Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng

Chia sẻ: ViJensoo ViJensoo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:84

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày các nội dung chính sau: Những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ở nước ta hiện nay; Thực trạng thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà giai đoạn 2015 – 2019; Phương hướng và giải pháp tăng cường thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà đến năm 2022.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN NGỌC TRUNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI SAU CAI NGHIỆN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN SƠN TRÀ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HỒ SỸ SƠN HÀ NỘI, năm 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng số liệu nghiên cứu trong luận văn Thạc sỹ Chính sách công về “Thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Đà Nẵng, ngày tháng năm 2021 Tác giả luận văn Trần Ngọc Trung
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI SAU CAI NGHIỆN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY 8 1.1. Khái niệm, mục tiêu và ý nghĩa của việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy ............................................................................ 8 1.2. Nội dung và quy trình thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy ............................................................................................................. 12 1.3. Tiêu chí đánh giá việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy ............................................................................................................. 18 1.4. Các phương pháp thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy ................................................................................................................... 19 1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách sau cai nghiện ma túy ................................................................................................................... 21 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH CHO NGƯỜI SAU CAI NGHIỆN MA TÚY TẠI QUẬN SƠN TRÀ GIAI ĐOẠN 2015- 2020 .... 26 2.1. Đặc điểm, tình hình có ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy tại quận Sơn Trà ............................................... 26 2.2. Thực trạng và kết quả tổ chức thực hiện chính sách đối với sau cai nghiện ma túy trên địa bàn quận Sơn Trà ...................................................... 30 2.3. Đánh giá chung về việc tổ chức thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy tại quận Sơn Trà ............................................................... 43 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI SAU CAI NGHIỆN MA TÚY ........................................................................................................ 51
3.1. Quan điểm, mục tiêu và yêu cầu tăng cường thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng .......... 51 3.2. Các giải pháp tăng cường thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng .................................... 58 3.3. Đề xuất, kiến nghị ................................................................................... 68 KẾT LUẬN ................................................................................................... 71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 ANTT An ninh trật tự 2 BLĐTBXH Bộ Lao động thương binh và xã hội 3 CCB Cựu chiến binh 4 CT Chỉ thị 5 CTXH Công tác xã hội 6 HĐND Hội đồng Nhân dân 7 LHPN Liên hiệp phụ nữ 8 NSNN Ngân sách nhà nước 9 QĐ Quyết định 10 TN Thanh niên 11 TT Thông tư 12 TTg Thủ tướng 13 TW Trung ương 14 UBND Ủy ban Nhân dân 15 VKSND Viện kiểm sát nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang Bảng 2.1 Số liệu người sau cai nghiện ma túy được hổ trợ 39 Số liệu người quản lý sau cai nghiện ma túy tại 2.2 51 phường, xã
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nghiện, nhất là nghiện ma túy không chỉ là nguyên nhân gây ra các mối bất hòa trong gia đình mà còn là nguyên nhân dẫn đến tội phạm và gây mất trật tự an toàn xã hội. Theo một nguồn tin, khoảng 75% các tội phạm hình sự có nguyên nhân bắt nguồn từ nghiện ma túy. Điều đáng lo ngại là số người nghiện trong thời gian gần đây có chiều hướng gia tăng và ngày càng trẻ hóa, đa số tập trung ở lứa tuổi từ 16- 30 tuổi, trong đó có cả học sinh, sinh viên do đua đòi ăn chơi, bỏ học, không có việc làm, cờ bạc, rượu chè... Họ sống không có trách nhiệm với xã hội, thiếu niềm tin vào cuộc sống và lòng tự trọng của bản thân. Đây chính là nguyên nhân bổ sung cho các hành vi phạm tội liên quan đến ma túy; và một điều tất yếu, khi tội phạm ma túy gia tăng thì cũng kéo theo nhiều tệ nạn khác như mại dâm, buôn bán ma túy, đe dọa đến tình hình an ninh trật tự xã hội, đến cuộc sống lành mạnh của người dân và làm băng hoại đạo đức của xã hội. Trong thời gian qua, Nhà nước đã tập trung làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục để người dân, đặc biệt là giới trẻ nâng cao nhận thức và chủ động phòng chống ma túy; đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật, chiến lược nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sau cai nghiện ma túy như: Luật phòng, chống ma túy, một số luật và các văn bản khác dưới luật có liên quan đến công tác quản lý người sau cai nghiện ma túy tái hòa nhập cộng đồng. Ngoài ra còn có những văn bản quy phạm pháp luật được ban hành nhằm đảm bảo sự công bằng cho tất cả mọi người trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội và mục tiêu chính là tạo các điều kiện, cơ hội để phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh… Quận Sơn Trà có diện tích tự nhiên 63,39 km2 và dân số vào khoảng 158.380 người (Niên giám TK 2019). Là địa bàn nằm ở vị trí chiến lược về 1
quốc phòng - an ninh của thành phố Đà Nẵng. Địa giới hành chính được chia thành 7 phường trực thuộc quận: phường Mân Thái, Thọ Quang, An Hải Đông, An Hải Tây, Phước Mỹ, An Hải Bắc và Nại Hiên Đông. Trong những năm qua, đặc biệt trong giai đoạn từ năm 2010 tới nay, tình hình kinh tế - xã hội của quận Sơn Trà phát triển mạnh mẽ, cơ cấu kinh tế đã có sự chuyển dịch mạnh theo hướng kinh tế đô thị và có xu hướng tăng tỷ trọng các ngành dịch vụ, công nghiệp - xây dựng, giảm tỷ trọng ngành nông lâm - thủy sản, kết cấu hạ tầng ngày càng hiện đại, văn minh, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện, văn hóa - xã hội được quan tâm đúng mức, triển khai thực hiện tốt và có những chuyển biến tích cực, quốc phòng - an ninh từng bước được giữ vững. Cùng với lợi thế về vị trí địa lý, địa phương đang ngày càng phát triển. Tuy nhiên đi cùng với sự phát triển là sự phát sinh về các vấn đề về an ninh trật tự và tệ nạn xã hội. Đặc biệt là việc sử dụng trái phép chất ma túy ngày càng gia tăng làm ảnh hưởng rất lớn đến các mặt của đời sống xã hội: giảm sức khỏe, suy thoái nòi giống, phá hoại hạnh phúc gia đình và phẩm giá con người ngày càng mất giá trị gây ảnh hưởng rất lớn đến an toàn xã hội và an ninh quốc gia. Trước kia nghiện ma túy bị xem là một loại tệ nạn xã hội và người nghiện ma túy bị xem là đối tượng phạm tội hình sự, thì nay họ được xem là những bệnh nhân cần được cung cấp các dịch vụ hỗ trợ cắt cơn và điều trị nghiện. Người sau cai nghiện ma túy trên con đường phục thiện vẫn mang trong mình những mặc cảm tội lỗi và không tránh khỏi sự cám dỗ của ma túy. Đặc biệt, người sử dụng ma túy bị phụ thuộc, trói buộc bởi tình trạng tâm lý, khao khát, thèm muốn, đam mê sử dụng ma túy, mắc phải nhiều thứ bệnh, dễ bị tổn thương và hay mặc cảm, lười lao động và không yêu thích lao động. Việc thực hiện các chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy như dạy 2
nghề, tạo việc làm là một trong các nội dung quan trọng của quy trình cai nghiện, là yêu cầu thiết yếu, tạo điều kiện cho đối tượng phục hồi tái hòa nhập cộng đồng, phòng chống tái nghiện. Tại thời điểm hiện nay, các chế độ, chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy thực hiện còn chung chung và còn nhiều bất cập. Tỷ lệ người sau cai nghiện có việc làm chỉ chiếm 10% số người được chữa trị, phục hồi. Ngoài những yếu tố khách quan thì trách nhiệm của chính quyền các cấp chưa cao, đặc biệt tại các phường và các khu dân cư chưa được phát huy thường xuyên và tích cực. Bản thân và gia đình của người sau cai nghiện còn ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của xã hội chứ chưa phát huy được tinh thần trách nhiệm với gia đình và xã hội. Chính vì vậy việc tìm kiếm việc làm còn gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, các chính sách của Nhà nước ban hành chưa khuyến khích, huy động được các nguồn lực xã hội trong hỗ trợ người sau cai nghiệm ổn định tâm lý và tìm kiếm việc làm phù hợp với năng lực và trình độ của họ. Mặt khác, các ngành nghề được đào tạo chưa được điều chỉnh tương xứng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường và cá nhân của người sau cai nghiện. Vì vậy việc hỗ trợ để người sau cai nghiện ma túy nhằm ổn định tâm lý, tìm kiếm việc làm nhằm tạo thu nhập ổn định là một nhu cầu thiết yếu tạo điều kiện cho họ tái hòa nhập cộng đồng thành công và từng bước trở thành công dân có ích cho xã hội và trở thành người công dân hữu ích. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong thời gian qua, tại Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến các vấn đề về ma túy, người nghiện ma túy và người sau cai nghiện, có thể nêu một số đề tài sau: Đề tài cấp Bộ 2001 “Các giải pháp tạo việc làm cho người nghiện ma túy, người mại dâm sau khi được chữa trị phục hồi” do Nguyễn Văn Minh (2001) làm chủ nhiệm. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng mặc dù nghị lực của 3
người sau cai nghiện là yếu tố quyết định, sự quan tâm của gia đình là yếu tố quan trọng giúp người sau cai nghiện từ bỏ tệ nạn xã hội; nhiều khả năng tái nghiện của người nghiện ma túy sau cai là do không nhận được sự quan tâm đúng mức của cả hệ thống chính trị và cộng đồng, người sau cai nghiện không có việc làm. Do vậy, các đề xuất của tác giả hướng tới hoàn thiện hệ thống các giải pháp tạo việc làm cho đối tượng nhằm giúp họ ổn định cuộc sống, giảm tỷ lệ tái phạm, tái nghiện. [5] Đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố năm 2003 “Nghiên cứu các giải pháp nhằm nâng cao quản lý cai nghiện và sau cai nghiện” của TS. Nguyễn Thành Công. Đã chỉ ra những giải pháp nhằm hỗ trợ người sau cai nghiện và cách thức quản lý người sau cai nghiện tại cộng đồng. Các giải pháp chủ yếu đó là tạo được sự đồng thuận của toàn xã hội, phối hợp chặt chẽ, tạo mọi điều kiện giúp đỡ người nghiện ma túy quyết tâm cai nghiện từ bỏ ma túy, tìm kiếm việc làm, ổn định kinh tế gia đình để tái hòa nhập cộng đồng góp thành công qua đó phần ổn định tình hình an ninh trật tự xã hội. Bên cạnh đó, làm tốt công tác giáo dục tuyên truyền về tác hại của ma túy, vận động nhân dân tham gia đấu tranh, phòng, chống tác hại của ma túy; sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng trong việc triệt phá các tụ điểm nóng về ma túy, bắt giữ nhiều tội phạm ma túy trên địa bàn thành phố, tạo môi trường trong sạch cho các học viên cai nghiện ma túy trở về tái hòa nhập cộng đồng. [1] Luận văn thạc sĩ Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn“Hoạt động hỗ trợ tạo việc làm cho người sau cai nghiện ma túy. (Nghiên cứu tại Thành phố Hà Nội)” của tác giả Lê Thị Thanh Huyền, năm 2014. Luận văn này được tiến hành với mục đích đánh giá thực trạng nhu cầu về vay vốn, tìm kiếm việc làm của người sau cai nghiện trên địa bàn thành phố Hà Nội nhằm đưa ra những giải pháp để ổn định cuộc sống cho người sau cai nghiện ma 4
túy. Tuy nhiên, đề tài này chỉ có phạm vi nghiên cứu trong việc hỗ trợ đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện ma túy.[8] Luận văn thạc sỹ Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn của Nguyễn Thị Hằng với đề tài “Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong việc trợ giúp người nghiện ma túy tham gia chương trình Methadone (Nghiên cứu tại cơ sở điều trị methadone quận Nam Từ Liêm)” năm 2016 đã mô tả khái quát về nghiện ma túy cũng như vai trò của nhân viên Công tác xã hội trong quá trình tham vấn, hỗ trợ người nghiện đang tham gia chương trình điều trị thay thế bằng thuốc Methadone. Bên cạnh đó, tác giả luận văn cũng chỉ ra và phân tích các hoạt động trong việc hỗ trợ người nghiện ma túy đang tham gia chương trình điều trị bằng Methadone, trong đó có hoạt động tư vấn/tham vấn tâm lý cho người nghiện ma túy. [5] 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở xây dựng khung lý thuyết về thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện; đánh giá thực tiễn thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy trên địa bàn quận Sơn Trà, luận văn đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm thực hiện tốt chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ở nước ta hiện nay. - Nghiên cứu thực trạng thực hiện chính đối với người sau cai nghiện tại quận Sơn Trà - TP Đà Nẵng - Đề xuất một số giải pháp trong thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trong thời gian đến. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 5
4.1. Đối tượng nghiên cứu - Luận văn nghiên cứu thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng. Chủ thể triển khai thực hiện chính sách: là các cơ quan của nhà nước từ cấp Trung ương đến địa phương, trong đó Chính phủ giao ngành Lao động - Thương binh và Xã hội là chủ công cùng với đội ngũ cán bộ, công chức hành chính nhà nước có thẩm quyền. Đối tượng thụ hưởng chính sách: Là người sau cai nghiện ma túy và gia đình của người sau cai nghiện ma túy; cán bộ, công chức, viên chức phụ trách công tác cai nghiện ma túy. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài luận văn được thực hiện dưới góc độ ngành chính sách công. Sau cai nghiện có nhiều loại, song luận văn chỉ nghiên cứu sau cai nghiện ma túy tại địa bàn quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2015- 2019. - Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện thực tiễn tại quận Sơn Trà. - Phạm vi về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà từ năm 2015 đến năm 2019. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được thực hiện dựa trên chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối, chủ trương, cuả Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quyền con người nói chung và chính sách đối với người nghiện ma túy nói riêng. 6
5.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu được sử dụng chủ yếu là phương pháp logic và lịch sử, phương pháp tiếp cận chức năng xã hội, tổng hợp, so sánh, thống kê, quy nạp, diễn dịch. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần nhận thức sâu hơn và đầy đủ hơn về thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy, thực trạng thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng và các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo thiết thực cho đội ngũ cán bộ, công chức thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng và những ai quan tâm nghiên cứu vấn đề thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn được kết cấu thành 3 chương: - Chương 1: Những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ở nước ta hiện nay. - Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà giai đoạn 2015 – 2019. - Chương 3: Phương hướng và giải pháp tăng cường thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện trên địa bàn quận Sơn Trà đến năm 2022. 7
CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI SAU CAI NGHIỆN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY 1.1. Khái niệm, mục tiêu và ý nghĩa của việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy Chính sách đối với người nghiện ma túy được Nhà nước ban hành và tổ chức thực hiện. Vì vậy trước khi đưa ra khái niệm về chính sách đối với người nghiện ma túy cần thống nhất cách hiểu chung về chính sách công. * Khái niệm chính sách công Trong khoa học chính sách công, “chính sách công” được tiếp cận nhiều cách khác nhau. William I.Jenkin cho rằng “chính sách công là một tập hợp các quyết định có liên quan lẫn nhau của một nhà chính trị hay một nhóm nhà chính trị gắn liền với việc lựa chọn các mục tiêu và giải pháp để đạt được những mục tiêu đó”. Còn Kraft và Furlong lại cho rằng “chính sách công là một quá trình hành động hoặc không hành động của chính quyền để đáp lại một vấn đề công cộng. Nó được kết hợp với các cách thức và mục tiêu chính sách đã được chấp thuận một cách chính thức, cũng như các quy định và thông lệ của các cơ quan chức năng thực hiện những chương trình”, “chính sách công là thái độ ứng xử của nhà nước đối với các vấn đề phát sinh trong đời sống xã hội được thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau nhằm thúc đẩy xã hội phát triển theo định hướng”…. [2, tr.48-51]. Trong khoa học chính sách công nước ta, chính sách công cũng được nhận thức không hoàn toàn giống nhau. Chẳng hạn có quan điểm cho rằng “Chính sách công là định hướng hành động do nhà nước lựa chọn để giải quyết các vấn đề phát sinh trong đời sống cộng đồng, phù hợp với thái độ chính trị và điều kiện kinh tế - xã hội trong mỗi thời kỳ” [15, tr.267]; Theo một quan điểm khác “Chính sách công là định hướng hành động do nhà nước lựa chọn để 8
giải quyết những vấn đề phát sinh trong đời sống cộng đồng phù hợp với thái độ chính trị trong mỗi thời kỳ nhằm đảm bảo cho xã hội phát triển ổn định, bền vững” [3, tr.167]. Như vậy, tùy theo cách tiếp cận của mỗi tác giả mà các định nghĩa đưa ra có thể nhấn mạnh vào đặc trưng này hay đặc trưng khác của chính sách công. Những đặc trưng này phản ánh những góc độ khác nhau, song chúng đều chứa đựng những nét đặc thù của chính sách công. Chính sách công được quan chỉ dẫn có tính nguyên tắc cho các hoạt động của các cơ quan hành pháp nhằm ứng xử với các vấn đề đang đặc ra trong nền kinh tế - xã hội sao cho phù hợp với pháp luật và tập quán của xã hội. * Chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy Hiện nay trong các văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam chưa có khái niệm chính thống nào về người sau cai nghiện ma túy. Theo văn bản hiện hành thì người nghiện ma túy phải trải qua 5 giai đoạn của quy trình điều trị. Đây là giai đoạn người cai nghiện hoàn thành quy trình cắt cơn, giải độc và trị liệu phục hồi ở các cơ sở điều trị và các cơ sở cai nghiện cộng đồng… trở về hòa nhập cộng đồng hoặc chuyển sang Trung tâm quản lý sau cai nghiện, họ cần phải nổ lực để không tái nghiện với sự giúp sức của người thân, chính quyền địa phương và các tổ chức. Trong quá trình nghiên cứu luận văn, tôi rút ra khái niệm như sau: “Người sau cai nghiện ma túy là người từng sử dụng chất ma túy và đã thực hiện xong các quy trình cai nghiện theo quy định của pháp luật và đang chịu sự quản lý của địa phương cư trú hoặc tiếp tục tham gia hoạt động trong các trung tâm quản lý sau cai nghiện nhằm từng bước tái hòa nhập cộng đồng thành công”. Từ đó có thể hiểu: người sau cai nghiệm ma túy là người từng sử dụng trái phép chất ma túy và đã trải qua quá trình cai nghiện, cắt cơn, giải độc, 9
đang chịu sự quản lý của chính quyền địa phương nhằm từng bước tái hòa nhập cộng đồng. Họ đã được hỗ trợ từ chính quyền hàng loạt các biện pháp về tâm lý, y tế, xã hội… từ đó bản thân họ từng bước xóa bỏ được mặc cảm, tự ti và tái hòa nhập cộng đồng. Đây là giai đoạn quan trọng để người sau cai nghiện ma túy dần loại bỏ sự lệ thuộc vào ma túy. Người sau cai nghiện ma túy không chỉ có người nghiện đã hoàn thành giai đoạn cắt cơn, giải độc của quá trình điều trị cai nghiện tạm thời, mà còn có những người tiếp tục phải sử dụng các biện pháp cai nghiện lâu dài, thông qua quá trình điều dưỡng, thanh tẩy thể chất và tinh thần do các độc tố của ma túy còn dư lại trong cơ thể. Tiếp sau của chu trình này là tư vấn, hướng nghiệp, học nghề và tìm kiếm việc làm. Chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy hệ thống các văn bản và các hoạt động mà nhà nước sử dụng để giải quyết các vấn đề có liên quan đến người sau cai nghiện ma túy (thông qua các các quy định pháp luật, chỉ thị, nghị quyết, các chính sách hỗ trợ…) nhằm đạt được các mục tiêu giúp đỡ người sau cai nghiện ma túy hòa nhập cộng đồng, phòng, chống tái nghiện. 1.1.1. Khái niệm chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy Chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy là tập hợp các chủ trương và một số hoạt động về một phương diện nào đó của Chính phủ bao gồm các mục tiêu muốn đạt được và cách làm để thực hiện các mục tiêu đó thành công. Những mục tiêu nhằm đảm bảo sự phát triển toàn diện trên tất cả các lĩnh vực kinh tế- xã hội, quốc phòng- an ninh. Các chính sách pháp luật và chính sách xã hội là yếu tố đầu tiên chi phối đến hoạt động hỗ trợ đối với người sau cai nghiện ma túy, được thực hiện dựa trên các văn bản luật, nghị định, thông tư của Chính phủ. 1.1.2. Mục tiêu của việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy 10
Mục tiêu của chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy là: Tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý người sau cai nghiện ma túy nhằm kiềm chế gia tăng người sử dụng, người nghiện ma túy mới; đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác quản lý sau cai nghiện ma túy; giải quyết việc làm và các vấn đề xã hội sau cai nghiện; phòng, chống tái nghiện, tái phạm, tạo chuyển biến tích cực trong công tác phòng, chống ma túy nói chung, quản lý sau cai nghiện ma túy nói riêng. Luận văn được thực hiện nhằm đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân tại quận Sơn Trà. Nâng cao ý thức trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, đoàn thể ở các cấp các ngành và toàn xã hội, tăng cường hiệu lục quản lý nhà nước trong lĩnh vực phòng, chống tệ nạn xã hội; từng bước nâng cao chất lượng công tác giáo dục và quản lý sau cai nghiện, chữa bệnh, dạy nghề, giải quyết tốt các vấn đề xã hội sau cai nghiện, chữa bệnh; tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, có chiều sâu nhằm phòng ngừa, ngăn chăn tệ nạn ma túy, không để nẩy sinh những điểm nóng; tiếp tục duy trì bền vững mục tiêu "không có người nghiện ma tuý trong cộng đồng". 1.1.3. Ý nghĩa của việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy Việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy mang tính quyết định, tác động đến quá trình hỗ trợ xã hội cho người sau cai nghiện, giúp người sau cai được hưởng các chính sách hỗ trợ, được quan tâm, chăm sóc về vật chất và tinh thần. Ngược lại, nếu chính sách không cụ thể, rõ 11
ràng, còn chung chung, hình thức thì hậu quả là người sau cai nghiện không được quan tâm hoặc quan tâm không đúng mức từ đó nguy cơ tái nghiện sẽ rất cao. Ngoài ra, chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy tác động trực tiếp đến các mặt đời sống xã hội: Nó trực tiếp làm giảm tỷ lệ đổ vỡ hạnh phúc gia đình, sức khoẻ, trí tuệ và nhân cách của người sau cai nghiện ma tuý được phục hồi. Từ đó việc thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy sẽ tạo thành đòn bẩy huy động cả cộng đồng chung tay góp sức hỗ trợ người sau cai nghiện ma túy tái hòa nhập cộng đồng, giảm tỷ lệ tái nghiện, đảm bảo trật tự an toàn xã hội góp phần phát triển kinh tế- xã hội của địa phương. 1.2. Nội dung và quy trình thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy 1.2.1. Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy Kế hoạch triển khai thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy được xây dựng trước khi đưa chính sách vào đời sống xã hội. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, chính quyền từ trung ương đến cơ sở đều phải xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện, bao gồm: phân công nhiệm vụ; chuẩn bị các nguồn lực; thời gian triển khai; công tác kiểm tra, giám sát và đôn đốc thực hiện các chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy. Chính quyền từng cấp sẽ chịu trách nhiệm trong việc triển khai thực hiện chính sách nhằm đảm bảo chủ thể triển khai thực hiện chính sách và cả đối tượng của chính sách thực hiện nghiêm túc và đạt hiệu quả cao. Chính sách của Nhà nước đối với thanh niên sau cai nghiện ma túy, sau cải tạo được quy định tại Khoản 1, Khoản 2 và Khoản 3 Điều 19 Luật thanh niên số 57/2020/QH16, ngày 16/6/2020 cụ thể như sau: 12
- Tư vấn, hỗ trợ nâng cao sức khỏe cho thanh niên; phòng, chống bạo lực gia đình, bạo lực học đường, xâm hại tình dục; phòng, chống ma túy, HIV/AIDS; phòng ngừa bệnh lây truyền qua đường tình dục, bệnh xã hội khác và các nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, tinh thần của thanh niên. - Bảo đảm cho thanh niên được cung cấp thông tin, tiếp cận dịch vụ thân thiện về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục; được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn - Khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư, cung cấp dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe cho thanh niên. Ngoài ra cũng được hướng dẫn bởi Nghị định số 78/2017/NĐ-CP, ngày 03/7/2017 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 120/2007/NĐ- CP, ngày 23/7/2007 của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Luật thanh niên, cụ thể tại Điều 14 như sau: - Thanh niên sau cai nghiện ma tuý hoặc sau cải tạo được chính quyền cơ sở, gia đình và các tổ chức tiếp nhận, tư vấn về nghề nghiệp, việc làm; tạo điều kiện học nghề, tìm việc làm, vay vốn sản xuất, kinh doanh; tạo điều kiện tham gia các hoạt động xã hội để hoà nhập cộng đồng. - Thanh niên sau cai nghiện ma tuý hoặc sau cải tạo của hộ nghèo hoặc gia đình có điều kiện kinh tế khó khăn được chính quyền địa phương xác nhận, khi học nghề được áp dụng theo quy định tại khoản 2 Điều 12 Nghị định này. Từ những nội dung của xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách đối với người sau cai nghiện ma túy. Từ đó chúng ta có thể đề ra các giải pháp cụ thể như sau: - Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền, sự phối hợp tham gia tích cực của các ngành, mặt trận, đoàn thể 13
và cộng đồng trong việc thực hiện các chính sách pháp luật về quản lý sau cai nghiện. - Đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục về tác hại của ma túy, về cai nghiện ma túy bằng nhiều nội dung phong phú, đa dạng, hình thức phù hợp. Đẩy mạnh tuyên truyền có chiều sâu trên các phương tiện thông tin đại chúng, tăng cường tuyên truyền bằng hình ảnh, trên đài truyền hình, sử dụng có hiệu quả loa, đài phát thanh, bảng tin…; chú trọng công tác tuyên truyền chiều sâu tập trung tại các khu dân cư tập trung đông công nhân lao động, đông nhà trọ, nơi tập trung đông người sử dụng, người nghiện ma túy, trong các công ty, xí nghiệp, trường học... Đặc biệt là tổ chức tuyên truyền sâu rộng tại các nhà hàng, vũ trường, quán bar... nơi dễ phát sinh tệ nạn ma túy. - Phát động toàn dân tích cực tham gia phòng, chống ma túy, tố giác tội phạm về ma túy; vận động người nghiện tự nguyện đăng ký các hình thức cai nghiện phù hợp; tiếp tục thực hiện có hiệu quả chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone; khuyến khích các doanh nghiệp tham gia dạy nghề và giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện; thực hiện đa dạng hình thức huy động sự tham gia, đóng góp của người dân, gia đình có người nghiện, cộng đồng cho công tác cai nghiện ma túy, lồng ghép với các chương trình kinh tế - xã hội khác như: Giảm nghèo, đào tạo nghề, giải quyết việc làm. - Tổ chức rà soát, đánh giá đúng, thực chất kết quả, chất lượng công tác cai nghiện ma túy, điều trị nghiện ma túy bằng thuốc thay thế Methadone trên địa bàn quận hiện nay. - Tiếp tục thực hiện tốt công tác xây dựng các phường trên địa bàn quận làm tốt công tác phòng chống tệ nạn ma túy, mại dâm. - Tổ chức rà soát, thống kê chính xác, khoa học số liệu người sử dụng, người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh, cập nhật thường xuyên di biến động 14