Luận văn: Phân tích ảnh hưởng của sự biến động tỷ giá ngoại tệ (đồng USD, EUR) đối với xuất khẩu Việt Nam

Chia sẻ: Sdasf Dgfcg | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:233

Thêm vào BST

Báo xấu

339
lượt xem 65
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trình bày về tỷ giá hối đoái và ảnh hưởng của tỷ giá tới hoạt động xuất khẩu. Kinh nghiệm của các nước trong việc điều chỉnh tỷ giá hối đoái. Phân tích ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái tới hoạt động xuất khẩu Việt Nam. Đưa ra một số giải pháp hoàn thiện cơ chế điều hành chính sách tỷ giá nhằm phát triển hoạt động xuất khẩu của Việt Nam

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Phân tích ảnh hưởng của sự biến động tỷ giá ngoại tệ (đồng USD, EUR) đối với xuất khẩu Việt Nam

l ộ CÔNG THƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG HTOÀ Hoi! CM mỉ HƯỞNG y TỆ (BỎM "LẤT KHẲIi \ ỉ NgiỉyiK THỊ •Q«V . CN. Nguyễn Thị Thanh Phương 'BẲ.NỔÌ-'2dA7
Bộ C Ô N G T H Ư Ơ N G T R Ư Ờ N G ĐẠI HỌC NGOẠI T H Ư Ơ N G ĐÈ TÀI NGHIÊN cứu KHOA HỌC CẤP Bộ PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA sự BIẾN ĐỘNG TỶ GIÁ NGOẠI TỆ (ĐỒNG USD, EUR) ĐỐI VỚI XUẤT KHẨU VIỆT NAM THLTVIỈK T R U Ô N G D.-v roi NGOAI M Ã Sạ: 2006 - 78 - 021 •ỉooS Trường Đại học Ngoại thương Chủ nhiêm đề tài TR RƯỜNG ìf '?ƯỞNG PGS, TS. Nguyễn Thị Quy tam H À NỘI - 2007
Bộ C Ô N G T H Ư Ơ N G TRƯỜNG Đ Ạ I HỌC NGOẠI T H Ư Ơ N G ĐÈ TÀI NGHIÊN cứu KHOA HỌC CẤP BỘ PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA sự BIẾN ĐỘNG TỶ GIÁ NGOẠI TỆ (ĐỒNG USD, ÊUR) ĐỐI VỚI XUẤT KHẨU VIỆT NAM MÃ SÒ: 2006 - 78 - 021 Chủ nhiệm đề tài: PGS, TS. Nguy n Thị Quy Các thành viên tham gia: TS. Đặng Thị Nhàn - ĐHNT TS. Nguyễn Đình Thọ - nt- ThS. Nguyễn Thị Lan - nt- ThS. Phan Anh Tuấn - nt- ThS. Nguyễn Thị Hiền - nt- CN. Lê Thị Thanh - nt - CN. Nguyễn Đăng Tài - nt- CN. Nguyễn Thị Thanh Phương - nt- H À NỘI - 2007
MỤC LỤC DANH M Ụ C N H Ữ N G T Ừ VIẾT T Ắ T V DANH M Ụ C B Ả N G BIỂU vi LỜI NÓI Đ À U Ì C H Ư Ơ N G ì: T Ỷ GIÁ H Ố I Đ O Á I V À Ả N H H Ư Ở N G C Ủ A T Ỷ G I Á H Ố I Đ O Á I TỚI H O Ạ T Đ Ộ N G X U Ấ T K H Ẩ U 9 1.1. Nhỷng vấn đề cơ bản về tỷ giá hối đoái 9 1.1.1. Khái niệm về tỷ giá hối đoái 9 1.1.2. Phân loại tỷ giá hối đoái li 1 1 2 1 Căn cứ nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối .... 11 1 1 2 2 Căn cứ cơ chế điều hành chính sách tỷ giá .... 12 Ì. Ì .2.3. Căn cứ mức độ ảnh hưởng lên cán cân thương mại 13 1.1.3. Tỷ giá hoi đoái — Biến so kinh tế vĩ mô quan trọng 14 1 1 3 1 Tác động của tỷ giá hối đoái đến mức giá cả hàng hóa .... 14 1 1 3 2 Tác động của tỷ giáhối đoái đến tăng trưởng kinh tế và công ăn việc làm .... 15 1 1 3 3 Tác động của tỷ giá hối đoái đến cán cân vãng lai .... 16 Ì. Ì . . . Tác động của tỷ giá hối đoái đến hiện tượng đôla hóa 34 17 1 1 3 5 Tác động của tỷ giá hối đoái đến nợ nước ngoài .... 17 Ì.Ì.3.6. Tác động của tỷ giá hối đoái đến thu hút đầu tư nước ngoài 18 1.2. Tác động của tỷ giá hối đoái tới hoạt động xuất khẩu 18 1.2. ỉ. Tác động của tỳ giá hối đoái tới cầu hàng hoa xuất khẩu 18 1.2.2. Tác động của tỳ giá hổi đoái tới cung hàng hoa xuất khẩu 24 ỉ.2.3. Tác động của tỷ giá hối đoái tới khả năng cạnh tranh hàng xuất khẩu.... 29 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ chế điều hành tỷ giá đối vói hoạt động xuất khẩu 25 1.3.1. Cách thức lửa chọn cơ chế tỷ giá của chính phủ 5(5 1.3.2. Mức độ và sử phối hợp đồng bộ khi sử dụng các công cụ tác động lên tỷ & á 37 i
1.3.3. Sự phát triển của nền kình tế xã hội 38 1 4 Kinh nghiệm của các nước trong việc điều chỉnh tỷ giá hối đoái .. 39 1.4.1. Kinh nghiệm của Nhật Bản 39 1.4.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc 42 1.4.3. Kinh nghiệm của các nước ASEAN 47 1.4.4. Kinh nghiệm của các nước Mỹ La tinh 53 1.4.5. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam 56 C H Ư Ơ N G l i : P H Â N TÍCH Ả N H H Ư Ở N G C Ủ A T Ỷ GIÁ H Ó I Đ O Á I (USD, EUR) TỚI HOẠT Đ Ộ N G XUẤT K H Ẩ U VIỆT NAM 63 2.1. Tờng quan về xuất khẩu Việt Nam thời gian qua 63 2.1.1. Hoạt động sản xuất hàng xuất khấu 63 2.1.1.1. Những kết quả đạt được 63 2. Ì. Ì .2. Những hạn chế và nguyên nhân 64 2.1.2. Hoạt động xuất khẩu 66 2.1.2.1. Những kết quả đạt được : 66 2.1.2.2. Những hạn chế và nguyên nhân 71 2.2. Tác động của tỷ giá hối đoái (đồng USD, EUR) đối với hoạt động xuất khẩu của Việt Nam 75 2.2.1.Diễn biến của tỷ giá hoi đoái (đờng USD, EUR) trên thị ừ-ường ngoại hố Việt Nam 75 2.2.1. Ì. Giai đoạn trước 1999 75 2.2.1.2. Giai đoạn sau năm 1999 đến nay 86 2.2.2. Tác động của tỳ giá hổi đoái đến hoạt động xuất khẩu 95 2.2.2. Ì Ảnh hưởng của sự biến động của tỷ giá hối đoái đến cung cầu hàng hoa xuất . khẩu 95 2.2.2.2. Rủi ro do biến động tỷ giá ảnh hưởng tới hoạt động xuất khẩu 103 2.2.2.3. Tác động của tỷ giá hối đoái tới khả năng cạnh tranh của hàng hoa xuất khẩu 105 li
2.3. ư ớ c lưọng mức độ tác động của việc điều chỉnh tỷ giá VND/USD và VND/EUR tới xuất khẩu Việt Nam 113 2.3.1. Mô hình lượng hóa Ì lĩ 2.3.2. Phăn tích mức độ ảnh hưởng của việc điểu chỉnh tỷ giá đến sự tăng, giảm kim ngạch xuất khấu ỉ25 2.4. Đ á n h giá chung 130 2.4.1. Những kết quả đạt được Ìs o 2.4.2. Những mặt hạn chế và nguyên nhân 132 2.4.2. Ì. Những mặt hạn chế 132 2.4.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế 136 C H Ư Ơ N G MI: M Ộ T S Ố GIẢI P H Á P H O À N T H I Ệ N c ơ C H Ế Đ I Ê U H À N H C H Í N H S Á C H T Ỷ GIÁ N H Ằ M P H Á T TRIẨN H O Ạ T Đ Ộ N G X U Ấ T K H Ẩ U CỦA V Ệ T NAM 138 3.1. D ự báo xu thế phát triển hoạt động ngoại thương thế giới và biến động tỷ giá USD/EUR trên thị trường quốc tế trong thời gian tới 138 3.1.1. Dự báo xu thế phát triển hoạt động ngoại thương thế giới 138 3.1.1.1. X u thế phát triển của nền kinh tế thế giới 138 3. Ì. Ì .2. X u hướng phát triển của thương mại thế giới 142 3.1.1.3. Tác động của thương mại quốc tế đến hoạt động ngoại thương Việt Nam 146 3.1.2. Dự báo biến động tỷ giá USD/EUR trên thẩ trường quốc tế trong thời gian tới 150 3.2.Đjnh hướng xuất khẩu Việt Nam giai đoạn từ nay đến n ă m 2015 và d ự báo về xu hướng điều chỉnh tỷ giá của Việt Nam trong thòi gian tới 155 3.2.1. Đẩnh hướng về xuất khẩu Việt Nam giai đoạn từ nay đèn năm 2015 155 3.2.1.1. Mục tiêu, quan điểm phát triển xuất khẩu giai đoạn 2006 - 2015 155 3.2.1.2. Các chỉ tiêu phát triển xuất khẩu giai đoạn 2006 - 2010 156 3.2.2. Dự báo xu hướng điểu chỉnh tỳ giá của Việt Nam trong thời gian tới.... 167 3.3. Các giải pháp điều hành chính sách tỷ giá V i ệ t N a m nhằm phát t r i ể n hoạt động xuất khẩu 170 iii
3.3.1. Lựa chọn cơ chế điều hành tỷ giá phù hợp ỉ 70 3.3.2. Sử dụng hiệu quả các công cụ điều chinh tỷ giá 179 3.3.3. Phát triển và tăng cường vai trò của thị trường ngoại tệ liên ngân hàng trong việc thực thi chính sách tỷ giá ỉ 82 3.3.4. Cải cách chính sách tài khoa nhằm ôn đinh cán cân thanh toán 183 3.3.5. Hoàn thiện chính sách thương mại 185 3.4. Kiến nghị các điều kiện cần thiết để thực hiện hiệu quả chính sách điều chỉnh tỷ giá 189 3.4.1. Đối vẩi Ngăn hàng Nhà nưẩc Việt Nam 189 ì.4.2. Đối vẩi Bộ Công thương 191 3.4.3. Đoi vẩi các Ngân hàng thương mại 192 3.4.4. Đối vẩi các doanh nghiệp xuất khẩu 193 KÉT LUẬN . „197 TÀI L I Ệ U T H A M K H Ả O 199 PHỤ L Ự C IV
DANH M Ụ C NHỮNG T Ừ VIẾT T Ắ T Danh mục những từ viết tắt Tiếng Anh ADB Ngân hàng phát triển Châu Á CBO Văn phòng ngân sách Quốc hội M ỹ CCTM Cán cân thương mại CNY Đ ồ n g nhân dân tệ CPI Chỉ số giá tiêu dùng ECB Ngân hàng Trung ương Châu Â u EIU C ơ quan tình báo A n h EUR Đ ồ n g tiền chung Châu Â u FDI Đ ầ u tư trực tiếp nước ngoài HI Đ ầ u tư gián tiếp nước ngoài IMF Quỹ tiền tệ quốc tế JPY Đ ồ n g Yên Nhật NEER Tỷ giá danh nghĩa trung bình OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế REER Tỷ giá thực trung bình USD Đ ồ n g đô la M ỹ WB Ngân hàng thế g i ớ i WTO Tổ chức thương mại thế giới Danh mục những từ viết tắt Tiếng Việt DNXNK Doanh nghiệp xuảt nhập khẩu KNXK K i m ngạch xuảt khẩu NHNN Ngân hàng N h à nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTW Ngân hàng Trung ương TCTD Tổ chức tín dụng TGHĐ Tỷ giá hối đoái TKVL Tài khoản vãng l a i TTCK Thị trường chứng khoán TTTTLNH Thị trường tiền tệ liên ngân hàng V
DANH MỤC BẢNG BIỂU BẢNG SỐ LIỆU Bảng Ì: Cơ chế tỷ giá chính thức của một số nước bị ảnh hưởng nhiều nhất từ cuộc khủng hoảng tài chính trong khu vực Châu Á 48 Bảng 2: Tình hỉnh XK hàng hoa từ 2001-2006 68 Bảng 3: Diễn biến tỷ giá hối đoái thời kì 1985 -1988 77 Bảng 4: Diễn biến tỷ giá VND/USD từ 1989 -1992 79 Bảng 5: Tỷ giá thực song phương, tỷ giá thực đa phương giai đoạn 1989 -1992 81 Bảng 6: Diễn biến tỷ giá; tương quan giẩa tỷ giá danh nghĩa và tỷ giá thực 83 Bảng 7: Mức độ mở rộng biên độ tỷ giá chính thức từ 1997 - 1998 85 Bảng 8: Diễn biến tỷ giá 1999 - 2006 90 Bảng 9: Diễn biến tỷ giá; tương quan giẩa tỷ giá danh nghĩa và tỷ giá thực song phương 92 Bảng 10: Diễn biến tỷ giá đồng EUR so với USD và VND (bình quân) 94 Bảng 11: Tỷ giá thực song phương, tỷ giá thực đa biên giai đoạn 1989 -1992 107 Bảng 12: Diễn biến tỷ giá; tương quan giẩa tỷ giá danh nghĩa; tỷ giá thực song phương và tỷ giá thực đa phương 108 Bảng 13: Tương quan chỉ số tỷ giá thực của Việt Nam, Trung Quốc, Indonesia, Thái lan và Philippin giai đoạn 1992-1999 Ì lo Bảng 14: Chỉ số tỷ giá danh nghĩa, tỷ giá thực song phương và tỷ giá thực đa phương thời kì 2000 đến nay 111 Bảng 15: Tác động của tỷ giá hối đoái tới xuất khẩu hàng hóa 127 Bảng 16: Tốc độ phát triển thương mại thế giới từ năm 1995 đến 2006 và dự báo đến năm 2020 143 Bảng 17: Tốc độ tăng trưởng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam giai đoạn 2004-2006 và dự báo đến năm 2010 147 Bảng 18: Dự báo tỷ giá danh nghĩa một số ngoại tệ chủ chốt 153 Bảng 19: Dự báo chi tiêu tốc độ tăng trưởng kim ngạch X K giai đoạn 2006 - vi
2010 157 Bảng 20: Dự báo tốc độ tăng trưởng xuất khau các nhóm hàng chủ lực từ năm 2006-2010 159 Bảng 21: Dự báo tăng trưởng kim ngạch xuất khấu của Việt Nam từ nay đến năm 2010 theo loại hình doanh nghiệp 163 Bảng 22: Dự báo mức độ tăng trưởng xuất khấu dịch vụ theo các lĩnh vực từ nay đến năm 2010 164 Bảng 23: Dự báo cơ cấu xuất khấu dịch vụ của một số ngành dự kiến có tăng trưởng cao từ nay đến năm 2010 166 Bảng 24: Dự báo tỷ giá đồng Việt Nam so với một số ngoại tệ chủ chốt.... 168 vii
BIỂU Đ Ò Biểu Ì: Tỷ giá hối đoái danh nghĩa và tăng trường kim ngạch XNK và vốn FDI của Trung Quốc (giai đoạn: 1990 - 2004) 45 Biểu 2: Tỷ giá danh nghĩa USD/VND 117 Biểu 3: Biến động tỷ giá hiệu dụng thực Việt Nam/Mỹ 117 Biểu 4: Biến động tỷ giá hiệu dụng thực Việt Nam/ASEAN 118 Biểu 5: Xuất khẩu vào Mỹ của ASEAN+ Trung Quốc (1997=100) 119 Biểu 6: Xuất khẩu vào Mỹ của một số nước ASEAN+ Trung Quốc 120 Biểu 7: Tỷ trọng xuất khẩu vào Mỹ của một số nước ASEAN 121 Biểu 8: Tỷ trọng xuất khẩu vào Mỹ của một số nước ASEAN 121 Biểu 9: Xuất khẩu vào EU của ASEAN+ Trung Quốc (1997=100) 123 Biểu 10: Xuất khẩu vào EU của một số nước ASEAN+ Trung Quốc 123 Biểu 11: Tỷ trọng xuất khẩu vào EU của một số nước ASEAN 124 Biểu 12: Tỷ trọng xuất khẩu vào EU của một số nước ASEAN 124 Biểu 13: Tỷ trọng xuất khẩu vào EU của một số nước ASEAN 125 Biểu 14: Diễn biến USD/EUR giai đoạn 1999-2007 151 Biểu 15: Dự báo USD mất giá danh nghĩa so với một số ngoại tệ chủ chốt.... 154 Biểu 16: Dự báo mất giá đ ng Việt Nam danh nghĩa so với một số ngoại tệ manh .169 VUI
Bộ C Ô N G T H Ư Ơ N G T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C NGOẠI T H Ư Ơ N G ĐÈ TÀI NGHIÊN cứu KHOA HỌC CÁP Bộ PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA sự BIẾN ĐỘNG TỶ GIÁ NGOẠI TỆ (ĐỒNG USD, EUR) ĐỐI VỚI XUẤT KHọU VIỆT NAM MÃ SỐ: 2006 - 78 - 021 Trường Đại học Ngoại thương Chủ nhiệm đề tài PGS, TS. Nguyễn Thị Quy HÀ NỘI - 2007
L Ờ I N Ó I ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tỷ giá hối đoái và cơ chế điều hành chính sách tỷ giá từ trước đến nay luôn là vấn đề hết sức nhạy cảm và có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với mỗi quốc gia. Bởi vì, tỷ giá hối đoái là một trong những công cụ cơ bản giúp Nhà nước quản lý và điều hành vĩ mô nền kinh tế, đẩc biệt trong hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu. Một chính sách tỷ giá họp lý, một cơ chế điều chỉnh tỷ giá linh hoạt sẽ là "bà đỡ" cho nền kinh tế phát triển thuận lợi, và ngược l ạ i , một chính sách tỷ giá bất họp lý có thể làm cho nền kinh tế chệch hướng, suy thoái. Cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực Đông Nam Á năm 1997 đã chứng minh điều đó. Đến như Nhật Bản, một trong ba trung tâm phát triển kinh tế lớn nhất của thế giới, cũng đã lao đao trong nhiều năm khi phải tăng giá đồng Yên dưới sức ép của một số quốc gia như M ỹ , Anh, Đức. Việc tăng giá đồng Yên đã làm cho hoạt động xuất khẩu của Nhật lâm vào tình trạng khó khăn do khả năng cạnh tranh về giá của hàng hoa Nhật Bản trên thị trường quốc tế bị giảm sút. Hay như tháng 8/1992, nền kinh tế thế giới có một sự kiện đáng ghi nhớ - đó là sự bùng nổ cuộc khủng hoảng tiền tệ khởi đầu ở nước M ỹ khi Cục dự trữ Liên bang (FED) dưới sức ép của Nhà Trắng giảm lãi suất nhằm kích thích kinh tế M ỹ thoát khỏi suy thoái kéo dài và giúp Bush tranh cử Tổng thống nhiệm kỳ 2. Các nhà kinh doanh sản xuất hàng xuất khẩu M ỹ thật sự vui mừng vì sự phá giá của đồng USD so với một số ngoại tệ khác đã tạo lợi thế cạnh tranh về giá cho hàng hoa M ỹ , hàng hoa của họ bán ra nước ngoài rẻ đi, xuất khẩu sẽ tăng, còn Nhật Bản và các nước Châu Âu thực sự hoảng hốt vì hàng hoa xuất khẩu của họ sang M ỹ sẽ đắt lên. Sự giảm giá của đồng USD đã lan truyền và làm rung chuyển toàn bộ hệ thống tiền tệ thế giới, nhưng ngược lại xuất khẩu của M ỹ đã có một bước tiến ngoạn mục. Mưu đồ chính trị của Bush không thành nhưng có thể nói, nền kinh tế M ỹ đã phục hồi một cách nhanh chóng. Ì
Trước đây tại Việt Nam, khi nền kinh tế còn khép kín, vai trò của tỷ giá chưa thể hiện một cách rõ ràng. Hiện nay, khi nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu hơn với nền kinh tế thế giới, tỷ giá càng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Có thể nói, tỷ giá là một "cầu nối" hoạt động thương mại trong và ngoài nước. Nhận thức được tầm quan trọng của tỷ giá như là một trong những nhân tố quyết định đến khụ năng cạnh tranh, Việt Nam đã bắt đầu có những biện pháp để sử dụng hiệu quụ công cụ này. Tuy nhiên, với một nền tài chính còn yếu kém về nhiều mặt, Việt Nam vẫn đang phụi thực hiện một cơ chế tỷ giá thụ nổi có điều tiết. Cơ chế này, trước mắt có những điểm tích cực đối với nền kinh tế, trong đó có hoạt động xuất khẩu. Nhưng, theo một số chuyên gia kinh tế, đồng Việt Nam hiện nay đang được định giá quá cao so với giá trị thực của nó, do vậy đã làm ụnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu. Đ ã có nhiều ý kiến tranh cãi về vấn đề này, trong đó có cụ ý kiến đề xuất cần phụi mạnh dạn giụm giá đồng tiền Việt Nam hơn nữa để thúc đẩy hoạt động xuất khẩu, tạo sự cân bằng trong cán cân thanh toán quốc tế và tiến tới thặng dư trong cán cân thương mại. Phá giá tiền tệ, hoặc mờ rộng biên độ dao động, một mặt có thể kích thích xuất khẩu nhưng mặt khác, có thể khiến tỷ giá biến động nhiều hơn. Điều này đồng nghĩa với việc mọi rủi ro ừong hoạt động thương mại liên quan tới tỷ giá đều có thể xụy ra, đặc biệt khi Việt Nam chưa phát triển các công cụ phòng ngừa rủi ro. Như vậy, vấn đề đặt ra không đơn giụn, và lời giụi cho bài toán nêu trên quụ thật không dễ dàng. Với mong muốn có thể làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn giúp cho việc định hướng và lựa chọn một cơ chế tỷ giá phù hợp với hoạt động xuất khẩu của Việt Nam, nhất là khi Việt Nam đã là thành viên chính thức của Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và đang hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thế giới, đề tài nghiên cứu "Phân tích ảnh hưởng của sự biến động tỷ giá ngoại tệ (đồng USD, EUR) đối với xuất khẩu Việt Nam" đã được lựa chọn. Đe tài tập trung vào giụi quyết một số vấn đề như xác định các kênh tác động 2
của tỷ giá hổi đoái (VND/USD và VND/EUR) tới hoạt động xuất khấu của Việt Nam (cung, cầu, sức cạnh tranh của hàng hoa xuất khấu) và lượng hoa mức độ ảnh hưởng của việc điều chinh tỷ giá đến sự tăng giảm kim ngạch xuất khấu, từ đó đưa ra các kiến nghị về việc điều hành chính sách tỷ giá của Nhà nước nhờm ho trợ cho việc phát triển hoạt động xuất khấu của Việt Nam, đồng thời giúp Bộ Công thương có thế đưa ra các biện pháp ho trợ doanh nghiệp trong việc điều chỉnh hoạt động sản xuất hàng xuất khau và định giá hàng xuất khẩu nhờm tăng sức cạnh tranh của hàng hoa Việt Nam trên thị trường quốc tế. 2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước 2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước Tỷ giá hối đoái là một phần không thể thiếu được trong các chương trình đào tạo về kinh tế tại các trường đại học của các nước phát ữiển. Một số trường còn đưa tỷ giá hối đoái thành một môn học ở bậc Thạc sỹ kinh tế. Nghiên cứu về tỷ giá còn đảc biệt được quan tâm ở các viện nghiên cứu, nhất là các Viện nghiên cứu của các NHTW. ở Việt Nam, vấn đề tỷ giá và chính sách tỷ giá hối đoái cũng được nghiên cứu nhiều trong các côngtìnhnghiên cứu, sách, bài báo. Các sách giáo khoa cung cấp những kiến thức cơ bản về vấn đề này như: - Giáo trình Thanh toán quốc tế trong ngoại thương của GS. Đinh Xuân Trình - NXB Giáo dục năm, 2002; - Tài chính quốc tế hiện đại trong nền kinh tế mở - PGS.TS Nguyễn Văn Tiến - NXB Thống kê, 2002; - Cẩm nang thị trường ngoại hối và các giao dịch kinh doanh ngoại hối - PGS.TS Nguyễn Văn Tiến - NXB Thống kê, 2003- Các nghiên cứu chuyên sâu vào lĩnh vực ứng dụng có thể kể đến: - Tỷ giá hối đoái: Chính sách và tác động của nó tới hoạt động 3
ngoại thương - Luận án tiến sỹ kinh tế của Nguyễn Thị Thư - Học viện Ngân hàng năm 2002. - Giải pháp điều hành chính sách tiền tệ phối hợp với chính sách tài chính và các chính sách kinh tế vĩ m ô nhằm đảm bảo thực hiện các chỉ tiêu kinh tế - xã hội của thòi kờ CNH, H Đ H đất nước, m ã số K N H T Đ 2 001 - 021, do TS. Dương Thu Hương, Phó Thống đốc N H N N làm chủ nhiệm đề tài. - Vấn đề phát triển các thị trường tài chính: thị trường tiền tệ, tín dụng, tài sản trong mối tương tác vói chính sách tiền tệ ở Việt Nam trong thập kỷ 2001 -2010, m ã số K N H 2001 - 17, do TS. Nguyễn Đức Thảo - Viện trưởng Viện NCKH Ngân hàng làm chủ nhiệm đề tài. - M ố i quan hệ giữa giá quốc tế với sản xuất và xuất nhập khẩu hàng hoa của Việt Nam - Giải pháp và kiến nghị, m ã số 2001-78-052 - Bộ Thương mại do TS. Đinh Văn Thành làm chủ nhiệm đề tài. - Các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý r ủ i ro giá cả tài chính trong kinh doanh xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam, m ã số: B2004-40-48 - Bộ Giáo dục và Đào tạo do ThS. Nguyễn Trọng Hải làm chủ nhiệm đề tài. Nhìn chung, các công trình này tập trung nghiên cứu chuyên sâu các chính sách tiền tệ, tỷ giá như là một chính sách kinh tế vĩ m ô nhằm thực hiện các mục tiêu chung của nền kinh tế. Cũng có một vài đề tài đề cập tới mối quan hệ giữa tỷ giá và hoạt động xuất khẩu như đề t i m ã số 2001 78-052 - Bộ Thương mại, đề t i m ã số à à B2004-40-48 - Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tuy nhiên vấn đề của đề tài này giải quyết chi mới dừng ở các khía cạnh hẹp như mối quan hệ giữa rủi ro tỷ giá và xuất khấu hay tác động của giá quốc tế tới xuất khẩu. Hầu như chưa có đề tài nào phân tích được một cách toàn diện các kênh tác động của tỷ giá đối với hoạt động xuất khẩu cũng như lượng hóa được tác 4
động của điều chỉnh tỷ giá đối với sự tăng giảm kim ngạch xuất nhập khẩu. Chính vì vậy, đề tài này sẽ tập trung nghiên cứu một cách cụ thể tác động của tỷ giá đối với hoạt động xuất khẩu, trên cả lý luận cũng như thực tiễn, trong đó sẽ xây dựng các m ô hình đánh giá đọnh lượng tác động của tỷ giá để có thể đưa ra những giải pháp phù họp nhất. 2.2. Tinh hình nghiên cứu ngoài nước Nghiên cứu về tỷ giá hối đoái, đặc biệt là tác động của nó đối với hoạt động xuất khẩu, thu hút được sự quan tâm của rất nhiều các nhà khoa học. Có the kể đến rất nhiều các tác phẩm nổi tiếng thế giới viết về tỷ giá như: Foreign Exchange Handbook của Paul Bishop, Don Dixon- 1992- Foreign Exchange in Practice của Steve Anthony, 1994; Internatỉonal Finance Management của Alan, Shapiro, 1999... Ngoài ra, các nghiên cứu về tỷ giá còn được đăng trên rất nhiều tạp chí, trong đó phải kể đến những tạp chí như: The IMF ĨVorking Paper The NBER Wor king Paper The Economic Letter s, s, The Economic Journal, Journal of International Money and Finance Review ofEconomics andStatistics... Nội dung của các công trình này tập trung nghiên cứu sâu vào các vấn đề như: • Các quan điểm ủng hộ tác động tích cực của tỷ giá hối đoái đối với xuất khẩu: Differential Responses to Price and Exchange Rate Inýluences in the Foreign Trade of Selected Industrial Countries của Wilson và Takacs, Price Competiveness in Export Trade among Industrial Countries của Junz và Rhomberg, Impact of the Exchange Rate ôn Export Volumes của Smith... • Các cách tiếp cận mới hoặc quan điểm mới về ảnh hưởng của rủi ro tỷ giá đối vói hoạt động xuất khẩu: Does Exchange Rate Matter for Welfare? của Bergin và Tchakarov, Export Promotỉon through Exchange Rate Policy: Exchange Depreciation or Stabilization? của Fang et ai, The Effect of Real 5
Exchange Rate Uncertainty ôn Exports: Empirical Evidence của Caballero của Corbo, Has Exchange Rate Depressed International Trade? The Impact of Third Country Exchange Rate Risk của Cushman... • Lựa chọn các cơ chế tỷ giá: Determinants of the Choice ofExchange Rate Regimes in 6 Central American Countries: An Imparical Analysis của Papaioannou, The Determinants of the Choice between Fixed and Flexible Exchange Regimes của Sebastian, To peg or nót to peg? A Simple Model of Exchange Rate Regime Choice in Small Economies của Berger et ai... • Các nghiên cứu thực nghiệm, lượng hoa tác động của tỷ giá hối đoái đối với hoạt động xuất khẩu: The Impact of Exchange Volatility ôn Internatìonal Trade: Reduced Form Estimates Using GARCH-in-Mean Model của Kroner và Lasừapes, Does Exchange Rate Volatility Depress Trade Flows? Evidence /rom ECM Model của Chowdhury, The Exchange Rate Volatility and International Trade - Some GARCH Estimations Stress the Imporíance ofTrade Diversiýìcation của Rainer Frey... Các nghiên cứu của các học giả nước ngoài rất phong phú và đa dạng ừên cả khía cạnh lý luận cũng như thực tiữn. Đây là nguồn tư liệu tham khảo quý giá, cho phép nhóm nghiên cứu có thể xây dựng một hệ thống lý luận về tỷ giá và tác động của nó đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung và hoạt động xuất khẩu nói riêng. Cũng thông qua các tài liệu này, nhóm tác giả có thể tiếp cận những phương pháp tiên tiến để lượng hoa ảnh hưởng của tỷ giá (phương trình hồi quy, m ô hình GARCH, từ đó có cái nhìn chính xác hơn về tác động của tỷ giá đối với hoạt động xuất khẩu, trên cơ sở đó đưa ra những giải pháp, kiến nghị hợp lý. 3. Mục tiêu nghiên cứu Đe tài sẽ tập trung vào những nội dung chủ yếu sau đây: 6
• Xác định cấc kênh tác động của tỷ giá ngoại tệ (giới hạn nghiên cứu ở hai cặp tỷ giá VND/USD và VND/EUR) tới hoạt động xuất khẩu của Việt Nam trên các phương diện: + Hoạt động sản xuất hàng xuất khẩu + Cầu hàng xuất khẩu của V i ệ t Nam + Giá hàng xuất khẩu của V i ệ t Nam • Khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam: bao gồm khả năng cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu nói chung và khả năng cạnh tranh với các nước có cùng cơ cẩu mặt hàng xuất khẩu • Lượng hoa mức độ ảnh hưởng của tỷ giá hậi đoái tới xuất khẩu hàng hoa của Việt Nam. • Tỷ giá VND/USD và VND/EUR được định giá cao hay thấp? • Đưa ra các kiến nghị về việc điều hành chính sách tỷ giá Việt Nam nhằm hỗ trợ cho hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. 4. Phạm vi nghiên cứu về phạm v i nghiên cứu, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu cơ chế tỳ giá và tác động của tỷ giá ngoại tệ (đồng USD, EUR) đối v ớ i xuất khẩu của V i ệ t N a m tụ năm 1996 đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: * Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa M á c - Lênin trên cơ sở vận dụng những quan điểm, đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triến và h ộ i nhập kinh tế được đề ra tại Đ ạ i hội Đ ả n g lần thứ Vin, thứ I X và thứ X. * Phương pháp nghiên cứu tài liệu, phương pháp khảo sát thực tiễn tại các doanh nghiệp, phương pháp thậng kê, phương pháp mô tả - khải quát, 7
phương pháp diễn giải - quy nạp, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp đối chiếu - so sảnh. * Mô hình lượng hóa được sử dụng trong đề tài 6. Kết cấu của đề tài Ngoài l ờ i nói đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài được kết cấu gồm 03 chương: Chương ỉ: Tỷ giá hối đoái và ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái đến hoạt động xuất khẩu Chương li: Phân tích ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái (USD, EUR) tói hoạt động xuất khẩu Việt Nam Chương III: M ộ t số giải pháp hoàn thiện cơ chế điều hành chính sách tỷ giá nhằm phát tri n hoạt động xuất khẩu của Việt Nam 8