VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
VŨ MẠNH DŨNG
SỰ BIẾN ĐỔI CỦA CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC
TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM HIỆN NAY
Ngành: Đạo đức học
Mã số :9 22 90 06
LUẬN ÁN TIỄN SĨ TRIẾT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Hồ Sĩ Quý
HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Nội dung
cũng như các số liệu trình bày trong luận án hoàn toàn trung thực. Những kết
luận khoa học của luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Vũ Mạnh Dũng
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ........................................................................ 7
1.1. Những vấn đề lý luận về giá trị đạo đức truyền thống và sự biến đổi của
giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam ................................................................. 7
1.2. Những công trình liên quan đến thực trạng, nguyên nhân biến đổi các giá trị
đạo đức truyền thống Việt Nam và gi i pháp cho sự biến đổi t ch cực các giá trị đ 18
1.3. Những vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu trong luận án ......................... 26
Chương 2: SỰ BIẾN ĐỔI CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG 29
VIỆT NAM – MỘT SỐ VẤN ĐỀ L LUẬN C BẢN ................................. 29
. . Giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam: các khái niệm c b n và một số
giá trị tiêu bi u .................................................................................................... 29
. . Sự biến đổi giá trị đạo đức truyền thống: khái niệm c chế và bi u hiện
của n qua các th i kỳ trong lịch s dân tộc Việt Nam ...................................... 52
Chương 3: THỰC TRẠNG BIẾN ĐỔI CÁC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC
TRUYỀN THỐNG HIỆN NAY Ở VIỆT NAM ............................................. 73
. . Những bi u hiện t ch cực trong sự biến đổi các giá trị đạo đức truyền
thống hiện nay Việt Nam và nguyên nhân của n ........................................... 73
. . i u hiện tiêu cực trong sự biến đổi các giá trị đạo đức truyền thống hiện
nay Việt Nam và nguyên nhân của n ............................................................. 93
Chương 4: MỘT SỐ PH NG H NG VÀ GIẢI PHÁP PHÁP ĐẢM
BẢO SỰ BIẾN ĐỔI GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG VIỆT
NAM THEO H NG TÍCH CỰC ............................................................... 105
. . Một số phư ng hướng đ m b o sự biến đổi giá trị đạo đức truyền thống
Việt Nam theo hướng t ch cực .......................................................................... 105
. . Một số gi i pháp đ m b o sự biến đổi giá trị đạo đức truyền thống Việt
Nam theo hướng t ch cực .................................................................................. 114
KẾT LUẬN ...................................................................................................... 130
CÁC C NG TR NH ĐÃ C NG BỐ CỦA TÁC GIẢ LUẬN ÁN ............. 135
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 136
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cộng đồng các dân tộc Việt Nam sinh tồn trong một vùng lãnh thổ có
điều kiện thiên nhiên được cho là tư ng đối khắc nghiệt thư ng xuyên ph i
đối phó với thiên tai. Thêm vào đ vị tr địa chính trị có sự giao lưu giữa
các dòng văn minh lớn nên luôn luôn bị các thế lực bành trướng nhòm ngó,
xâm lược. B i vậy, cộng đồng ngư i Việt từ xa xưa đã ph i thư ng xuyên đấu
tranh chống thiên tai và chống lại những kẻ thù xâm lược mạnh h n đ tồn tại
và phát tri n. Tr i qua hàng ngàn năm nhiều thế kỷ đất nước đã từng bị
ngoại xâm đô hộ nhưng dân tộc Việt Nam vẫn đứng vững, phát tri n và làm
nên lịch s của mình. Ch nh điều kiện lịch s gian nan nhưng oanh liệt đ của
dân tộc đã rèn luyện và hun đúc nên những thế hệ con ngư i Việt Nam giàu
lòng yêu nước c tinh thần đoàn kết giàu lòng nhân ái cần cù tiết kiệm hiếu
học tôn sư trọng đạo c ch chịu đựng kh khăn Những đức t nh đ đã
tr thành truyền thống được các thế hệ nâng niu gìn giữ và truyền lại cho thế
hệ sau đồng th i tạo ra sức mạnh nội sinh đ đất nước phát tri n con ngư i
và cộng đồng tiến bộ.
Trong các giá trị truyền thống của dân tộc thì giá trị đạo đức truyền
thống luôn giữ vị trí nền t ng.
Những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam vừa là kết
qu , vừa là nội lực của quá trình đấu tranh gian khổ, quật cư ng mà ông cha
ta đã tr i qua và đã được thực tiễn lịch s ki m nghiệm. Đ chiến thắng
những kẻ thù lớn mạnh h n gấp nhiều lần về tiềm lực vật chất như các thế lực
phong kiến phư ng ắc, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ Việt Nam chắc
chắn không ph i chỉ nh vào sức mạnh văn minh vật chất mà còn nh có sức
mạnh tinh thần - sức mạnh được kh i nguồn được phát huy từ những giá trị
văn h a truyền thống trong đ c giá trị đạo đức truyền thống. Có th nói,
2
các giá trị đạo đức truyền thống là yếu tố rất c b n tạo nên cốt cách tinh
thần, sức mạnh Việt Nam.
Các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộcViệt Nam được hình thành
và tư ng đối ổn định từ lâu nhưng nội dung, bi u hiện và phư ng thức tác
động của chúng không ph i là bất biến mà luôn có sự tiếp biến cùng với sự
thay đổi của đ i sống kinh tế - xã hội, của các th chế chính trị - xã hội và sự
xâm nhập giao lưu với các trào lưu tư tư ng văn h a từ bên ngoài. Các giá
trị đạo đức truyền thống đ đã không ngừng được đổi mới, bổ sung và phát
tri n làm phong phú thêm đặc biệt là trong quá trình Việt Nam đẩy mạnh sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát tri n nền kinh tế thị trư ng, m
c a và hội nhập quốc tế trong xu thế toàn cầu hoá.
Kinh tế thị trư ng, toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế hiện đang là xu thế
tất yếu khách quan tác động mạnh mẽ đến nhiều quốc gia dân tộc trên thế
giới. Xu thế này đòi hỏi các quốc gia ph i bắt nhịp được vào dòng ch y toàn
cầu nếu không muốn ngày càng bị tụt hậu xa h n so với các nước trong khu
vực và thế giới. Quá trình hội nhập đư ng nhiên sẽ tạo ra cho các nước những
c hội phát tri n mới nhưng cũng xuất hiện c những thách thức. Trong các
thách thức thì có thách thức về văn hoá - việc giữ gìn, phát huy b n sắc dân
tộc, phát huy các giá trị đạo đức truyền thống được coi là một trong những
thách thức không nhỏ đối với các nước đang phát tri n. Việt Nam không ph i
là ngoại lệ khi tham gia vào quá trình toàn cầu hoá. Hội nhập quốc tế trong xu
hướng toàn cầu hoá đã đem lại những c hội đ phát tri n kinh tế giao lưu
văn hoá làm giàu c thêm nền văn hoá truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Tuy nhiên, hội nhập quốc tế và kinh tế thị trư ng cũng đặt ra những thách
thức lớn mà một trong những thách thức đáng lo ngại nhất là sự xói mòn,
thậm chí là huỷ hoại những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc, dẫn đến
nguy c đánh mất b n sắc văn hoá tức là đánh mất sức mạnh tự thân vốn có
của dân tộc.