Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức từ thực tiễn Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, luận văn đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả việc thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức từ thực tiễn Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM MAI TRANG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THĂNG HẠNG CHỨC DANH NGHỀ NGHIỆP ĐỐI VỚI VIÊN CHỨC TỪ THỰC TIỄN VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM MAI TRANG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THĂNG HẠNG CHỨC DANH NGHỀ NGHIỆP ĐỐI VỚI VIÊN CHỨC TỪ THỰC TIỄN VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM Ngành: Chính sách công Mã số: 834 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. Trần Minh Tuấn HÀ NỘI, 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, chưa được công bố trong công trình nghiên cứu nào. Các số liệu, nội dung trong luận văn đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Tôi xin chịu trách nhiệm về luận văn của mình. Tác giả Phạm Mai Trang
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THĂNG HẠNG CHỨC DANH NGHỀ NGHIỆP ĐỐI VỚI VIÊN CHỨC .................................................................................................................... 9 1.1. Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức................ 9 1.2. Thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức.... 19 1.3. Các tiêu chí đánh giá việc tổ chức thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức ................................................................... 25 Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THĂNG HẠNG CHỨC DANH NGHỀ NGHIỆP ĐỐI VỚI VIÊN CHỨC TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM ........................................................ 28 2.1. Khái quát về Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam ............................. 28 2.2. Thực trạng thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam .................................................................. 33 2.3. Tổ chức thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam .................................... 38 2.4. Đánh giá chung về tổ chức thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam .................. 50 Chương 3: MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THĂNG HẠNG CHỨC DANH NGHỀ NGHIỆP ĐỐI VỚI VIÊN CHỨC TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM .......................................................................................................... 56 3.1. Mục tiêu và nhiệm vụ .................................................................................. 56 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam ... 61 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 76
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CMCN 4.0 Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 KH&CN Khoa học và công nghệ KHXH Khoa học xã hội KHXH&NV Khoa học xã hội và nhân văn Nxb Nhà xuất bản
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1 Cơ cấu đội ngũ viên chức Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam 32 theo ngạch viên chức tính đến tháng 12 năm 2019 Bảng 2.2 Thống kê số lượng viên chức chuyên ngành KH&CN được 35 thăng hạng giai đoạn 2015-2019 Bảng 2.3 Đánh giá thực trạng xây dựng kế hoạch thực hiện chính sách 41 thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức Bảng 2.4 Đánh giá thực trạng phổ biến, tuyên truyền thực hiện chính 44 sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức Bảng 2.5 Đánh giá thực trạng phân công, phối hợp thực hiện chính 46 sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức Bảng 2.6 Đánh giá thực trạng theo dõi, kiểm tra, đôn đốc việc thực 48 hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức Bảng 2.7 Đánh giá thực trạng đánh giá tổng kết việc thực hiện chính 50 sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức DANH MỤC CÁC BIỂU Biểu Tên biểu Trang Biểu 2.1 Cơ cấu theo giới tính đội ngũ viên chức và người lao động 30 Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam Biểu 2.2 Cơ cấu theo độ tuổi đội ngũ viên chức và người lao động 30 Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam Biểu 2.3 Cơ cấu theo trình độ viên chức và người lao động Viện Hàn 31 lâm KHXH Việt Nam Biểu 2.4 Cơ cấu đội ngũ viên chức Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam 32 theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài “Hạng chức danh nghề nghiệp là tên gọi thể hiện trình độ và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của viên chức trong từng lĩnh vực nghề nghiệp”[18]; “Thăng hạng chức danh nghề nghiệp là việc viên chức được bổ nhiệm giữ chức danh nghề nghiệp ở hạng cao hơn trong cùng một ngành, lĩnh vực”[8]. Việc đảm bảo quyền lợi của viên chức thông qua thăng hạng chức danh nghề nghiệp không chỉ đảm bảo về quyền nhân thân mà còn đảm bảo quyền lợi vật chất cho viên chức. Đối với viên chức, việc thăng hạng chức danh nghề nghiệp giúp viên chức có cơ hội bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ và các kĩ năng cơ bản của mình. Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức là một yếu tố quan trọng cấu thành trong hệ thống chính sách kinh tế - xã hội, không chỉ tác động trực tiếp đến đời sống, năng suất, hiệu quả công tác của người viên chức mà còn ảnh hưởng đến quan hệ giữa các ngành nghề, đến động lực phát triển và tăng trưởng kinh tế - xã hội. Vì vậy, chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức luôn được Nhà nước quan tâm, điều chỉnh, bổ sung và cải tiến phù hợp với yêu cầu thực tiễn trong từng giai đoạn. Theo quy định của điều 29, Nghị định 29/2012/NĐ-CP về tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức: “Các Bộ quản lý chức danh nghề nghiệp viên chức chuyên ngành chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ quy định cụ thể tiêu chuẩn, điều kiện, nội dung, hình thức thi hoặc xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức”. [8] Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam) là cơ quan khoa học thuộc Chính phủ, có chức năng nghiên cứu cơ bản về KHXH, cung cấp các luận cứ khoa học cho Đảng và Nhà nước trong việc hoạch định đường lối, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển nhanh và bền vững của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa; thực hiện tư vấn về chính sách phát triển; đào tạo sau đại học về KHXH; tham gia phát triển tiềm lực KHXH của cả nước. Trong giai đoạn 2015-2019, việc thực hiện chính sách thăng hạng chức danh 1
nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã đem lại nhiều hiệu quả thiết thực: chuyển đổi toàn bộ hệ thống viên chức từ ngạch sang hạng chức danh nghề nghiệp; tổ chức các khóa bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức; tổ chức thi /xét thăng hạng chức cho viên chức theo thẩm quyền được giao để đảm bảo chế độ, chính sách cho đội ngũ, động viên các viên chức có cống hiến lâu năm và đã đáp ứng đủ các điều kiện, tiêu chuẩn thi /xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp; chú trọng đảm bảo quyền lợi cho đội ngũ viên chức toàn Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam khi thực hiện chế độ tiền lương mới từ năm 2021 theo Đề án cải cách chính sách tiền lương của Chính phủ. Tuy vậy, việc thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam vẫn còn tồn tại một số hạn chế như: các chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức chưa được duy trì thường xuyên, liên tục; một số chủ trương, chính sách về thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức chưa được triển khai đồng bộ với các ngạch viên chức của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, chủ yếu tập trung vào viên chức các ngạch nghiên cứu viên, chuyên viên, kỹ thuật viên mà chưa có sự quan tâm đến các ngạch khác như thư viện viên, biên tập viên, biên dịch viên… Thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức là một nội dung quản lý mới và khó trong công tác phát triển đội ngũ viên chức, cán bộ quản lý Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. Là một viên chức đang công tác tại Ban Tổ chức cán bộ - Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, để kết thúc khóa học này, tôi chọn đề tài “Thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức từ thực tiễn Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam” và mong rằng đề tài có thể góp phần vào công tác cán bộ ở cơ quan. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Tìm hiểu tình hình nghiên cứu đề tài “Thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức từ thực tiễn Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam” cho thấy đây là một vấn đề mới, chưa có nghiên cứu trực tiếp và đầy đủ. Chỉ có một số ít tác giả đã nghiên cứu, tiếp cận các vấn đề liên quan như sau: 2
*Viện Khoa học tổ chức nhà nước (2017), Quy định về tiêu chuẩn nghiệp vụ chuyên môn các ngạch công chức và tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Tài liệu gồm các quy định, thông tư của các Bộ quy định tiêu chuẩn nghiệp vụ chuyên môn các ngạch công chức, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức. [37] *Nhóm công trình sách, đề tài có: - Đỗ Phú Hải (2013), Thể chế quản lý viên chức và đội ngũ viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập từ năm 1998 đến nay, Báo cáo đề tài cấp cơ sở, Học viện KHXH, Hà Nội. Báo cáo cung cấp đầy đủ các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý viên chức và đội ngũ viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập. [13] - Trần Lưu Trung, Nguyễn Minh Sơn (2017), Quản lý viên chức dịch vụ công – Từ kinh nghiệm thế giới đến thực tiễn ở Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội. Cuốn sách trình bày kinh nghiệm về quản lý viên chức dịch vụ công của một số quốc gia trên thế giới, từ đó đề xuất cho các nhà hoạch định chính sách trong nước về quản lý dịch vụ công trong giai đoạn hiện nay. [25] *Nhóm công trình luận văn, luận án có: - Lê Thị Thu Hằng (2014), Thể chế quản lý viên chức khoa học, công nghệ ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện KHXH, Hà Nội. Tài liệu hệ thống hóa và làm rõ thêm những vấn đề lý luận liên quan đến thể chế quản lý viên chức khoa học, công nghệ; xác định khái niệm, đặc điểm, nội dung, hình thức, tiêu chí đánh giá thể chế quản lý viên chức khoa học, công nghệ; chỉ ra mô hình thể chế quản lý viên chức khoa học, công nghệ ở một số quốc gia trên thế giới và gợi mở cho Việt Nam. Tài liệu đồng thời đánh giá thực trạng pháp luật về thể chế quản lý viên chức khoa học, công nghệ và thực tiễn áp dụng thể chế quản lý viên chức, khoa học, công nghệ ở Việt Nam hiện nay; xác định các quan điểm và đề xuất giải pháp hoàn thiện thể chế quản lý viên chức khoa học, công nghệ ở Việt Nam. [15] - Nguyễn Thị Thu Hương (2016), Thực hiện pháp luật về viên chức trong trường đại học ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà 3
Nội. Tác giả trình bày những vấn đề lý luận thực hiện pháp luật về viên chức trong trường đại học; phân tích và đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về viên chức trong trường đại học, từ đó đưa ra các giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về viên chức trong trường đại học ở Việt Nam trong thời gian tới. [17] - Hoàng Minh Tuấn (2017), Quản lý nhà nước về viên chức từ thực tiễn các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện KHXH, Hà Nội. Tài liệu nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước đối với viên chức và pháp luật quản lý viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập; phân tích thực trạng viên chức và quản lý nhà nước về viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh; trình bày quan điểm và đề xuất giải pháp hoàn thiện về quản lý nhà nước đối với viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam giai đoạn hiện nay. [26] - Phan Trọng Hào (2014), Chính sách đối với viên chức khoa học từ thực tiễn tại Viện Hàn KHXH xã hội Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Học viện Khoa học xã hội. Luận văn trình bày lý luận về chính sách đối với viên chức khoa học; phân tích thực trạng chính sách đối với viên chức khoa học tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam; đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách đối với viên chức khoa học. [14] - Nguyễn Thị Vân Anh (2018), Phát triển đội ngũ viên chức khoa học tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam trong bối cảnh hiện nay, Luận văn thạc sĩ, Học viện KHXH, Hà Nội. Luận văn trình bày những vấn đề lý luận chung về phát triển đội ngũ viên chức khoa học; đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ viên chức khoa học tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam; đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ viên chức khoa học cho Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. [1] - Chu Thành Công (2018), Quản lý nhà nước về đào tạo các chức danh tư pháp từ thực tiễn Học viện Tư pháp, Luận văn thạc sĩ, Học viện KHXH, Hà Nội. Tài liệu hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về đào tạo các chức danh tư pháp; phân tích và đánh giá thực tiễn quản lý nhà nước về đào tạo các chức danh tư pháp tại Học viện Tư pháp; đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý 4
nhà nước về đào tạo các chức danh tư pháp cho Học viện Tư pháp trong giai đoạn tới. [11] *Nhóm công trình bài báo, tạp chí có: - Nguyễn Thị Huế, Lê Thị Hồng Anh (2016), Tuyển dụng và thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với giảng viên đại học ở Việt Nam, Tạp chí Khoa học giáo dục, số 129, tr.25-28. Bài viết phân tích và trình bày việc tuyển dụng giảng viên đại học và thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với giảng viên, từ đó đề xuất 1) cần xác định quy trình tuyển dụng giảng viên đại học khác với quy trình tuyển dụng viên chức thông thường và 2) hoàn thiện các quy định pháp luật về chức danh nghề nghiệp giảng viên đại học. [16] - Trần Thị Thơi (2019), Một số quan điểm và giải pháp xây dựng tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp của viên chức trong bối cảnh hiện nay, Trang thông tin điện tử Viện Khoa học Tổ chức nhà nước – Bộ Nội vụ, http://isos.gov.vn/Thongtinchitiet/tabid/84/ArticleId/972/language/vi-VN/M-t-s- quan-di-m-va-gi-i-phap-xay-d-ng-tieu-chu-n-ch-c-danh-ngh-nghi-p-c-a-vien-ch-c- trong-b-i-c-nh-h.aspx. Bài viết trình bày quan điểm xây dựng hệ thống danh mục, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức và đề xuất các giải pháp xây dựng tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp viên chức trong bối cảnh hiện nay. [23] Có thể thấy các công trình kể trên đã đề cập một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác quản lý viên chức, viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập, viên chức khoa học. Đây là nguồn tài liệu có giá trị cho hướng nghiên cứu của đề tài, là cơ sở để luận văn kế thừa có chọn lọc phục vụ cho công tác nghiên cứu. Mặc dù các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến các khía cạnh liên quan của công tác quản lý viên chức, tuy nhiên chưa có một tài liệu nào hướng tới đối tượng nghiên cứu là thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức. Trong phạm vi nghiên cứu tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, có một số công trình nghiên cứu về phát triển đội ngũ viên chức khoa học, chính sách đối với viên chức khoa học. Cũng chưa có một công trình nào nghiên cứu trực tiếp về thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức từ thực tiễn Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. 5
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, luận văn đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả việc thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam trong thời gian tới. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Luận văn tập trung làm rõ các nội dung: + Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức. + Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam từ năm 2015 đến năm 2019, rút ra những nhận định về thành công, hạn chế và nguyên nhân. + Đề xuất các giải pháp tăng cường thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam tới năm 2030. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam - Phạm vi nghiên cứu: + Nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức. + Không gian: Nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam + Thời gian: Luận văn sẽ nghiên cứu vấn đề trên trong thời gian từ năm 2015-2019 và đề xuất các giải pháp cho giai đoạn tới năm 2030. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận: Luận văn vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng, Nhà nước Việt Nam làm phương pháp luận cơ bản thực hiện nghiên cứu. 6
Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp thống kê, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp so sánh. - Phương pháp thống kê: + Dữ liệu sơ cấp: Tác giả dùng phương pháp điều tra thông tin qua phỏng vấn trực tiếp và điều tra bằng bảng hỏi đối với những viên chức đang làm việc tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam về quá trình tổ chức, ưu điểm và hạn chế trong thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. + Dữ liệu thứ cấp: Tác giả dùng phương pháp nghiên cứu tại bàn. Dữ liệu thứ cấp gồm các số liệu, thông tin về thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam được cung cấp. - Phương pháp phân tích và tổng hợp: Dựa trên những dữ liệu thống kê sơ cấp và thứ cấp, tác giả tiến hành tổng hợp và phân tích đưa ra những số liệu có thể sử dụng được trong quá trình so sánh đánh giá. - Phương pháp so sánh: Tác giả sử dụng dữ liệu tổng hợp và phân tích ở được ở trên, so sánh với lý thuyết và thực trạng thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức, từ đó đưa ra những đánh giá về thành công, tồn tại và nguyên nhân làm cơ sở đưa ra đề xuất giải pháp tăng cường thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Ý nghĩa lý luận: Luận văn nghiên cứu, làm rõ các nội dung liên quan đến chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức, từ đó hình thành các tiến trình đề xuất các giải pháp chính sách nhằm tăng cường hiệu quả thực hiện chính sách. Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn cung cấp những vấn đề lý luận và thực tiễn, đánh giá việc thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam giai đoạn 2015-2019, chỉ ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân. Trên cơ sở đó, luận văn đề xuất các giải pháp tăng 7
cường thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam trong thời gian tới năm 2030. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam Chương 3: Mục tiêu và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam 8
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH THĂNG HẠNG CHỨC DANH NGHỀ NGHIỆP ĐỐI VỚI VIÊN CHỨC 1.1. Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức 1.1.1. Khái niệm chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức do Nhà nước ban hành. Qua tìm hiểu của tác giả, đến nay chưa có một công trình nghiên cứu nào đưa ra khái niệm cụ thể về chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức. Để đưa ra được khái niệm chính xác về chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức, cần thống nhất cách hiểu chung về chính sách công, chức danh nghề nghiệp và viên chức. Khái niệm chính sách công Thuật ngữ “chính sách công” được tiếp cận nghiên cứu từ những góc độ khoa học khác nhau, trong khuôn khổ nghiên cứu của luận văn, tác giả tiếp cận qua tham chiếu 02 khái niệm cơ bản sau: Theo hai tác giả Kraft và Furlong: “Chính sách công là một quá trình hành động hoặc không hành động của chính quyền để đáp lại một vấn đề công cộng. Nó được kết hợp với các cách thức và mục tiêu chính sách đã được chấp thuận một cách chính thức, cũng như các quy định và thông lệ của các cơ quan chức năng thực hiện những chương trình”[27]. Theo Nguyễn Hữu Hải: “Chính sách công là thái độ ứng xử của Nhà nước đối với các vấn đề phát sinh trong đời sống xã hội được thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau nhằm thúc đẩy xã hội phát triển theo định hướng.”[12]. Như vậy, có thể thấy: Chính sách công là hệ thống các cách thức mà Nhà nước sử dụng để giải quyết một vấn đề công nảy sinh trong hoạt động quản lý nhà nước nhằm đạt được các mục tiêu đã định. Bàn về thuộc tính của chính sách công, Lê Chi Mai cho rằng: “Chính sách công có những đặc trưng có bản: chủ thể ban hành chính sách công là Nhà nước; chính sách công không chỉ là các quyết định (thể hiện trên văn bản) mà còn là 9
những hành động, hành vi thực tiễn (thực hiện chính sách); chính sách công tập trung giải quyết những vấn đề đang đặt ra trong đời sống kinh tế - xã hội theo mục tiêu xác định; chính sách công gồm nhiều quyết định chính sách có liên quan lẫn nhau.”[18] Khái niệm viên chức Khái niệm “viên chức” xuất hiện lần đầu tiên trong Pháp lệnh Cán bộ, công chức 2003: “Công chức là những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào một ngạch viên chức hoặc được giao giữ một nhiệm vụ thường xuyên trong đơn vị sự nghiệp của nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội” [19, Điều 1 Khoản 1 Điểm d]. Luật Viên chức 2010 đưa ra khái niệm: “Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật”[20, Chương I Điều 2]. Theo đó, viên chức được xác định theo 03 tiêu chí: 1) được tuyển dụng theo vị trí việc làm, 2) làm việc theo chế độ hợp đồng làm việc; 3) hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập. Hoạt động nghề nghiệp của viên chức là việc thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ có yêu cầu về trình độ, năng lực, kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ trong đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật. Hoạt động của viên chức chỉ thuần túy mang tính nghề nghiệp gắn với chuyên môn, nghiệp vụ nhằm cung cấp các dịch vụ cơ bản cho người dân (giáo dục, y tế, khoa học, văn hóa, thể thao, nghệ thuật…) không nhân danh quyền lực chính trị hay quyền lực công. Trong đơn vị sự nghiệp, viên chức được phân loại khác nhau. Phân loại theo vị trí việc làm, viên chức được chia thành: viên chức quản lý và viên chức không giữ chức vụ quản lý. Phân loại theo chức danh nghề nghiệp, viên chức được phân loại trong từng lĩnh vực hoạt động nghề nghiệp với các cấp độ từ cao xuống thấp: viên chức giữ chức danh nghề nghiệp hạng I, hạng II, hạng III và hạng IV. Khái niệm chức danh nghề nghiệp Nhằm phục vụ cho việc đổi mới cơ chế quản lý viên chức, Luật Viên chức 2010 và Nghị định số 29/2012/NĐ-CP về Tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên 10
chức đã đưa ra quy định về việc sử dụng “chức danh nghề nghiệp” của viên chức. Theo Luật Viên chức 2010:“Chức danh nghề nghiệp là tên gọi thể hiện trình độ và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của viên chức trong từng lĩnh vực nghề nghiệp”[19, Chương I, Điều 8]. Theo quy định tại Điều 31 Luật Viên chức, việc bổ nhiệm chức danh nghề nghiệp đối với viên chức được thực hiện theo nguyên tắc: Làm việc ở vị trí việc làm nào thì bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp tương ứng với vị trí việc làm đó và Người được bổ nhiệm chức danh nghề nghiệp nào thì phải có đủ tiêu chuẩn của chức danh nghề nghiệp đó. [20, Điều 31] Để cụ thể hóa các quy định của Luật Viên chức và nghị định số 29/2012/NĐ- CP về tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức, liên quan đến chức danh nghề nghiệp, Thông tư số 12/2012/TT-BNV ngày 18/12/2012 Quy định về chức danh nghề nghiệp và thay đổi chức danh nghề nghiệp đối với viên chức bổ sung: “Chức danh nghề nghiệp là tên gọi thể hiện trình độ, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của viên chức trong từng lĩnh vực nghề nghiệp; được sử dụng làm căn cứ để thực hiện công tác tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức”[2, Điều 2]. Mỗi chức danh nghề nghiệp có những đặc điểm riêng theo từng chuyên ngành, lĩnh vực do một bộ, cơ quan ngang bộ quản lý. Trong từng lĩnh vực hoạt động nghề nghiệp, viên chức được phân hạng theo 4 cấp độ từ cao xuống thấp là: chức danh nghề nghiệp hạng I, hạng II, hạng III và hạng IV, gần tương đương với 04 ngạch công chức là cán sự, chuyên viên, chuyên viên chính và chuyên viên cao cấp. Tùy theo mức độ phức tạp và yêu cầu của từng chuyên ngành, tiêu chuẩn nghiệp vụ đối với viên chức từ hạng IV đến hạng I như sau: Viên chức giữ chức danh nghề nghiệp hạng I: là viên chức chịu trách nhiệm tổ chức và chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ có độ phức tạp cao nhất trong ngành và lĩnh vực, đòi hỏi phải đáp ứng được các yêu cầu cao nhất về năng lực, trình độ và kinh nghiệm công tác chuyên môn, có khả năng tổng hợp cao và giải quyết được những vấn đề phức tạp trong quản lý, dày dặn kinh nghiệm, là những chuyên gia đầu ngành của khu vực dịch vụ công. 11
Viên chức giữ chức danh nghề nghiệp hạng II: là viên chức chịu trách nhiệm thực hiện hoặc chủ trì tổ chức thực hiện nhiệm vụ có độ phức tạp cao trong ngành và lĩnh vực chuyên môn, biết kết hợp giữa kiến thức, trí tuệ, kinh nghiệm công tác, có khả năng phân tích tổng hợp đáp ứng được các yêu cầu của vị trí chủ chốt trong đơn vị sự nghiệp công lập. Viên chức giữ chức danh nghề nghiệp hạng III: là viên chức chịu trách nhiệm thực hiện hoặc chủ trì tổ chức thực hiện nhiệm vụ ở mức độ cơ bản, thành thạo các nghiệp vụ đáp ứng được yêu cầu về năng lực và trình độ công tác chuyên môn tùy theo ngành nghề, lĩnh vực cụ thể. Viên chức giữ chức danh nghề nghiệp hạng IV: là viên chức chịu trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ một số bước cụ thể trong quy trình tổ chức công việc hoặc một quy trình tổ chức công việc cụ thể trong ngành, lĩnh vực đáp ứng các yêu cầu tối thiểu về năng lực và trình độ trong công tác chuyên môn, nghiệp vụ. Khái niệm chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức Dựa vào các khái niệm và nội hàm của chính sách công, viên chức và chức danh nghề nghiệp đã trình bày ở trên trên, có thể quan niệm: Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức là sự cụ thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng thông qua những văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước nhằm giải quyết các vấn đề về việc bổ nhiệm viên chức giữ chức danh nghề nghiệp ở hạng cao hơn trong cùng một ngành, lĩnh vực để tạo điều kiện cho viên chức được cử đi đào tạo nâng cao trình độ, năng lực, phẩm chất, được đảm nhận công việc phù hợp với trình độ chuyên môn, nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm. Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức bao gồm các bộ phận cơ bản sau: Phạm vi và đối tượng chính sách: Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức được Nhà nước ban hành hướng đến giải quyết vấn đề liên quan đến chức danh nghề nghiệp cho đối tượng là viên chức. Ở mỗi giai đoạn phát 12
triển khác nhau, Nhà nước sẽ có những tiêu chí cụ thể để xác định tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp khác nhau và có những giải pháp tổ chức thi /xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp viên chức cụ thể. Khi được ban hành, chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức sẽ có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên các đối tượng là viên chức trong phạm vi toàn bộ lãnh thổ quốc gia hoặc ở những đơn vị hành chính lãnh thổ nhất định. Việc xem xét phạm vi triển khai chính sách như thế nào, đối tượng được hưởng là ai tùy thuộc rất nhiều vào điều kiện nguồn lực thực hiện chính sách. Khi nguồn lực lớn cho phép chính sách triển khai trên phạm vi rộng và đối tượng hưởng lợi lớn. Mục tiêu của chính sách: Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức đặt mục tiêu chung là thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối cho đối tượng viên chức. Thông qua việc thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức để đánh giá, lựa chọn được đội ngũ viên chức đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp từng hạng. Qua đó, cấp có thẩm quyền xem xét, bổ nhiệm viên chức vào hạng chức danh nghề nghiệp phù hợp và có kế hoạch quản lý, sử dụng, thực hiện các quyền lợi cho viên chức; khắc phục những bất hợp lý về cơ cấu chức danh nghề nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của các đơn vị sự nghiệp công và phù hợp với quy định hiện hành về quản lý viên chức. Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức đồng thời động viên, khuyến khích viên chức học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ công tác. Giải pháp của chính sách: Trên cơ sở mục tiêu của chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp, Nhà nước đưa ra các giải pháp để đạt được mục tiêu của chính sách trong những điều kiện, hoàn cảnh cụ thể về không gian, thời gian và các nguồn lực cần thiết. Các giải pháp của chính sách cũng có thể được điều chỉnh và cụ thể hóa để phù hợp với từng đối tượng, điều kiện, hoàn cảnh của từng ngành nghề trong quá trình triển khai thực hiện chính sách. 1.1.2. Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức ở Việt Nam hiện nay Một là, chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức nói chung. 13
Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức được Nhà nước ban hành nhằm giải quyết vấn đề thăng hạng chức danh nghề nghiệp cho các viên chức. Chính sách thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức cũng giống như các chính sách công khác, được thể hiện trong các văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước. Các văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước hiện hành về thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức gồm có: Luật Viên chức 2010, Khoản 2 Điều 31 về Bổ nhiệm, thay đổi chức danh nghề nghiệp quy định: “Việc thay đổi chức danh nghề nghiệp đối với viên chức được thực hiện thông qua thi hoặc xét theo nguyên tắc bình đẳng, công khai, minh bạch, khách quan và đúng pháp luật.” Theo Khoản 3 Điều 31: “Viên chức được đăng ký thi hoặc xét thay đổi chức danh nghề nghiệp nếu đơn vị sự nghiệp công lập có nhu cầu và đủ điều kiện, tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật.” Điều 31 cũng quy định: “Các bộ, cơ quan ngang bộ được giao quản lý nhà nước về các lĩnh vực hoạt động của viên chức chủ trì, phối hợp với Bộ Nội Vụ quy định cụ thể tiêu chuẩn Chức danh nghề nghiệp; điều kiện thi hoặc xét thay đổi chức danh nghề nghiệp của viên chức.” [20]. Nghị định số 29/2012/NĐ-CP ngày 12/4/2012 của Chính phủ về tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức. Nghị định quy định về tuyển dụng, bố trí, phân công, thay đổi và thăng hạng chức danh nghề nghiệp; đào tạo, bồi dưỡng; biệt phái, bổ nhiệm, miễn nhiệm; đánh giá; thôi việc, nghỉ hưu và thẩm quyền quản lý viên chức trong đơn vị sự nghiệp công lập. Quy định về thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức, điểm b khoản 1 điều 29 quy định: “Khi thăng hạng từ hạng thấp lên hạng cao hơn liền kề trong cùng ngành, lĩnh vực phải thực hiện thông qua việc thi hoặc xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp.” Khoản 2 điều 29: “Các Bộ quản lý chức danh nghề nghiệp viênc hức chuyên ngành chủ trì, phối hợp với Bộ nội vụ quy định cụ thể tiêu chuẩn, điều kiện, nội dung, hình thức thi hoặc xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức”. Điều 30 quy định phân công, phân cấp tổ chức thi hoặc xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp đối với viên chức. Điều 31 quy định quy trình, thủ tục tổ chức thi hoặc xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp viên chức. [8] 14