Luận án Tiến sĩ Quản lý xây dựng: Nghiên cứu hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:240

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Quản lý xây dựng "Nghiên cứu hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam" trình bày các nội dung chính sau: Tổng quan các nghiên cứu về mô hình tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước; Cơ sở lý luận về mô hình tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành; Thực trạng mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam; Đề xuất hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam phù hợp với yêu cầu thực tế hiện nay và xu thế phát triển của ngành Xây dựng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý xây dựng: Nghiên cứu hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC XÂY DỰNG HÀ NỘI ĐÀO QUỐC VIỆT NGHIÊN CỨU HOÀN THIỆN MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ CỦA BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CHUYÊN NGÀNH TẠI VIỆT NAM Ngành: Quản lý Xây dựng Mã số: 9580302 LUẬN ÁN TIẾN SỸ Hà nội - Năm 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC XÂY DỰNG HÀ NỘI ĐÀO QUỐC VIỆT NGHIÊN CỨU HOÀN THIỆN MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ CỦA BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CHUYÊN NGÀNH TẠI VIỆT NAM Ngành: Quản lý Xây dựng Mã số: 9580302 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS. TS. NGUYỄN THẾ QUÂN 2. GS. TSKH. NGUYỄN MẬU BÀNH Hà nội - Năm 2024
i LỜI CAM ÐOAN Tác giả xin cam đoan đề tài Luận án “Nghiên cứu hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam” là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Nguyễn Thế Quân và GS.TSKH Nguyễn Mậu Bành. Công trình được nghiên cứu trong quá trình học tập tại Trường Đại học Xây dựng Hà Nội. Các tài liệu và số liệu mà tác giả sử dụng có nguồn trích dẫn hợp lý, không vi phạm quy định của pháp luật. Kết quả nghiên cứu của Luận án chưa được công bố trên bất kỳ ấn phẩm, công trình nghiên cứu nào. Tác giả xin cam đoan những điều nêu trên là đúng sự thật; nếu sai, tác giả xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Tác giả NCS. Đào Quốc Việt
ii LỜI CẢM ƠN Trước tiên, Nghiên cứu sinh xin bày tỏ lòng kính trọng và cảm ơn các Thầy GS. TSKH Nguyễn Mậu Bành và PGS.TS Nguyễn Thế Quân đã nhiệt tình chỉ bảo và hướng dẫn Nghiên cứu sinh trong suốt quá trình học tập và công tác tại Trường Đại học Xây dựng Hà Nội. Nghiên cứu sinh xin được gửi lời cảm ơn đến các Thầy giáo, Cô giáo, các Nhà khoa học khoa Kinh tế và Quản lý Xây dựng, Phòng Quản lý đào tạo đã tạo điều kiện thuận lợi nhất để hoàn thành tốt luận án tiến sĩ của mình. Nghiên cứu sinh xin cảm ơn các Thầy giáo, Cô giáo trong Hội đồng đã chia sẻ và đóng góp những ý kiến rất thiết thực để luận án từng bước được hoàn thiện. Nghiên cứu sinh cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng chuyên ngành – Bộ Xây dựng đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp thông tin để hoàn thành luận án. Cuối cùng, Nghiên cứu sinh xin gửi lời cảm ơn các anh chị, bạn bè, đồng nghiệp và gia định đã giúp đỡ, chia sẻ, động viên trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu này. Trân trọng cảm ơn.
iii MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN ……………………………………………………………..........i LỜI CẢM ƠN……………………………………………………………………....ii MỤC LỤC…….....……………………………………………………………........iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU….…………………….........xi DANH MỤC CÁC BẢNG ……………………………………………………......xii DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ...……………………………………......xiv MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích và mục tiêu nghiên cứu .................................................................... 3 2.1. Mục đích nghiên cứu ................................................................................ 3 2.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 3 4. Cơ sở khoa học của đề tài ................................................................................ 4 5. Phương pháp và khung nghiên cứu .................................................................. 4 5.1. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 4 5.2. Khung nghiên cứu .................................................................................... 6 6. Những đóng góp mới của Luận án ................................................................... 7 6.1. Về mặt lý luận .......................................................................................... 7 6.2. Về mặt thực tiễn ....................................................................................... 7 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận án ..................................................... 7 7.1. Ý nghĩa khoa học ..................................................................................... 7 7.2. Ý nghĩa thực tiễn ...................................................................................... 7 8. Cấu trúc của Luận án ....................................................................................... 8 CHƯƠNG 1 ........................................................................................................... 9 TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG SỬ DỤNG VỐN NHÀ NƯỚC ........................... 9
iv 1.1. Tổng quan các quan điểm cơ bản về mô hình tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng ............................................................................................................. 9 1.1.1. Các quan điểm về tổ chức ................................................................... 9 1.1.2. Các quan điểm về mô hình trong bối cảnh các nghiên cứu về tổ chức . 9 1.2. Tổng quan các nghiên cứu về mô hình Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng..... ............................................................................................................. 10 1.2.1. Các nghiên cứu trong nước ............................................................... 10 1.2.2. Các nghiên cứu ngoài nước ............................................................... 12 1.3. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan đến mô hình tổ chức bộ máy quản lý dự án đầu tư xây dựng ................................................................................... 13 1.3.1. Các nghiên cứu trong nước ............................................................... 13 1.3.2. Các nghiên cứu ngoài nước ............................................................... 15 1.4. Tổng quan các nghiên cứu về tổ chức hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng…… ...........................................................................................................18 1.4.1. Các nghiên cứu ở trong nước ............................................................ 18 1.4.2. Các nghiên cứu ở ngoài nước............................................................ 19 1.5. Nghiên cứu về động lực thay đổi đối với tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng….. ............................................................................................................ 21 1.5.1. Công nghệ thông tin với thay đổi tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng…. ......................................................................................................... 21 1.5.2. Phát triển bền vững với thay đổi tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng…. ......................................................................................................... 22 1.6. Đánh giá về các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến đề tài……. ............................................................................................................. 23 1.6.1. Đánh giá những giá trị có thể tiếp thu ............................................... 23 1.6.2. Khoảng trống nghiên cứu trong tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước ................................................................................... 24 1.7. Định hướng nghiên cứu............................................................................. 26 CHƯƠNG 2 ......................................................................................................... 27 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CỦA BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CHUYÊN NGÀNH .............................................................................................................................. 27
v 2.1. Cơ sở lý luận về dự án đầu tư xây dựng .................................................... 27 2.1.1. Khái niệm dự án đầu tư xây dựng ..................................................... 27 2.1.2. Phân loại dự án đầu tư xây dựng ....................................................... 28 2.1.3. Trình tự đầu tư xây dựng .................................................................. 29 2.2. Cơ sở lý luận về quản lý dự án đầu tư xây dựng ........................................ 29 2.2.1. Khái niệm quản lý dự án đầu tư xây dựng ......................................... 29 2.2.2. Mục tiêu của hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng .................... 30 2.2.3. Nội dung quản lý dự án đầu tư xây dựng .......................................... 32 2.2.4. Quản lý dự án đầu tư xây dựng theo nhóm quá trình ......................... 34 2.2.5. Các đơn vị tham gia quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước..... ......................................................................................................... 35 2.3. Cơ sở lý luận về mô hình tổ chức của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .................................................................................................... 36 2.3.1. Khái niệm, phân loại, đặc trưng và môi trường của tổ chức Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ........................................................ 36 2.3.1.1. Khái niệm về tổ chức và mô hình tổ chức của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ............................................................................ 36 2.3.1.2. Các cách tiếp cận khác nhau về mô hình tổ chức quản lý dự án và mô hình phù hợp với Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ............. 38 2.3.1.3. Đặc trưng của tổ chức Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành.... ........................................................................................................ 41 2.3.2. Tổ chức bộ máy của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành.... ........................................................................................................ 43 2.3.2.1. Khái niệm về tổ chức bộ máy Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................................................................................................ 43 2.3.2.2. Các thuộc tính cơ bản của tổ chức bộ máy Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành................................................................................. 45 2.3.2.3. Các lựa chọn trong tổ chức bộ máy ................................................... 47 2.3.2.4. Các dấu hiệu thể hiện tổ chức bộ máy Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành chưa phù hợp ................................................................. 51 2.3.3. Tổ chức hoạt động quản lý của Ban quản lý án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................................................................................................ 52
vi 2.3.3.1. Khái niệm về tổ chức hoạt động quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành................................................................................. 52 2.3.3.2. Phân loại các quá trình hoạt động của tổ chức................................... 54 2.3.3.3. Thành phần quá trình hoạt động của tổ chức ..................................... 55 2.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án chuyên ngành ...................................................................................... 56 2.3.4.1. Các yếu tố bên trong ảnh hưởng đến mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án chuyên ngành .......................................................................... 56 2.3.4.2. Các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án chuyên ngành .......................................................................... 60 2.3.5. Môi trường dự án đầu tư xây dựng mà các Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tham gia quản lý ...................................................... 64 2.3.5.1. Sự hình thành dự án và môi trường dự án ......................................... 64 2.3.5.2. Loại hình dự án do các Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tham gia quản lý ................................................................................. 66 2.3.5.3. Các chủ thể chính tham gia các dự án mà các Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tham gia quản lý ...................................................... 67 2.3.5.4. Trách nhiệm của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành trong quản lý dự án đầu tư xây dựng ............................................................. 69 2.4. Quản lý tri thức và quản lý thay đổi trong quản lý dự án đầu tư xây dựng . 70 2.4.1. Quản lý tri thức trong quản lý dự án đầu tư xây dựng ....................... 70 2.4.1.1. Khái niệm, nội dung quản lý tri thức trong dự án đầu tư xây dựng .... 70 2.4.1.2. Công cụ, kỹ thuật quản lý tri thức ..................................................... 71 2.4.1.3. Các cách tiếp cận quản lý tri thức ..................................................... 72 2.4.1.4. Quản lý tri thức trong dự án đầu tư xây dựng .................................... 72 2.4.2. Quản lý thay đổi trong tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng.......... 74 2.4.2.1. Khái niệm thay đổi trong tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng ...... 74 2.4.2.2. Nhân tố thúc đẩy sự thay đổi của tổ chức .......................................... 74 2.4.2.3. Các mô hình thay đổi của tổ chức ..................................................... 78 2.4.2.4. Các cách tiếp cận để tiến hành thay đổi của tổ chức .......................... 80 2.4.2.5. Các cách tiếp cận để chuyển đổi tổ chức đáp ứng sự thay đổi ........... 82 2.5. Khung lý thuyết về tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng ....................... 83
vii CHƯƠNG 3 ......................................................................................................... 86 THỰC TRẠNG MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ CỦA BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CHUYÊN NGÀNH TẠI VIỆT NAM ..................... 86 3.1. Đánh giá tổng quan thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ............................................................ 86 3.2. Thiết kế khảo sát thực trạng tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam ................................................................ 88 3.3. Thực trạng về các mô hình tổ chức bộ máy quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .......................................................................... 89 3.3.1. Thực trạng về việc thành lập Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................................................................................................ 89 3.3.2. Thực trạng về chức năng nhiệm vụ Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................................................................................................ 91 3.3.3. Thực trạng về cơ cấu tổ chức trong Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................................................................................................ 93 3.3.4. Thực trạng về cách huy động nhân lực trong Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành................................................................................. 94 3.3.5. Thực trạng nguồn nhân lực tại Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................................................................................................ 96 3.3.5.1. Thực trạng về số lượng nhân sự tại Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................................................................................................ 96 3.3.5.2. Thực trạng về chất lượng nhân sự tại Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ....................................................................................... 97 3.4. Thực trạng tổ chức hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ............................................................ 98 3.4.1. Thực trạng số lượng, nguồn vốn và nhóm dự án của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ...................................................................... 98 3.4.2. Thực trạng loại công trình, cấp công trình của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ............................................................................ 99 3.4.3. Thực trạng tổ chức hoạt động quản lý theo trình tự thực hiện dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ............. 101
viii 3.4.4. Thực trạng về áp dụng mô hình thông tin công trình trong quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành.. 102 3.4.5. Thực trạng về áp dụng tiêu chuẩn, quy trình trong quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................. 106 3.4.6. Thực trạng về chia sẻ tri thức, bài học kinh nghiệm trong quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành.. 106 3.5. Những vấn đề rút ra từ kết quả khảo sát thực trạng tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam...... .......................................................................................................... 108 3.5.1. Đặc điểm riêng tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ...................................................... 108 3.5.2. Kết quả trong hoạt động đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .......................................................................... 109 3.5.3. Các tồn tại trong mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .......................................................................... 111 3.5.4. Các nguyên nhân tồn tại do mô hình tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ....................... 112 3.5.4.1. Các nguyên nhân tồn tại do tổ chức bộ máy quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ....................... 112 3.5.4.2. Các nguyên nhân tồn tại do tổ chức hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................. 114 3.5.5. Đánh giá khoảng trống trong cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành..... ..................................................................................................... 116 CHƯƠNG 4 ....................................................................................................... 118 ĐỀ XUẤT HOÀN THIỆN MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ CỦA BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CHUYÊN NGÀNH TẠI VIỆT NAM PHÙ HỢP VỚI YÊU CẦU THỰC TẾ HIỆN NAY VÀ XU THẾ PHÁT TRIỂN CỦA NGÀNH XÂY DỰNG........................................................................................ 118 4.1. Bối cảnh của việc quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước ở Việt Nam hiện nay và trong thời gian tới ......................................................... 118
ix 4.1.1. Tình hình đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước trong thời gian tới......... ....................................................................................................... 118 4.1.2. Xu thế phát triển của ngành xây dựng trên thế giới ảnh hưởng đến hoạt động của các tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng ................................... 119 4.1.3. Định hướng phát triển của ngành xây dựng Việt Nam..................... 121 4.1.3.1. Định hướng phát triển chung ngành xây dựng................................. 121 4.1.3.2. Định hướng phát triển trong lĩnh vực quản lý dự án đầu tư xây dựng…… .................................................................................................... 123 4.2. Đề xuất giải pháp hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam............................................... 124 4.2.1. Xác định các thành phần bên trong tổ chức và mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ................................ 125 4.2.1.1. Xác định các thành phần bên trong tổ chức của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .......................................................................... 125 4.2.1.2. Xác định mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ..................................................................................... 127 4.2.2. Đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước .................................................................. 132 4.2.2.1. Giải pháp áp dụng các nội dung quản lý dự án theo công việc đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước .................................................................. 132 4.2.2.2. Giải pháp áp dụng mô hình thông tin công trình BIM trong tổ chức hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn nhà nước ................. 136 4.2.3. Đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức bộ máy cho Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .................................................................... 137 4.2.4. Đề xuất giải pháp hoàn thiện một số nội dung quản trị tổ chức của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .............................................. 141 4.2.4.1. Quản trị tri thức trong tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .............................................. 141 4.2.4.2. Quản trị sự thay đổi trong tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành ....................................... 142
x 4.3. Các kiến nghị với cơ quan quản lý nhà nước nhằm hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam...... .......................................................................................................... 144 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 147 TUYỂN TẬP CÁC BÀI BÁO CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN TRÊN CÁC TẠP CHÍ KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH ...... 150 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 151 PHỤ LỤC 1: PHIẾU KHẢO SÁT……………………………………….........PL1 PHỤ LỤC 2.1: THÔNG TIN CHUNG ĐƠN VỊ THAM GIA KHẢO SÁT...PL10 PHỤ LỤC 2.2: LOẠI HÌNH, CHỨC NĂNG VÀ ĐẶC ĐIỂM DỰ ÁN CỦA BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CHUYÊN NGÀNH ........PL12 PHỤ LỤC 2.3: TỔ CHỨC CÁC PHÒNG, BAN TRONG CÁC BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG…………………………………………..…PL20 PHỤ LỤC 2.4: TỔ CHỨC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG …..PL29 PHỤ LỤC 2.5: ĐỘI NGŨ NGUỒN NHÂN LỰC TRONG CÁC BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG………………………………………...PL32 PHỤ LỤC 2.6: ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ BIM TRONG QUẢN LÝ DỰ ÁN .........................................................................................................................PL44 PHỤ LỤC 2.7: ÁP DỤNG TIÊU CHUẨN, QUY TRÌNH TRONG QUẢN LÝ DỰ ÁN……………........................................................................................PL48 PHỤ LỤC 2.8: CHIA SẺ TRI THỨC, BÀI HỌC KINH NGHIỆM TRONG CÁC DỰ ÁN…………………................................................................................PL56 PHỤ LỤC 2.9: THÀNH CÔNG TRONG QUẢN LÝ DỰ ÁN……………..PL58 PHỤ LỤC 3: CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ CỦA PHÒNG QUẢN LÝ ĐẦU TƯ, PHÒNG QUẢN LÝ DỰ ÁN, BAN ĐIỀU HÀNH DỰ ÁN VÀ TỔ BIM.....PL64
xi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU BIM : Mô hình thông tin công trình (Building Information Model) BOT : Xây dựng - Vận hành - Chuyển giao (Build - Operate – Transfer) BQLDACN: Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành DB : Thiết kế - Xây dựng (Design and Build) DBB : Thiết kế - Đấu thầu - Xây dựng (Design - Bid and Build) DBOM : Thiết kế - Xây dựng - Vận hành - Bảo trì (Design - Build - Operate – Maintainance) ĐTXD : Đầu tư xây dựng IPD : Triển khai dự án tích hợp (Integrated Project Delivery) IPMA : Hiệp hội quản lý dự án quốc tế (International Project Management Association) ISO : Tổ chức tiêu chuẩn hoá quốc tế (International Organization for Standardization) NCS : Nghiên cứu sinh PEST : Chính trị - Kinh tế - Văn hóa xã hội - Công nghệ (Politic - Economic - Social - Technology) PESTLE : Chính trị - Kinh tế - Văn hóa xã hội - Công nghệ - Pháp lý - Môi trường (Politic - Economic - Social - Technology - Law - Environment) PMC : Quản lý dự án trọn gói (Project Management Circle) PMI : Viện quản lý dự án (Project Management Institute) PMO : Văn phòng quản lý dự án (Project management office) PPP : Phương thức đối tác công - tư (Public - Private Partnership) PPMO : Văn phòng quản lý dự án đầu tư công (Public Project Management Office) QLDA : Quản lý dự án
xii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1. Khung nghiên cứu của Luận án .................................................................. 6 Bảng 2.1. Mục tiêu của hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng ......................... 31 Bảng 2.2. So sánh cơ cấu tổ chức cứng và cơ cấu tổ chức mềm ............................. 48 Bảng 2.3. Ưu điểm và nhược điểm của một số thiết kế tổ chức phổ biến ............... 50 Bảng 3.1. Phân loại BQLDACN tham gia khảo sát theo cấp quyết định thành lập . 90 Bảng 3.2: Phân loại chuyên ngành hoạt động các BQLDACN tham gia khảo sát... 90 Bảng 3.3: Chức năng, nhiệm vụ của các BQLDACN............................................. 91 Bảng 3.4: Thực hiện chức năng, nhiệm vụ tại BQLDACN giai đoạn 2018-2020 .. .92 Bảng 3.5: Phương pháp chuyên môn hóa và hợp nhóm phòng/ban trong BQLDACN… ............................................................................................... 93 Bảng 3.6: Cách huy động nhân lực thực hiện dự án của BQLDACN ..................... 95 Bảng 3.7: Bổ nhiệm Giám đốc QLDA ................................................................... 95 Bảng 3.8: Cách bố trí Giám đốc QLDA trong BQLDACN .................................... 96 Bảng 3.9: Chỉ tiêu vị trí việc làm của BQLDACN ................................................. 97 Bảng 3.10: Số lượng nhân sự của BQLDACN ....................................................... 97 Bảng 3.11: Chất lượng nhân lực của BQLDACN .................................................. 97 Bảng 3.12: Quy mô dự án các BQLDACN quản lý................................................ 99 Bảng 3.13: Loại công trình các BQLDACN quản lý ............................................ 100 Bảng 3.14: Cấp công trình các BQLDACN quản lý ............................................. 100 Bảng 3.15: Cấp công trình được các BQLDACN quản lý nhiều nhất ................... 101 Bảng 3.16: Các giai đoạn QLDA mà BQLDACN tham gia ................................. 101 Bảng 3.17: Các giai đoạn áp dụng BIM của BQLDACN ..................................... 105 Bảng 3.18: Phạm vi áp dụng BIM của BQLDACN .............................................. 105 Bảng 3.19: Các nội dung đã thực hiện để áp dụng BIM của BQLDACN ............. 105 Bảng 3.20: Thực trạng áp dụng công cụ trong quản lý dự án của BQLDACN ..... 106 Bảng 3.21: Hoạt động chia sẻ tri thức, kinh nghiệm của BQLDACN................... 107 Bảng 3.22: Phạm vi chia sẻ tri thức, kinh nghiệm của BQLDACN ...................... 107 Bảng 3.23: Phương thức chia sẻ bài học kinh nghiệm của BQLDACN ................ 107 Bảng 3.24: Kết quả tổ chức hoạt động quản lý dự án tại BQLDACN................... 111 Bảng 3.25: Vấn đề của cơ cấu tổ chức hiện nay của BQLDACN ảnh hưởng đến kết
xiii quả quản lý dự án ĐTXD .................................................................. 112 Bảng 4.1: Các nội dung QLDA ĐTXD theo các hoạt động xây dựng ................. 133
xiv DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ Hình 2.1. Mô hình 5 lực lượng của Porter .............................................................. 63 Hình 2.2. Các yếu tố tổ chức dự án và các mối quan hệ của chúng ........................ 65 Hình 2.3. Các áp lực dẫn đến sự thay đổi của tổ chức ............................................ 75 Hình 2.4. Các nhân tố từ môi trường thúc đẩy thay đổi của tổ chức ....................... 76 Hình 2.5. Các nhân tố nội bộ thúc đẩy thay đổi của tổ chức ................................... 77 Hình 2.6. Mô hình thay đổi của Kurt Lewin.......................................................... 78 Hình 2.7. Mô hình 7-S của McKinsey................................................................... 79 Hình 2.8. Mô hình thay đổi của Burke–Litwin ...................................................... 80 Hình 2.9. Cách tiếp cận mới về thay đổi ................................................................ 82 Hình 2.10. Các cách tiếp cận chuyển đổi tổ chức đáp ứng sự thay đổi ................... 83 Hình 2.11. Khung lý thuyết về tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng .................. 84 Hình 3.1. Các dự án thí điểm BIM theo nguồn vốn .............................................. 102 Hình 3.2 Các dự án thí điểm BIM theo loại công trình......................................... 103 Hình 3.3. Các dự án thí điểm BIM theo quy mô vốn đầu tư ................................. 103 Hình 3.4. Các dự án thí điểm BIM theo các giai đoạn thực hiện .......................... 104 Hình 4.1. Các thành phần bên trong tổ chức của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành……………………………………………………………….127 Hình 4.2. Mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành .......................................................................................................... 130 Hình 4.3. Mô hình tổ chức bộ máy linh hoạt của BQLDACN .............................. 138 Hình 4.4. Mô hình quản trị thay đổi của BQLDACN ........................................... 143
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia, đầu tư xây dựng là lĩnh vực được quan tâm hàng đầu vì nó tạo ra cơ sở vật chất làm tiền đề cho sự phát triển đất nước. Ở Việt Nam, hoạt động đầu tư xây dựng (ĐTXD) sử dụng vốn nhà nước đã tạo nên sự chuyển biến quan trọng, thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng năng lực sản xuất, cải thiện văn minh đô thị, đóng góp quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội. Để đảm bảo hoạt động ĐTXD sử dụng vốn nhà nước đạt hiệu quả, cần tổ chức tốt hoạt động quản lý dự án (QLDA) đầu tư xây dựng [8]. Từ khi Nhà nước ban hành các quy định pháp luật về quản lý ĐTXD, đã có nhiều hình thức QLDA ĐTXD được giới thiệu và áp dụng, trong đó có hình thức sử dụng ban QLDA. Tuy nhiên, trước khi Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 có hiệu lực, các ban QLDA thường được thành lập để quản lý từng dự án riêng biệt; không có cơ chế, chính sách cụ thể về hoạt động lâu dài của các ban này. Rất nhiều ban sau khi hoàn thành một dự án sẽ được giải tán, khi có dự án mới, một ban QLDA mới lại được thành lập. Nhân sự đã được trải nghiệm trong các dự án có thể không được sử dụng lại; các bài học kinh nghiệm rút ra ít có cơ hội áp dụng trong các dự án khác sau đó. Do đó, ở các dự án thực hiện sau vẫn xảy ra những vấn đề mà các dự án trước đã trải qua, gây ảnh hưởng tiêu cực đến việc thực hiện dự án và hiệu quả đầu tư. Đó là một trong những lý do dẫn đến việc Luật Xây dựng 2014 và Nghị định 59/2015/NĐ-CP đề cập đến việc thành lập các ban QLDA ĐTXD chuyên ngành và các ban QLDA ĐTXD khu vực. Ban QLDA ĐTXD chuyên ngành (BQLDACN) được thành lập ở cấp bộ, cơ quan ngang bộ; tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, là các đơn vị sự nghiệp được thành lập mới hoặc tái sắp xếp, có thể thông qua chia, tách, sáp nhập, cấu trúc lại các ban QLDA đã có. Các ban này được giao quản lý nhiều dự án ĐTXD sử dụng vốn nhà nước khác nhau thực hiện song song hoặc nối tiếp nhau, dưới nhiều vai trò như chủ đầu tư, đại diện chủ đầu tư, đơn vị QLDA và được tham gia cung cấp dịch vụ tư vấn QLDA, tư vấn giám sát cho cả các dự án sử dụng vốn nhà nước và vốn khác. Mỗi ban QLDA loại này được hình thành dựa trên đề án thành lập hoặc tái cơ cấu, trong đó đã quy định rõ cơ cấu tổ chức và số lượng nhân sự theo đề án được duyệt. Đến nay, các ban này đã được thành lập hoặc tái sắp xếp ở hầu hết các bộ và tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Từ đó, hình thức BQLDACN đã được áp dụng rộng rãi trong một số năm qua ở đa số các dự án ĐTXD sử dụng vốn nhà nước.
2 Dù đã có những thành công nhất định trong việc triển khai và hoàn thành nhiều dự án ĐTXD cả ở cấp trung ương và địa phương, các dự án do BQLDACN triển khai vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, ảnh hưởng tiêu cực đến sự thành công của các dự án cũng như hiệu quả công việc của họ. Nguyên nhân của các tồn tại này có nhiều, nhưng nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, các quy định pháp luật hiện hành chỉ quy định việc áp dụng các hình thức tổ chức QLDA ĐTXD mà chưa hướng dẫn cụ thể các tổ chức bộ máy và hoạt động theo các hình thức này là một trong những nguyên nhân chính. Các BQLDACN được thành lập và hoạt động theo các đề án được xây dựng dựa trên các lý thuyết về quản trị tổ chức, lý thuyết về QLDA hiện có để hình thành cơ cấu tổ chức và tổ chức quá trình hoạt động. Các lý thuyết về quản trị tổ chức hiện có chủ yếu tập trung vào một tổ chức duy nhất, vào việc quản lý các thành viên của tổ chức; do đó, không giải thích tốt được trường hợp của BQLDACN với đặc điểm hoạt động QLDA là loại hoạt động liên tổ chức, ở đó việc quản lý không chỉ gói gọn trong chính ban QLDA (trong một tổ chức) mà mở rộng ra các bên trực tiếp và có thể gián tiếp, tham gia triển khai dự án (nhiều tổ chức). Lý luận về các tổ chức hoạt động phi lợi nhuận cũng kém phổ biến một cách tương đối so với lý luận về quản trị kinh doanh, về các tổ chức hoạt động vì lợi nhuận. Với cùng một loại hoạt động QLDA nhưng ở các dự án khác nhau, các ban có thể có vai trò khác nhau và cùng một lúc có thể phải triển khai nhiều dự án khác hẳn nhau dẫn đến yêu cầu về sự linh hoạt cao trong tổ chức QLDA ĐTXD, mà các tổ chức bị cố định về cơ cấu và nhân sự theo các mô hình truyền thống khó có khả năng đáp ứng; đây là điểm các cơ sở lý luận về quản trị tổ chức ít nghiên cứu đối với các tổ chức loại này. Các lý thuyết về QLDA thì lại tập trung chủ yếu vào việc quản trị từng dự án riêng biệt, hoặc các tập hợp dự án dạng chương trình, danh mục đầu tư, không phải là trường hợp của các ban này. Các cơ sở lý thuyết đã có cũng chưa phù hợp để giải thích một số vấn đề nảy sinh trong tổ chức và hoạt động của các đơn vị này trong giai đoạn hiện nay, đặc biệt là trong xu thế phát triển bền vững và chuyển đổi số. Có thể nói, mô hình tổ chức QLDA các ban đang áp dụng chưa thực sự phù hợp. Đó là lý do cần có giải pháp hoàn thiện mô hình quản lý áp dụng cho các ban này; lý do này cũng thể hiện rõ tính cấp thiết, tính khoa học và tính thực tiễn của đề tài “Nghiên cứu hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành tại Việt Nam”.
3 2. Mục đích và mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu - Mục đích của Luận án nhằm đề xuất được giải pháp hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý giúp các BQLDACN ở Việt Nam hoạt động hiệu quả hơn. - Giải pháp hoàn thiện mô hình đảm bảo sự phù hợp của cả hai khía cạnh tổ chức bộ máy và tổ chức hoạt động QLDA ĐTXD của các BQLDACN với đặc điểm riêng của loại hình tổ chức này, từ đó có thể giúp các ban QLDA loại này quản lý các dự án ĐTXD sử dụng vốn nhà nước thành công, phù hợp với yêu cầu thực tế hiện nay và xu thế phát triển của ngành xây dựng Việt Nam. 2.2. Mục tiêu nghiên cứu - Làm rõ cơ sở lý luận về tổ chức QLDA ĐTXD sử dụng vốn nhà nước trong ngữ cảnh các tổ chức QLDA ĐTXD được thành lập với mục đích chính là quản lý các dự án sử dụng vốn nhà nước, giới hạn lại trong các BQLDACN. Chỉ ra được các hạn chế của các cơ sở lý luận hiện có về tổ chức bộ máy và tổ chức hoạt động của các BQLDACN. - Nghiên cứu thực trạng về tổ chức QLDA ĐTXD của các BQLDACN, làm rõ đặc điểm của các ban này, chỉ ra các tồn tại, nguyên nhân và vấn đề cần giải quyết để đảm bảo sự thành công trong hoạt động QLDA của các đơn vị này. - Đề xuất hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý của BQLDACN ở Việt Nam, làm rõ các thành phần chính từ môi trường bên trong và bên ngoài của tổ chức và đề xuất một số giải pháp cụ thể hoàn thiện về tổ chức hoạt động, tổ chức bộ máy và quản trị tổ chức cho các BQLDACN, nhằm đảm bảo sự phù hợp với thực tế hiện nay và xu thế phát triển của ngành xây dựng Việt Nam. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận án là tổ chức bộ máy và tổ chức hoạt động QLDA ĐTXD của BQLDACN. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu vào hai thành phần của tổ chức đơn vị QLDA: tổ chức bộ máy và tổ chức hoạt động. Tổ chức bộ máy bao gồm các vấn đề chính trong cơ cấu tổ chức; trong trường hợp các BQLDACN hoạt động QLDA ĐTXD sử dụng vốn nhà nước ở Việt Nam, có xem xét đến mối quan hệ phối hợp với các đơn vị khác trong quá trình hình thành và triển khai các dự án ĐTXD; tổ chức hoạt động
4 QLDA được xem xét theo các nội dung theo quy định của Luật Xây dựng hiện hành, tập trung vào các nội dung chính bao gồm quản lý phạm vi, tiến độ, chi phí và chất lượng dự án. Một số thành phần khác có mối quan hệ ảnh hưởng qua lại đáng kể đối với hai thành phần trên cũng được xem xét khi cần nhằm phục vụ việc nghiên cứu hai thành phần chính đã kể trên. - Về đối tượng nghiên cứu: các BQLDACN quản lý các dự án ĐTXD sử dụng vốn nhà nước. - Về không gian: trên phạm vi toàn quốc. - Về thời gian: các số liệu và dữ liệu phân tích thu thập từ hoạt động của các BQLDACN từ năm 2018. Lý do là việc chuyển đổi/hình thành các BQLDACN chỉ bắt đầu sau khi Thông tư 16/2016/TT-BXD có hiệu lực và các ban QLDA loại này cần thời gian để xây dựng và thực hiện đề án thành lập/chuyển đổi, do đó thực sự hoạt động theo mô hình mới ổn định chủ yếu từ năm 2018. 4. Cơ sở khoa học của đề tài - Các lý thuyết về quản trị tổ chức có liên quan đến tổ chức bộ máy và tổ chức hoạt động của BQLDACN; các lý thuyết về QLDA tập trung vào việc quản trị dự án, chương trình, danh mục đầu tư cũng như cơ sở pháp lý và thực tiễn về QLDA ĐTXD được chọn lọc nghiên cứu để hình thành Khung lý thuyết của Luận án. - Các lý thuyết về quản trị tri thức và quản lý sự thay đổi được chọn lọc nghiên cứu để đề xuất các giải pháp hoàn thiện mô hình phù hợp với xu thế phát triển của ngành xây dựng. 5. Phương pháp và khung nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp luận nghiên cứu duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, các quan điểm hệ thống để xem xét hoạt động QLDA của các BQLDACN trong trạng thái luôn phát triển, trong mối quan hệ với các sự vật và hiện tượng khác. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng để thực hiện Luận án được phân loại theo nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết (phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, phương pháp mô hình hóa), phương pháp nghiên cứu thực tiễn (khảo sát bằng bảng hỏi để thu thập số liệu sơ cấp và thu thập số liệu thứ cấp thông qua tổng hợp báo cáo tình hình hoạt động của một số BQLDACN), phương pháp chuyên gia, cụ thể như sau: * Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: