Luận án Tiến sĩ Văn học: Văn xuôi Ngọc Giao trong tiến trình văn học hiện đại Việt Nam

VIỆN HÀN LÂM<br /> KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> NGHIÊM THỊ HỒ THU<br /> <br /> VĂN XUÔI NGỌC GIAO TRONG TIẾN TRÌNH<br /> VĂN HỌC HIỆN ĐẠI VIỆT NAM<br /> <br /> Ngành: Văn học Việt Nam<br /> Mã số: 9 22 01 21<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HỌC<br /> <br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> 1.GS Phong Lê<br /> 2. PGS.TS Lưu Khánh Thơ<br /> <br /> HÀ NỘI, 2018<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> <br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết<br /> quả nghiên cứu của luận án là trung thực và chưa được công bố trong bất kì<br /> công trình nào khác.<br /> Tác giả luận án<br /> <br /> Nghiêm Thị Hồ Thu<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1<br /> CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................ 6<br /> 1.1. Tổng quan về văn học hiện đại Việt Nam và sự xuất hiện của nhà văn Ngọc Giao ... 6<br /> 1.2 Tổng quan tình hình nghiên cứu về tác giả Ngọc Giao .......................................... 20<br /> CHƯƠNG 2. VĂN XUÔI NGỌC GIAO TRONG BỐI CẢNH XÃ HỘI THẾ<br /> KỈ XX ........................................................................................................................... 32<br /> 2.1. Cơ sở hình thành văn xuôi Ngọc Giao . ................................................................. 32<br /> 2.2. Quá trình sáng tác của nhà văn Ngọc Giao ........................................................... 40<br /> 2.3. Quan niệm nghệ thuật Ngọc Giao .......................................................................... 55<br /> CHƯƠNG 3. ĐỀ TÀI VÀ NHÂN VẬT VĂN XUÔI NGỌC GIAO TRONG<br /> TIẾN TRÌNH VĂN HỌC HIỆN ĐẠI VIỆT NAM ................................................. 61<br /> 3.1 Những đề tài chính trong văn xuôi Ngọc Giao ....................................................... 61<br /> 3.2. Thế giới nhân vật và nghệ thuật xây dựng nhân vật trong văn xuôi Ngọc Giao ....... 77<br /> CHƯƠNG 4. NGƯỜI KỂ CHUYỆN, NGÔN NGỮ VÀ GIỌNG ĐIỆU VĂN XUÔI<br /> NGỌC GIAO TRONG TIẾN TRÌNH VĂN HỌC HIỆN ĐẠI VIỆT NAM ........... 107<br /> 4.1 Người kể chuyện trong văn xuôi Ngọc Giao<br /> <br /> .................................................. 107<br /> <br /> 4.2. Đặc điểm ngôn ngữ nghệ thuật trong văn xuôi Ngọc Giao ................................ 121<br /> 4.3. Giọng điệu trong văn xuôi Ngọc Giao ................................................................. 131<br /> KẾT LUẬN ................................................................................................................ 148<br /> DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ................................... 151<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 152<br /> PHỤ LỤC .. ................................................................................................................ 163<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> 1.1. Văn học Việt Nam thế kỷ XX đã trải qua một thời kỳ vận động và phát<br /> triển gắn liền với những thăng trầm của lịch sử dân tộc và đạt được nhiều thành tựu<br /> rực rỡ. Đó là giai đoạn văn học dân tộc đứng trước hai yêu cầu là cách mạng hóa và<br /> hiện đại hóa. Thực hiện được những yêu cầu đó, văn học thế kỷ XX đã tiếp tục đưa<br /> nền văn học nước nhà vươn đến những tầm cao mới với một quy mô ngày càng<br /> phong phú, đa dạng trong những năm cuối thế kỷ XX và những năm đầu thế kỷ XXI.<br /> Sự phát triển của các trào lưu, xu hướng văn học, nhất là trong giai đoạn 1930-1945<br /> đã đem đến những “mùa gặt” và tạc vào lịch sử văn chương Việt Nam “một thế hệ<br /> vàng”. Làm nên diện mạo và khẳng định vị thế của văn học, yếu tố quan trọng và<br /> tiên quyết đó chính là đội ngũ tác giả - lực lượng sáng tác. Vì vậy, nghiên cứu, tìm<br /> hiểu, phát hiện những giá trị văn chương trong từng tác giả với hệ thống các tác<br /> phẩm của họ luôn là việc làm cần thiết và hữu ích trong quá trình tiếp cận một nền<br /> văn học.Việc đánh giá lại một số tác giả tiêu biểu của văn học hiện đại có đóng góp<br /> cho tiến trình hiện đại hóa văn học Việt Nam là điều cần thiết<br /> 1.2. Là một tác giả có vị trí quan trọng trong tòa soạn Tiểu thuyết thứ Bảy - tờ<br /> báo phổ thông ra hàng tuần trong đời sống văn học trước 1945, Ngọc Giao là một<br /> cây bút sung sức và quen thuộc với độc giả đương thời. Với một khối lượng tác<br /> phẩm tương đối lớn và phong cách văn chương giàu mỹ cảm, hướng tới lý tưởng<br /> nhân văn đậm chất trữ tình mà cũng giàu chất hiện thực, Ngọc Giao xứng đáng là<br /> nhà văn hiện đại góp phần tạo dựng diện mạo văn học nước nhà thế kỷ XX, nhất là<br /> giai đoạn 1930-1945 cũng như bộ phận văn học khu vực đô thị Hà Nội tạm chiếm<br /> 1947-1954. Do đó, sự nghiệp văn chương của nhà văn Ngọc Giao cần được tìm hiểu<br /> và nghiên cứu nhằm làm sáng rõ hơn về một phong cách tác giả đã góp phần làm cho<br /> văn học hiện đại Việt Nam thêm phong phú. Đó cũng là cơ sở để rút ra những nhận<br /> định mang tính chất lý luận về một thời kỳ văn học, một giai đoạn văn học.<br /> 1.3. Mặc dù Ngọc Giao là một cây bút đã đem đến cho độc giả những giá trị<br /> văn học không thể phủ nhận nhưng do cách nhìn nhận, sự đánh giá đôi khi còn chủ<br /> quan, phiến diện, số phận văn chương Ngọc Giao đã phải trải qua nhiều thăng trầm,<br /> sóng gió. Có một quá trình sáng tác xuyên suốt thế kỷ nhưng giai đoạn 1945 -1985<br /> những đóng góp của ông hoàn toàn bị khuất lấp bởi những quy kết và phê phán khắc<br /> <br /> 1<br /> <br /> nghiệt. Đó cũng là lý do Ngọc Giao gác bút trong một khoảng thời gian khá dài và<br /> người đọc dần quên lãng, xa lạ với nhà văn. Đặc biệt là nhà văn có đời văn trải dài<br /> dọc thế kỷ XX, Ngọc Giao là một trong số ít các tác giả nổi danh từ trước 1945 và<br /> vẫn tiếp tục cống hiến chút sinh lực cuối đời cho nghiệp viết như một sự hồi sinh<br /> mãnh liệt. Đứng trong hàng ngũ những nhà văn cùng thời như Thạch Lam, Thanh<br /> Tịnh, Hồ Dzếnh, Nguyên Hồng, Nam Cao, Vũ Trọng Phụng...có thể nói Ngọc Giao<br /> là nhà văn có sức sống và sức viết tiềm tàng đáng ngưỡng mộ. Nếu như trước 1945,<br /> bạn đọc từng xúc động, ám ảnh với những trang truyện ngắn đầy tính nhân văn của<br /> Ngọc Giao thì vì những lý do riêng của hoàn cảnh lịch sử mà những đóng góp đáng<br /> quý của Ngọc Giao trong giai đoạn sáng tác 1947 - 1954 với nhiều tác phẩm có giá<br /> trị của văn học ở Hà Nội bị tạm chiếm đã bị lãng quên, kéo theo đó là sự thờ ơ, phủ<br /> nhận, quy chụp về nội dung, tư tưởng của tác phẩm khiến cho tên tuổi Ngọc Giao bị<br /> khuất lấp và cũng là hệ lụy cho quãng đời trầm lặng của Ngọc Giao cho đến những<br /> năm 90 của thế kỷ XX. Cũng chính bởi "sự quên" đó, điểm lại lịch sử nghiên cứu về<br /> tác giả Ngọc Giao, chúng tôi thấy số lượng các bài viết chưa nhiều, một số công trình<br /> nghiên cứu chưa được chỉnh thể, hệ thống, đầy đủ về văn xuôi Ngọc Giao. Vì vậy,<br /> việc nghiên cứu và đánh giá để phục dựng một chân dung văn học đã có những đóng<br /> tích cực cho dòng văn xuôi hiện đại Việt Nam trong bối cảnh hiện trạng nghiên cứu<br /> hiện nay về Ngọc Giao là một việc cần thiết để bù lấp khoảng trống văn học sử giúp<br /> chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về tác giả và diện mạo nền văn học nước nhà.<br /> Luận án hoàn thành hy vọng sẽ góp phần phục dựng một chân dung văn học<br /> không thể không nói đến trong nền văn học Việt Nam hiện đại và góp thêm một tài<br /> liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập văn học nói chung và<br /> tìm hiểu tác giả Ngọc Giao nói riêng.<br /> Vì những cơ sở lý luận và thực tế trên, theo chúng tôi, việc thực hiện đề tài<br /> Văn xuôi Ngọc Giao trong tiến trình văn học hiện đại Việt Nam là cần thiết và<br /> mang tính khả thi.<br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án<br /> 2.1 Mục đích nghiên cứu<br /> Thực hiện đề tài này chúng tôi hướng đến mục đích:<br /> - Đặt văn xuôi Ngọc Giao trong tiến trình phát triển văn học Việt Nam hiện đại để<br /> thấy được văn nghiệp của tác giả với những thành công và giới hạn cũng như bước<br /> <br /> 2<br /> <br />