Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; luận văn đề xuất những giải pháp góp phần hoàn thiện thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN XUÂN QUÝ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG ĐẮK LẮK , Năm 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN XUÂN QUÝ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK Ngành: Chính sách công Mã số: 8340402 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. BÙI NHẬT QUANG ĐẮK LẮK, Năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng nội dung của bản luận văn này chưa đuợc nộp cho bất kỳ một chương trình cấp bằng cao học nào, cũng như một chương trình đào tạo cấp bằng nào khác. Tôi xin cam đoan các kết quả, phân tích và kết luận nghiên cứu trong luận văn thạc sĩ Chính sách công về “Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” (ngoài các phần được trích dẫn) đều là kết quả làm việc của cá nhân tôi với sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Bùi Nhật Quang. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này. Tác giả luậnvăn Nguyễn Xuân Quý
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của các thầy, cô giáo và của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân. Trước hết tôi xin gửi tới các thầy giáo, cô giáo Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Namlời chào trân trọng, lời chúc sức khỏe và lời cảm ơn sâu sắc. Với sự quan tâm, giảng dạy, chỉ bảo tận tình, chu đáo của các thầy cô, đến nay tôi đã hoàn thành luận văn, đề tài: “Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk”. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy PGS.TS Bùi Nhật Quang đã quan tâm giúp đỡ, tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này trong thời gian qua. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Học viện Khoa học xã hội, Khoa Chính sách công, các Khoa, Phòng chức năng đã trực tiếp và gián tiếp giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài luận văn. Không thể không nhắc tới sự quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ của Ban Giám đốc và các đồng nghiệp Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Đắk Lắk, các Sở, ngành, cùng sự giúp đỡ nhiệt tình của gia đình, các bạn trong lớp trong suốt quá trình học tập cũng như thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Đắk Lắk, tháng 08 năm 2019 Học viên Nguyễn Xuân Quý
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... 4 DANH MỤC BẢNG ............................................................................................ 9 PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ............................................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 7 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................. 8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ...................................................... 9 7. Kết cấu của luận văn ...................................................................................... 9 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY............................................................................. 10 1.1. Các khái niệm chung về ma tuý ................................................................... 10 1.1.1. Chất ma túy ............................................................................................... 10 1.1.2. Nghiện ma túy ........................................................................................... 10 1.1.3. Điều trị nghiện ma túy............................................................................... 11 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của chính sách công ................................... 11 1.2.1. Khái niệm chính sách công ....................................................................... 11 1.2.2. Khái niệm thực hiện chính sách công ....................................................... 12 1.2.3. Đặc điểm của chính sách công .................................................................. 13 1.2.4. Vai trò của thực hiện chính sách công: ..................................................... 14 1.3. Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ..................................... 15 1.3.1. Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy .................................. 15 1.3.2. Vai trò thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ....................... 17 1.3.3. Quy trình thực hiện chính sách người cai nghiện ma túy ......................... 21
1.3.4. Tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện chính sách người cai nghiện ............ 23 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ............................................................................................................................. 25 1.5. Kinh nghiệm thực hiện chính sách ở một số tỉnh và bài học cho tỉnh Đắk Lắk ....................................................................................................................... 27 1.5.1. Mô hình tổ chức cai nghiện 3 giai đoạn ở Tuyên Quang .......................... 27 1.5.2. Mô hình tổ chức quản lý, dạy nghề, giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện ở thành phố Hồ Chí Minh........................................................................ 29 1.5.3. Mô hình quản lý, giúp đỡ người sau cai nghiện ma túy tại cộng đồng ở Hà Nội (Câu lạc bộ B93) .......................................................................................... 30 1.5.4. Bài học cho tỉnh Đắk Lắk trong thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy .................................................................................................................. 31 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK................ 33 2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội tỉnh Đắk Lắk ......................................... 33 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên tỉnh Đắk Lắk ............................................................... 33 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội tỉnh Đắk Lắk ..................................................... 34 2.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Đắk Lắk đến thực hiện chính sách người người nghiện ma túy ............................................... 35 2.2. Thực trạng diễn biến tình hình người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ....................................................................................................................... 36 2.2.1. Số liệu người nghiện ma túy tỉnh Đắk Lắk ............................................... 37 2.2.2. Đặc điểm người nghiện ma túy tỉnh Đắk Lắk ........................................... 38 2.3. Thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ở tỉnh Đắk Lắk ....................................................................................................................... 42 2.3.1. Thực hiện chính sách cai nghiện ma túy tại gia đình, cai nghiện tại cộng đồng ..................................................................................................................... 42
2.3.2. Thực hiện chính sách cai nghiện ma túy bắt buộc tại các cơ sở cai nghiện công lập ............................................................................................................... 44 2.3.3. Thực hiện chính sách cai nghiện ma túy tự nguyện theo Hợp đồng dân sự tại các cơ sở cai nghiện ....................................................................................... 45 2.4. Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ở tỉnh Đắk Lắk ........................................................................................................ 46 2.4.1. Đáp ứng của Đắk Lắk với chính sách cai nghiện ma túy ......................... 46 2.4.2. Người nghiện ma túy tham gia cai nghiện, điều trị nghiện....................... 50 2.4.3. Tổng quan những ưu điểm và hạn chế trong thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ở tỉnh Đắk Lắk .................................................................. 51 2.4.4. Đánh giá về thực hiện chính sách cai nghiện ma túy tại Đắk Lắk ............ 53 CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK............................... 65 3.1. Quan điểm, cách tiếp cận của Quốc tế đối với chính sách cai nghiện ma túy ............................................................................................................................. 65 3.2. Quan điểm hiện nay của Đảng và Nhà nước đối với chính sách cai nghiện ma túy .................................................................................................................. 65 3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đối với người nghiện ma tuý trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .............................................................................. 68 3.3.1. Nhóm các chính sách định hướng ............................................................ 68 3.3.2. Nhóm các công cụ luật pháp ..................................................................... 72 3.3.3. Nhóm các giải pháp kinh tế...................................................................... 73 3.3.4. Nhóm các giải pháp xã hội ....................................................................... 75 3.3.5. Giải pháp y tế trong giảm cầu, giảm tác hại.............................................. 77 3.4. Một số kiến nghị về chính sách pháp luật áp dụng đối với người nghiện ma túy ........................................................................................................................ 80 3.4.1. Về Luật Phòng, chống ma túy .................................................................. 81
3.4.2. Các luật có liên quan ................................................................................. 82 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 86
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.4. Bảng tổng hợp nguồn lực thực hiện chính sách đối với người nghiện ma tuý tỉnh Đắk Lắk ....................................................................... trang 50 Bảng 2.5: Bảng tổng hợp số liệu người cai nghiện ma túy giai đoạn năm 2015-2019................................................................................................... trang 50
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã và đang thực hiện đường lối đổi mới và đã thu được những thành tựu quan trọng: kinh tế đất nước luôn tăng trưởng ở mức cao và ổn định, đời sống của nhân dân từng bước được cải thiện, chính trị ổn định, an ninh quốc phòng được giữ vững, quan hệ với nước ngoài được mở rộng, an sinh xã hội được thực hiện ngày một tốt hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, dưới tác động của mặt trái kinh tế thị trường, của việc mở của hội nhập và xu hướng toàn cầu hóa đã nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp trong đời sống xã hội, trong đó tệ nạn ma túy là một trong những vấn đề nhức nhối đang được toàn xã hội quan tâm. Ma túy làm gia tăng tội phạm, khánh kiệt kinh tế, phá hoại hạnh phúc gia đình, suy thoái nòi giống dân tộc, cầu nối cho căn bệnh thế kỉ HIV/AIDS. Đắk Lắk là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá và xã hội của vùng Tây Nguyên. Cùng với sự phát triển về mọi mặt thì tình hình tệ nạn xã hội cũng diễn biến khá phức tạp làm ảnh hưởng, tác động xấu đến tình hình an ninh trật tự trên địa bàn. Trong những năm qua các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở thường xuyên quan tâm chỉ đạo, bắt tay vào công tác phòng, chống tệ nạn xã hội. Nhờ đó, bước đầu công tác này cũng đã thu được thành công nhất định như: tốc độ gia tăng người nghiện ma tuý mới có phần chậm lại, không để phát sinh điểm nóng, phức tạp về ma túy... Tuy nhiên, kết quả đó cũng còn khá khiêm tốn so với yêu cầu đặt ra. Số lượng người nghiện ma tuý vẫn đang có chiều hướng gia tăng, độ tuổi người nghiện ma tuý nghiện mới đang trẻ hoá, số người nghiện được tiếp cận với các dịch vụ tư vấn, điều trị còn ít, … đó là những thử thách lớn, đòi hỏi phải cần sự nổ lực, sự đồng thuận hơn nữa của toàn bộ hệ thống chính quyền, đoàn thể, nhân dân trong công tác phòng, chống tệ nạn xã hội nói chung. 1
Việc nghiên cứu các phương pháp cai nghiện ma túy, các hình thức cai nghiện, cách thức quản lý và tổ chức thực hiện việc cai nghiện ma túy đã được các nhà khoa học, các nhà quản lý quan tâm, đầu tư nghiên cứu nhằm đưa ra các phương pháp tốt nhất để giúp người nghiện ma túy cai nghiện thành công. Mặc dù có sự quan tâm và đẩu tư lớn cả về trí tuệ, con người và kinh phí của các cơ quan quản lý Nhà nước nhưng tình hình người nghiện và tái nghiện trên cả nước nói chung và địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói riêng vẫn diễn biến phức tạp. Với một thực trạng đáng lo ngại đó, với sự mong muốn và hy vọng tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả về công tác cai nghiện ma túy. Từ thực tiễn của một người làm công tác chuyên môn về cai nghiện ma túy, đồng thời qua tham khảo, học tập kinh nghiệm từ các đồng nghiệp trong và ngoài tỉnh, qua tìm hiểu tài liệu chuyên môn liên quan đến ma túy, với kiến thức và sự hiểu biết về lĩnh vực chuyên môn trên, để đóng góp vào việc thực hiện công tác cai nghiện vả sau cai nghiện tại địa bàn tỉnh với nhu cầu cần có một hệ thống phân tích, đánh giá xác thực thực trạng về tình hình nghiện ma túy, việc tổ chức cai nghiện từ đó đề ra các giải pháp thiết thực, phù hợp với thực tế. Thông qua đề tài “Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” là yêu cầu cấp thiết đối với địa phương trong tình hình hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong những năm vừa qua đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến thay đổi quan điểm về nghiện ma túy, mô hình, chính sách, các dịch vụ điều trị nghiện ma túy. Trong đó, có thể kể tới các nghiên cứu sau: - Chính sách về ma túy của Việt Nam trong tương lai (Simom Bldwin, FHI360, 2014), báo cáo này đã phân tích, tổng hợp các nguồn cứ liệu khác nhau về chính sách ma túy, báo cáo đi sâu đánh giá về khía cạnh kinh tế, xã hội, y tế, các khuyến nghị chính sách của các nước phát triển để đề xuất đổi mới mô hình cung cấp dịch vụ cho người nghiện ma túy chuyển từ các cơ sở điều trị nghiện 2
chuyên nghiệp sang phát triển mô hình chăm sóc tại cộng đồng cho Việt Nam, lồng ghép các dịch vụ tại cộng đồng và việc tham gia tự nguyện của người nghiện ma túy. Báo cáo đã phân tích và đề xuất mô hình phối hợp giữa các bộ ngành có liên quan đến công tác phòng, chống ma túy để có giải pháp phù hợp đối với từng nhóm người sử dụng, người nghiện ma túy. Báo cáo cũng đưa ra nhiều giải pháp nhằm giảm số lượng cung cấp ma túy bất hợp pháp, đẩy mạnh chương trình dự phòng nghiện ma túy… Tuy nhiên, do báo cáo phục vụ phát triển Dự án về chương trình phát triển điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone ở Việt Nam nên chỉ mới nghiên cứu ở mức độ làm thế nào để đẩy mạnh chương trình điều trị thay thế, khi đề xuất các giải pháp, báo cáo không nêu cụ thể cần điều chỉnh những chính sách cụ thể nào trong điều kiện và pháp luật của Việt Nam? - Ma túy, não bộ và hành vi, khoa học về nghiện (NIDA, 2014), trong cuốn sách đã đề cập đến bằng chứng khoa học quan trọng chứng minh “nghiện mà túy là một bệnh về não có thể điều trị được” điều đó không có nghĩa là khẳng định “có thể chữa khỏi nghiện hoàn toàn” mà là không phải lúc nào cũng có thể chữa khỏi hoàn toàn. Việc cuốn sách đưa ra các bằng chứng khoa học về nghiện rất quan trọng trong việc xây dựng chính sách về cung cấp dịch vụ điều trị nghiện dựa trên bằng chứng khoa học. - Nghiên cứu về chính sách việc làm dành cho người nghiện ma túy (Dennis M. L., Karuntzos G. T., McDougal G. L., French M. T., Hubbard R. L, 1993). Nghiên cứu này đã nhấn mạnh việc lồng ghép điều trị bằng thuốc và các chính sách tạo việc làm cho người sử dụng mà túy là những giải pháp hữu hiệu đối trong tiến trình trị liệu. Đặc biệt người sử dụng ma tuý thiếu kỹ năng làm việc và thiếu cơ hội việc làm sẽ đóng góp vào nguy cơ tái nghiện và gia tăng hành vi phạm tội. Có một công việc ổn định sẽ giúp người nghiện tái hoà nhập cộng đồng bền vững. Một công việc ổn định sẽ mang lại những tác động tích 3
cực về tâm lý xã hội cho người nghiện. Nghiên cứu cũng chỉ ra những bất cập từ những chính sách đã lỗi thời và không phù hợp như là rào cản tiếp cận việc làm của người nghiện. Có thể nói, cách tiếp cận nghiên cứu chính sách hỗ trợngười nghiện ma túy đã vẽ lên một bức tranh thực trạng về sự cần thiết của việc làm trong quá trình hỗ trợ điều trị. Tuy nhiên nghiên cứu này chỉ tập trung vào đánh giá những hạn chế về khả năng tìm kiếm việc làm của người sử dụng ma tuý mà chưa đề cập đến việc phát triển các dịch vụ để hỗ trợ cho người nghiện ma tuý nhận được nhiều dịch vụ hỗ trợ nhất. - Chính sách ma túy của Malaysia (Pascal Tanguay, Liên minh quốc tế các tổ chức hoạt động về chính sách ma túy, 2011). Báo cáo đánh giá sự thay đổi chính sách về ma túy của Malaysia từ năm 2003 đến năm 2010, báo cáo đã đề cập đến việc cung cấp dịch vụ điều trị thay thế bằng methadone cho những người nghiện Heroin tại cơ sở điều trị ma túy và trong nhà tù. Việc khuyến nghị tăng quy mô cung cấp dịch vụ y tế công cộng, giảm tác hại; chuyển đổi các trung tâm điều trị phục hồi bắt buộc thành các trung tâm chăm sóc và điều trị tự nguyện dựa vào cộng đồng… cũng là khuyến nghị phù hợp với một số tổ chức đã khuyến nghị Việt Nam trong thời gian qua. - Phân tích về khía cạnh kinh tế và y tế công cộng về các đáp ứng của cơ sở và cộng đồng đối với việc tiêm chích ma túy và HIV/AIDS ở Việt Nam (Molisa, 2008), trên cơ sở phân tích số liệu về chi phí cho điều trị ở 2 Trung tâm điều trị phục hồi của Hà Nội và Yên Bái nghiên cứu đã đưa ra những dự báo cho phạm vi hai tỉnh về chi phí cho công tác điều trị phục hồi tại các Trung tâm, dự báo về cơ cấu kinh phí cũng như những tác động của chi phí đầu tư cho công tác điều trị đối với tình hình nghiện chích ở Việt Nam. Báo cáo chưa đề cập đến việc đổi mới chính sách để cung cấp dịch vụ cho người nghiện ma túy. - Nghiên cứu, dự báo sự phát triển của các hình thức điều trị, tái hòa nhập 4
cộng đồng cho người nghiện ma túy (Nguyễn Thị Vân (2012) đề tài cấp Bộ). Đề tài đi sâu vào phân tích tình hình nghiện ma túy ở Việt Nam, dự báo tình hình nghiện ma túy trong tương lai và sự phát triển các hình thức điều trị ma túy, một số đề xuất trong đề tài đã được thực hiện trong Đề án đổi mới công tác điều trị ma túy ở Việt Nam đến năm 2020. Tuy nhiên, đề tài cũng đang nằm ở phạm vi đề xuất những chính sách chung, không đề xuất cụ thể thay đổi chính sách nào hiện hành để cung cấp dịch vụ điều trị nghiện ma túy. - Các giải pháp chuyển đổi mô hình cung cấp dịch vụ công lập sang mô hình cung cấp dịch vụ ngoài công lập đối với các cơ sở điều trị ma túy (Ngô Đồng Hoan (2008) đề tài cấp Bộ). Nghiên cứu được thực hiện trên phạm vi cả nước nhưng chủ yếu nghiên cứu về các hệ thống điều trị ma túy tập trung cả công lập và dân lập, đưa ra các dự báo về khả năng chuyển đổi mô hình cũng khuyến nghị về lộ trình thực hiện chuyển đổi và các giải pháp hỗ trợ việc chuyển đổi mô hình.Thực tế ở Việt Nam, dịch vụ điều trị nghiện ma túy là rất khó xã hội hóa, chủ yếu là dịch vụ công do Chính phủ cung cấp, đề tài chưa đề cập đến những dịch vụ cụ thể và giải pháp cụ thể để đổi mới cơ chế cung cấp dịch vụ điều trị nghiện ma túy ở Việt Nam. - Dịch vụ công tác xã hội đối với người nghiện ma túy tại cộng đồng từ thực tiễn tỉnh Khánh Hòa (Lê Phương Thảo, 2017), nghiên cứu đã tìm hiểu những vấn đề lý luận, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến dịch vụ công tác xã hội với người nghiện ma túy. Từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hoạt động dịch vụ công tác xã hội với người nghiện. Kết quả của nghiên cứu nội dung của dịch vụ công tác xã hội với người nghiện ma túy tại cộng đồng bao gồm: Hoạt động tư vấn, hoạt động chăm sóc sức khoẻ, hoạt động hỗ trợ, hoạt động kết nối, đây là những mảng hoạt động được thực hiện và có ở tỉnh Khánh Hoà. Bên cạnh đó nghiên cứu cũng tìm hiều các yếu tố ảnh hưởng đến dịch vụ công tác xã hội với người nghiện ma tuý. Như các yếu tố chủ quan: Tự tin, mặc 5
cảm; sức khoẻ; Thiếu những kỹ năng xã hội cần thiết, thiếu thông tin, thiếu tay nghề. Những yếu tố khách quan: Định kiến xã hội, môi trường sinh hoạt, Các tổ chức, đơn vị làm dịch vụ công tác xã hội với người nghiện ma túy, năng lực của đội ngũ cán bộ, cơ chế chính sách. Đây là một nghiện cứu khá đầy đủ về các dịch vụ công tác xã hội cho người nghiện ma tuý và sự cần thiết của việc sử dụng các dịch vụ công tác xã hội để hỗ trợ cho người nghiện ma tuý hạn chế được tỷ tái nghiện cũng như thực trạng của người nghiện ma tuý của Khánh Hoà tham gia vào các dịch vụ công tác xã hội hiện nay. Tóm lại, các công trình nghiên cứu của các tác giả có liên quan đến lĩnh vực điều trị, cai nghiện ma túy ở trên thế giới và Việt Nam chúng ta có thể thấy các nghiên cứu chủ yếu đề cập đến dịch vụ xã hội chủ yếu dịch vụ hỗ trợ việc làm để giảm bớt gánh nặng cho xã hội, tạo điều kiện tái hòa nhập cho người nghiện, qua các chương trình hỗ trợ việc làm, thiết lập trật tự xã hội. Một số nghiên cứu thì đưa ra bằng chứng khoa học về nghiện từ đó sẽ nghiên cứu xây dựng chính sách cung cấp dịch vụ trên quan điểm là người bệnh, ngoài ra, các nghiên cứu còn đề xuất định hướng các mô hình cần thay đổi, đề cập đến khía cạnh tâm lý nhằm giải quyết vấn đề tái hòa nhập xã hội, đem lại sự cân bằng về mặt tâm lý cho người nghiện, đề xuất cung cấp dịch vụ điều trị thay thế, phát triển điều trị nghiện ma túy dựa vào cộng đồng. Tuy nhiên, ngoài các công trình nghiên cứu có liên quan nên trên, qua tra cứu, tác giả nhận thấy: chưa có một công trình nghiên cứu nào đề cập đến thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy một cách có hệ thống từ cả khía cạnh lý luận lẫn thực tiễn; đặc biệt là việc nghiên cứu trong phạm vi thực tiễn tại địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Do đó, tác giả hi vọng, Luận văn sẽ là công trình nghiên cứu một cách có hệ thống trên cả phương diện lý luận và thực tiễn về việc thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy, có giá trị tham khảo về mặt lý luận, cũng như góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện về thực hiện chính sách 6
đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói riêng, trên phạm vi cả nước nói chung, góp phần ngăn chặn, đẩy lùi tệ nạn ma túy ra khỏi đời sống xã hội. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; luận văn đề xuất những giải pháp góp phần hoàn thiện thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy - Nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Là những vấn đề lý luận và thực tiễn, các quan điểm, giải pháp bảo đảm việc thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Trong đó phạm vi của Luận văn, chủ yếu tập trung vào thực trạng thực hiện chính sáchvề cai nghiện ma túy và các giải pháp nhằm bảo đảm hiệu quả thực hiện chính sách cai nghiện đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận về thực hiện chính sách về cai nghiện đối với người nghiện ma túy, thực trạng thực hiện chính sách cai nghiện đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn từ năm 2015 đến 6 tháng đầu năm 2019. 7
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; quan điểm của Đảng và Nhà nước về thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện được nhiệm vụ nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp nghiên cứu định tính: được sử dụng nhằm thu thập các ý kiến của một số đối tượng nghiện ma túy và gia đình có người nghiện ma túy về thực hiện chính sách tại địa bàn tỉnh; phân tích thống kê, mô tả nhằm làm rõ thực trạng tình hình thực hiện chính sách trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, kết hợp quan sát ghi chép hiện trường, nghiên cứu thực địa thông qua điền dã làm cơ sở để đánh giá thực tiễn. - Phương pháp nghiên cứu định lượng: khảo sát bằng bảng hỏi 50 người nghiện ma túy là đối tượng thụ hưởng các chính sách của nhà nước đối với người nghiện ma túy trên địa bàn một số phường, xã, thị trấn thuộc tỉnh, nhằm tìm hiểu thực trạng việc thực hiện chính sách tại địa phương cũng như đối chiếu với tình hình, phân tích kết quả kết quả thực hiện chính sách để đưa ra đánh giá chung; trao đổi, phỏng vấn trực tiếp đối với một số cán bộ, công chức cấp tỉnh, huyện và xã phụ trách về công tác cai nghiện ma túy để thu thập thông tin và đánh giá việc thực hiện chính sách từ phía người thực thi chính sách. - Dựa trên phương pháp khác như: Phương pháp so sánh, diễn giải, quy nạp làm cơ sở cho quá trình nghiên cứu. Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu, luận văn có sử dụng và kế thừa kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu đã thực hiện trong nước và nước ngoài có liên quan để làm sáng tỏ vấn đề mà mục đích nghiên cứu đã đề ra. 8
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Về mặt lý luận: Hệ thống hóa được một số cơ sở lý luận về thực hiện chính đối với người nghiện ma túy như: Khái niệm chính sách, thực hiện chính sách, nghiện ma túy và xây dựng khái niệm mới đó là thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy. - Về mặt thực tiễn: Đánh giá được thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy và đề xuất những giải pháp phù hợp với tình hình của tỉnh Đắk Lắk dựa trên những nguyên nhân phân tích nhằm góp phần tăng cường công tác thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Luận văn có thể dung làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu khoa học giảng dạy và học tập tại Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam….. và là tài liệu tham khảo đối với đội ngũ công chức, viên chức thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy. Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Chương 3: Quan điểm, giải pháp, đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 9
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY 1.1. Các khái niệm chung về ma tuý 1.1.1. Chất ma túy Theo Luật phòng, chống ma túy năm 2000: (1) Chất ma tuý là các chất gây nghiện, chất hướng thần được quy định trong các danh mục do Chính phủ ban hành; (2) Chất gây nghiện là chất kích thích hoặc ức chế thần kinh, dễ gây tình trạng nghiện đối với người sử dụng; (3) Chất hướng thần là chất kích thích, ức chế thần kinh hoặc gây ảo giác, nếu sử dụng nhiều lần có thể dẫn tới tình trạng nghiện đối với người sử dụng. Theo Tổ chức Y Tế Thế Giới, chất gây nghiện là “chất hóa học sau khi được hấp thu sẽ làm thay đổi chức năng thực thể và tâm lý của người sử dụng”. 1.1.2. Nghiện ma túy Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO): Nghiện ma túy là tình trạng nhiễm độc mãn tính hay chu kỳ do sử dụng nhiều lần chất ma túy, với những đặc điểm cơ bản là: - Không cưỡng lại được nhu cầu sử dụng ma túy và sẽ tìm mọi cách để có ma túy; - Liều dùng tăng dần; - Nghiện chất ma tuý cả về thể chất và tâm thần (lệ thuộc kép): Nghiện về thể chất sẽ gây ra hội chứng cai; Nghiện về tâm lí sẽ gây ra cơn thèm nhớ và dùng bất chấp tác hại của ma túy. Theo Viện nghiên cứu quốc gia Hoa Kỳ về lạm dụng ma túy (NIDA): Nghiện là một bệnh não mạn tính, tái phát làm cho người nghiện buộc phải tìm và sử dụng ma túy, bất chấp các hậu quả đối với họ và những người xung quanh. Như vậy, nghiện ma túy được coi là bệnh mạn tính tái phát của não bộ vì 10
nó làm thay đổi cấu trúc, chức năng và cơ chế hoạt động của não. Sự thay đổi ở não bộ thường kéo dài làm người sử dụng không tự kiểm soát được bản thân, mất khả năng cưỡng lại sự thèm muốn sử dụng ma túy và có xu hướng tìm và sử dụng chất ma túy bất chấp hậu quả đối với cá nhân, cộng đồng và xã hội. 1.1.3. Điều trị nghiện ma túy Báo cáo Công bố kỹ thuật lần thứ 30 của Ủy ban các chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới về các trường hợp lệ thuộc vào ma túy thì khái niệm “điều trị nghiện ma túy” dùng để mô tả “quá trình trong đó bắt đầu khi người lạm dụng các chất kích thích thần kinh tới gặp các cơ quan y tế hoặc bất cứ dịch vụ cộng đồng nào khác và có thể tiếp tục thông qua hàng loạt những ứng dụng thành công các liệu pháp can thiệp đặc thù cho tới khi người bệnh có được tình trạng sức khỏe ổn định tốt nhất hay phục hồi hoàn toàn”. 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của chính sách công 1.2.1. Khái niệm chính sách công Có nhiều quan niệm khác nhau về chính sách công, như: - Chính sách công bao gồm các hoạt động thực tế do chính phủ tiến hành (Peter Aucoin, 1971). - Chính sách công là một tập hợp các quyết định có liên quan lẫn nhau của một nhà chính trị hay một nhóm các nhà chính trị gắn liền với việc lựa chọn các mục tiêu và các giải pháp để đạt các mục tiêu đó (William Jenkin, 1978). - Chính sách công là cái mà chính phủ lựa chọn làm hay không làm (Thomas R. Dye, 1984). (4). Nói cách đơn giản nhất, chính sách công là tổng hợp các hoạt động của chính phủ/chính quyền, trực tiếp hoặc thông qua tác nhân bởi vì nó có ảnh hưởng tới đời sống của công dân (B. Guy Peters, 1999). Như vậy, chính sách công là một tập hợp các quyết định liên quan với nhau do nhà nước ban hành, bao gồm các mục tiêu và giải pháp để giải quyết một vấn đề công nhằm đạt được các mục tiêu phát triển. 11