Luận văn:Giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam

Chia sẻ: Paradise_12 Paradise_12 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

100
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ở Việt Nam, để đáp ứng nhu cầu đổi mới công nghệ nhằm cạnh tranh trên thị trường của các doanh nghiệp, cũng như để thực hiện mục tiêu Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá nền kinh tế, thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm nhanh chóng đưa đất nước bắt kịp

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn:Giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam

Đề tài: Giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG ************************* KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHẾ ĐỘ CHO THUÊ TÀI CHÍNH Ở VIỆT NAM NGƯỜI VIẾT : NGUYỄN PHƯƠNG HUYỀN LỚP : TRUNG 3 - K37D GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN : CÔ LÊ THỊ THANH HÀ NỘI, 2002 Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài: Giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam LỜI NÓI ĐẦU 1 . Tính cấp thiết của đề tài Ở Việt Nam, để đáp ứng nhu cầu đổ i mới công nghệ nhằm cạnh tranh trên thị trường của các doanh nghiệp, cũng như để thực hiện mục tiêu Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá nền kinh tế, thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm nhanh chóng đưa đất nước bắt kịp tốc độ phát triển của thế giới thì nhu cầu vốn đầu tư rất lớn. Mặc dù Nhà nước ta đã tích cực tìm mọ i biện pháp đ ể thu hút vốn đ ầu tư trong nước và nước ngoài, chủ trương đ a dạng hoá các lo ại hình cung ứng vốn và tập trung đầu tư cho phát triển sản xuất kinh doanh nhưng nguồn vố n vẫn khan hiếm và là bài toán làm đau đầu các doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, khả năng tích luỹ vốn của các doanh nghiệp rất hạn chế, khả năng tái đ ầu tư, đổi m ới thiết bị cũng rất thấp dẫn đến chất lượng sản phẩm kém, giá thành cao. Do đó, doanh nghiệp gặp khó khăn trong tiêu thụ và cạnh tranh. Mặt khác, doanh nghiệp cũng khó vay được vốn ngân hàng bởi vố n cho sản xuất kinh doanh là vốn trung và dài hạn trong khi ngân hàng chỉ dư thừa vốn ngắn hạn. H ơn nữa, khi cho vay, nếu doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, ngân hàng khó có thể thu hồi được vố n bởi đất đai, tài sản của doanh nghiệp lại do Nhà nước nắm giữ, dây chuyền thiết bị lại lạc hậu, giá trị thanh toán thấp. Chính vì những lý do đó nên số các doanh nghiệp làm ăn thua lỗ ngày càng nhiều. Tình trạng nợ nần kéo dài, kể cả nợ ngân sách và nợ chiếm dụng vố n lẫn nhau diễn ra khá phổ b iến. Đứng trước thực trạng này, Cho thuê tài chính như một phương thuốc hữu hiệu giải quyết căn bệnh trầm kha thiếu nguồn vốn. Đ ây là công cụ vừa giảm thiểu rủi ro đối với vốn đ ầu tư vừa nhanh chóng đáp ứng nhu cầu đổi mới công nghệ của doanh nghiệp, đưa nền kinh tế sớm tiếp cận với trình độ khoa học kỹ thuật tiên tiến nhất trên thế giới. Hoạt động cho thuê tài chính ở V iệt Nam tuy còn là một ho ạt độ ng cấp tín dụng trung và dài hạn hết sức mới mẻ nhưng có thể thấy nhu cầu của nền Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài: Giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam kinh tế nước ta đối với hoạt động này là rất lớn. Nhưng qua thời gian thực tế thực hiện cho thấy sự phát triển của hoạt động này trên thị trường Việt Nam còn chậm, chưa tương xứng với vai trò, khả năng và chưa phát huy hết những ưu đ iểm của nó. Một trong các nguyên nhân chính là hành lang pháp lý của chúng ta còn thiếu, nhiều sơ hở và chưa đồng bộ. Sự không phù hợp của pháp luật trong m ối quan hệ với kinh tế nói chung và trong mố i quan hệ với ho ạt động cho thuê tài chính nói riêng sẽ kìm hãm sự phát triển của hoạt động này. X uất phát từ những lý do nêu trên, qua tìm hiểu thực tế và tiến hành phân tích đánh giá các quy định của pháp luật hiện hành điều chỉnh hoạt động Cho thuê tài chính, em đã lựa chọn viết khoá luận tốt nghiệp với đề tài: “Giải pháp hoàn thiện Chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam”. 2 . Mục đích nghiên cứu đ ề tài - Tìm hiểu một cách hệ thống những vấn đề lý luận cơ b ản về hoạt độ ng cho thuê tài chính. Tìm hiểu tình hình cho thuê tài chính trên thế giới mộ t cách khái quát và cụ thể để rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu cho việc hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở V iệt Nam. - Tìm hiểu và đánh giá thực trạng của hoạt động cho thuê tài chính cũng như chế đ ộ cho thuê tài chính ở Việt Nam đ ể tìm ra những khó khăn vướng mắc cần tháo gỡ, và dựa trên việc phân tích cơ sở pháp lý của hoạt độ ng cho thuê tài chính rút ra được những khó khăn thuận lợi cho việc thực hiện chế độ cho thuê tài chính. Từ đó đưa ra những giải pháp và kiến nghị cụ thể góp phần hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính theo pháp luật Việt Nam. 3 . Phạm vi nghiên cứu: K hóa luận đi vào nghiên cứu cho thuê tài chính và chế độ của nó ở V iệt N am, trong đó tập trung phân tích các quy đ ịnh của pháp luật hiện hành trực tiếp điều chỉnh hoạt độ ng cho thuê tài chính để từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp. Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài: Giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam 4 . Phương pháp nghiên cứu: K hoá luận được thực hiện trên cơ sở phương pháp duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin kết hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm đổ i mới kinh tế của Đ ảng và Nhà nước. K hoá luận còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học khác như: phân tích, tổng hợp, thố ng kê, so sánh... 5 . Bố cục của Khoá luậ n: N goài phần Lời nói đầu, Kết luận, Phụ lục, Nội dung của khoá luận được chia làm 3 chương: CHƯƠNG I: Tổng quan về cho thuê tài chính và chế độ cho thuê tài chính CHƯƠNG II: Thực trạng chế độ cho thuê tài chính hiện nay ở V iệt Nam CHƯƠNG III: Giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam Do cho thuê tài chính là một lĩnh vực còn m ới và việc nghiên cứu đề xuất giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính là vấn đ ề đòi hỏi Chính phủ cùng nhiều cơ quan Bộ n gành tham gia và phối h ợp thực hiện , nên mặc dù đ ã cố gắng b ằng tất cả tâm huyết và n ăng lực hiểu biết củ a mình để hoàn thành khoá lu ận một cách tốt đẹp nhất nhưng khoá luận ch ắc ch ắn vẫn không thể tránh khỏ i những thiếu sót và hạn chế. Vì vậy, em rất mong nhận được sự góp ý để khoá luận đ ược hoàn th iện hơn. Em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trường Đại họ c Ngoại Thư ơng, đ ặc biệt là Cô giáo Lê Th ị Thanh và bà Đoàn Xuân Thanh - phó giám đốc Vietcombank Financial Company cùng các cán bộ Vụ qu ản lý các công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Nhà nư ớc và công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam đã tận tình hư ớng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành khoá luận này. Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
1 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ CHO THUÊ TÀI CHÍNH VÀ CHẾ ĐỘ CHO THUÊ TÀI CHÍNH I. KHÁI QUÁT VỀ CHO THUÊ TÀI CHÍNH 1 . Khái niệm Cho thuê tài chính và Chế độ cho thuê tài chính Hoạt độ ng cho thuê tài chính xuất hiện là một tất yếu khách quan do nhu cầu của đời sống xã hội ngày càng cao, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh. Bởi vậy cho thuê tài sản thông thường không còn khả năng đ áp ứng được những đòi hỏi của bên thuê cũng như bên cho thuê và khái niệm cho thuê tài chính ra đ ời đánh dấu sự thay đổ i căn bản về tính chất của hoạt độ ng cho thuê tài sản thông thường. Cho thuê tài chính là một giao d ịch thuê tài sản trong đó, hoặc là bên đi thuê được chuyển giao quyền sở hữu tài sản khi kết thúc hợp đồng thuê, ho ặc bên đ i thuê được quyền lựa chọn mua tài sản, ho ặc thời hạn thuê tương đố i dài so với thời hạn hữu dụng của tài sả n, ho ặc tổng số tiền thanh toán của mộ t hợp đồng thuê tương đối lớn so với giá trị của tài sản. K hái niệm cho thuê tài chính xuất hiện trên thế giới lần đầu tiên tại M ỹ vào khoảng những năm 50 của thế kỷ XX và nhanh chóng lan truyền sang các quốc gia khác do những ưu điểm nổ i bật của hoạt động này so với nhiều phương thức tài trợ vốn khác trong khi nền kinh tế của hầu hết các quốc gia đều cần thu hút vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Theo Uỷ ban Tiêu chuẩn kế toán quố c tế (International Accounting Standard Committee – IASC) thì bất cứ một giao dịch nào thoả mãn ít nhất 1 trong 4 tiêu chuẩn sau đ ây đều được gọi là thuê tài chính: 1.Quyền sở hữu tài sản được chuyển giao chậm nhất là khi kết thúc hợp đồ ng (ownership transferred by the end of the lease term). Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
2 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC 2.Hợp đồng có quy định quyền mặc cả mua (Bargain purchasing option).Quyền mặc cả mua là quyền được lựa chọn mua tài sản thuê với giá thấp hơn giá trị thị trường ở mộ t thời điểm nào đó trong thời hạn hợp đ ồng ho ặc khi chấm dứt hợp đồng. (The option of purchasing the leased asset at less than fair value at some point during or at the end of the lease period). 3.Thời hạn hợp đồng b ằng phần lớn thời hạn của hoạt động tài sản (lease term for major part of asset’s useful life). 4.Hiện giá (giá trị hiện tại)của các khoản tiền thuê lớn hơn hoặc gần bằng giá trị của tài sản. (Present value of minimum lease payments greater than or subtantially equal to asset’s value). Tuỳ theo mỗi nước, căn cứ vào tình hình kinh tế, sự phát triển của khoa họ c kỹ thuật...khác nhau mà các tiêu chuẩn trên được quy định cụ thể hơn. Chẳng hạn như ở Mỹ, tiêu chuẩn 3 và 4 được quy định như sau: 3.Thời hạn thuê bằng 75% hoặc cao hơn so với đời sống hoạt động ước tính của tài sản thuê. (The period of lease is 75% or more of estimated service life of leased asset). 4.Hiện giá các khoản tiền thuê tối thiểu là 90% ho ặc lớn hơn giá trị thị trường của tài sản thuê. (The present value of the minimum lease payment is 90% or more of the faire value of the leased asset). K hái niệm về cho thuê tài chính lần đầu tiên được đề cập ở nước ta trong Qui chế tạm thời về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam ban hành kèm theo Nghị định số 64/ NĐ- CP ngày 9/10/1995. Luật các tổ chức tín dụng đ ược Quốc hội nước Cộng hoà xã hộ i chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 12/12/1997 có hiệu lực từ ngày 1/8/1998, tại khoản 11 điều 20 quy định: “ Cho thuê tài chính là hoạt động tín dụng trung và dài hạn trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài sản giữa bên cho thuê là toỏ chức tín dụng với khách hàng thuê. Khi kết thúc thời hạn thuê, khách hàng thuê Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
3 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC mua lại hoặc tiếp tục thuê tài sản đó theo điều kiện đã thoả thuận trong hợp đồ ng thuê. Trong thời hạn thuê, các bên không được đơn phương huỷ bỏ hợp đồ ng”. Đ ể cụ thể hoá qui đ ịnh trên của Luật Các tổ chức tín dụng, Nghị định số 16/2000/NĐ-CP ngày 2/5/2001 về tổ chức và hoạt động của các công ty cho thuê tài chính được ban hành thay thế Nghị định số 64/NĐ-CP ngày 9/10/1995, tại khoản 1.2 Điều 1 qui định: “ Cho thuê tài chính là mộ t hoạt độ ng tín dụng trung, dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc, thiết bị,phương tiện vận chuyển và các độ ng sản khác trên cơ sở hợp đồ ng cho thuê giữa bên cho thuê và bên thuê. Bên cho thuê cam kết mua máy móc, thiết bị, phưong tiện vận chuyển và các độ ng sản khác theo yêu cầu của bên thuê và nắm giữ quyền sở hữu đ ối với tài sản cho thuê. Bên thuê sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suố t thời hạn thuê đã được hai bên tho ả thuận. K hi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê đ ược quyền lựa chọ n mua lại tài sản thuê ho ặc tiếp tục thuê theo các điều kiện đã thoả thuận trong hợp đồng cho thuê tài chính. Tổng số tiền thuê một loại tài sản quy đ ịnh tại hợp đồng cho thuê tài chính ít nhất phải tương đương với giá trị của tài sản đó tại thời đ iểm ký hợp đồ ng”. Ở mỗ i quốc gia khác nhau có hoạt độ ng cho thuê tài chính đều có những quy định khác nhau về hoạt độ ng cho thuê tài chính do thể chế N hà nước và trình độ phát triển kinh tế xã hội. Nhưng nhìn chung hoạt động cho thuê tài chính mang những đặc điểm cơ bản sau: - Bên cho thuê thường là các công ty chuyên doanh. - Người thuê có quyền lựa chọ n tài sản thuê, bên cung ứng tài sản thuê và sử dụng tài sản đ ó trong thời hạn thuê theo những mục đ ích hợp pháp của mình. Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
4 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC - Thời hạn cho thuê trong hợp đồng cho thuê tài chính là trung ho ặc dài hạn, chiếm phần lớn thời gian hữu dụng của tài sản cho thuê (từ 60- 70%). - H ợp đồ ng cho thuê tài chính là hợp đồng không được huỷ ngang. - Tổng số tiền thuê tài sản thường lớn hơn ho ặc bằng giá trị của tài sản tại thời đ iểm ký kết hợp đồng. - Bên cho thuê sở hữu tài sản trong suốt quá trình thuê. - Phần lớn chi phí vận hành, bảo hiểm tài sản được chuyển giao từ b ên cho thuê sang bên thuê. C hế độ cho thuê tài chính đ ược hiểu là tổng thể các quy phạm pháp luật do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực cho thuê tài chính. Nội dung chủ yếu của chế độ này gồm các quy định về việc tổ chức, thành lập và hoạt của các công ty cho thuê tài chính, về hợp đồng cho thuê tài chính, về b ên thuê, về tài sản cho thuê, về việc quản lý nhà nước đ ối với hoạt độ ng này... Chỉ mới sơ qua về cho thuê tài chính nhưng ta đã có thể thấy cho thuê tài chính có những ưu điểm hơn hẳn các hình thức huy động vố n khác và nghiên cứu để hoàn thiện chế độ phát triển thị trường này quả là cần thiết, nhất là đối với Việt Nam chúng ta. 2 . Sự khác biệt giữa cho thuê tài chính với hình thức cho thuê vận hành và các hình thức tín dụng khác V iệc phân biệt hoạt động cho thuê tài chính với ho ạt độ ng cho thuê tài sản thông thường (cho thuê vận hành), với hình thức thuê mua trả góp và với ho ạt độ ng vay vốn của các tổ chức tín dụng để mua tài sản và giúp cho việc nhận diện một giao dịch trên thực tế có phải là giao dịch cho thuê tài chính hay không là rất cần thiết, vì nó còn liên quan đến vấn đ ề xác định luật áp dụng và chế độ điều chỉnh. a) Phân biệt cho thuê tài chính và cho thuê vận hành Bảng 1 : Phân biệt cho thuê tài chính và cho thuê vận hành Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
5 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC Cho thuê vận hành Tiêu chí Cho thuê tài chính Bất kỳ cá nhân, tổ chức Bên cho thuê Công ty cho thuê tài chính nào có đủ năng lực chủ thể và có tài sản cho thuê. Thời hạn thuê Chiếm phần lớn thời gian Thường rất ngắn so với hữu ích của tài sản thời gian hữu ích của tài sản. Q uyền huỷ ngang K hông được quyền huỷ Đ ược quyền huỷ ngang hợp đồng ngang hợp đồng hợp đồng Tiền thuê tài sản Thường lớn hơn hoặc bằng Thường nhỏ hơn rất giá trị của tài sản cho thuê nhiều so với giá trị của tại thời điểm ký kết hợp tài sản cho thuê đồng V iệc cung ứng tài Tài sản thuê do bên thuê Tài sản thuê thường do sản thuê đặt mua theo yêu cầu của bên cho thuê cung cấp mình và sử dụng tài sản đó Chi phí vận hành, Do bên thuê chịu Do bên cho thuê chịu bảo trì, bảo hiểm và rủi ro liên quan đến tài sản Chuyển quyền sở Do hai bên tho ả thuận và Thường không x ảy ra hữu khi kết thúc nếu bên thuê mua lại tài hợp đồng sản thì sẽ đ ược ưu tiên mua với giá danh nghĩa thấp hơn giá trị thực tế của tài sản thuê tạ i thời điểm kết thúc hợp đồng H ình thức pháp lý H ợp đồng cho thuê tài H ợp đồ ng thuê tài sản chính Luật điều chỉnh Pháp luật về cho thuê tài Pháp luật dân sự chính b) Phân biệt cho thuê tài chính và thuê mua trả góp Bảng 2: Phân biệt Cho thuê tài chính và Thuê mua trả góp Tiêu thức Thuê mua trả góp Cho thuê tài chính Công ty cho thuê tài N hà cung cấp hoặc Bên cho thuê chính Công ty cho thuê tài chính Bên đi thuê Các pháp nhân và thể Các pháp nhân nhân Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
6 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC Thời hạn hợp đồng Có thời hạn dài từ 1 đến Có thời hạn trung bình 20 năm thậm chí dài từ 1 đến 5 năm h ơn G iá trị còn lại Có thể chuyển giao cho Chuyển giao cho người người thuê khi hết hạn thuê khi hết hạn hợp hợp đồ ng đồng Q uyền sở hữu Q uyền sở hữu thuộc về Chuyển giao cho bên bên cho thuê và có thể thuê vào thời điểm kết được chuyển giao cho thúc hợp đồng bên thuê khi kết thúc hợp đồ ng c) Phân biệt cho thuê tài chính với vay vốn tổ chức tín dụng để mua tài sản Bảng 3: Phân biệt cho thuê tài chính với vay vốn tổ chức tín dụng Vay vốn để mua tài sản Tiêu chí Cho thuê tài chính Hình thức tài Bằng hiện vật. Không nhất Bằng tiền và thường trợ thiết phải có tài sản bảo đảm phải có tài sản bảo đảm Quyền sở hữu Tài sản thuộc quyền sở hữu Người vay vố n dùng tài sản của bên cho thuê trong suốt tiền vay để mua tài sản và là người sở hữu tài quá trình thuê sản đó Thời hạn hợp Trung hoặc dài hạn Ngắn, trung, dài hạn đồng Hình thức pháp H ợp đồ ng cho thuê tài chính Hợp đồng tín dụng lý 3. Các phương thức và hình thức cho thuê tài chính 3.1. Các phương thức cho thuê tài chính Đ ể thực hiện một giao d ịch cho thuê tài chính, người ta có thể sử d ụng nhiều phương thức khác nhau nhằm đảm bảo sự thuận tiện và mang lại những lợi ích tốt nhất cho cả bên thuê và bên cho thuê. Dưới đây là một số phương thức cho thuê đ ược sử dụng rộng rãi ở nhiều nước: * Cho thuê liên kết (Syndicate Lease) Theo phương thức này bên cho thuê có thể là hai hay nhiều công ty cùng liên kết với nhau để tài trợ cho một bên thuê (đồng tài trợ). Vì vậy, tài Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
7 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC sản thuê trong trường hợp này thường là những tài sản có giá trị lớn. Việc thanh toán tiền thuê c ũng n hư phương thức xử lý tài sản khi kết thúc thời hạn thuê sẽ thực hiện theo sự thoả thuận của các bên trong hợp đồng. * Cho thuê bắc cầu (Leveraged Lease) Trong thực tế, công ty cho thuê tài chính thường có nhiều khách hàng và không phải lúc nào họ cũng đủ nguồ n vố n để thực hiện tất cả giao d ịch cho thuê. Do đó, khi thực hiện giao dịch cho thuê, công ty cho thuê tài chính có thể đi vay từ bên thứ ba (thường là các ngân hàng hoặc định chế tài chính khác) đ ể mua tài sản cho thuê. Nhằm đ ảm bảo sự an toàn của giao dịch, pháp luật các nước thường giới hạn khoản tiền vay so với giá trị tài sản. V ai trò của các bên trong giao dịch này thể hiện như sau: Bên cho vay: - Cho vay phần lớn số tiền mua tài sản. - N hận tiền trả nợ (cả gốc và lãi) từ bên cho thuê. Bên cho thuê: - V ay phần lớn số tiền tài trợ từ bên cho vay với vật thế chấp chính là tài sản cho thuê hình thành từ vốn vay. - G iữ quyền sở hữu tài sản và cho thuê lại tài sản đó. - Phải trả nợ vay và được hưởng các khoản chênh lệch giữa tiền cho thuê và tiền trả nợ. Bên thuê: - Trả tiền thuê cho bên cho thuê theo yêu cầu của họ và chịu mọi rủi ro có thể xảy ra với tài sản. - Sử d ụng tài sản. *Cho thuê giáp lưng (Under Lease) Một trong những đặc đ iểm của cho thuê tài chính là các bên không được huỷ ngang hợp đồ ng trước thời hạn. Do đó, nếu sau khi ký hợp đồ ng, bên thuê không còn nhu cầu sử dụng tài sản nữa và thời hạn thuê vẫn chưa hết Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
8 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC thì họ sẽ ở trong tình trạng hết sức bất lợi. Đ ể khắc phục tình trạng này, bên thuê có thể tìm mộ t bên thứ hai để cho thuê lại tài sản. Bên thuê thứ hai sẽ trả tiền thuê cho bên thuê thứ nhất đồ ng thời có mọi quyền lợi, nghĩa vụ khác trong việc sử dụng tài sản thuê. Tuy nhiên, vì hợp đồ ng ký giữa bên cho thuê và bên thuê thứ nhất vẫn còn hiệu lực nên bên thuê thứ nhất vẫn có nghĩa vụ trả tiền thuê và phải chịu trách nhiệm liên đới đố i với những rủi ro, thiệt hại có thể xảy ra đối với tài sản. Việc cho thuê lại tài sản chỉ được tiến hành nếu có sự đồng ý đơn giản, nhanh gọn. Đây cũng là một trong những yếu tố làm tăng sức cạnh tranh của cho thuê tài chính với các hình thức cấp tín d ụng khác. - Cho thuê tài chính giúp bên cho thuê mở rộng diện khách hàng, đa dạng hoá việc sử dụng vốn đ ồng thời mở rộng mối kinh doanh đa phương. Vốn cấp tín dụng sử dụng linh hoạt hơn vì tiền thuê được thu hồi dần về từng kỳ và bên cho thuê có thể sử d ụng ngay cho việc tái đ ầu tư, d ẫn đ ến hiệu quả sử dụng vố n cao. Đ ây cũng có thể coi là hình thức bán hàng bổ sung nếu bên cho thuê đồ ng thời là nhà cung cấp. 3.2. Các hình thức cho thuê tài chính Ở mỗi quốc gia, mỗi khu vực, các giao dịch cho thuê tài chính đều có những đặc điểm riêng biệt tạo nên sự phong phú và phức tạp của nghiệp vụ này. Tuy nhiên, nhìn chung chúng tồ n tại dưới những hình thức sau: * Thuê tài chính thuần (Finance Leases): là hình thức mà sản phẩm của giao dịch cho thuê gần như là một khoản vay do mức độ cạnh tranh của thị trường thấp. H ợp đồng cho thuê tài chính là những hợp đồng hoàn trả toàn phần và không được huỷ ngang. Tiền thuê được trả đều theo các kỳ. Người đi thuê chịu m ọi chi phí vận hành, sửa chữa, bảo hành cho dụng cụ đi thuê. cuối Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
9 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC thời hạn thuê, người đi thuê sẽ mua lại tài sản đó. Hình thức này đang thông dụng tại các nước đang phát triển. * Thuê tài chính linh hoạt (Flexible Finance Lease): là hình thức dựa vào sự gia tăng của m ức độ cạnh tranh trên thị trường, người cho thuê đưa vào sản phẩm của mình những yếu tố cạnh tranh như quyền chọn mua tài sản theo giá cố định, quyền trả lại tài sản khi kết thúc hợp đ ồng ho ặc quyền gia hạn hợp đồng, các d ịch vụ bảo trì sửa chữa....Tiền thuê được phân bổ cho phù hợp với luồ ng tiền vốn của người đi thuê, đồng thời các công ty cho thuê tài chính cũng bị ràng buộc nhiều hơn. * Thuê vận hành (Operating leases): là hình thức mà từng loại thiết bị cho thuê đ ược cho thuê tài chính chuyên môn hoá. * Thuê tài chính đổi mới (Innovative Leases): là hình thức mà cạnh tranh không chỉ diễn ra giữa cho thuê tài chính và các hình thức tài trợ khác mà còn diễn ra ngay trong ngành. Do đó dẫn tới các nhà kinh doanh phải nỗ lực hơn trong việc thiết lập sản phẩm độc quyền của mình. Đặc trưng chính của những công cụ mới này là những dịch vụ mang tính khép kín, hoặc có giá cả cạnh tranh do các công ty tận dụng được lợi thế q uy mô của mình. Sản phẩm chính của giai đ oạn này là : cho thuê trọn gói, cho thuê liên kết, tài trợ dự án và chứng khoán hoá. N gành công nghiệp cho thuê tài chính của các nước Tây Âu, Mỹ và N hật Bản đang vận d ụng hình thức này. * Thuê tài chính hoàn thiện (Maturity Leases): là hình thức mà ngành công nghiệp cho thuê tài chính phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu, sự khác biệt giữa các hình thức cho thuê là không đ áng kể. D ịch vụ cho thuê đã hoàn toàn trở thành hàng hoá, tính linh hoạt của dịch vụ đã vươn tới mức hoàn thiện. Sự b ão hoà của thị trường sẽ dẫn tới sự mua lại hay sát nhập các Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
10 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC công ty thuê mua thành các tập đoàn lớn. Chưa một nước nào trên thế giới áp dụng đ ược hình thức này. V iệc xác định đúng phương thức và hình thức cho thuê tài chính cũng thuận lợi cho việc có một chế độ hợp lý để điều chỉnh, hướng ngành công nghiệp cho thuê tài chính đi theo chiều hướng tích cực. 4 . Vai trò của cho thuê tài chính V iệc xác định vai trò của cho thuê tài chính giúp chúng ta định hình được tầm quan trọng của nó để có những chính sách biện pháp phù hợp hướng nó phát triển tương xứng với vai trò và ý nghĩa của nó. 4 .1.Đối với bên cho thuê - Cho thuê tài chính là một phương thức tài trợ vốn hạn chế đến mức thấp nhất những rủi ro có thể xảy ra. Trong suốt thời hạn thuê, quyền sở hữu tài sản luôn thuộ c về bên cho thuê, do đó nếu có bị đ e dọa đối với sự an toàn của tài sản thuê như bên thuê vi phạm hợp đồng, bên thuê bị giải thể, phá sản...họ có thể thu hồi tài sản ngay lập tức. - Cho thuê tài chính đảm bảo việc sử d ụng đ úng đắn số vốn tài trợ. Lý do là phương thức này tài trợ bằng hiện vật nên dễ kiểm tra, kiểm soát vốn cấp tín dụng. - Hồ sơ tài trợ đơn giản nên bên cho thuê có thể quyết đ ịnh nhanh. Trong giao dịch cho thuê tài chính, bên cho thuê tham gia với tư cách nhà tài trợ, cung cấp vốn để mua tài sản theo yêu cầu của bên thuê nên họ không phải chịu trách nhiệm về các yếu tố mang tính kỹ thuật, nghiệp vụ liên quan đến tài sản. H ơn nữa, độ an toàn cho vốn đầu tư cao nên nhìn chung thủ tục tài trợ thường đơn giản, nhanh gọn. Đ ây cũng là một trong những yếu tố làm tăng sức cạnh tranh của cho thuê tài chính với các hình thức cấp tín dụng khác. - Cho thuê tài chính giúp bên cho thuê mở rộng diện khách hàng, đa dạng hoá việc sử dụng vốn đ ồng thời mở rộng mối kinh doanh đa phương. Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
11 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC Vốn cấp tín dụng sử dụng linh hoạt hơn vì tiền thuê được thu hồi dần về từng kỳ và bên cho thuê có thể sử d ụng ngay cho việc tái đ ầu tư, d ẫn đ ến hiệu quả sử dụng vố n cao. Đ ây cũng có thể coi là hình thức bán hàng bổ sung nếu bên cho thuê đồ ng thời là nhà cung cấp. 4 .2. Đối với bên thuê - Bên thuê có thể gia tăng năng lực sản xuất trong những đ iều kiện hạn chế về nguồn vốn đầu tư. Trong quá trình sản xuất kinh doanh, nhu cầu gia tăng công suất, sử dụng tài sản cố đ ịnh của doanh nghiệp có thể tăng lên bất cứ lúc nào, nó đòi hỏ i phải có sự tích luỹ. Song khả năng tài chính của doanh nghiệp không phải luôn đáp ứng được nhu cầu đó, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường gặp rất nhiều khó khăn về nguồn vốn trung và dài hạn, nếu đi vay theo các thể thức tín dụng thông thường thì thường không đủ đ iều kiện về tài sản bảo đảm. Tuy nhiên, thông qua các tổ chức cho thuê tài chính, các doanh nghiệp có thể từ tay không mà vẫn có đ ược máy móc thiết bị phục vụ yêu cầu sản xuất. - Những doanh nghiệp không thoả mãn yêu cầu về đ iều kiện vay vốn của ngân hàng cũng có thể nhận đ ược vốn tài trợ thông qua cho thuê tài chính. Các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ hay những doanh nghiệp mới được thành lập, chưa có uy tín với ngân hàng thường rất khó thoả mãn các điều kiện chố ng rủi ro, nên thường bị các ngân hàng từ chối cho vay. Bởi vì, ngân hàng không trực tiếp quản lý đ ược các khoản tiền cho khách hàng vay, nên khi có rủi ro xảy ra, khách hàng không trả được nợ, thì ngân hàng chỉ có quyền hạn giống như những chủ nợ khác trong khuôn khổ tài sản bảo đảm mà thôi. Trái lại, trong hoạt độ ng cho thuê tài chính, người cho thuê nắm quyền sở hữu đối với tài sản cho thuê và họ có thể trực tiếp theo dõi, kiểm tra việc sử dụng tài sản cũng như tình hình sản xuất Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
12 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC kinh doanh của b ên thuê. Nếu có những nguy cơ rủi ro xảy ra với tài sản cho thuê thì họ có thể thu hồi tài sản đó ngay lập tức. Do vậy, các công ty cho thuê tài chính có thể thoả mãn nhu cầu đầu tư của khách hàng ngay cả khi tài chính, uy tín của họ còn hạn chế. - Cho thuê tài chính giúp cho bên thuê không bị ứ đọng vốn đầu tư vào tài sản cố định. - Cho thuê tài chính là phương thức tài trợ vố n đáp ứng kịp thời các cơ hộ i kinh doanh. So với các phương thức tài trợ khác thì thủ tục tài trợ theo phương thức cho thuê tài chính thường đơn giản, nhanh chóng. Hơn nữa, bên thuê có quyền lựa chọn tài sản, nhà cung ứng tài sản từ trước nên có thể rút ngắn được thời gian thẩm định. Trên thực tế, các công ty cho thuê tài chính thường chuyên môn hoá về tài sản cho thuê, nên tài sản cho thuê thường được tổ chức cung ứng theo phương thức khép kín, thiết bị thường được gắn liền với phụ tùng, linh kiện, kỹ năng quản trị, huấn luyệ n đào tạo, thậm chí cả tư vấn về kỹ thuật công nghệ, thị trường, sản phẩm cho khách hàng, do đó giúp cho bên thuê nhanh chóng đ áp ứng được các cơ hội kinh doanh. - Thông qua cho thuê tài chính, doanh nghiệp có thể tăng được khả năng huy động nguồn vốn từ bên ngoài. 4 .3 Đối với nền kinh tế - Cho thuê tài chính góp phần thu hút vốn đầu tư cho nền kinh tế. Do cho thuê tài chính có mức độ rủi ro thấp, phạm vi tài trợ rộ ng rãi, khả năng quay vòng vốn nhanh nên có thể khuyến khích các thành phần kinh tế, tổ chức, cá nhân và đ ặc biệt là các đ ịnh chế tài chính đầu tư vào hoạt động này. Mặt khác, trong đ iều kiện giao lưu quốc tế ngày nay, cho thuê tài chính góp phần giúp các quố c gia thu hút nguồ n vốn đầu tư nước ngoài cho nền kinh tế thông qua các lo ại tài sản cho thuê mà quố c gia đó nhận được. Đồng Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
13 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC thời, hình thức thu hút vốn đ ầu tư này không làm tăng khoản nợ nước ngoài của quốc gia và thời gian sử d ụng nguồn vốn này có thể dài hơn các loại hình đầu tư khác. - Cho thuê tài chính góp phần thúc đẩy đổi mới công nghệ, thiết bị, cải tiến khoa học kỹ thuật. Thông qua hoạt động cho thuê tài chính, các loại máy móc, thiết bị có trình độ công nghệ tiên tiến được đưa vào các doanh nghiệp, góp phần nâng cao trình độ công nghệ của nền sản xuất trong những đ iều kiện khó khăn về vố n đầu tư. Ngay cả với các nền kinh tế phát triển cao như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Pháp...cho thuê tài chính vẫn phát huy tác dụng cập nhật hoá công nghệ hiện đại cho nền kinh tế. Do vậy, đối với các quố c gia chậm phát triển, nế u có những biện pháp đúng đ ắn, đồ ng bộ thì tác dụng của nó còn m ạnh mẽ hơn nhiều vì có thể rút ngắn được tiến trình phát triển, lập tức bắt kịp với sự tiến bộ của nhân lo ại thông qua hình thức tài trợ này. 5 . Rủi ro có thể xảy ra trong giao dịch Cho thuê tài chính Mặc dù mức độ rủi ro của cho thuê tài chính thấp hơn so với các hình thức tài trợ vốn khác,song do đ ặc đ iểm của nó là loại tài trợ trung, dài hạn, quy mô của kho ản tài trợ khá lớn nên vấn đề tìm hiểu các rủi ro trong hoạt độ ng này xét về mục đích hoàn thiện chế độ điều chỉnh cũng rất cần thiết. 5 .1. Rủi ro liên quan đến tài sả n - Tài sản cho thuê không đúng yêu cầu kỹ thuật của người thuê Trong trường hợp này người thuê có quyền gửi trả lại tài sản, yêu cầu người cho thuê cung cấp tài sản thay thế hoặc thậm chí huỷ bỏ hợp đ ồng yêu cầu người cho thuê bồi thường. Rủi ro này thường xảy ra khi các nhân viên chuyên trách của công ty cho thuê tài chính thiếu kiến thức chuyên môn về thiết bị hoặc tài sản đ ược mua từ nhà cung cấp không đáng tin cậy. Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
14 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC - Rủi ro giá trị còn lại của tài sản sau khi cho thuê N gười cho thuê luôn đứng trước rủi ro về giá trị còn lại của tài sản. Sau thời gian cho thuê tài sản sẽ có thể phải chịu những rủi ro sau: + Tài sản có những ẩn tỳ + Tài sản đã lỗi thời không thể tái chế nâng cấp + Tài sản bị hư hỏ ng mất phẩm chất + Tài sản bị mất K ết quả là tài sản cho thuê được thu hồi không thể cho thuê tiếp hoặc bán lại. Điều này đặt ra yêu cầu đối với người cho thuê là phải quy định mức phí thuê sao cho hấp dẫn đối với ngưòi đ i thuê nhưng cũng có thể bù đ ắp được rủi ro này. 5 .2. Rủi ro về tài chính - Rủi ro về thanh toán Đ ây là rủi ro x ảy ra đ ối với nguồn tài chính của người cho thuê trong trường hợp người thuê không thanh toán tiền thuê khi đến hạn. Trường hợp này thường xảy ra khi tình hình tài chính của người thuê quá khó khăn, hoặc bị p há sản. Cũng có nhiều trường hợp người thuê không thanh toán do muốn chiếm dụng vốn. V ề mặt pháp lý, người cho thuê hoàn toàn có quyền đòi lại tài sản và huỷ ngang hợp đồng. Nhưng trên thực tế, việc đòi lại tài sản rất phức tạp và tốn kém. Hơn nữa, lúc đó người cho thuê phải gánh chịu toàn bộ khoản lỗ do không đòi được các khoản tiền thuê mà người thuê đang nợ. Việc đòi bồi thường mất rất nhiều thời gian nhưng thương không có kết quả. - Tiền thuê thu được không đủ bù đ ắp vốn gốc Rủi ro này có thể xảy ra do những nguyên nhân sau: Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
15 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC + Do sự thay đổi tỷ giá hố i đoái theo hướng bất lợi cho người cho thuê (đối với loại thiết bị nhập khẩu hay tài trợ cho thuê quốc tế) + Do tỷ lệ lạm phát tăng nhanh + D o sự biến động lãi suấ t trên thị trường vố n dẫn tới có sự chênh lệch cao giữa lãi suất huy động vốn va lãi suất tài trợ, gây b ất lợi cho người cho thuê. - Rủi ro nguồn vốn Hoạt động cho thuê tài chính là một ho ạt động kinh doanh có tỷ lệ nợ trên vốn cao, vì vậy phần lớn tiền cho thuê được dùng để trả nợ. Và rủi ro của việc sử d ụng tỷ lệ nợ trên vốn cao thể hiện ở ba mặt: + Thứ nhất, đó là nghĩa vụ phải trả mộ t số tiền lớn đầu tư tài trợ cho tài sản mang cho thuê. Các khoản nợ đến hạn đều phải trả dù cho người cho thuê đã thu được phí cho thuê hay chưa, cho dù thu nhập từ giao dịch có đủ đ ể trả nợ hay không. + Thứ hai, đó là rủi ro lãi suất. K hi nguồn vốn vay của công ty cho thuê tài chính là một nguồn vốn vay không tương xứng với lãi suất trong hợp đồng thuê (thả nổi), thì biến động lãi suất là một rủi ro đ áng kể đối với người cho thuê. Nếu như lãi suất đ i vay biến động lên cao hơn lãi suất của hợp đ ồng thuê, thì xem như người cho thuê bị lỗ. + Cuối cùng phải kể đến mộ t rủi ro là ho ạt độ ng trong một môi trường tỷ lệ nợ trên vốn cao khiến cho công ty cho thuê tài chính không tìm đ ược nguồn vốn tài trợ. 5 .3. Các rủi ro chung trong kinh doanh Trong hoạt động Cho thuê tài chính cũng như các hoạt động kinh doanh khác, đều có các rủi ro chung trong kinh doanh như sự thay đổi của pháp luật, sự thay đổi các sắc thuế, các biến động về kinh tế, chính trị, xã hội, tài Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
16 Chương I: Tổng quan về CTTC và chế độ CTTC chính...Các rủi ro này có thể gây ra nhiều khó khăn thậm chí đẩy công ty cho thuê tài chính đến phá sản. Lấy công nghiệp cho thuê tài chính của Nhật Bản làm ví dụ. Những năm 80, nhu cầu tự độ ng hoá và nhu cầu vốn đầu tư trong nước cùng với việc cải tổ Luật quản lý Ngoại hối nhằm quốc tế hoá hoạt động cho thuê tài chính đã làm cho công nghiệp thuê mua Nhật Bản phát triển mạnh. Tuy nhiên, đ ến cuối năm 1990, nền kinh tế N hật Bản bắt đầu thời kỳ đi xuố ng. N hu cầu thuê tài chính b ỗng nhiên mất chỗ đứng. V à năm 1992 lần đầu tiên công nghiệp thuê mua Nhật Bản trải qua thời kỳ tăng trưởng âm là -11,7% so với năm 1991. Bởi vì, hoạt động cho thuê tài chính gắn liền với hiện vật là một ưu điểm, nhưng chính nó lại trở thành một nhược điểm khi nền kinh tế rơi vào suy thoái, vì trong suy thoái hoạt động Cho thuê tài chính rơi vào điểm “ chết” khó cứu chữa. H àng lo ạt máy móc, vật tư thiết bị nằm chết không sinh lợi nhuận; người thuê không trả được tiền thuê vật tư, trong khi đó vật tư thiết bị phải chịu hao mòn vô hình và hữu hình rất lớn; chủ sở hữu không dễ gì bán vật tư, thiết bị đã sử dụng để thu hồi lại vố n tiền tệ. Ví dụ, hiện nay kinh tế đang suy thoái, du lịch vận tải đang lao đao xuống dốc, máy bay, xe chở khách đã sử dụng dù bán rẻ cũng ít người mua. N goài ra, hoạt động cho thuê tài chính và hoạt động ngân hàng có mối liên hệ hữu cơ như hình với bóng. những khó khăn bất trắc xảy ra đối với ngân hàng đ ều có thể xảy ra đối với các công ty cho thuê tài chính và ngược lại. V ụ phá sản của công ty cho thuê tài chính Nhật Bản (Japan Leasing Corporation- J LC ) ngày 28/9/1998 để lại món nợ khổ ng lồ 16,1 tỷ USD phần lớn bắt nguồn từ những khó khăn của các c ổ đông chính là ngân hàng thương mại (trong đó có Long Term Credit Bank – mộ t ngân hàng đ ang trong thời kỳ khủng ho ảng nợ). Nguyễn Phương Huyền - Trung3 -K37D KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP