS trong mái quan há chặt ch¿ tĉ th°āng ngußn đÁn h¿ l°u. 7. CÃu trúc cąa luÁn án LuÁn án có 150 trang, ngoài phần mç đầu, kÁt luÁn và kiÁn nghá, phă lăc và tài liáu tham khÁo, nái dung chính cąa luÁn án đ°āc bá căc thành 3 ch°¢ng: Chương 1: Cơ sá lí luận và phương pháp nghiên cứu Chương 2: Đặc điểm cảnh quan lưu vực sông Kôn Chương 3: Đánh giá cảnh quan và thoái hóa đất tiềm năng cho xác lập mô hình kinh tế sinh thái á lưu vực sông Kôn 4
Ch°¢ng 1. C¡ Sä LÍ LUÀN VÀ PH¯¡NG PHÁP NGHIÊN CĆU 1.1. TàNG QUAN CÁC NGHIÊN CĆU CÓ LIÊN QUAN 1.1.1. Nghiên cću vÁ kinh t¿ sinh thái và mô hình kinh t¿ sinh thái cho phát triÃn nông, lâm nghiáp BÃt ngußn tĉ nhčng nghiên cću vÃ nÃn kinh tÁ tuần hoàn tĉ thÁp niên 50, khái niám KTST đ°āc các nhà kinh tÁ hãc Châu Âu nh° Kapp và Georgescu-Roegen
nhiÃu nhà khoa hãc nh° Frank K. (2007), Voinov A. A. (2008) khẳng đánh cách tiÁp cÁn tích hāp giča kinh tÁ và sinh thái vào các mô hình KTST là h°ãng đi phù hāp, giÁi quyÁt đ°āc các mâu thu¿n giča phát triÅn kinh tÁ và MT sinh thái [81], [94]. TiÁp cÁn quan điÅm đó, nhiÃu quác gia trên thÁ giãi đã thành công trong xây dďng các mô hình trang tr¿i quy mô lãn nh° Hoa Kì, Anh, Hà Lan, Đćc, Trung Quác, Thái Lan, Ân Đá... ĐiÃu đó cho thÃy, đÅ phát triÅn NN bÃn včng cần xây dďng các mô hình KTST phù hāp vãi các vùng sinh thái CQ. æ châu Âu, các nghiên cću đÃu cho biÁt, cần chú trãng đÁn các há tháng canh tác kÁt hāp cho phát triÅn NN bÃn včng. æ châu M*, Beeman R. S. (2001) đã nghiên cću mái liên há giča kinh tÁ và sinh thái khi phát triÅn mô hình nông - CN, đặc biát mô hình NN hču c¢ cần đ°āc chú trãng nhằm h°ãng đÁn phát triÅn NN bÃn včng [73]. æ châu Á, các mô hình đ°āc áp dăng chą yÁu là các kiÅu cąa mô hình NLKH phù hāp vãi đặc điÅm tď nhiên cąa tĉng khu vďc. æ khu vďc Đông Nam Á, Malaysia, Thái Lan, Mianma, Ân Đá, ng°åi dân lďa chãn mô hình Taungya - tiÃn thân cąa NLKH, là mô hình sÁn xuÃt truyÃn tháng vãi viác trßng cây l°¢ng thďc xen vãi cây rĉng khi cây rĉng ch°a khép tán. Trong đó, các kiÅu mô hình
nhiÃu tác giÁ đã xác lÁp mát sá KTST HGĐ theo điÃu kián sinh thái cąa tĉng khu vďc, nhằm khai thác tái đa tiÃm nng tď nhiên, nâng cao ý thćc BVMT cho nông dân đã đi sâu nghiên cću vÃ kinh tÁ HGĐ [61]. NhÁn thÃy, c¢ sç khoa hãc trong nghiên cću vÃ KTST và mô hình KTST đ°āc phát triÅn ćng dăng m¿nh m¿ ç nhiÃu quác gia trên thÁ giãi, vãi nhiÃu góc tiÁp cÁn khác nhau trên các khu vďc Châu Âu, Á, Mỹ, kÅ cÁ Viát Nam. Do đó, thÁt sď cần thiÁt phÁi có nhčng công trình nghiên cću nhằm hoàn thián cÁ vÃ lý luÁn và thďc tißn phăc vă cho măc tiêu phát triÅn kinh tÁ bÃn včng phù hāp vãi các khu vďc trên thÁ giãi. Đây là lý do tác giÁ lďa chãn tiÁp cÁn nghiên cću KTST vãi nái dung phân tích các mô hình KTST hián tr¿ng cho đÃ xuÃt mát sá mô hình KTST bÃn včng cho LVS Kôn dďa trên nghiên cću và ĐGCQ. b. Nghiên cứu cảnh quan cho xác lập mô hình kinh tế sinh thái Tĉ nm 80 cąa thÁ kß XX, nhiÃu quác gia trên thÁ giãi nh° các n°ãc Liên Xô cũ đã đÃ cÁp đÁn NCCQ cho đÃ xuÃt mô hình KTST. Nó đ°āc xem là hình m¿u khá tát vÃ phát triÅn sÁn xuÃt, kinh tÁ, sċ dăng táng hāp lãnh thá, BVMT, PTBV. ĐiÅn hình nh° Geraximov I. P (1979) trong công trình
nhằm BVMT và TNTN [88], [84]. Sayer J. và cs (2013) trong nghiên cću cho quÁn lý đÃt đai nhằm đÁm bÁo đ¿t đ°āc các măc tiêu XH, kinh tÁ và MT trong l*nh vďc NN, đã khẳng đánh h°ãng nghiên cću tiÁp cÁn CQ là h°ãng nghiên cću phù hāp và hiáu quÁ [93]. Montagnini F. (2017) cho rằng chćc nng mà các há tháng NLKH có thÅ cung cÃp khi đ°āc thiÁt kÁ và thďc hián tát s¿ góp phần cung cÃp nng l°āng cho các há sÁn xuÃt nhß, bÁo tßn đa d¿ng sinh hãc, tng khÁ nng kÁt nái cąa các CQ bá phân mÁnh, thích ćng và giÁm thiÅu BĐKH. Tĉ đó khẳng đánh mát trong nhčng cách tiÁp cÁn cần thiÁt trong viác xây dďng các há tháng NLKH bÃn včng là tiÁp cÁn ç cÃp đá CQ [89]. æ n°ãc ta, NCCQ cho cho phát triÅn KTST đ°āc tiÁp cÁn tĉ rÃt sãm vãi nhiÃu h°ãng tiÁp cÁn, tuy nhiên NCCQ kết hợp với ĐGCQ cho xác đánh các mô hình KTST là h°ãng nghiên cću đ°āc triÅn khai m¿nh m¿ nhÃt và rÃt quan trãng trong đánh h°ãng sċ dăng hāp lí lãnh thá. ĐiÅn hình: các công trình cąa Ph¿m Hoàng HÁi và nnk (1997), Nguyßn Cao Huần (2003) đ°āc triÅn khai thďc hián trên nhiÃu cÃp quy mô lãnh thá tĉ lãn (vùng, miÃn) cho đÁn cÃp nhß (tßnh, huyán, xã...), chą yÁu phăc vă măc đích bá trí không gian sÁn xuÃt các ngành NLN và đÃ xuÃt mát sá mô hình KTST [16], [28]. Các nghiên cću đặc điÅm CQ và ĐGCQ lãnh thá miÃn núi, cao nguyên, vùng ven biÅn cąa tác giÁ Tr°¢ng Quang HÁi [21], Nguyßn An Thánh [50], Ph¿m Hoàng HÁi [19], Trần Vn Tr°ång [59], Nguyßn Hßng Nhung [39]& đã xác lÁp mát sá mô hình KTST phù hāp vãi đặc tr°ng lãnh thá. Nghiên cću, đánh giá THST phăc vă lÁp vùng chuyên canh cây trßng bằng ph°¢ng pháp đánh l°āng và thďc nghiám sinh thái có Ph¿m Quang Anh, Nguyßn Cao Huần (1985, 2003) [2], [27], đánh giá hiáu quÁ kinh tÁ cąa viác sċ dăng CQ thông qua phân tích chi - phí lāi ích có Tr°¢ng Quang HÁi (1996) [20]; Đánh giá hiáu quÁ kinh tÁ cąa mát sá lo¿i hình sċ dăng đÃt có Hà Vn Hành [23], Bùi Thá Thu [51], Trần Thá Mai Ph°¢ng [41], Nguyßn Thá Hßng Nhung [39],& Đặc biát, công trình nghiên cću
có Nguyßn Hßng Nhung (2019) [39]. Gần đây, Ph¿m Hoàng HÁi cùng vãi cáng sď (2014) đã đÃ xuÃt các mô hình KTST bÃn včng cho các vùng CQ trãng điÅm ç Tây Nguyên nh° mô hình NLKH cho cao nguyên Đk Nông, mô hình du lách - dách vă - NN cho vùng bán s¢n nguyên Đà L¿t, mô hình sÁn xuÃt cây CN tÁp trung và NLKH cho cao nguyên Pleiku và thung lũng Cheo reo - Phú Túc [19]. NhÁn thÃy, công trình NCCQ ćng dăng ngày càng nhiÃu, không chß ç các n°ãc châu Âu, BÃc Mỹ mà còn lan ráng sang các n°ãc châu Á. Xu h°ãng NCCQ, ĐGCQ phăc vă măc đích quy ho¿ch không gian sÁn xuÃt và đÃ xuÃt các mô hình phát triÅn NLN bÃn včng ngày càng đ°āc ćng dăng ráng rãi, trong đó h°ãng NCCQ, ĐGCQ phăc vă phát triÅn NLN đ°āc quan tâm nhiÃu nhÃt. Đßng thåi, ngày càng có nhiÃu sď chÃp nhÁn rằng tiÁp cÁn CQ tích hāp vãi há tháng bÁn đß và các chính sách s¿ phăc vă nhiÃu măc đích sċ dăng đÃt. Tuy nhiên, sá l°āng các công trình nghiên cću mô hình KTST trên c¢ sç NCCQ ch°a nhiÃu, chß tÁp trung cho thďc hián quy trình đánh giá đÅ kÁt nái các kÁt quÁ nghiên cću c¢ bÁn cąa CQ vÃ ĐKTN, TNTN, cÃu trúc cąa các há vãi các măc đích sċ dăng hāp lí tài nguyên - lãnh thá. ĐiÃu này cho thÃy tiÁp cÁn NCCQ cho xác lÁp các mô hình KTST cąa luÁn án là mát h°ãng nghiên cću quan trãng, hāp lý và phù hāp vãi yêu cầu thďc tißn hián nay ç tÃt cÁ các quác gia. 1.1.2. Nghiên cću l°u vąc sông và cÁnh quan l°u vąc sông cho xác lÁp mô hình kinh t¿ sinh thái Trên thÁ giãi, nghiên cću sċ dăng hāp lý lãnh thá theo LVS đã phát triÅn m¿nh trong cuái thÁ kỷ XX, đặc biát là trong vài thÁp kỷ gần đây, nhằm đái phó vãi nhčng thách thćc vÃ sď khan hiÁm n°ãc, sď gia tng tình tr¿ng ô nhißm và suy thoái ngußn TNTN và MT cąa l°u vďc. Đầu thÁ kỷ XXI, nhiÃu kÁt quÁ nghiên cću vÃ LVS đã tÁp trung vào nhčng vÃn đÃ nh°: khai thác sċ dăng ngußn n°ãc theo h°ãng đa ngành, đa măc tiêu; nghiên cću phát triÅn thÅ chÁ chính sách trong quÁn lý táng hāp tài nguyên MT LVS; xây dďng mô hình c¢ quan quÁn lý LVS phù hāp vãi điÃu kián că thÅ cąa tĉng n°ãc [49]. NhiÃu c¢ quan quÁn lý LVS đ°āc thành lÁp trên các LVS lãn cąa thÁ giãi nh° ç Châu Âu, Châu Mỹ và Úc. T¿i Châu Âu đã thành lÁp Ban quÁn lý LVS Danube gßm thành viên cąa 10 n°ãc: Đćc, Áo, Slovakia, Hungary, Croatia, Serbia, Romania, Bulgaria, Moldova và Ukraina nhằm nâng cao nng lďc cąa các tá chćc XH dân sď, phát triÅn sinh kÁ bÃn včng cho ng°åi dân đáa ph°¢ng trong LVS. æ Mỹ có luÁt vÃ
tďu quan trãng trong nghiên cću quÁn lý táng hāp tài nguyên n°ãc (TNN) cho 5 LVS chÁy qua vùng Greater Tokyo, cùng vãi LuÁt Sông ngòi, Hái đßng sông ngòi cũng đ°a ra nhčng chính sách quan trãng vÃ quÁn lý táng hāp LVS. æ Trung Quác đã thành lÁp Ąy ban BÁo tßn l°u vďc đÅ quÁn lý LVS Hoàng Hà và mát sá LVS khác. Ngoài ra, Trung Quác còn có nhiÃu nghiên cću theo đánh h°ãng quÁn lý táng hāp TNN nhằm giÁm thiÅu ô nhißm, bÁo vá ngußn n°ãc. Đái vãi các n°ãc đang phát triÅn, trên LVS đa quác gia nh° sông Mê Kông, chą tr°¢ng quÁn lý táng hāp TNN cùng các ngußn TNTN khác và BVMT cũng đang đ°āc quan tâm. Hiáp đánh vÃ hāp tác vì sď PTBV cąa LVS Mê Kông đã đ°āc ký kÁt vào nm 1995, d¿n tãi viác thành lÁp Ąy ban sông Mê Kông. Măc tiêu phát triÅn chung cąa l°u vďc là
viác triÅn khai các ho¿t đáng quÁn lý táng hāp TNTN mà tr°ãc hÁt là TNN. ĐÁn nay, Viát Nam đã thành lÁp mát sá c¢ quan quÁn lý LVS nh°: Ban QuÁn lý quy ho¿ch LVS Hßng - sông Thái Bình, Ąy ban sông Mê Kông Viát Nam, Ban Chß đ¿o lâm thåi khai thác và bÁo vá LVS Cầu, Ąy ban BVMT LVS Đßng Nai - Sài Gòn, Ąy ban BVMT LVS Nhuá - sông Đáy. NhiÃu công trình nghiên cću khoa hãc cÃp Nhà n°ãc, cÃp Bá vÃ khai thác sċ dăng, quÁn lý và bÁo vá TNN, BVMT các LVS đã đ°āc quan tâm thďc hián bçi nhiÃu nhà khoa hãc. Mát trong nhčng nghiên cću tiêu biÅu là Ch°¢ng trình KC12 - Ch°¢ng trình NCKH táng hāp và toàn dián vÃ cân bằng n°ãc trên toàn bá lãnh thá Viát Nam đ°āc thďc hián tĉ nm 1990. KÁt quÁ cąa ch°¢ng trình đã góp phần phát triÅn các ph°¢ng pháp tính toán, táng hāp đ°āc nhiÃu quy luÁt cân bằng n°ãc phăc vă cho phát triÅn kinh tÁ cąa tĉng tßnh, tĉng LVS trên cÁ n°ãc. Các nghiên cću điÅn hình cąa các tác giÁ nh°: Nguyßn Vn C° (2003) [11], Nguyßn Quang Trung (2004) [55], Tránh Minh Ngãc (2018) [38]... và các c¢ quan nh°: Vián Khoa hãc Thąy lāi (2010, 2011) [63], [64], Vián Đáa lí ( 2005) [62], Vián Quy ho¿ch thąy lāi (2002 - 2004) [65]... đã đ¿t đ°āc kÁt quÁ nh°: Xây dďng dďng c¢ sç khoa hãc cho quÁn lý táng hāp TNN, quÁn lý bÁo vá tài nguyên, MT các LVS lãn ç n°ãc ta; giÁi pháp khai thác sċ dăng hāp lý TNTN LVS; mô hình quÁn lý táng hāp tài nguyên và MT. Ngoài ra, còn có các công trình cąa Bùi Thá Mai (2010) [37], Nguyßn Đng Đá (2013) [15], Lê Anh Hùng (2016) [29], Vũ Vn Duẩn (2020) [13], Phan Vn Trung (2021) [56], Đß Trung HiÁu (2022) [25]& đã tÁp trung đánh giá tiÃm nng tď nhiên nhằm phát triÅn mát sá ngành kinh tÁ nh° NLN cąa LVS theo h°ãng tiÁp cÁn NCCQ và ĐGCQ nhằm sċ dăng hāp lí l°u vďc theo h°ãng bÃn včng và BVMT. NhÁn thÃy, tuy ch°a nhiÃu vÃ công trình nghiên cću, nh°ng có thÅ nói đây là h°ãng tiÁp cÁn mãi, mang l¿i hiáu quÁ tái °u cho đánh h°ãng phát NLN theo h°ãng KTST. Các kÁt quÁ nghiên cću và kinh nghiám thďc tißn cąa các n°ãc trên thÁ giãi là c¢ sç khoa hãc tin cÁy, cho phép vÁn dăng mát cách linh ho¿t vào ĐGCQ theo LVS làm c¢ sç đánh h°ãng đÃ xuÃt các mô hình KTST theo l°u vďc nhằm mang l¿i hiáu quÁ tái °u nhÃt cho đánh h°ãng phát triÅn kinh tÁ cąa khu vďc. Đßng thåi, khi nghiên cću ĐGCQ trên l°u vďc, luÁn án đã chú trãng đÁn mái quan há giča các bá phÁn t¿o nên sď phân hóa CQ theo l°u vďc, làm c¢ sç cho viác phát triÅn các mô hình KTST phù hāp vãi măc tiêu quÁn lý táng hāp LVS theo h°ãng bÃn včng. 1.1.3. Nghiên cću thoái hóa đÃt trong phát triÃn nông, lâm nghiáp Thoái hóa đÃt (THĐ) đã trç thành d¿ng thiên tai phá biÁn trên thÁ giãi trong nhčng thÁp niên gần đây. Trong Ch°¢ng trình nghiên nghiên cću, đánh giá suy thoái 11