Luận văn CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM

Chia sẻ: Buiduong_1 Buiduong_1 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:47

Thêm vào BST

Báo xấu

79
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trình bày quan niệm chung về tỷ giá hối đoái Định nghĩa về tỷ giá hối đoái: Khi một đồng tiền tăng lên về giá trị là nó tăng giá, và khi một đồng tiền giảm xuống về giá trị có nghĩa là nó sụt giá. Chúng ta nhận thấy rằng khi đồng tiền của một nước tăng giá thì hàng hóa của nước đó trở thành đắt hơn và hàng hoá của nước ngoài tại nước đó trở nên rẻ hơn (giá nội địa tại hai nước đó giữ nguyên). Ngược lại khi đồng tiền của một nước sụt giá...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM

Luận văn CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM (1)
I. Trình bày quan niệm chung về tỷ giá hối đoái 1. Định nghĩa về tỷ giá hối đoái: Khi một đồng tiền tăng lên về giá trị là nó tăng giá, và khi một đồng tiền giảm xuống về giá trị có nghĩa là nó sụt giá. Chúng ta nhận thấy rằng khi đồng tiền của một nước tăng giá thì hàng hóa của nước đó trở thành đắt hơn và hàng hoá của nước ngo ài tại nước đó trở nên rẻ hơn (giá nội địa tại hai nước đó giữ nguyên). Ngược lại khi đồng tiền của một nước sụt giá thì hàng hoá của nước đó trỏ nên rẻ hơn trong khi hàng hoá nước ngoài tại nước đó trở nên đắt hơn. Như vậy một việc tăng giá của một đồng tiền có thể làm cho những nhà sản xuất nước đó khó khăn trong việc bán hàng của họ tại nước ngoài và có thể tăng sự cạnh tranh của hàng hoá nước ngoài tại nước mình bởi vì giá nó giảm đi. Điều gì đã tác động đến giá cả tương đối của hàng hoá trong nước và hàng hóa nước ngoài. Đó chính là tỷ giá. Có rất nhiều nhà kinh tế đ ã đưa ra nhiều khái niệm về tỷ giá hối đoái: - Samuelson: Nhà kinh tế học người Mỹ cho rằng tỷ giá hối đoái là tỷ giá để đổi tiêng của một nước láy tiền của một nước khác. - Christopher Pass và Bryan Lowes: người Anh cho rằng tỷ giá hối đoái là giá của một loại tiền được biểu hiện bằng giá của một loại tiền khác. Các khái niệm trên đây phản ánh một số khía cạnh khác nhau của tỷ giá hối đoái. Từ đó ta có được một khái niệm tổng quát: Tỷ giá hối đoái là tỷ giá so sánh đồng tiền giữa các nước xét về mặt giá trị. 2. Các loại tỷ giá:  Phân loại theo đối tượng xác định: - Tỷ giá chính thức: Là một loại tỷ giá do ngân hàng Trung ương của nước đó xác định. Dựa vào tỷ giá này, các ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng sẽ ấn định tỷ giá mua bán ngoại tệ giao ngay, có kỳ hạn, hoán đổi. (2)
- Tỷ giá thị trường là tỷ giá hình thành theo quan hệ cung cầu trên thị trường hối đoái.  Phân loại theo kỹ thuật giao dịch: - Tỷ giá giao ngay: Là tỷ giá do tổ chức tín dụng yết giá tại thời điểm giao dich hoặc do hai bên thoat thuận nhưng phải bảo đảm trong biên đị do ngân hàng nhà nước quy đinh. Tỷ giá giao dịch kỳ hạn: Là tỷ giá giao dịch do tổ chức tín dụng yết - giá hoặc do hai bên tham gia giao dịch tự tính toán và thỏa thuận với nhau nhưng phải đảm bảo trong biên độ quy định của ngân hàng Nhà nước tại thời điểm ký hợp đồng.  Phân theo hoạt động xuất nhập khẩu: - Tỷ giá xuất khẩu: Là tỷ giá so sánh giữa tổng giá vốn hàng xuất khẩu tính tiền sân tầu bằng tiền nội địa thu được theo giá FOB tại cảng xuất khẩu. Tỷ giá vốn hàng hoá tại sân tàu bằng tiền nội tệ Tỷ giá xuất khẩu = Tổng ngoại tệ thu được theo giá FOB tại cảng - N ếu tỷ giá xuất khẩu nhỏ hơn tỷ giá thị trường (giá mua của ngân hàng) nhà nước có lời. - Tỷ giá nhập khẩu: Là tổng giá bán hàng nhập khẩu tại cảng nhập khẩu tính theo nội tệ so với ngoại tệ phải tính theo giá CIF tại cảng xuất khẩu Tổng giá bán hàng nhập khẩu tại cảng nhập Tỷ giá xuất khẩu = Tổng ngoại tệ phải trả theo giá CIF tại cảng nhập khẩu (3)
- N ếu tỷ giá nhập khẩu lớn hơn giá thị trường thì nhà nhập khẩu có lời.  Căn cứ vào giá trị của tỷ giá: Tỷ giá hối đoái danh nghĩa: Là tỷ giá của một loại tiền tệ được biểu hiện - theo giá hiện tại, không tính đến bất kỳ ảnh hưởng nào của lạm phát. - Tỷ giá hối đoái thực: Là tỷ giá có tính đến tác động của lạm phát và sức mua trong một cặp tiền tệ, phản ánh giá cả hàng hóa tương quan có thể bán ra nước ngoài và hàng tiêu thụ trong nước. Đặc tính quan trọng nhất của tỷ giá hối đoái thực là nó đại diện cho khả năng cạnh tranh quốc tế của nước đó .  Căn cứ vào thời điểm giao dịch: - Tỷ giá mở cửa: Là tỷ giá được công bố vào đầu giờ của đầu ngày giao dịch. - Tỷ giá đóng cửa: Là tỷ giá được công bố vào cuối ngày của ngày giao dịch. - Ngoài ra ở Việt Nam còn có tỷ giá tiền mặt, tỷ giá chuyển khoản. 3. Các chế độ tỷ giá hối đoái: a. Chế độ tỷ giá hối đoái cố định:  Khái niệm: Tỷ giá hối đoái là một chế độ tỷ giá hối đoái trong đó Nhà nước, cụ thể là ngân hàng trung ương tuyên bố sẽ duy trì tỷ giá hối đoái giữa đồng tiền của quốc gia mình với đồng tiền nào đó hoặc theo một rổ các đồng tiền nào đó ở (4)
một mức cố định không đổi bằng cách thường xuyên can thiệp vào thị trường ngoại tệ để thực hiện các hoạt động mua hay bán lượng dư cung hay cầu ngoại tệ với mức tỷ giá hối đoái cố định mới công bố.  Đặc trưng của tỷ giá hối đoái: - Những dự báo về thay đổi trên thị trường là bằng Zero (ngoại trừ những trường hợp đặc biệt khi thị trường dự báo là Chính phủ sẽ thay đổi mức tỷ giá cố định). - Những lượng cung - cầu vẫn tồn tại trên thị trường ngoại tệ và chi phối số lượng cung, cầu ngoại tệ trên thị trường. - Ngân hàng trung ương cam kết sẽ duy trì tỷ giá hối đoái ở một mức cố định nào đó. Nếu cung trên thị trường lơn hơn cầu ở mức tỷ giá cố định đó thì ngân hàng trung ương sẽ đảm bảo mua hết lượng d ư cung ngoại tệ. Nếu cung trên thị trường nhỏ hơn cầu ở mức tỷ giá cố định đó thì ngân hàng trung ương đảm bảo cung cấp một lượng ngoại tệ bằng với lượng dư cầu. Ngân hàng trung ương sẽ thực hiện hoạt động mua bán lượng dư cung hay dư cầu đó với tư cách là người mua bán cuối cùng, người điều phối.  ưu điểm của chế độ tỷ giá hối đoái cố định: - áp dụng chế độ tỷ giá hối đoái cố đinh sẽ tạo kỷ luật đối với các chính sách kinh tế, thúc đẩy sự phát triển của các thương mại và đầu tư quốc tế, thúc đẩy sự hợp tác và phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô quốc tế, loại bỏ được hiện tượng đầu cơ gây ra bất ổn đối với nền kinh tế. - Dưới chế độ tỷ giá cố định đầu cơ không tồn tại nên không gây ra bất ổn định đối với nền kinh tế. Không có đầu cơ nên tỷ giá hối đoái không bị sai lệch, do vậy sự phân bổ các nguồn lực trở nên hợp lý. - Khi đ ề ra một chế độ tỷ giá hối đoái cố định thì các nhà hoạch định chính sách không thể tuỳ ý thay đổi chính sách, mặt khác chính phủ (5)
buộc phải theo đuổi những chính sách kinh tế vĩ mô phù hợp. Nếu chính phủ không thực hiện chính sách kinh tế phù hợp thì đồng nội tệ có thể mất giá và buộc Chính phủ phải dùng dự trữ ngoại tệ để can thiệp vào thị trường ngoại hối. - Việc cam kết cố định tỷ giá sẽ khiến cho các chính phủ dễ nhất trí với nhau hơn về việc cần phải phối hợp các chính sách kinh tế vĩ mô nhằm duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái. Những cam kết này sẽ giúp cho các nước tránh được tình trạng phá giá cạnh tranh, cũng như tạo một môi trường kinh doanh ổn định cho thương mại và đầu tư quốc tế. - Chế độ tỷ giá hối đoái giúp cho các nhà kinh doanh và đầu tư quốc tế có được những tín hiệu kinh tế chuẩn xác nên rủi ro tỷ giá hối đoái sẽ được loại trừ. Khi đó chi phí giao dịch giảm, hiệu quả kinh doanh sẽ tăng và điều đó sẽ thúc đẩy thương mại và đầu tư quốc tế.  Nhược điểm của chế độ tỷ giá hối đoái cố định: - Chính sách tiền tệ sẽ lại bị vô hiệu hoá vì phải kìm giữ tỷ giá ở mức cam kết nên những nước lựa chọn mức lạm phát cao sẽ không thể theo đuổi chính sách tiền tệ nới lỏng với việc đồng tiền giảm giá. - Trong chế độ tỷ giá hối đoái nếu đồng tiền nội địa đ ược định giá quá thấp thì sức ép tăng giá sẽ làm cho dự trữ ngoại tệ sụt giảm. Nếu đồng tiền nội địa được định giá quá cao, sức ép giảm giá sẽ khiến cho dự trữ ngoại tệ tăng. - Khi áp dụng chế độ tỷ giá hối đoái cố định thì có thể dẫn đến sự gia tăng của lạm phát nước ngoài làm cho đồng nội địa bị sức ép lên giá. Lúc này chính phủ buộc phải can thiêp bằng cách bán nội tệ và mua ngoại tệ với hậu quả là mức cung tiền tệ sẽ gia tăng đồng thời với sự gia tăng của lạm phát. b. Chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi: (6)
 Khái niệm: Là chế độ tỷ giá hối đoái mà trong đó tỷ giá hối đoái sẽ được vận dụng và xác định một cách tự do theo quy luật thị trường (quy luật cung cầu trên thị trường ngoại tệ) với các yếu tố đứng đằng sau những lực lượng cung cầu đó.  Đặc trưng cơ bản của chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi: - Tỷ giá hối đoái đ ược xác định và thay đổi hoàn toàn phụ thuộc vào tình hình cung cầu ngoại tệ trên thị trường. - Ngân hàng trung uơng hoàn toàn không có bất kỳ một tuyên bố hay một cam kết nào trong việc chỉ đạo và điều hành tỷ giá. - Ngân hàng trung ương không có bất kỳ sự can thiệp trực tiếp nào vào thị trường ngoại tệ. Tuy nhiên, bằng các biện pháp như tham gia mua bán ngoại tệ trên thị trường theo giá cả do thị truờng quyết định với tư cách như một nhà kinh doanh giao dịch bình thường thì ngân hàng trung ương vẫn có thể can thiệp một cách gián tiếp vào thị trường ngoại tệ để có thể giảm bớt những biến động mạnh về giá trên thị trường nhằm giảm bớt những tác hại có thể xảy ra đối với nền kinh tế.  ưu điểm của chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi: - Dưới chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi cán cân thanh toán sẽ tự cân bằng. Khi tài khoản vãng lai thâm hụt, đồng nội tệ giảm giá làm cho xuất khẩu tăng lên và nhập khẩu giảm xuống cho tới khi cán cân thanh toán trở về trạng thái cân bằng. Và khi tài khoản vãng lai thặng dư, đồng nội địa sẽ lên giá làm cho nhập khẩu tăng và xuất khẩu giảm xuống cho tới khi cán cân thanh toán trở về trạng thái cân bằng. - Trong chế độ này ngân hàng trung ương sẽ tự do hơn trong việc sử dụng chính sách tiền tệ để điều tiết nền kinh tế. Chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi cho phép ngân hàng trung ương có thể lựa chọn mức lạm phát mà họ cho là phù hợp. Nước nào lựa chọn mức lạm phát thấp sẽ được tự do (7)
trong việc theo đuổi chính sách tiền tệ thắt chặt với việc đồng tiền tăng giá. - Dưới chế độ này nền kinh tế có thể chống lại được những cú sốc giá cả xuất phát từ bên ngoài. Hơn nữa sự gia tăng của lạm phát nước ngoài sẽ khiến cho tỷ giá hối đoái thay đổi phù hợp với quy luật ngang giá sức mua, đồng nội địa sẽ lên giá khiến cho cơ chế nhập khẩu lạm phát không thể phát huy tác dụng. - Các nhà đ ầu cơ cũng là một nhân tố tác động và làm ổn định tỷ giá. Để kiếm lợi sẽ bán một đồng tiền khi nó nằm trong tình trạng cao giá và mua một đồng tiền khi nó bị mất giá. Việc làm như vậy sẽ khiến cho tỷ giá quay trở lại trạng thái cân bằng dài hạn khi nó bị lệch ra khỏi trạng thái cân bằng này  Nhược điểm của chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi: - Dưới chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi, thị trường có thể trở nên quá nhạy cảm với rủi ro. Do quá nhạy cảm với rủi ro, đồng thời không sử dụng một cách có hiệu quả những thông tin sẵn có trên thị trường, hiện tượng đầu cơ ồ ạt trên thị trường có thể phát sinh một cách tự phát. Các nhà đầu cơ có thể mắc sai lầm, họ có thể bán một đồng tiền khi nó tiếp tục tăng giá, và mua một đồng tiền khi nó tiếp tục giảm giá. Như vậy các nhà đầu cơ đã gây bất ổn định cho thị trường. - Mặt khác do tỷ giá hối đoái không chỉ phụ thuộc vào tình hình kinh tế hiện tại mà còn phụ thuộc vào viễn cảnh kinh tế trong tương lai. Các nhà đầu cơ khi xây dựng một mô hình xác đ ịnh tỷ giá hối đoái, nhiều khi những dự tính của họ chỉ phù hợp với tình hình hiện tại mà không còn phù hợp với viễn cảnh trong tương lai nữa. Việc đầu cơ của họ có thể làm cho tỷ giá hối đoái biến động mạnh, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô cũng như sự ổn định của nền kinh tế vĩ mô. (8)
- Trường hợp khi các nhà đầu cơ phát hiện ra rằng họ đang nắm giữ trong tay những đồng tiền cao giá nên họ vẫn tiếp tục giữ chúng với kỳ vọng có thể bán được những đồng tiền này với giá cao hơn trước khi chúng giảm giá mạnh. Kỳ vọng đó sẽ làm cho những đồng tiền đó ở trong tình trạng cao giá trong một thời gian dài và gây những tác động tiêu cực tới nền kinh tế. c. Chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi có sự quản lý của nhà nước:  Khái niệm: Là chế độ tỷ giá hối đoái có sự kết hợp giữa hai chế độ tỷ giá hối đoái ở trên. Trong đó tỷ giá hối đoái sẽ tự xác định trên thị trường theo quy luật cung cầu, chính phủ chỉ can thiệp vào thị trường khi tỷ giá có những biến động mạnh.  Đặc trưng của chế độ tỷ giá hối đoái: - Tỷ giá hối đoái được xác định và thay đổi hoàn toàn tuỳ thuộc vào tình hình cung cầu ngoại tệ trên thị trường. - Ngân hàng trung ương tuyên bố một mức biến động cho phép đối với tỷ giá và chỉ can thiệp vào thị trường với tư cách là người mua bán cuối cùng khi tỷ giá trên thị trường có những biến động mạnh vượt ra khỏi mức cho phép này. - N ếu tình hình kinh tế có những biến đổi lớn thì mức tỷ giá hối đoái cũng như biên độ giao động cho phép cũng được nhầ nước xác định và công bố lại.  Ưu điểm của chế độ tỷ giá hối đoái có sự quản lý của nhà nước: - Khi tỷ giá hối đoái biến động bất thường sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế, lúc này rất cần có một “bàn tay đủ lớn” có thể chống đỡ và điều tiết tỷ giá cho nó trở về trạng thái cân bằng. Nhà nước chính là bàn (9)
tay đó. Để tỷ giá hối đoái phù hợp với nền tảng kinh tế cơ bản nhà nước có thể can thiệp vào thị trường ngoại hối dưới hai hình thức: Trực tiếp (mua, bán ngoại tệ) và Gián tiếp cung cấp những thông tin cần thiết và chuẩn xác cho thị trường. Việc can thiệp vào thị trường sẽ làm giảm bớt những chi phí “tăng, giảm quá mức” của tỷ giá hối đoái. Trong điều kiện giá cả không linh hoạt trong ngắn hạn, sự tăng hay giảm quá mức của tỷ giá hối đoái sẽ khiến cho tỷ giá thực sai lệch khỏi tỷ giá hối đoái cân bằng và các nguồn lực bị phân bố không hợp lý giữa hai khu vực sản xuất hàng hoá: thương mại và phi thương mại. Một đồng tiền thấp giá sẽ khiến cho lạm phát tăng. Ngược lại một đồng tiền cao giá sẽ khiến cho thất nghiệp gia tăng. - Sự sai lệch của tỷ giá hối đoái còn dẫn tới sự bảo hộ bởi vì một đồng tiền thấp giá dồng nghĩa với một đồng tiền khác đang cao giá và sự cao giá này kéo dài sẽ khiến cho không chỉ hàng hoá xuất khẩu mà ngay cả hàng hoá nội địa cũng trở nên mất sức cạnh tranh so với hàng hoá nước ngoàim và áo lực đòi hỏi bảo hộ là tất yếu. Mặc dù sự sai lệch của tỷ giá cuối cùng sẽ bị triệt tiêu do nền kinh tế có khả năng tự điều chỉnh nhưng sự điều chỉnh đó cần có thời gian và chi phí do phải chuyển đổi cơ cấu. Như vậy sự can thiệp của nhà nước vào thị trương ngoại hối làm giảm mức độ tăng trưởng của tỷ giá hối đoái là cần thiết. - Khi cán cân thanh toán do khu vực sản xuất hàng hoá thương mại liên tục có thặng dư quá lớn so với khu vực sản xuất hàng hoá phi thương mại sẽ khiến cho đồng tiền nội địa lên giá. Điều này sẽ khiến cho lao động di chuyển từ khu vực sản xuất hàng hoá thương mại sang khu vực sản xuất hàng hoá phi thương mại và thất nghiệp tạm thời sẽ tăng. Để làm dịu bớt quá trình điều chỉnh này, nhà nước có thể can thiệp để kìm hãm bớt sự lên giá của đồng tiền nội địa.  Nhược điểm của chế độ tỷ giá hối đoái có sự quản lý của Nhà nước: (10)
- Đ ể việc can thiệp của nhà nước vào thị trường có hiệu quả thì bản thân nhà nước phải có uy tín đối với thị trường và phải có lượng dự trữ ngoại tễ sẵn có đủ mạnh để có thể can thiệp vào thị trường, bình ổn tỷ giá kịp thời. - Sự can thiệp của nhà nước chỉ hợp lý và hiệu quả khi sự can thiệp này không ngăn cản xu hướng tiến tới vị trí cân bằng dài hạn của tỷ giá. Hiện nay trên thế giới vẫn tồn tại cả ba chế độ tỷ giá hối đoái này, đan xen lẫn nhau giữa các nước khác nhau trên thế giới tuỳ thuộc vào từng hoàn cảnh và điều kiện kinh tế của từng nước. 4. Các yếu tố tác động đến tỷ giá hối đoái: Ngày nay các nhà nghiên cứu khi bàn về những yếu tố tác động đến tỷ giá thường có hai cách tiếp cận khác nhau. a. Cách thứ nhất cho rằng muốn biết được những biến động của tỷ giá hối đoái phải chú ý tới sức mua trong nước của tiền tệ nước đó, được biểu hiện qua tỷ lệ lạm phát và lãi suất tín dung ở nước đó. Việc so sánh sức mua giữa hai loại tiền, so sánh tỷ lệ lạm phát giữa hai nước khác nhau là điều khá phức tạp. ở các nước người ta hay dùng phương pháp đồng giá sức mua. Sức mua của đồng ngoại tệ và đồng nội tệ được biều hiện qua chỉ số lạm phát là một nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái. Nếu lạm phát trong nước giảm và lạm phát nước ngoài tăng thì tỷ giá giữa đồng nội tệ và đồng ngoại tệ sẽ giảm. Ngược lại nếu lạm phát trong nước tăng và lạm phát nước ngoài giảm thì tỷ giá sẽ tăng. Lạm phát là nhân tố ảnh hưởng cùng chiều đến tỷ giá hối đoái danh nghĩa của đồng nội tệ. Lạm phát cao là gia tăng lãi suất tương đối của đồng tiền gửi bằng ngoại tệ so với đồng nội tệ, kéo theo sự giảm giá của đồng nội tệ, tức là lạm phát tác động ngược chiều với giá trị của đồng nội tệ. Lạm phát cao hơn tương đối so với nước ngoài dẫn đến tỷ giá tăng lên, lạm phát thấp hơn tương đối so với nước ngoài giảm dẫn đến tỷ giá giảm. Khi tỷ lệ lạm phát (11)
của một nước tăng cao hơn các quốc gia khác, sức mua của nội tệ giảm giá so với ngoại tệ. Theo điều kiện ngang bằng sức mua, bán ngoại tệ sẽ giảm và ngược lại, giá trị của đồng nội tệ sẽ tăng nếu lạm phát của quốc gia thấp hơn tỷ lệ lạm phát của nước có đồng tiền đối ứng. Lạm phát tác động trực tiếp đến giá trị hàng hoá nhập khẩu, làm ảnh hưởng đến tính cạnh tranh của quốc gia trên thị trường thế giới, qua đó làm thay đổi tỷ giá hối đoái. Thật vậy, nếu tốc độ lạm phát của một quốc gia cao hơn các nước khác, hàng xuất khẩu tính bằng ngoại tệ nước này sẽ trở nên đắt hơn, hậu quả là khả năng cạnh tranh của quốc gia trong thương mại giảm sút. Điều này đồng nghĩa với cung ngoại tệ giảm. Đối với nhập khẩu, giá trị nhập khẩu tăng nhẹ, nhưng mức tăng giá của hàng nhập khẩu thấp so với mức tăng giá của hàng hoá trong nước (do tỷ lệ lạm phát trong nước cao hơn nước ngoài) nên cầu hàng nhập khẩu không giảm. Mặt khác trong ngắn hạn, người tiêu dùng trong nước chưa kịp thay đổi thói quen sử dụng, các doanh nghiệp nội địa chưa kịp sản xuất hàng thay thế hàng nhập. Do đó nền kinh tế buộc phải trả lương ngoại tệ nhiều hơn để nhập hàng. Hậu quả là cầu ngoại tệ gia tăng. Cung ngoại tệ giảm, cầu ngoại tệ tăng sẽ tạo áp lực đẩy ngoại tệ lên giá, nội tệ giảm giá. Có hai cách xác định tỷ giá trên cơ sở cân bằng sức mua giữa đồng nội tệ và ngo ại tệ: + Cân bằng tuyệt đối: Sức mua của một đồng ngoại tệ Mức giá cả trong nước Tỷ giá = = Sức mua một đồng bản tệ Mức giá cả nước ngoài + Cân bằng tương đối: Tỷ giá ở = Tỷ giá ở thời  1 + % chỉ số lạm phát trong nước (12)
thời điểm điểm t-1 1+ % CSLP nước có đồng tiền định giá Sức mua của đồng nội tệ và đồng ngoại tệ biểu thị qua sự chênh lệch về lãi suất giữa hai đồng tiền cũng là một nhân tố ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái. Lãi suất giúp các nhà quản trị tài chính dự đoán và xác định tỷ giá trong tương lai, từ đó ho ạch định chiến lược rủi ro và chiến lược kinh doanh hiệu quả. Trong thực tế tỷ giá thị trường thường lệch khỏi tỷ giá được hình thành trên cơ sở ngang giá lãi suất, bởi lẽ trạng thái cân bằng lãi suất của tỷ giá chỉ tồn tại trong một số điều kiện nhất định, như chu chuyển vốn trên thị trường tài chính phải ho àn toàn tự do, chi phí giao d ịch bằng không, rủi ro trong đầu tư vào các tài sản tài chính bằng nhau... Trong nền kinh tế các điều kiện này rất khó tồn tại. Lãi suất được các ngân hàng trung ương sử dụng để điều chỉnh tỷ giá hối đoái trên thị trường. Chính sách chiết khấu là chính sách mà nhà nước thay đổi lãi suất chiết khấu của ngân hàng trung ương, điều chỉnh lãi suất trên thị trường tiền tệ, từ đó tác động tới quan hệ cung cầu làm thay đổi tỷ giá. Chính sách chiết khấu là chính sách điển hình của các nước kinh tế thị trường phát triển, những nước mà đồng tiền của họ có vị trí quan trọng trong thương mại và tài chính quốc tế, thường được mua bán trên thị trường hối đoái. Mỹ thường xuyên sử dụng chính sách chiết khấu. Cứ mỗi khi có sự biến động tỷ giá USD, cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) lại lập tức sử dụng công cụ lãi suất chiết khấu. Chính sách lãi suất cao có xu hướng hỗ trợ sự lên giá của nội tệ, bởi vì nó hấp dẫn các luồng vốn nước ngoài chảy vào trong nước. Tuy nhiên đồng nội tệ lên giá tạo cho giá cả hàng hoá nhập khẩu trở nên rẻ hơn và do đó tạo ra áp lực làm giảm giảm giá hàng hoá nội địa, điều này làm kìm hãm tốc độ tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên chính sách chiết khấu chỉ có ảnh hưởng nhất định và có hạn đối với tỷ giá, vì lãi suất không phải là nhân tố duy nhất tác động tới sự vận động của (13)
tư bản giữa các nước, tức là nó không phải là nhân tố duy nhất tác động tới cung cầu ngoại hối. Ngoài yếu tố lãi suất cao, việc tư bản nước ngoài đầu tư vào một thị trường nào đó còn phụ thuộc vào hàng loạt các yếu tố kinh tế, chính trị, pháp lý... b. Cách thứ hai cho rằng, cán cân thanh toán quốc tế (ccttqt) của một nước phản ánh đầy đủ những xu hướng cung và cầu ngoại hối trong các giao d ịch quốc tế có tác động lớn tới tỷ giá. Mục đích của việc lập và báo cáo cán cân thanh toán quốc tế không phải để phản ánh các nhân tố đứng đằng sau cung cầu của một đồng tiền mà việc lập cán cân thanh toán chính là để theo dõi và phân tích hoạt động thương mại quốc tế cũng như số lượng các luồng vốn chạy vào và chạy ra khỏi một quốc gia là như thế nào. Tuy nhiên những tài khoản trên cán cân thanh toán phản ánh hoạt động thương mại quốc tế, và sự di chuyển của các luồng vốn lại là thước đo của tất cả các nhân tố làm phát sinh cung cầu của một đồng tiền trên thị trường hối đoái. Do vậy cán cân thanh toán trở thành một phuơng tiện thuận tiện và hiệu quả trong việc tiếp cận lý thuyết xác định tỷ giá và có thể hình dung cán cân thanh toán như là bản ghi chép thành từng khoản các nhân tố phản ánh cung cầu một đồng tiền. Cán cân thanh toán là một bảng kế toán tổng hợp toàn bộ các luồng tiền hàng hoá, dịch vụ, vốn, tài sản giữa các công dân và chính phủ một nước so với nước còn lại trên thế giới trong một thời kỳ nhất định. Nó cung cấp những thông tin chi tiết liên quan đến cung cầu ngoại tệ của một quốc gia, đồng thời có thể được sử dụng để đánh giá khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế của một quốc gia. Sự tồn tại giữa đồng nội tệ của một nước với ngoại tệ là tất yếu khi mà cư dân và chính phủ của nước đó cần có những giao dịch với thế giới bên ngoài. Do đó để hiểu tỷ giá xũng như những yếu tố cơ bản tác động đến sự biến động của tỷ giá hối đoái thì cần thiết phải hiểu những giao dịch của cư dân và chính phủ của một nước thực hiện với thế giới bên ngoài trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Nói cách khác cán cân thanh toán là bảng đối chiếu giữa (14)
những khoản tiền mà nước ngoài trả cho một nước và những khoản tiền mà nước đó trả cho nước ngoài trong một thời gian nhất định, phản ánh các dòng lưu chuyển tiền tệ do quan hệ cung cầu trên thị trường hối đoái nước đó. Tỷ giá là một loại giá nên nó được điều tiết bởi quan hệ cung - cầu tiền tệ. Quan sát sự thay đổi trong từng khoản mục trong cán cân thanh toán sẽ giúo cho các nhà quản lý, các nhà kinh doanh tiền tệ nắm bắt dòng lưu chuyển tiền tệ phải thanh toán cho nước ngoài hoặc nhận được từ bên ngoài. Tình trạng mất cân đối trong cán cân thanh toán quốc tế sẽ ảnh hưởng đến quan hệ cung cầu ngoại hối trên thị trường, do đó sẽ ảnh hưởng ngay đến tình hình biến động của tỷ giá hối đoái nước đó. Cần lưu ý rằng sự tác động của cán cân thanh toán quốc tế không phải là quan hệ thụ động một chiều. Chẳng hạn, nếu cán cân thanh toán quốc tế của một nước thiếu hụt thì tỷ giá hối đoái sẽ tăng lên, điều này làm cho giá hàng nhập khẩu sẽ tăng và giá hàng xuất khẩu ra thị trường thế giới giảm đi, do đó sẽ khuyến khích xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu hàng hóa dịch vụ. Như vậy sẽ cải thiện đ ược tình trạng của cán cân thanh toán quốc tế. Tuy nhiên muốn xác định được tác động của tình hình cán cân thanh toán quốc tế đối với tỷ giá phải loại trừ những khoản mục phản ánh sự can thiệp của chính phủ và tương quan lực lượng cung cầu ngoại hối trên thị trưòng. Thật ra sự chênh lệch giữa cung và cầu, những sự thay đổi điều chỉnh làm thay đổi dự trữ ngoại hối, thay đổi những khoản nợ nước ngoài chỉ tồn tại chừng nào các nhà cầm quyền một nước duy trì một tỷ giá cố định. Nếu tỷ giá được phép thay đổi tự do, thì các kho ản dự trữ ngoại tệ chính thức không cần thiết phải bù đắp những thiếu hụt và tất nhiên tỷ giá ngoại hối sẽ thay đổi hoàn toàn theo cung và cầu của thị trường. (15)
II. Chính sách tỷ giá hối đoái với sự phát triển nền kinh tế Việt Nam 1. Cơ chế tỷ giá hối đoái ở Việt Nam:  Trước những năm 1990, với nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung bao cấp, nhà nước ta đã duy trì chế độ tỷ giá hối đoái cố định. Thời gian này, sự điều hành và quản lý nền kinh tế thị trường còn sơ khai, kinh nghiệm và kiến thức về quản lý nền kinh tế thị trường còn chưa nhiều. Đặc biệt trong thời kỳ này nền kinh tế nước ta đang trong thời kỳ khủng hoảng, lạm phát phi mã nên mong muốn có một nền kinh tế ổn định và phát triển là rất lớn. Nhiều chuyên gia cho rằng cần áp dụng cơ chế tỷ giá cố định làm cho lòng (16)
tin của nhân dân vào đồng Việt Nam tăng lên. Với cơ chế tỷ giá cố định cũng tạo ra tâm lý an tâm cho các nhà đầu tư, trong đó có nhà đầu tư nước ngoài.  Việc áp dụng chế độ tỷ giá hối đoái cố định trong giai đoạn này là hợp lý nhưng do nước ta đã áp dụng quá lâu chế độ này làm cho nền kinh tế Việt Nam trở nên yếu kém, không khuyến khích xuất khẩu, việc làm giảm và đặc biệt là nền kinh tế nước ta chậm thích nghi với cơ chế thị trường. Hơn nữa chế độ tỷ giá hối đoái cố định làm cho đồng Việt Nam lên giá một cách giả tạo sẽ làm suy giảm sức cạnh tranh của hàng hoá nước ta, triệt tiêu lợi thế so sánh của nền kinh tế.  Trong quá trình đổi mới cơ chế quản lý, nhiều chuyên gia cho rằng Việt Nam nên áp dụng cơ chế tỷ giá hối đoái thả nổi. Bởi họ cho rằng cơ chế này sẽ có lợi cho sự phát triển của nền kinh tế tạo ra một xung lực mới khuyến khích xuất khẩu và sản xuất hàng xuất khẩu và sẽ tạo ra nhiều công ăn việc làm. Cơ chế này sẽ tạo nên sự cân bằng giữa cung cầu ngoại tệ trên thị trường trong nước. Tuy nhiên Việt Nam đang còn trong những bước sơ khai chuyển sang nền kinh tế thị trường, mọi cơ chế chính sách còn chưa đồng bộ, còn nhiều bất cập đặc biệt là cơ chế chính sách về tài chính tiền tệ. Nếu nước ta áp dụng cơ chế chính sách tỷ giá hối đoái thả nổi sẽ dẫn đến rối loạn hoặc khủng hoảng khi sức lực của nền kinh tế còn quá nhỏ bé, hệ thống cơ chế, chính sách chưa đ ồng bộ và kiến thức cũng như kinh nghiệm về vấn đề này còn ít. Tất cả những điều đó có lợi cho xuất khẩu nhưng lại bất lợi cho nhập khẩu. Ví dụ, khi tỷ giá VND/USD lên quá cao không ngừng sẽ diễn ra nhiều biến động khác khó lường như thất nghiệp, phá sản của các doanh nghiệp và giảm sút về đời sống của nhân dân, gây rối loạn xã hội, làm cho chính trị và kinh tế bất ổn định. (17)
 Đại đa số các chuyên gia cho rằng Việt Nam nên áp dụng chính sách tỷ giá hối đoái có sự điều chỉnh của nhà nước là phù hợp nhất. Cơ chế tỷ giá hối đoái cố định mặc dù có một số ưu điểm không thể phủ nhận được nhưng cũng có nhiều nhược điểm không phù hợp với nền kinh tế thị trường. Bên cạnh đó cơ chế tỷ giá hối đoái cố định cũng có rất nhiều nhược điểm nếu nó được áp dụng cho Việt Nam khi mà nền kinh tế nước ta còn quá non kém. Do vậy áp dụng cơ chế linh hoạt có sự điều tiết của nhà nước vừa phản ánh đúng đòi hỏi của cơ chế thị trường vừa đảm bảo tính chủ động và bàn tay “cứng rắn” của nhà nước can thiệp khi có biến động để tạo ra sự phát triển năng động của nền kinh tế và mặt khác tạo ra sự phát triển một cách ổn định và vững chắc của nó. Chính vì vậy, Việt Nam đã thiết lập hệ thống tỷ giá hối đoái theo tín hiệu thị trường có sự can thiệp của chính phủ từ tháng 3 năm 1989. Với sự kiện phá giá rất mạnh nội tệ, sau đó nhanh chóng thống nhất hệ thống tỷ giá mới, xoá bỏ hệ thống tỷ giá cũ thì cơ chế quản lý ngoại hối và chính sách tỷ giá của Việt Nam đã có những biến động rất căn bản sang cơ chế thị trường. Với sự thành lập của hai trung tâm ngoại tệ tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh (1994) đã đánh giá bước ngoặt đầu tiên của hệ thống ngân hàng trong quá trình đổi mới thực sự cơ chế theo hướng thị trường. Có thể nói toàn bộ việc điều hành tỷ giá hối đoái của chính phủ trong giai đoạn 1990 đến 1997 là áp d ụng chính sách tỷ giá linh hoạt d ưới sự điều tiết của nhà nước, chủ yếu dựa vào neo giữ và quy đổi VND theo USD qua một số ngoại tệ hẹp, trong đó USD chiếm một tỷ trọng lớn. Tuy nhiên chế độ này cũng bộc lộ một số nhược điểm của nó là ổn định quá lâu dẫn đến không khuyến khích xuất khẩu và sản xuất hàng xuất khẩu. Do vậy trong những giai đoạn cuối của những năm 1997 đến đầu 1999, để thích ứng hơn với thị trường và cũng để hạn chế những tác động của cuộc khủng hoảng tài chính Đông Nam á (2/7/1997) ngân hàng nhà nước đã điều chỉnh liên tục tỷ giá chính thức cùng biên độ. (18)
- Ngày 13/10/1997 mở rộng biên độ giao dịch lên mức +(-) 10% - Ngày 16/2/1998 nâng tỷ giá chính thức từ 1 USD =111175 VND lên mức 1 USD =11800 VND, tăng 5,6%. - Ngày 7/8/1998 thu hẹp biên độ giao dịch xuống còn +(-) 7% , đ ồng thời nâng tỷ giá chính thức lên 1 USD =12998 VND. - Từ ngày 6/11/1998 đến 15/1/1999 là một chuỗi những điều chỉnh giảm liên tục trong tỷ giá chính thức cùng biên độ.  Thực tế, mỗi sự thay đổi sự thay đổi chính sách tỷ giá đều có những tác động nhất định trong đời sống kinh tế và đôi khi ngân hàng nhà nước cũng rơi vào tình trạng muốn điều chỉnh tỷ giá chính thức cho phù hợp với tình trạng thực tế nhưng lại rất khó khăn. Nếu điều chỉnh hằng ngày sẽ gây tâm lý bất ổn, còn nếu giữ quá lâu khi điều chỉnh sẽ dễ gây biến dộng đột ngột. Cơ chế này rõ ràng là không phù hợp với quan hệ cung cầu trên thị trường và thông lệ quốc tế. Vì thế việc thay đổi cách xác định tỷ giá chính thức là cần thiết.  Từ 26/2/1999 tỷ giá chính thức được công bố hằng ngày, được xác định trên cơ sở tỷ giá b ình quân mua bán thực tế trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng của thị trường giao dịch gần nhất trước đó. Đây là sự thay đổi cơ chế quản lý, điều hành tỷ giá cho phù hợp với quy luật thị trường. Đồng thời từ ngày 26/2 biên độ giao dịch cũng được rút xuống +(-) 0.1%. Điều này có thể gây nên một bất lợi thế không thể dự đoán trước được. Nếu trong một ngày giao dịch nào đó, thị trường có những đột biến về cung cầu của ngày giao dịch gần nhất trước đó thì do ràng buộc của biên độ với tỷ giá là bình quân giữa mua và bán chắc chắn sẽ làm cho giao dịch trên thị trường của ngày hôm đó bị đ ình trệ, đóng băng. Từ đó sẽ tác động tiêu cực đến trở lại đến các giao dịch trên thị trường ngoại tệ bên ngân hàng và lại (19)
tiếo tục tác động xấu đến các giao dịch trên thị trường chính thức của ngày kế tiếp, dẫn đến một sự khủng hoảng thị trường.  Sau khi thay đổi mức công bố tỷ giá chính thức thì trong giai đoạn đầu tỷ giá mua của các ngân hàng là thấp hơn tỷ giá chính thức, còn tỷ giá bán cao hơn tỷ tỷ giá chính thức. Nhưng chỉ gần 1 tháng sau thay đổi tỷ giá chính thức thì tỷ giá mua và bán của ngân hàng luôn cao hơn tỷ giá chính thức. Nếu tính từ đầu năm 1999 đến tháng 11/2003 chúng ta đã áp dụng tỷ giá linh hoạt có quản lý của Nhà nước đ ược gần 5 năm. Trong 5 năm qua chúng ta đã áp dụng chế độ biên độ dao động của tỷ giá hối đoái ở mức thấp 10,1% và hiện nay biên độ này có nới lỏng hơn. Quan sát thực tế cho thấy đồng Việt Nam hàng năm mất giá khoảng 2% so vơi 2002. Đến cuối tháng 11/2003, đồng USD mất giá kỷ lục so với hầu hết các loại ngoại tệ trên thị trường tài chính quốc tế, nhưng đối với đồng VND thì USD lại lên giá (đến 28/11/2003 1USD = 15.760 VND). Nhìn chung từ đầu năm 1999 đến nay bình quân hàng năm giảm giá khoảng 2,64%. Điều này đã góp phần tăng trưởng kinh tế nhanh, đẩy mạnh xuất khẩu và làm ổn định nền kinh tế.  Tóm lại, quá trình cải cách chính sách tỷ giá ở Việt Nam trong suốt thời gian qua là phù hợp với quá trình cải cách kinh tế nói chung và là quá trình cải cách lĩnh vực tài chính - tiền tệ nói chung. Từ một chính sách tỷ giá mang nặng tính bao cấp đ ã chuyển sang một chính sách tỷ giá vận hành dựa trên cơ sở thị trường. Đặc biệt với cơ chế tỷ giá hối đoái chính thức và giới hạn biên độ giao dịch đã tạo điều kiện cho ngân hàng nhà nước điều tiết được thị trường, hạn chế được các cú sốc và hạn chế được những ảnh hưởng tiêu cực của tỷ giá hối đoái đối với nền kinh tế đang trong quá trình chuyển đổi. 2. Chính sách tỷ giá hối đoái ở Việt Nam: (20)