Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách lưu trữ tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Đà Nẵng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu tại các cơ quan hành chính thuộc thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách lưu trữ tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Đà Nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN THỊ KIM OANH THỰC HIỆN CHÍNH LÂM LƯU TRỮ SÁCH VIỆN HÀN TẠI CÁC CƠ QUAN HÀNH KHOA HỌC CHÍNH XÃ HỘI NHÀ NƯỚC VIỆT NAM THUỘC THÀNH HỌC PHỐ VIỆN KHOA HỌCĐÀ XÃNẴNG HỘI NGUYỄN NGỌC TUẤN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: CHÍNH SÁCHChính sáchTRIỂN PHÁT công Mã số:CHỨC CÁN BỘ, CÔNG 8340402TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM ĐÀ NẴNG - 2020 1
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN THỊ KIM OANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH LƯU TRỮ TẠI CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC THUỘC THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 8340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ VĂN ĐÍNH ĐÀ NẴNG - 2020 2
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Thực hiện chính sách lưu trữ tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Đà Nẵng” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, được các cơ quan cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Học viên Trần Thị Kim Oanh 3
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành gửi lời biết ơn sâu sắc đến Ban Giám đốc, các Khoa, Phòng và các thầy, cô giáo Học viện Khoa học xã hội đã nhiệt tình truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn thạc sĩ Chính sách công. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Lê Văn Đính người đã trực tiếp hướng dẫn, định hướng chuyên môn và dành thời gian, tâm huyết hướng dẫn tôi hoàn thành Luận văn này. Bên cạnh đó, tôi xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo và viên chức chuyên môn các sở, ban, ngành và Chi cục Văn thư Lưu trữ thành phố đã tạo điều kiện cho tôi thực hiện luận văn này. Mặc dù bản thân đã rất cố gắng trong quá trình thực hiện, luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong nhận được sự góp ý của các thầy, cô giáo và bạn bè. Xin trân trọng cảm ơn! Học viên Trần Thị Kim Oanh 4
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................... Trang 07 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CÔNG ............................................................................................. Trang 15 1.1. Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách công........................................... Trang 15 1.2. Kinh nghiệm một số địa phương về thực hiện công tác lưu trữ và bài học rút ra cho thành phố Đà Nẵng ............................................................................ Trang 31 Tiểu kết Chương 1 ................................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH LƯU TRỮ TẠI CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH THUỘC THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ... Trang 36 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến thực hiện chính sách lưu trữ tại các cơ quan hành chính tại thành phố Đà Nẵng ................................. Trang 36 2.2. Tình hình thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Đà Nẵng ............................................................. Trang 38 2.3. Đánh giá chung ..................................................................................... Trang 55 Tiểu kết Chương 2 ................................................................................................. 59 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH LƯU TRỮ TẠI CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH THUỘC THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ............................. Trang 61 3.1. Định hướng nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu...... Trang 61 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu...Trang 62 Tiểu kết Chương 3 ................................................................................................. 71 KẾT LUẬN ................................................................................................ Trang 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................Trang 73 PHỤ LỤC 1, 2 .................................................................................... Trang 76, 77 5
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT CHỮ VIẾT TẮT NỘI DUNG 1 UBND Ủy ban nhân dân 2 CBCC Cán bộ, công chức 3 CBCCVC Cán bộ, công chức, viên chức 6
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vào ngày 03/01/1946, cách đây 69 năm, Chủ tịch Hồ Chí Minh - Chủ tịch Chính phủ lâm đã ký Thông đạt số 1CP/VP gửi các Bộ trưởng trong đó nêu rõ: “Xét rằng một vài công sở đã tự tiện hủy bỏ hay bán các công văn và hồ sơ cũ. Hành động ấy có tính cách phá hoại, vì sợ làm mất những tài liệu có giá trị đặc biệt về phương diện kiến thiết quốc gia. Vậy yêu cầu các ông Bộ trưởng ban chỉ thị cho nhân viên các Sở phải gìn giữ tất cả các công văn, tài liệu và cấm không được hủy những công văn, tài liệu ấy nếu không có lệnh trên rõ rệt cho phép hủy bỏ. Xin nhắc rằng những hồ sơ hoặc công văn không cần dùng sau này sẽ phải gửi về những Sở lưu trữ công văn thuộc Bộ quốc gia Giáo dục tàng trữ. Những viên chức không tuân lệnh này sẽ bị nghiêm trị” [26, Tr.2]. Thông đạt này chính là một trong những văn bản đầu tiên của Nhà nước ta về công tác lưu trữ, đặt nền móng quan trọng cho ngành Lưu trữ Việt Nam. Tài liệu lưu trữ là nguồn sử liệu chính xác, tài liệu lưu trữ đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc nghiên cứu, hoạch định chính sách, chiến lược phục vụ phát triển kinh tế - xã hội phản ánh toàn bộ lịch sử hình thành, phát triển cũng như đời sống chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội của địa phương. Để phát huy tốt vai trò của tài liệu lưu trữ, ngoài việc bảo quản an toàn tài liệu, bảo mật thông tin trong tài liệu lưu trữ, mỗi tổ chức cần quan tâm đến công tác phục vụ khai thác và sử dụng tài liệu lưu trữ để thuận tiện trong việc tiếp cận, khai thác và sử dụng tài liệu lưu trữ, phát huy tốt những giá trị của tài liệu lưu trữ phục vụ nhu cầu xã hội, góp phần vào sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay. Trong tiến trình cải cách hành chính nhà nước, vai trò và vị trí của công tác lưu trữ đã khẳng định được ý nghĩa hết sức quan trọng. Với vai trò đặc biệt đó, thời gian qua Đảng và Nhà nước ta đã 7
quan tâm đến lĩnh vực lưu trữ cùng với đó là hệ thống các cơ quan quản lý công tác lưu trữ, tài liệu lưu trữ quốc gia đã được xây dựng và đang từng bước được kiện toàn. Bên cạnh việc thực hiện rất tốt công tác lưu trữ tài liệu tạo thuận lợi trong việc khai thác, phục vụ công tác tra tìm, nghiên cứu thì vẫn còn nhiều địa phương, đơn vị thực hiện chưa tốt vì gặp trở ngại trong công chức, bất cập trong thực hiện chính sách gây nên tình trạng tài liệu không được lưu trữ đầy đủ, bị xáo trộn, thậm chí thất thoát nhiều tài liệu quan trọng, quý hiếm. Trong nhiều năm qua, chính quyền thành phố Đà Nẵng đã triển khai quyết liệt nhiều chủ trương cấp trên trong công tác lưu trữ tại các cơ quan, đơn vị và đạt được nhiều kết quả tốt được Bộ Nội vụ đánh giá cao. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề còn vướng mắc trong thực hiện như: Luật Lưu trữ, Nghị định, Thông tư, quyết định đã được ban hành nhưng còn thiếu, chưa qui định cụ thể hết, chưa đáp ứng với các văn bản quy định văn bản điện tử, hồ sơ điện tử, lưu trữ điện tử; trách nhiệm lập hồ sơ công việc có chất lượng và bàn giao của CBCC chưa đồng đều tại các cơ quan do chưa có văn bản áp dụng chế tài; văn bản quy định thời hạn bảo quản tài liệu chưa cụ thể, mang nội dung chung chung nên các cơ quan không mạnh dạn thực hiện thủ tục tiêu hủy tài liệu, việc áp dụng công nghệ thông tin đã đem lại kết quả nhưng chưa đáp ứng cao; chưa có văn bản quy định các loại tài liệu được công bố nên đa số CBCC, người dân chưa được tiếp cận với tài liệu quý hiếm, có giá trị với cộng đồng,... Trước tình hình trên, tôi chọn đề tài “Thực hiện chính sách lưu trữ tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Đà Nẵng” để phân tích rõ chính sách tại luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công. 2. Tình hình nghiên cứu vấn đề có liên quan đến đề tài Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề chính sách công, chính sách lưu trữ tài liệu, thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu, đáng quan tâm là những công trình sau: 8
2.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực hiện công tác lưu trữ - Năm 2008 - 2011 Đề tài “Nghiên cứu xây dựng một số nghiệp vụ cơ bản trong công tác lưu trữ” của ThS.Nguyễn Thị Lan Anh, Đề tài căn cứ Pháp lệnh Lưu trữ quốc gia năm 2001, Nghị định 130/2004/NĐ-CP và Nghị định 131/2004/NĐ-CP của Chính phủ xây dựng quy trình nghiệp vụ thực hiện công tác lưu trữ tại các cơ quan trung ương và cơ quan địa phương, Đề tài là một trong những cơ sở nghiên cứu để ban hành nên Luật Lưu trữ năm 2011. - Năm 2011 – 2012, công trình nghiên cứu “Chuyển đổi tiêu chuẩn ngành thành tiêu chuẩn quốc gia Bìa hồ sơ lưu trữ, Hộp bảo quản tài liệu lưu trữ và Giá bảo quản tài liệu lưu trữ” của Trung tâm Khoa học và Công nghệ văn thư, lưu trữ. Công trình nghiên cứu kích cỡ bìa hồ sơ, hộp bảo quản và giá kệ phục vụ cho công tác lập, bảo quản hồ sơ tại các kho lưu trữ hiện hành và kho lưu trữ lịch sử, trên cơ sở này Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành uy định về quy cách, tiêu chuẩn bìa hồ sơ, hộp bảo quản và giá kệ lưu trữ. - Ngày 19/3/2020, Đề tài khoa học cấp cơ sở “Nghiên cứu, hoàn thiện các quy định hiện hành về thời hạn bảo quản hồ sơ, tài liệu" do ThS. Đỗ Thị Huyền, Trung tâm Khoa học và Công nghệ Văn thư - Lưu trữ (nay là Trung tâm Khoa học kỹ thuật Văn thư - Lưu trữ) làm chủ nhiệm đề tài đi sâu nghiên cứu các văn bản quy định như Luật Lưu trữ, các Thông tư của các Bộ hoàn thiện bảng quy định thời hạn bảo quản tài liệu lưu trữ ở các cấp, các cơ quan. - Còn một số công trình nghiên cứu ngành lưu trữ được biên soạn thành cuốn “Kỷ yếu các công trình nghiêu cứu khoa học trong ngành lưu trữ (1962 – 2012)” của Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước và Trung tâm Khoa học và Công nghệ văn thư, lưu trữ. Kỷ yếu tập hợp toàn bộ các công trình nghiên cứu, các đề tài khoa học, đề tài cơ sở của các chuyên gia đầu ngành xây dựng chính sách lưu trữ, đánh giá thực hiện, Kỷ yếu có giá trị và tầm ảnh hưởng rất lớn trong ngành lưu trữ cả nước. 9
2.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực hiện công tác lưu trữ tại thành phố Đà Nẵng Thành phố Đà Nẵng không có các đề tài khoa học về công tác lưu trữ, tuy nhiên có các sáng kiến về công tác văn thư, lưu trữ và được áp dụng hiệu quả như: Xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá, xếp loại công tác văn thư, lưu trữ; Xây dựng Bộ mẫu danh mục hồ sơ, danh mục thành phần tài liệu, thời hạn bảo quản tài liệu hình thành trong hoạt động của trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông, 12 phòng chuyên môn thuộc UBND quận, huyện và khối phường, xã; Sổ tay nghiệp vụ chỉnh lý hồ sơ, tài liệu, một số vướng mắc và biện pháp khắc phục… 2.3. Nhận xét tổng quan về các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Từ những công trình nghiên cứu được đề cập, có thể thấy rằng về cơ bản đã đề cập được những nội dung lý luận và thực tiễn về chính sách công ở Việt Nam. Qua các công trình đó có thể rút ra mấy nội dung sau đây: Thứ nhất, các công trình nghiên cứu về chính sách công đã đề cập đến khái niệm, đặc điểm, vai trò và phân loại chính sách công; Kết cấu nội dung và các bước chính sách công; Hoạch định chính sách công; Tổ chức thực hiện chính sách công; Phân tích chính sách công; Đánh giá chính sách công, Nội dung và phương pháp phân tích chính sách công, Truyền đạt kết quả phân tích. Vai trò của chính sách công là đặc biệt quan trọng, là mục tiêu, là động lực để phát triển nhanh và bền vững trong mọi giai đoạn phát triển; Thứ hai, các công trình nghiên cứu về chính sách lưu trữ tài liệu, hệ thống chính sách lưu trữ tài liệu đã đề ra những vấn đề cơ bản: Lý luận cơ bản trong chính sách lưu trữ tài liệu, vai trò của nhà nước trong thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu ở Việt Nam hiện nay, thực trạng thực hiện chính sách lưu trữ ở nước ta hiện nay; định hướng, giải pháp xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách lưu trữ tài liệu ở Việt Nam trong thời gian tới. Đây là những tài liệu tham khảo để tác giả làm rõ quan niệm, kết cấu, vai trò của chính sách 10
lưu trữ tài liệu; đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả của việc thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu ở Việt Nam trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay; Thứ ba, các công trình nghiên cứu về lưu trữ do các nhà khoa học xã hội, các nhà chuyên môn trên cả nước đi sâu vào việc nghiên cứu từng nội dung riêng lẻ, cơ bản của hệ thống lưu trữ tài liệu như: Tầm quan trọng trong công tác lập hồ sơ, bàn giao hồ sơ vào lưu trữ hiện hành và lưu trữ lịch sử, công tác bảo quản tài liệu lưu trữ, tra tìm tài liệu phục vụ công tác, lựa chọn tài liệu hết giá trị để tiêu hủy, áp dụng công nghệ thông tin trong lưu trữ tài liệu nhanh chóng, khoa học và dễ tra tìm, tổ chức bảo mật thông tin tài liệu và công bố tài liệu có giá trị ra cộng đồng,… Các kết quả nghiên cứu này là tài liệu tham khảo quý giá, có cái nhìn tổng quan giúp chúng ta phân tích thực trạng, nhiệm vụ và giải pháp thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu ở thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài 3.1. Mục tiêu của đề tài Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu tại các cơ quan hành chính thuộc thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến 3.2. Nhiệm vụ của đề tài Với mục tiêu trên, luận văn tập trung làm rõ các vấn đề: - Khái quát các vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách công và chính sách lưu trữ tài liệu. - Phân tích, đánh giá thực trạng việc chính sách lưu trữ tài liệu tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Đà Nẵng - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu tại các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 11
4.1. Đối tượng nghiên cứu Quá trình thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu tại các sở, ban, ngành thuộc thành phố Đà Nẵng (được Luật Lưu trữ, Nghị định, Thông tư quy định) là đối tượng quan trọng cấp địa phương triển khai, thực hiện và chịu sự giám sát, kiểm tra, đánh giá kết quả chính sách lưu trữ định kỳ, hằng năm từ năm 2017 đến nay. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn nghiên cứu việc thực hiện chính sách đối với công tác lưu trữ tài liệu trên các nội dung: Thu thập, bổ sung, quản lý tài liệu; chỉnh lý tài liệu; xác định giá trị tài liệu; tiêu hủy tài liệu hết giá trị; bảo quản, thống kê, tổ chức sử dụng tài liệu lưu trữ. - Về không gian: Công tác lưu trữ tài liệu tại 21 sở, ban, ngành thuộc thành phố Đà Nẵng - Về thời gian nghiên cứu: Đánh giá chính sách được thực hiện từ năm 2017 đến 2019, đề xuất giải pháp trong thời gian đến. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được thực hiện dựa trên quan điểm, đường lối, chủ trương, của Đảng, chính sách, phát luật của Nhà nước (như Luật Lưu trữ, Nghị định, Thông tư, quyết định về công tác lưu trữ tài liệu tại các cơ quan, đơn vị). Luận văn vận dụng cách tiếp cận của chuyên ngành chính sách công và các liên ngành khoa học khác (Nhà nước và pháp luật, Chính trị học). 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu như: Thu thập thông tin, phân tích, tổng hợp, so sánh khảo sát thực tế,... các phương pháp này được sử dụng xen kẽ, nhằm giúp cho việc nghiên cứu đạt kết quả cao. - Phương pháp thu thập thông tin: Trên cơ sở phân tích và tổng hợp để thu thập và khai thác thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên 12
cứu, bao gồm các văn kiện, nghị quyết, quyết định, tài liệu của Đảng, Nhà nước, các bộ ngành mà chủ yếu là Bộ Nội vụ và UBND thành phố Đà Nẵng, các sở, ban, ngành; các công trình nghiên cứu, các báo cáo, tài liệu thống kê về chính sách lưu trữ. - Phương pháp phân tích chính sách: Đánh giá tính đồng bộ, tính toàn vẹn, tính hiệu quả và tính khả thi của chính sách nhằm điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với mục tiêu và thực tế. - Phương pháp điều tra khảo sát thực địa: Đây là phương pháp nhằm mục đích so sánh, với các số liệu thu thập được; thu thập bổ sung các số liệu, tài liệu thực tế tại các cơ quan hành chính thuộc thành phố Đà Nẵng nhằm củng cố tính xác thực các số liệu thu thập được. - Phương pháp thống kê: Là phương pháp tổng hợp, thu thập, trình bày số liệu, tính toán các đặc trưng của đối tượng nghiên cứu nhằm phục vụ cho quá trình phân tích, dự đoán và đề ra các quyết định. - Phương pháp chuyên gia: Thông qua các buổi trao đổi, thảo luận với Chi cục Văn thư, lưu trữ thành phố, các CBCC tại các sở, ban, ngành, cá nhận làm công tác lưu trữ có kinh nghiệm trong việc thực hiện chính sách lưu trữ. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học chính sách công, quản lý công; vai trò của việc thực hiện hệ thống chính sách lưu trữ tài liệu trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. Luận văn sẽ hệ thống hóa cơ sở lý luận về thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Góp phần cụ thể hóa Nghị quyết số 273/NQ-HĐND bổ sung nội dung Nghị quyết số 163/NQ-HĐND ngày 12/7/2018 của HĐND thành phố về thông qua Điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội thành phố Đà Nẵng đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; Nghị quyết số 284/NQ- 13
HĐND về nhiệm vụ năm 2020; Nghị quyết 43-NQ/TW về xây dựng và phát triển thành phố Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quyết định số 7865/QĐ-UBND ngày 14 tháng 11 năm 2016 của UBND thành phố Đà Nẵng về việc phê duyệt Đề án chỉnh lý và số hóa tài liệu lưu trữ của các cơ quan, địa phương thuộc thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2017 – 2020. Luận văn hoàn thành có thể làm tài liệu tham khảo, vận dụng trong quá trình xây dựng, hoàn thiện và quá trình thực hiện các chính sách về lưu trữ tại các sở, ban, ngành, UBND các quận huyện, các đơn vị sự nghiệp thuộc thành phố Đà Nẵng hiện nay. Trên cơ sở đề tài này có thể xây dựng kế hoạch, đề án hoạt động cụ thể để tổ chức các nội dung nhằm góp phần nâng cao hơn nữa việc thực hiện chính sách lưu trữ tại các cơ quan, đơn vị thuộc thành phố Đà Nẵng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu làm ba chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách lưu trữ Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu tại các cơ quan hành chính thuộc thành phố Đà Nẵng Chương 3: Định hướng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu tại các cơ quan hành chính thuộc thành phố Đà Nẵng. 14
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CÔNG 1.1. Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách công 1.1.1. Chính sách công và thực hiện chính sách công 1.1.1.1. Chính sách công Cho dù tiếp cận theo nhiều cách khác nhau, nhưng các khái niệm đều thống nhất cho rằng chính sách công bắt nguồn từ những “quyết định” của nhà nước và và dùng để giải quyết những vấn đề chung vì lợi ích của đời sống cộng đồng. Thomas Dye đưa ra một định nghĩa ngắn gọn về chính sách công là: “bất kỳ những gì mà nhà nước lựa chọn làm hoặc không làm” [28, tr7-15]. Khái niệm về chính sách công của William Jenkins cụ thể hơn so với định nghĩa trên: Theo ông, chính sách công là “một tập hợp các quyết định có liên quan với nhau được ban hành bởi một nhà hoạt động chính trị hoặc một nhóm các nhà hoạt động chính trị liên quan đến lựa chọn các mục tiêu và các phương tiện để đạt mục tiêu trong một tình huống cụ thể thuộc phạm vỉ thẩm quyền của họ [29, tr6-8]. Còn James Anderson đưa ra một định nghĩa chung hơn, mô tả chính sách như là “một đường lối hành động có mục đích được ban hành bởi một nhà hoạt động hoặc một nhóm các nhà hoạt động để giải quyết một vẩn đề phát sinh hoặc vẩn đề quan tâm” [27, tr25-27 ]. Tuy có những giới hạn nhất định, nhưng các định nghĩa trên đều tập trung mô tả nội hàm của chính sách công và cũng chi cho thấy việc nghiên cứu chính sách công trong một lĩnh vực cụ thể là công việc khó khăn, không thể chỉ hoàn thành một cách đơn giản bằng việc xem xét các tài liệu chính thức về việc ban hành quyết định của nhà nước được thể hiện dưới các hình thức văn bản qui phạm pháp luật. Tuy nhiên cũng phải thấy rằng, những văn bản quản lý nhà nước lại là nguồn thông tin quan trọng để các nhà chính tri xây dựng mục tiêu và biện pháp của chính sách công, nhất là khi tiến hành các lựa chọn cụ thể và lựa chọn tiềm năng. 15
Trên cơ sở tham khảo các nhiều tài liệu về chính sách công, có thể đi đến một định nghĩa: Chính sách công là định hướng hành động do nhà nước lựa chọn để giải quyết những vấn đề phát sinh trong đời sống cộng đồng phù hợp với thái độ chính trị trong mỗi thời kỳ nhằm giữ cho xã hội phát triển theo định hướng Do đặc điểm của Hệ thống chính trị và Hệ tư tưởng cho nên vấn đề nghiên cứu về chính sách công mới chỉ được đề cập trong khoảng gần 20 năm trở lại đây - đặc biệt từ khi chúng ta chấp nhận cơ chế thị trường với định hướng xã hội chủ nghĩa và chủ trương xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Các nhà khoa học của Viện Chính trị học, Học viện Hành chính cho rằng: Chính sách công là Chương trình hành động của nhà nước nhằm giải quyết các vấn đề cụ thể; "Chính sách công là thuật ngữ dùng để chỉ một chuỗi các quyết định hoạt động của nhà nước nhằm giải quyết một vấn đề chung đang đặt ra trong đời sống kinh tế - xă hội theo mục tiêu xác định". Quan điểm khác lại cho rằng: Giữa Quyết sách chính trị (của Đảng cầm quyền) và Chính sách công (của Nhà nước) có mối quan hệ chặt chẽ với nhau: Chính sách công là một dạng biểu hiện cụ thể của Quyết sách chính trị của Đảng cầm quyền (cương lĩnh, đường lối…); Quyết sách chính trị của Đảng cầm quyền và Chính sách công có điểm chung - đó là sự thể hiện ý chí giai cấp cầm quyền, giai cấp thống trị xã hội; nó thể hiện ý chí của Nhà nước trong việc tổ chức, quản lý, điều hành một lĩnh vực hoạt động nào đó của đời sống xã hội. Trong đó; Quyết sách chính trị của Đảng cầm quyền là cơ sở đường lối của các Chính sách công và Chính sách công là hình thức thực tế, hình thức pháp lý, là công cụ để thể hiện Quyết sách chính trị. Bất cứ một chủ thể lãnh đạo quản lý chính trị nào (cụ thể là Đảng cầm quyền) sau khi đề ra một Quyết sách chính trị nào đó đều lưu tâm đến việc Quyết sách chính trị đó phải được các cơ quan trong bộ máy nhà nước, chính quyền thể chế hoá thành Chính sách công như thế nào; và ngược lại để nhà nước có được những Chính sách công đúng đắn thì không thể không dựa trên sự định hướng của các Quyết sách chính trị của Đảng cầm quyền. Bởi vì có những Chính sách công nhiều khi do khả năng, quy mô, phạm vi điều chỉnh và tác động của nó trong đời sống xã hội quá lớn (nhiều khi nó tính “ưu trội” do hiệu quả tác động vào các quan hệ xã hội của nó có tính “ trực tiếp” nhờ đặc trưng “cưỡng chế” của nó) thì cũng có thể xem nó 16
như một Quyết sách chính trị. Tất nhiên, sự phân biệt giữa Quyết sách chính trị và Chính sách công chỉ có tính tương đối. Ở nước ta, trên sách báo, chúng ta thường gặp cụm từ "Chính sách của Đảng và Nhà nước", vì vậy có ý kiến cho rằng, Đảng cũng là chủ thể ban hành Chính sách công? Điều này có thể giải thích bằng thực tế “đặc thù” trong tổ chức, hoạt động của Hệ thống chính trị của nước ta: Ở Việt Nam, Đảng Cộng sản là lực lượng chính trị duy nhất lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo xă hội. Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đảng lãnh đạo bằng các cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về chính sách và chủ trương lớn... để các cơ quan trong bộ máy Nhà nước ban hành các Chính sách công. Từ đó, quan điểm của các nhà nghiên cứu ở Việt Nam cho rằng: Chính sách công là tổng thể chương trình hành động của các chủ thể chính trị có thẩm quyền (Đảng cầm quyền, Nhà nước, tổ chức chính trị- xã hội)về việc lựa chọn các mục tiêu và giải pháp nhằm giải quyết những vấn đề có tính cộng đồng trên các lĩnh vực của đời sống xã hội theo phương thức nhất định để đảm bảo cho xã hội phát triển bền vững, ổn định 1.1.1.2. Thực hiện chính sách công Thực hiện chính sách công là toàn bộ quá trình chuyển hóa ý chí của chủ thể trong chính sách thành hiện thực với các đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu định hướng của các chủ thể chính trị có thẩm quyền Trong quá trình thực hiện chính sách, các nguồn lực tài chính, vật chất, khoa học công nghệ và con người được vận hành có tính định hướng để đạt được các mục tiêu đã đề ra. Nói cách khác, đây là quá trình kết hợp giữa con người với các nguồn lực tài chính, vật chất, khoa học công nghệ nhằm sử dụng các nguồn lực này một cách có hiệu quả theo những mục tiêu đề ra. Chủ thể thực hiện chính sách trước hết và quan trọng nhất là các cơ quan hành chính nhà nước, bởi vì đây chính là các cơ quan có nhiệm vụ tổ chức triển khai và quản lý các công việc hằng ngày của nhà nước. Tuy nhiên, các cơ quan lập pháp và tư pháp và các tổ chức đảng, đoàn thể cũng đóng vai trò quan trọng trong việc vận động và tham gia triển khai chính sách. 1.1.2. Khái niệm, đặc điểm, vai trò thực hiện chính sách lưu trữ tài liệu 1.1.2.1. Khái niệm chính sách lưu trữ tài liệu 17
a) Công tác lưu trữ tài liệu Các khái niệm được quy định tại Luật Lưu trữ số 01/2011/QH13 như sau: + Tài liệu là vật mang tin được hình thành trong quá trình hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Tài liệu bao gồm văn bản, dự án, bản vẽ thiết kế, bản đồ, công trình nghiên cứu, sổ sách, biểu thống kê, âm bản, dương bản phim, ảnh, vi phim; băng, đĩa ghi âm, ghi hình; tài liệu điện tử; bản thảo tác phẩm văn học, nghệ thuật, sổ công tác, nhật ký, hồi ký, bút tích, tài liệu viết tay; tranh vẽ hoặc in, ấn phẩm và các vật mang tin khác. + Tài liệu lưu trữ là tài liệu có giá trị phục vụ hoạt động thực tiến, nghiên cứu khoa học, lịch sử được lựa chọn để lưu trữ. Tài liệu lưu trữ bao gồm bản gốc, bản chính; trong trường hợp không còn bản gốc, bản chính thì được thay thế bằng bản sao hợp pháp. + Hoạt động lưu trữ là hoạt động thu thập, chỉnh lý, xác định giá trị, bảo quản, thống kê, sử dụng tài liệu lưu trữ. + Lưu trữ cơ quan là tổ chức thực hiện hoạt động lưu trữ đối với tài liệu lưu trữ của cơ quan, tổ chức. + Lưu trữ lịch sử là cơ quan thực hiện hoạt động lưu trữ đối với tài liệu lưu trữ có giá trị bảo quản vĩnh viễn được tiếp nhận từ lưu trữ cơ quan và từ các nguồn khác. + Phông lưu trữ là toàn bộ tài liệu lưu trữ được hình thành trong quá trình hoạt động của cơ quan, tổ chức hoặc của cá nhân. + Hồ sơ là một tập tài liệu có liên quan với nhau về một vấn đề, một sự việc, một đối tượng cụ thể hoặc có đặc điểm chung, hình thành trong quá trình theo dõi, giải quyết công việc thuộc phạm vi chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân. + Lập hồ sơ là việc tập hợp, sắp xếp tài liệu hình thành trong quá trình theo dõi, giải quyết công việc của cơ quan, tổ chức, cá nhân thành hồ sơ theo những nguyên tắc và phương pháp nhất định. + Thu thập tài liệu là quá trình xác định nguồn tài liệu, lựa chọn, giao nhận tài liệu có giá trị để chuyển vào Lưu trữ cơ quan, Lưu trữ lịch sử. 18
+ Chỉnh lý tài liệu là việc phân loại, xác định giá trị, sắp xếp, thống kê, lập công cụ tra cứu tài liệu hình thành trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân. + Xác định giá trị tài liệu là việc đánh giá giá trị tài liệu theo những nguyên tắc, phương pháp, tiêu chuẩn theo quy định của cơ quan có thẩm quyền để xác định những tài liệu có giá trị lưu trữ, thời hạn bảo quản và tài liệu hết giá trị. * Ngoài ra còn có các khái niệm khác được quy định trong các Thông tư của Bộ Nội vụ, văn bản hướng dẫn: + Văn bản số hóa từ văn bản giấy là văn bản điện tử được tạo lập từ việc số hóa đầy đủ, chính xác nội dung, thể thức văn bản giấy và có chữ ký số của cơ quan, tổ chức thực hiện số hóa. + Phân loại là sự phân chia và sắp xếp các sự vật, hiện tượng và các khái niệm theo một thứ tự nhất định, ở những cấp độ nhất định, dựa trên những thuộc tính giống nhau và khác nhau giữa chúng để đưa chúng vào từng nhóm riêng biệt tùy thuộc vào mục đích phân loại. + Phân loại tài liệu là quá trình phân tích tài liệu nhằm xác định nội dung chủ yếu và thể hiện nội dung đó bằng những ký hiệu của khung phân loại cụ thể. Ký hiệu này có thể đơn giản hay phức tạp là tùy thuộc vào nội dung tài liệu đề cập. + Văn bản điện tử là văn bản được thể hiện dưới dạng thông điệp dữ liệu, theo thể thức định dạng do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, được tạo lập hoặc được số hóa từ văn bản giấy. + Hồ sơ điện tử là việc áp dụng công nghệ thông tin nhằm liên kết các tài liệu điện tử hình thành trong quá trình theo dõi, giải quyết công việc của cơ quan, tổ chức, cá nhân thành hồ sơ điện tử. b) Các loại tài liệu lưu trữ Tài liệu lưu trữ phản ánh hoạt động của hầu hết các ngành trong xã hội, nên nó bao gồm nhiều loại hình phong phú và đa dạng. Để quản lý một cách khoa học các loại hình tài liệu lưu trữ, các nhà lưu trữ học phải nghiên cứu đặc điểm của mỗi loại hình tài liệu, trên cơ sở đó đề ra những biện pháp thích ứng để quản lý tốt từng loại tài liệu lưu trữ. Ngày nay căn cứ vào các đặc 19
điểm ghi tin, các nhà lưu trữ học đã phân chia tài liệu lưu trữ ra một số loại hình cơ bản như tài liệu hành chính, tài liệu khoa học kỹ thuật, tài liệu phim, phim điện ảnh, ảnh, ghi âm, tài liệu điện tử… - Tài liệu hành chính bao gồm các loại văn bản có nội dung phản ánh những hoạt động quản lý nhà nước trên các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, quân sự… Tài liệu hành chính có nhiều thể loại tùy thuộc vào từng giai đoạn của lịch sử của mỗi quốc gia cụ thể. Ở Việt Nam, dưới các triều đại phong kiến tài liệu hành chính chủ yếu là các loại sắc, dụ, chiếu, tấu, sớ…v.v - Tài liệu khoa học kỹ thuật có nội dung phản ánh các hoạt động về nghiên cứu khoa học; phát minh sáng chế; về thiết kế các công trình xây dựng cơ bản; về thiết kế chế tạo các loại sản phẩm công nghiệp, về điều tra khảo sát tài nguyên thiên nhiên như địa chất; khí tượng thủy văn, trắc địa bản đồ, v.v.. Tài liệu khoa học kỹ thuật có nhiều loại như: bản vẽ, bản thuyết minh kỹ thuật, sơ đồ, biểu đồ, tài liệu tính toán và các loại tài liệu khác. - Tài liệu ảnh, phim điện ảnh, ghi âm, ghi hình là các loại tài liệu phản ánh các hoạt động văn hóa xã hội, lao động sáng tạo của con người và các hoạt động phong phú khác. Tài liệu này còn khả năng ghi và tái hiện các sự kiện bằng hình ảnh, âm thanh tạo nên sự hấp dẫn cho người sử dụng và ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong Phông lưu trữ Nhà nước Việt Nam. Tài liệu phim điện ảnh, ảnh, ghi âm bao gồm âm bản của các bức ảnh, các cuộn phim; dương bản của các bức ảnh hiện nay có nhiều loại như: Phim thời sự, phim khoa học, phim truyện, phim hoạt hình, phim đèn chiếu… Ngoài ba loại hình tài liệu chủ yếu nêu trên, tài liệu lưu trữ còn có những tài liệu phản ánh các hoạt động sáng tác văn học, nghệ thuật của các nhà văn, nhà thơ, nghệ sỹ, các nhà hoạt động chính trị, khoa học… Loại tài liệu này chủ yếu là bản thảo của chính tác phẩm văn học nghệ thuật, khoa học, thư từ trao đổi và tài liệu về tiểu sử các nhà văn, nhà thơ, nghệ sỹ nổi tiếng, của các nhà hoạt động chính trị, khoa học. Những năm gần đây với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã xuất hiện loại hình tài liệu lưu trữ điện tử. c) Ý nghĩa của tài liệu lưu trữ 20