Luận án Tiến sĩ Tâm lý học: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường Đại học Công an nhân dân

Chia sẻ: Lin Yanjun | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:239

Thêm vào BST

Báo xấu

73
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu lý luận, thực tiễn về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp tâm lý - sư phạm để phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng công tác giáo dục, định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Tâm lý học: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường Đại học Công an nhân dân

1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu được sử dụng ở luận án là trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Số liệu và kết quả nghiên cứu không trùng lặp với các công trình đã được công bố. Tác giả luận án Nguyễn Thị Huệ
2 MỤC L ỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ MỞ ĐẦU 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 13 1.1. Những nghiên cứu có liên quan đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân 13 1.2. Giá trị của các công trình khoa học đã được tổng quan và những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục nghiên cứu 28 Chương 2 LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH HƯỚNG GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CỦA SINH VIÊN CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN 33 2.1. Các khái niệm cơ bản 33 2.2. Đặc điểm hoạt động nghề nghiệp Công an nhân dân 55 2.3. Biểu hiện, mức độ định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân 61 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân 72 Chương 3 TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 87 3.1. Tổ chức nghiên cứu 87 3.2. Phương pháp nghiên cứu 93 Chương 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN VỀ ĐỊNH HƯỚNG GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP CỦA SINH VIÊN CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN 107 4.1. Thực trạng định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân 107 4.2. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân 144 4.3. Phân tích chân dung tâm lý điển hình 152 4.4. Biện pháp phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân 162 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 175 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 179 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 180 PHỤ LỤC 189
3 DANH MỤC CÁC BẢNG TT TÊN BẢNG Trang 2.1 Các chỉ báo nhận thức về các giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân 64 2.2 Các chỉ báo thái độ đối với các giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân 66 2.3 Các chỉ báo hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá các giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân 67 2.4 Các mức độ định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân 71 3.1 Phân bố khách thể nghiên cứu 88 4.1 Nhận thức của sinh viên về giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong quan hệ với Đảng, Nhà nước 107 4.2 Nhận thức của sinh viên về giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong quan hệ với quần chúng nhân dân 109 4.3 Nhận thức của sinh viên về giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong mối quan hệ với công việc và đồng nghiệp 111 4.4 Nhận thức của sinh viên về giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong mối quan hệ với bản thân 113 4.5 Thái độ của sinh viên đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong quan hệ với Đảng, Nhà nước 119 4.6 Thái độ của sinh viên đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong quan hệ với nhân dân 121 4.7 Thái độ của sinh viên đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong mối quan hệ với công việc và đồng nghiệp 122 4.8 Thái độ của sinh viên đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp thể hiện trong mối quan hệ với bản thân 124 4.9 Mức độ thường xuyên thực hiện hành động học tập, lĩnh hội các quy định của Đảng, Nhà nước, Ngành và Nhà trường 129 4.10 Mức độ thường xuyên thực hiện hành động học tập, lĩnh hội các kiến thức pháp luật, chuyên môn, nghiệp vụ 131 4.11 Mức độ thường xuyên của hành động tự tu dưỡng ở sinh viên 132 4.12 Sự khác biệt giữa các nhóm sinh viên chuyên ngành đào tạo khác nhau về mức độ hành động chiếm lĩnh, hiện thực hóa các giá trị đạo đức nghề nghiệp 139 4.13 Sự khác biệt giữa các nhóm sinh viên tự đánh giá về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp 142
4 4.14 So sánh đánh giá của cán bộ, giảng viên và tự đánh giá của sinh viên về mức độ định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên 144 4.15 Thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo nghề nghiệp của sinh viên 145 4.16 Thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên 147 4.17 Hệ số hồi quy mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên 151 DANH MỤC BIỂU ĐỒ TT TÊN BIỂU ĐỒ Trang 4.1 Nhận thức của sinh viên về các giá trị đạo đức nghề nghiệp 115 4.2 So sánh mức độ nhận thức của các nhóm sinh viên về các giá trị đạo đức nghề nghiệp 116 4.3 Tổng hợp thái độ của sinh viên đối với các giá trị đạo đức nghề nghiệp 126 4.4 So sánh thái độ của các nhóm sinh viên độ đối với giá trị đạo đức nghề nghiệp 127 4.5 Hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên (qua đánh giá của sinh viên và cán bộ, giảng viên) 133 4.6 Hiệu quả thực hiện các hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá các giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên 134 4.7 Mức độ hành vi vi phạm của sinh viên 135 4.8 Tổng hợp thực trạng hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá các giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên 136 4.9 So sánh mức độ hành động chiếm lĩnh, hiện thực hoá các giá trị đạo đức nghề nghiệp của các nhóm sinh viên 138 4.10. Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên 140 DANH MỤC SƠ ĐỒ TT TÊN SƠ ĐỒ Trang 2.1 Cấu trúc lý thuyết của định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. 85 4.1 Tương quan giữa các mặt biểu hiện định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên 141 4.2 Tương quan giữa các yếu tố ảnh hưởng với định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên 149
5 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài luận án Đạo đức là một giá trị quan trọng đối với nghề nghiệp và cũng là giá trị phẩm hạnh cần được định hướng, hình thành đối với phẩm chất, năng lực của mỗi cá nhân. Hiện nay, với sự phát triển đa dạng của hệ thống ngành nghề trong xã hội, giá trị đạo đức nghề nghiệp, định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp được nhiều nhà khoa học, nhiều lĩnh vực quan tâm. Ở Việt Nam cũng như trên thế giới đã và đang có những biến đổi và hình thành nhiều xu hướng nghề nghiệp khác nhau, tạo ra những quan niệm khác nhau về giá trị nghề nghiệp. Trong đó, “giá trị đạo đức nghề nghiệp được coi là giá trị cốt lõi định hướng hành vi cho mỗi người lao động trong tổ chức làm việc” [49, tr.293]. Chính vì thế, xuyên suốt quá trình hình thành và phát triển nhân cách nghề nghiệp của mỗi cá nhân không thể bỏ qua vai trò của định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp mà họ đã chọn. Công an nhân dân là một lĩnh vực nghề nghiệp đặc thù trong xã hội, mỗi cán bộ, chiến sĩ Công an là một người lao động, là một chiến sĩ đứng trong hàng ngũ của lực lượng vũ trang, với vai trò, nhiệm vụ và trọng trách cao cả là giữ gìn an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự an toàn xã hội... Giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân là một trong những thuộc tính của nghề, phù hợp với chuẩn mực về nhận thức, thái độ, hành động mà Đảng, Nhà nước đặt ra cho lực lượng Công an nhân dân. Đối với sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp là một phẩm chất đạo đức cách mạng được trau dồi và rèn luyện ngay từ những ngày đầu được tuyển dụng và đào tạo trong Công an nhân dân. Đây cũng là một trong những mục tiêu quan trọng mà Đảng và Nhà nước đặt ra trong công tác đào tạo, giáo dục sinh viên ở các trường Công an nhân dân. Với quyết tâm thực hiện Di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh là “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết” [41, tr.498].
6 Trong những năm gần đây, các trường Công an nhân dân đã quan tâm, chú trọng đến nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, giúp sinh viên lựa chọn những giá trị, chuẩn mực đạo đức có ý nghĩa, phù hợp với nghề nghiệp. Với mục tiêu đó, các nhà trường Công an nhân dân luôn phát huy và giữ vững những giá trị tốt đẹp của lực lượng Công an nhân dân, phù hợp với những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc; đồng thời, định hướng, phát triển các thang giá trị mới về người chiến sĩ Công an nhân dân trong xu thế toàn cầu đang phát triển mạnh mẽ về khoa học công nghệ, kinh tế - xã hội ngày nay. Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, vấn đề định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các trường Công an nhân dân vẫn còn tồn tại một số hạn chế, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có công tác giáo dục của các nhà trường. Công tác định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp ở các nhà trường còn chung chung, chưa đi sâu, cụ thể vào các giá trị đạo đức nghề nghiệp; một bộ phận sinh viên nhận thức chưa đầy đủ về giá trị đạo đức nghề nghiệp, bị ảnh hưởng bởi cơ chế và những việc làm tiêu cực trong đời sống xã hội. Những sai phạm của một số cá nhân trong ngành Công an bị xã hội lên án, ảnh hưởng không nhỏ đến niềm tin của quần chúng nhân dân đối với nghề nghiệp Công an nhân dân. Vì vậy, công tác giáo dục, định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp trong các nhà trường - nơi đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Công an càng trở nên quan trọng và cấp thiết. Vấn đề định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của học sinh, sinh viên nói chung được các nhà khoa học trên thế giới cũng như ở Việt Nam quan tâm, nghiên cứu. Tuy nhiên, nghiên cứu với nhóm khách thể là sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân còn chưa đề cập đến vấn đề này. Tìm hiểu và nghiên cứu định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục, định hướng giá trị về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, thái độ, hành vi ứng xử trong hoạt động nghề nghiệp nói riêng, trong cuộc sống sinh hoạt nói chung của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
7 Như vậy, ở cả phương diện lý luận và thực tiễn, có thể khẳng định đối tượng nghiên cứu của luận án là vấn đề mới, có ý nghĩa quan trọng và mang tính cấp thiết hiện nay. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả luận án lựa chọn: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận, thực tiễn về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp tâm lý - sư phạm để phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng công tác giáo dục, định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay. Nhiệm vụ nghiên cứu Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án; Xây dựng cơ sở lý luận về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân; Khảo sát, đánh giá thực trạng định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp; thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân; phân tích chân dung tâm lý về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân; Đề xuất các biện pháp phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. 3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Sinh viên, cán bộ, giảng viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Đối tượng nghiên cứu Biểu hiện, mức độ và các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên.
8 Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Luận án tập trung làm rõ các mặt biểu hiện, mức độ của định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Đồng thời, làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay. Về khách thể và địa bàn nghiên cứu: Ở nghiên cứu này, tiến hành khảo sát 398 sinh viên, 58 cán bộ, giảng viên ở 04 học viện, trường đại học Công an nhân dân thuộc Bộ Công an gồm: Học viện An ninh nhân dân; Học viện Cảnh sát nhân dân; Đại học Phòng cháy chữa cháy, Đại học Hậu cần - Kỹ thuật Công an nhân dân. Về thời gian: Các số liệu sử dụng phục vụ nghiên cứu của luận án được khảo sát, điều tra, tổng hợp từ tháng 11 năm 2017 đến tháng 12 năm 2021. 4. Giả thuyết khoa học Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay đang ở mức độ cao nhưng không đồng đều ở các mặt biểu hiện. Trong đó, mặt hành động ở mức độ thấp hơn so với nhận thức và thái độ. Có mối tương quan thuận, có ý nghĩa thống kê giữa các yếu ảnh hưởng với định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Trong đó, các yếu tố nhu cầu, động cơ học tập và rèn luyện; vai trò nêu gương, điển hình trong Công an nhân dân có ảnh hưởng mạnh nhất. Có thể phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân thông qua các biện pháp tâm lý - sư phạm phù hợp như: Tuyên truyền, giáo dục giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân cho sinh viên; phát huy tính tích cực của sinh viên trong tự định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp; tổ chức hoạt động “học tập chủ động” cho sinh viên; xây dựng mô hình “Tập thể lớp học kiểu mẫu, sinh viên gương mẫu” trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
9 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận Luận án được nghiên cứu trên cơ sở lý luận và phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin về đạo đức, đạo đức nghề nghiệp, giá trị và định hướng giá trị; Quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác giáo dục đạo đức nghề nghiệp và định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp; Tư tưởng về đạo đức cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chung và đạo đức nghề nghiệp đối với ngành Công an nói riêng; Các quan điểm, Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng uỷ Công an Trung ương về công tác giáo dục, đào tạo. Luận án được tiếp cận nghiên cứu dựa trên các phương pháp luận trong Tâm lý học, cụ thể như sau: Nguyên tắc Quyết định luận duy vật các hiện tượng tâm lý: Giá trị đạo đức nghề nghiệp là một phẩm chất tâm lý mang bản chất xã hội, lịch sử. Do vậy, nghiên cứu định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân cần thấy được sự quyết định từ điều kiện xã hội - lịch sử cụ thể và vai trò của các yếu tố bên trong (thể chất, nhu cầu, động cơ, hứng thú…). Đồng thời, nguyên tắc này chỉ ra con đường đúng đắn, hiệu quả cho các tác động tâm lý - sư phạm phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên. Nguyên tắc thống nhất giữa tâm lý, ý thức và hoạt động: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp được hình thành, phát triển và biểu hiện trong hoạt động của sinh viên gắn với quá trình giáo dục đào tạo tại các học viện, trường đại học Công an nhân dân; là sản phẩm của hoạt động, đóng vai trò định hướng, thúc đẩy, điều chỉnh hoạt động của sinh viên. Để củng cố, phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên cần thông qua hoạt động của họ ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Tiếp cận phát triển: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp luôn vận động, biến đổi và phát triển từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp và ngày càng hoàn thiện trên cơ sở của sự rèn luyện, tích luỹ của sinh viên trong thực
10 tiễn hoạt động giáo dục, đào tạo tại các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Do vậy, nghiên cứu, đánh giá định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp phải đặt trong sự vận động, biến đổi và phát triển từ thực tiễn hoạt động của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Tiếp cận hệ thống: Định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp biểu hiện trên các mặt nhận thức, thái độ và hành động của sinh viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Những nội dung này tác động qua lại, chi phối và ảnh hưởng lẫn nhau tạo thành một chỉnh thể thống nhất trong nhân cách của sinh viên. Đồng thời, định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp chịu sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Vì vậy, nghiên cứu đầy đủ, toàn diện và đề ra những biện pháp phù hợp để phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp đúng đắn cho sinh viên thì cần phân tích các mặt biểu hiện định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp, mối quan hệ giữa chúng, cũng như làm rõ các yếu tố ảnh hưởng. Tiếp cận giá trị - nhân cách: Hoạt động của sinh viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân luôn hướng đến những giá trị xác định, những giá trị này trở thành mục đích, động cơ thúc đẩy họ phấn đấu trưởng thành theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Đồng thời, chính định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên đảm bảo cho sự tồn tại, phát triển của cá nhân, tập thể, phản ánh sự trưởng thành về nhân cách của mỗi sinh viên. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu trong Tâm lý học với các phương pháp cụ thể sau: Phương pháp nghiên cứu tài liệu; Phương pháp xin ý kiến chuyên gia; Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi; Phương pháp quan sát; Phương pháp phỏng vấn sâu; Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động;
11 Phương pháp phân tích chân dung tâm lý; Phương pháp xử lý và phân tích số liệu bằng thống kê toán học (qua sử dụng phần mềm SPSS 20.0). 6. Những đóng góp mới của luận án Đóng góp về lý luận Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung lý luận cơ bản về giá trị đạo đức nghề nghiệp Công an nhân dân. Đồng thời, với hướng tiếp cận định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp là một phẩm chất nhân cách của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, luận án đã nghiên cứu, bổ sung, phát triển lý luận của Tâm lý học nói chung, Tâm lý học nhân cách nói riêng. Cụ thể, là kết quả nghiên cứu đã xác định 4 đặc điểm hoạt động nghề nghiệp Công an nhân dân; đưa ra 48 biểu hiện định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên trên các mặt nhận thức, thái độ, hành động và luận giải các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay. Đồng thời, luận án cũng đưa ra được những đặc trưng cơ bản trong định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Đóng góp về thực tiễn Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra thực trạng định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, được thể hiện ở các mặt: nhận thức, thái độ và hành động chiếm lĩnh, hiện thực hóa các giá trị đạo đức nghề nghiệp; phản ánh một cách khoa học thực trạng định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân, các nhóm sinh viên có mức độ định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp khác nhau và chịu sự ảnh hưởng của các yếu tố đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của họ. Đặc biệt, kết quả nghiên cứu thực tiễn cho thấy mặt hành động trong định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp còn thấp hơn so với mặt nhận thức và thái độ. Đồng thời, trong quá trình hình thành và phát
12 triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng, trong đó phải kể đến các yếu tố như: Nhu cầu, động cơ học tập và rèn luyện; vai trò nêu gương, điển hình trong Công an nhân dân; truyền thống giáo dục gia đình... Kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động giáo dục, đào tạo sinh viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Trên cơ sở đánh giá thực trạng định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên, từ đó xác định các biện pháp nhằm tác động vào các mặt biểu hiện nhận thức, thái độ và hành động, đồng thời thông qua các yếu tố ảnh hưởng để tăng cường, phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên một cách phù hợp, hiệu quả. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ cung cấp thêm cơ sở khoa học giúp cho Đảng uỷ, Ban Giám đốc, Ban Giám hiệu và các chủ thể ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân vận dụng vào thực tiễn nhằm phát triển định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo. Luận án là tài liệu khoa học hữu ích cho cán bộ lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị Công an nhân dân; giảng viên, sinh viên tại các Học viện, Nhà trường thuộc Bộ Công an nghiên cứu và tham khảo. 8. Kết cấu của luận án Luận án được trình bày trên các nội dung gồm: Mở đầu, 4 chương, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục.
13 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Những nghiên cứu có liên quan đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân 1.1.1. Nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp Các nghiên cứu ở nước ngoài về đạo đức nghề nghiệp Trong giai đoạn hiện nay, các quốc gia trên thế giới luôn đề cao vai trò của giá trị đạo đức nghề nghiệp đối với các nghề khác nhau trong xã hội. Xã hội càng phát triển, ngành nghề càng trở nên đa dạng, phong phú thì vấn đề đạo đức nghề nghiệp càng được quan tâm nghiên cứu. J. R. Rest (1994), Phát triển đạo đức trong các ngành nghề [94], nghiên cứu đã đề cập đến vai trò nền tảng của đạo đức nghề nghiệp trong việc phát triển các ngành nghề. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã thống kê các giá trị đạo đức của các nghề nghiệp khác nhau trong xã hội, chủ yếu được nhắc đến là nghề bác sĩ, kế toán, giáo viên. Trong nghiên cứu đã thể hiện sự coi trọng giá trị đạo đức trong các ngành nghề của xã hội. Giá trị đạo đức nghề nghiệp góp phần điều chỉnh hành vi nghề nghiệp và giúp cá nhân, người lao động, viên chức, công chức hình thành được những phẩm chất, năng lực nghề. Rennie (2001), tìm hiểu về Thái độ của sinh viên ngành y khoa [76], để kết luận: liệu các bác sĩ trong tương lai có trung thực hay không. Tác giả đã đề cập đến đạo đức nghề nghiệp của các bác sĩ. Trong đó, tính trung thực và sự chính trực là những giá trị đạo đức chính của các bác sĩ, nhà nghiên cứu đã kiểm tra thái độ và hành vi gian lận của sinh viên cũng như phỏng vấn họ về hành vi vi phạm đạo đức mà họ có thể gặp phải khi thực hành làm bác sĩ [dẫn theo 76]. Qua nghiên cứu, tác giả đã chỉ ra được thực trạng thái độ của sinh viên ngành y khoa đối với những hành vi đạo đức của các bác sĩ. Sự không đồng tình đối với các hành vi phi đạo đức đối với nghề y được sinh viên thể hiện rõ trong thái độ cảm xúc của họ. Đồng thời, nghiên cứu cũng cho thấy vai trò của các giá trị đạo đức đối với việc điều chỉnh hành vi nghề nghiệp của sinh viên.
14 B. Bjerregaard, V. B. Lord (2004), Kiểm tra định hướng đạo đức và giá trị của sinh viên Tư pháp hình sự [76], trong công trình nghiên cứu tác giả đã đề cập đến đạo đức nghề nghiệp có liên quan đến văn hoá nghề nghiệp. Cụ thể, ông cho rằng các viên chức thực thi pháp luật trong hoạt động nghề thường phải đối mặt với những cám dỗ hiếm khi gặp phải trong các ngành nghề khác như: tiếp xúc với một lượng lớn tiền mặt, ma túy, được uỷ quyền sử dụng vũ lực, vũ khí nhằm hoàn thành mục tiêu của họ. Vì vậy mà vấn đề đạo đức nghề, văn hoá nghề nghiệp được coi trọng trong quá trình quản lý và điều hành của những nhà quản lý, giáo dục… G. Collste (2012), “Đạo đức nghề nghiệp và ứng dụng” [80], trong nghiên cứu, tác giả đã đề cập đến “đạo đức nghề nghiệp là đạo đức trong công việc. Có mối quan hệ giữa đạo đức ứng dụng và đạo đức nghề nghiệp, thậm chí có thể nói rằng, đạo đức nghề nghiệp là sự phản ánh của đạo đức ứng dụng” [80; tr.17]. Đạo đức nghề nghiệp của bác sĩ, y tá và nhà trị liệu, có một điểm tương đồng với đạo đức y tế và chăm sóc sức khoẻ. Đạo đức nghề nghiệp của doanh nhân có những điểm tương đồng với đạo đức kinh doanh,… Tuy nhiên, đạo đức nghề nghiệp và đạo đức ứng dụng có một số điểm khác biệt cố hữu. Đạo đức nghề nghiệp dựa trên thực tiễn của một nghề, trong khi đạo đức ứng dụng chủ yếu là một nỗ lực học tập. Beikzad (2012), Đạo đức nghề nghiệp. Ở nghiên cứu này, các tác giả đã đưa ra quan niệm về đạo đức nghề nghiệp trên cơ sở đạo đức công ty và năng lực nghề nghiệp. Đồng thời, các tác giả đã xây dựng thang đo cho hai yếu tố năng lực hành nghề và đạo đức công ty. Thang đo năng lực hành nghề gồm 17 câu hỏi được kế thừa từ nghiên cứu của Beikzad (2012) tại ngân hàng Agriculture Bank, Iran. Thang đo đạo đức công ty bao gồm 5 câu hỏi được kế thừa từ nghiên cứu của Valentine và Fleischman (2008) [dẫn theo 60, tr. 84]. Qua kết quả thống kê, phân tích về các công trình nghiên cứu liên quan đến đạo đức nghề nghiệp, cho thấy: các công trình này đã chỉ ra thành phần, cấu trúc và đặc điểm của đạo đức nghề nghiệp, buộc cá nhân hành nghề phải
15 tuân theo. Đó cũng là việc ứng dụng các nguyên tắc đạo đức, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp trong thực tiễn công việc. Các nghiên cứu ở Việt Nam về đạo đức nghề nghiệp Lê Thanh Thập (2005), “Về đạo đức nghề nghiệp” [52], đã quan niệm đạo đức nghề nghiệp là một nhánh trong hệ thống đạo đức xã hội, là một loại đạo đức đã được thực tiễn hoá. Lương tâm nghề nghiệp là sự tự phán xét, tự ý thức về trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp. Nghĩa vụ đạo đức nghề nghiệp và lương tâm nghề nghiệp có quan hệ mật thiết với nhau. Đánh mất ý thức về nghĩa vụ đạo đức là đánh mất ý thức về bản thân mình, làm mất ý nghĩa làm người cũng như giá trị động lực của lao động. Do vậy, giáo dục đạo đức nghề nghiệp chính là để hình thành nhân cách nghề nghiệp của mỗi chủ thể; hướng con người vươn tới những giá trị chân, thiện, mỹ trong hoạt động nghề nghiệp. Tác giả còn khẳng định rằng: Để có được thành công trong sự nghiệp, hoạt động nghề nghiệp của mỗi người trong bất kỳ lĩnh vực nào cũng đòi hỏi phải có những chuẩn mực đạo đức mà ta gọi là đạo đức nghề nghiệp. Đạo đức nghề nghiệp là những quan điểm, quy tắc và chuẩn mực hành vi đạo đức xã hội đòi hỏi phải tuân theo trong hoạt động nghề nghiệp, có tính đặc trưng của nghề nghiệp. Vũ Tình (2016), “Đạo đức trong chương trình đào tạo công tác xã hội với chuyên nghiệp hoá các dịch vụ công tác xã hội ở Việt Nam” [48, tr.51], tác giả đã đưa ra các yêu cầu cơ bản về phẩm chất đạo đức đối với người là công tác xã hội bao gồm: Sự thông cảm và tình yêu thương con người; niềm đam mê nghề nghiệp, sự cam kết với nghề nghiệp; trung thực; thái độ cởi mở; tính kiên trì, nhẫn nại; lòng vị tha; quan điểm cấp tiến; cương trực. Đây là những phẩm chất mang tính định hướng, thể hiện nguyên tắc đạo đức nghề trong lĩnh vực Công tác xã hội. Trên cơ sở những giá trị đạo đức mà tác giả đưa ra, chính là nền tảng để xây dựng, đề xuất những yêu cầu bắt buộc về chuẩn mực, nguyên tắc đối với nghề nghiệp Công tác xã hội.
16 Trên cơ sở tổng hợp các nghiên cứu, nhóm tác giả Nguyễn Thu Trang, Trần Tiến Khoa, Lê Thị Thanh Xuân (2014) đã đưa ra các yếu tố ảnh hưởng đến đạo đức nghề nghiệp đó là: Pháp luật Nhà nước và quy định ngành nghề; chuẩn mực nghề nghiệp; đạo đức cá nhân; năng lực hành nghề; kiến thức văn hoá xã hội; đạo đức công ty [60]. Những yếu tố này sẽ là nền tảng để tác giả tìm hiểu về các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp nói chung và định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân nói riêng. Về phương diện Tâm lý học tham vấn, một số nhà khoa học đã bàn luận về đạo đức nghề nghiệp của nhà tâm lý trong các hoạt động trợ giúp. Theo họ đạo đức nghề nghiệp là giá trị cốt lõi để định hướng hành vi cho mỗi người lao động trong tổ chức làm việc. Tác giả Bùi Thị Hồng Thái đã dựa vào 10 biểu hiện về đạo đức đối với tổ chức làm việc trong bộ Quy điều đạo đức Hoa Kỳ dành cho nhân viên công tác xã hội để xác định các các nhóm yếu tố liên quan đến đạo đức nghề nghiệp của người trợ giúp tâm lý trong tổ chức làm việc, đó là: a/ Khía cạnh giám sát và đào tạo trong tổ chức; b/ Khía cạnh đảm bảo quyền lợi cho thân chủ trong tổ chức; c/ Khía cạnh gắn bó với tổ chức của người trợ giúp [49]. Trần Thị Minh Đức (2013), Nghiên cứu thực trạng hoạt động trợ giúp tâm lý nhằm xây dựng Bộ Tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp cho các nhà Tâm lý học Việt Nam [12]. Ở đề tài này, tác giả cho rằng tính liêm chính, lòng nhiệt tình và thái độ làm việc tích cực là một trong những giá trị đạo đức cốt lõi của các nhà nghiên cứu hoạt động trong lĩnh vực Tâm lý học. Trên cơ sở đó, các nhà Tâm lý học có thể tham khảo để xây dựng được bộ Quy tắc đạo đức hành nghề Tâm lý ở Việt Nam. Các công trình nghiên cứu về đạo đức nghề nghiệp đều có những điểm chung khi khẳng định: Đạo đức nghề nghiệp là những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực ứng xử trong nghề nghiệp được xác định trên cơ sở các quy định của Nhà nước, của hệ thống pháp luật có liên quan và những quy định riêng của ngành nghề đó.
17 1.1.2. Nghiên cứu có liên quan đến định hướng giá trị nghề nghiệp Nghiên cứu ở nước ngoài có liên quan đến định hướng giá trị nghề nghiệp Trong hệ thống các công trình nghiên cứu về định hướng giá trị nói chung, có rất nhiều công trình nghiên cứu có liên quan định hướng giá trị nghề nghiệp. Đặc biệt các công trình tập trung vào vấn đề định hướng giá trị nghề nghiệp ở thế hệ trẻ. Cũng dễ dàng lý giải khi phần lớn các nghiên cứu tập trung vào nhóm khách thể này (bao gồm: học sinh, sinh viên và những người đầu tuổi trưởng thành) khi họ quan tâm đến tương lai, nghề nghiệp của mình. Nhiều câu hỏi nghiên cứu được đặt ra: Thế hệ trẻ quan niệm như thế nào về nghề, giá trị nào có vai trò trong việc chọn nghề của họ, yếu tố nào ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề và mức độ thành công của việc chọn nghề, học nghề. Đó là những vấn đề rất thú vị và có ý nghĩa thực tiễn to lớn trong xã hội hiện nay. M. Jarlstrom (2000), “Ảnh hưởng của đặc điểm nhân cách lên định hướng nghề của sinh viên ngành kinh tế ở Phần Lan” [84]. Trong nghiên cứu này, tác giả đã tiến hành nghiên cứu trên mẫu gồm 533 sinh viên. Kết quả cho thấy định hướng nghề của sinh viên ngành kinh tế phụ thuộc vào khả năng hiểu biết kỹ thuật (26%); khả năng quản lý (17%); khả năng tự lập (14%) của sinh viên. Như vậy, kết quả nghiên cứu đã chỉ ra được các đặc điểm nhân cách ảnh hưởng đến định hướng nghề của sinh viên. Trong đó, các yếu tố thuộc về đặc điểm nhân cách được nói đến có liên quan đến năng lực nhận thức và các năng lực khác của sinh viên. S.C. Whiston và B. K. Keller (2004), “Nghiên cứu tác động của yếu tố xuất thân gia đình lên định hướng giá trị nghề nghiệp” [101]. Ở công trình này đã thống kê các nghiên cứu từ những năm 1980 về tác động của xuất thân gia đình lên định hướng giá trị nghề nghiệp của các thành viên trong gia đình. Kết quả cho thấy, quan niệm về nghề nghiệp của các thành viên trong gia đình chịu ảnh hưởng của hoàn cảnh gia đình như: nghề nghiệp của bố mẹ; hoạt động của gia đình; sự tương trợ lẫn nhau, sự gắn bó, tính độc lập giữa các thành viên trong gia đình…
18 M. H. Macera và S.H. Choen (2006), “Nghề tâm lý, hiệu quả của khoá học định hướng nghề cho sinh viên tâm lý” [88]. Trong nghiên cứu này, các tác giả đã luận giải về hiệu quả của việc sinh viên tham gia học khoá định hướng giá trị nghề nghiệp (cách lựa chọn ngành học, cơ hội việc làm, cách nộp đơn học sau đại học với sự tham gia của những người đang làm nghề tâm lý). Mẫu điều tra gồm 168 sinh viên. Kết quả khẳng định 93% sinh viên sau khi học đã thay đổi kế hoạch nghề nghiệp hoặc cảm thấy tự tin hơn về kế hoạch nghề nghiệp hiện có của mình. Kết quả này cho thấy, các yếu tố của chính quá trình giáo dục, đào tạo (giáo viên, nội dung, phương pháp, môi trường sư phạm…) có tác động rất lớn đến định hướng giá trị nghề nghiệp của người học [88]. H. Perho, nhà Tâm lý học Phần Lan đã tiến hành nghiên cứu vấn đề Định hướng nghề và nghệ thuật sư phạm trong đào tạo giáo viên phổ thông. Kết quả cho thấy, trong động cơ học tập của sinh viên trường sư phạm, ước muốn được điểm tốt mạnh hơn ước muốn trở thành người thầy giáo giỏi. Đây là những yếu tố ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của giáo viên phổ thông. Từ đó, ông kêu gọi tổ chức lại quy trình tuyển sinh ngành sư phạm [dẫn theo 1]. M. Gerber (2009), đã đưa ra “Các loại định hướng nghề nghiệp” [82], trong nghiên cứu tác giả đã khái quát có ba loại định hướng nghề nghiệp cơ bản là: nghề nghiệp độc lập, nghề nghiệp truyền thống và nghề nghiệp thảnh thơi. Mỗi loại định hướng này đều có đặc trưng riêng và chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau như: sự thay đổi cấu trúc của cơ quan; kinh nghiệm của nhân viên; sự thay đổi thị trường lao động. Trong nghiên cứu đã chỉ ra các mặt biểu hiện của định hướng nghề nghiệp đó là nhận thức, thái độ (sự hài lòng) với nghề nghiệp và những hành động trải nghiệm trong thực tiễn nghề nghiệp. Đồng thời chỉ ra, những người có định hướng nghề nghiệp độc lập thường trẻ tuổi hơn những người có định hướng nghề nghiệp truyền thống [82]. M. A. McKnight (2009), “Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định hướng nghiệp của học sinh trung học ở khu vực nông thôn miền Tây Hoa Kỳ”
19 [90], nghiên cứu đã chỉ ra rằng quyết định hướng nghiệp của học sinh chịu tác động bởi các yếu tố: các yếu tố xã hội chiếm 16%; sự giúp đỡ của người khác 13%; môi trường làm việc 12%; các yếu tố tiếp theo được lựa chọn với tỷ lệ thấp dần gồm: sự thay đổi vị trí, bậc lương, khả năng tìm kiếm việc làm... Nghiên cứu cũng khẳng định, ở xã hội hiện đại có nhiều nhân tố tác động đến định hướng giá trị nghề nghiệp của học sinh, sinh viên như ti vi, đài, báo, các trang mạng xã hội… Tuy nhiên học sinh, sinh viên vẫn chủ yếu dựa vào các quan điểm, kinh nghiệm và sự định hướng của cha mẹ, các thành viên trong gia đình và bạn bè. D. Dunning (2010), Ảnh hưởng của điều kiện hoàn cảnh đến giá trị nghề nghiệp - nghiên cứu ở cán bộ ngành Tâm lý giáo dục [81], trong nghiên cứu đã làm rõ ảnh hưởng của hoàn cảnh đến định hướng các giá trị nghề nghiệp. Nghiên cứu đã chỉ ra ảnh hưởng của các yếu tố như tuổi, giới tính, các loại tính cách, mục tiêu công việc… D.G. Smith và J. E. Rosenstein (2016), “Giới tính và định hướng nghề nghiệp quân sự” [98], các tác giả đã chỉ ra thực trạng: mặc dù quân đội Mỹ khuyến khích sự bình đẳng nam, nữ trong cống hiến cho quân đội, song số lượng phụ nữ trong các đơn vị, đặc biệt là đơn vị chiến đấu của Hải quân luôn luôn thấp hơn nam giới rất nhiều. Nguyên nhân là do định hướng về vai trò giới đã khiến phụ nữ ít lựa chọn nghề nghiệp này hơn. Đồng thời, các tác giả cũng khảo sát trên học viên tại Học viện Hải quân Hoa Kỳ về kỳ vọng gia đình - công việc của họ. Kết quả cho thấy sự khác biệt về giới tính trong ý định nghề nghiệp là rất rõ. Cùng được đào tạo trong Học viện Hải quân Hoa kỳ nhưng định hướng giá trị nghề nghiệp giữa các học viên nam và nữ cũng có sự khác nhau nhất định. Qua đó, bài báo kết luận, giới tính là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến định hướng chọn nghề và định hướng giá trị nghề nghiệp quân sự. Các tác giả M. Abessolo, J. Rossier và A. Hirschi (2017), đã tiến hành nghiên cứu về “Mối quan hệ giữa các giá trị cơ bản, định hướng nghề nghiệp
20 và nhu cầu nghề nghiệp”. Họ đã sử dụng dữ liệu thực nghiệm để khám phá các mối quan hệ, các mối tương quan về cấu trúc giữa các thành phần trên. Trong nghiên cứu này, các tác giả còn đề cấp đến vấn đề khi cá nhân chọn một nghề nghiệp, việc tính đến các giá trị cơ bản của nghề là một điều quan trọng đối với một sự lựa chọn nghề nghiệp thoả mãn và phù hợp. Kết quả cũng đã đóng góp vào hướng nghiên cứu về nghề nghiệp và tổ chức bằng cách cung cấp một cách hiểu tổng hợp và các kết quả thực nghiệm mới về mối quan hệ giữa các giá trị cơ bản, định hướng nghề nghiệp và nhu cầu nghề nghiệp. Trên cơ sở nghiên cứu hiện tại, các tác giả cũng đã đề nghị xem xét các cấu trúc này để hiểu rõ hơn và thúc đẩy sự lựa chọn nghề nghiệp của cá nhân và quá trình tự quản lý sự nghiệp suốt đời [71]. Tóm lại, từ những nghiên cứu của các tác giả nước ngoài về định hướng giá trị nghề nghiệp cho thấy: Các nghiên cứu xuất phát từ nhiều góc độ tiếp cận khác nhau, được tiến hành trên các khách thể, địa bàn khác nhau và cũng đã đưa ra các căn cứ khác nhau để xác định các mặt biểu hiện và các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề nghiệp. Những thành tựu nghiên cứu trên sẽ là cơ sở quan trọng để luận án kế thừa và đưa ra quan điểm nghiên cứu về định hướng giá trị đạo đức nghề nghiệp của sinh viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Nghiên cứu ở Việt Nam có liên quan đến định hướng giá trị nghề nghiệp Những nghiên cứu về định hướng giá trị nghề nghiệp ở Việt Nam vô cùng phong phú, đa dạng. Công trình đã đề cập đến nhiều khía cạnh của vấn đề định hướng giá trị nghề nghiệp. Trong đó, tập trung đề cập đến các mặt biểu hiện của định hướng giá trị nghề nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị nghề nghiệp. Tác giả Nguyễn Văn Tuân (2008), “Định hướng giá trị nghề nghiệp của học viên các trường đại học quân sự hiện nay” [63], đã khẳng định: Định hướng giá trị nghề nghiệp của học viên “không chỉ diễn ra trong quá trình lựa