Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn khái quát cơ sở lý luận về thực hiện chính sách xây dựng NTM, đánh giá kết quả và hạn chế tồn tại từ thực tiễn thực hiện chính sách xây dựng NTM từ đó đưa ra các định hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM trên địa bàn huyện Hiệp Đức.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VŨ TRUNG VÂN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HIỆP ĐỨC, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VŨ TRUNG VÂN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HIỆP ĐỨC, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 834 04 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. BÙI NHẬT QUANG HÀ NỘI, năm 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các tài liệu đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, kết quả của luận văn là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Người cam đoan Vũ Trung Vân
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI ............................................... 9 1.1. Các khái niệm cơ bản........................................................................................ 9 1.2. Các chính sách về xây dựng nông thôn mới .................................................... 14 1.3. Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới ............................................... 21 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới ....... 26 1.5. Kinh nghiệm thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương .................................................................................................................. 27 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HIỆP ĐỨC, TỈNH QUẢNG NAM ..................................................................................................................... 29 2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện Hiệp Đức trong quá trình thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới ............................................... 29 2.2. Tình hình triển khai thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức giai đoạn 2015-2019 ............................................................. 31 2.3. Đánh giá những thành tựu và hạn chế việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức.......................................................... 47 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HIỆP ĐỨC, TỈNH QUẢNG NAM ............................................. 54 3.1. Định hướng thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam đến năm 2025 .................................................. 54 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam...................................................... 56 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 BCĐ Ban chỉ đạo 2 KBNN Kho bạc Nhà nước 3 KTXH Kinh tế xã hội 4 NSNN Ngân sách Nhà nước 5 NTM Nông thôn mới 6 UBND Ủy ban nhân dân 7 UBMTTQ Ủy ban Mặt trận Tổ quốc 8 XDCB Xây dựng cơ bản 9 XDNTM Xây dựng nông thôn mới
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tổng số xã, huyện đạt chuẩn nông thôn mới trong lĩnh vực giảm nghèo..................................................................................................................... 13 Bảng 1.2. Tiêu chí huyện nông thôn mới ............................................................... 15 Bảng 1.3. Tổng hợp diễn biến hộ nghèo cả nước giai đoạn 2016-2019 .................. 16 Bảng 2.1. Bảng tổng hợp giải ngân nguồn vốn phân bổ ......................................... 41 Bảng 2.2. Bảng tổng hợp các công trình điển hình giai đoạn 2016-2018 ................ 44 Bảng 2.3. Tổng hợp vốn đầu tư cơ sở hạ tầng huyện Hiệp Đức giai đoạn 2016- 2018 ...................................................................................................................... 48
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ, là chủ trương có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp cách mạng của Ðảng, Nhà nước và Nhân dân ta, qua đó, tạo được sự đồng thuận và sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, sự đồng tâm hợp lực của toàn xã hội thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Phong trào xây dựng NTM đã được triển khai trên tất cả các địa phương của cả nước, diện mạo nông thôn đã có nhiều đổi mới, ngày càng khởi sắc, kinh tế - xã hội phát triển ổn định, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân được nâng lên. Nông nghiệp, nông thôn là một trong những lĩnh vực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, ổn định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng, đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, từng bước xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân. Chính vì vậy, các cấp, các ngành xây dựng và hoàn thiện chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn, đáp ứng được mục tiêu xây dựng NTM qua từng giai đoạn, góp phần phát triển kinh tế, an sinh xã hội tại các địa phương. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Đảng ta nhấn mạnh: “Phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới”; “Cơ cấu lại nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, gắn với phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới”; “Chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới”; “Tập trung thực hiện hiệu quả Chương trình xây dựng nông thôn mới. Phấn đấu đến năm 2020 khoảng 40 - 50% số xã đạt chuẩn nông thôn mới” [33] Trong những năm qua, các cấp chính quyền huyện Hiệp Đức, xác định xây dựng NTM là một trong những nhiệm vụ trọng tâm để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng, trật tự an toàn xã hội tại các địa phương. Do đó, từ khi bắt đầu thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM, huyện đã phối hợp với UBND các xã, thị trấn chỉ đạo quyết liệt nhằm đạt được các mục tiêu về xây dựng NTM. Nhiều địa phương đã kịp thời ban hành các cơ chế, chính sách về hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp, xây dựng hạ tầng cơ sở phù hợp với thực tế của địa phương. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện chính sách xây 1
dựng NTM còn bộc lộ nhiều hạn chế, tồn tại; một số nơi chưa xác định được rõ mục đích, yêu cầu hoặc rớt tiêu chí đạt chuẩn nên không hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM trên địa bàn huyện. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài “Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam” để làm Luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ chính sách công nhằm nêu lên những quan điểm, phân tích, làm rõ thực trạng thực hiện chính sách xây dựng NTM, góp phần hoàn thiện pháp luật, chính sách và nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM tại huyện Hiệp Đức. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Liên quan đến vấn đề nghiên cứu và vấn đề thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới đã được rất nhiều tác giả nghiên cứu. Sau đây là một số công trình và bài viết tiêu biểu: Nguyễn Công Dũng (2018), Quản lý nhà nước của UBND các cấp đối với xây dựng nông thôn mới từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học viện khoa học xã hội. Luận án tập trung nghiên cứu có hệ thống và toàn diện cơ sở lý luận và thực tiễn về QLNN của UBND các cấp đối với xây dựng NTM; Qua đó nghiên cứu, đánh giá ảnh hưởng của các chủ thể quản lý, thực trạng QLNN của UBND các cấp đối với xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên và đề xuất định hướng và giải pháp cụ thể hoàn thiện các quy định của pháp luật, xây dựng cơ chế chính sách nhằm thực hiện thành công Chương trình MTQG xây dựng NTM. Nguyễn Thị Thùy Dương (2019), Quản lý vốn ngân sách đầu tư cho xây dựng NTM tại huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam, Luận văn Thạc sỹ quản lý kinh tế, Học viện Khoa học xã hội. Luận văn đã phân tích, đánh giá trung thực thực trạng quản lý vốn ngân sách nhà nước đầu tư cho chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam và đề xuất được các giải pháp khả thi nhằm tăng cường quản lý vốn ngân sách đầu tư cho xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện trong thời gian tới. Nguyễn Văn Hùng (2015), Xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Bắc Ninh, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học viện hành chính quốc gia Hồ Chí Minh. Tác giả nghiên cứu lý luận, thực tiễn xây dựng nông thôn mới trong phát 2
triển kinh tế - xã hội. Trong đó, tập trung làm rõ mối quan hệ giữa xây dựng nông thôn mới với phát triển kinh tế - xã hội. Trên cơ sở xác định những tiềm năng cùng với những thuận lợi, khó khăn ảnh hưởng đến quá trình xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Bắc Ninh. Qua đó, đề xuất những giải pháp xây dựng nông thôn mới trong phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh giai đoạn đến năm 2020. Phạm Huỳnh Minh Hùng (2017), Phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay, Luận văn Tiến sĩ Triết học, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án đã khẳng định phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong XDNTM ở đồng bằng sông Cửu Long. Từ việc phân tích cơ sở lý luận và thực trạng phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong XDNTM ở đồng bằng sông Cửu Long, luận án đề xuất một số quan điểm định hướng và giải pháp cơ bản nhằm tiếp tục phát huy vai trò chủ thể của nông dân trong XDNTM ở đồng bằng sông Cửu Long hiện nay. Huỳnh Thanh Hiếu (2016), Phát huy vai trò của nông dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay, Luận văn Tiến sĩ Triết học, Học viện khoa học xã hội. Tác giả đã luận giải quá trình phát huy vai trò của nông dân trong xây dựng NTM thời gian qua, tuy nhiên, qua thực tế việc phát huy vai trò của nông dân trong quá trình xây dựng NTM, phát triển kinh tế- xã hội ở ĐBSCL vẫn còn nhiều hạn chế, chưa phát huy thực sự hiệu quả nguồn lực nông dân nông thôn. Luận án đã đánh giá thực trạng phát huy vai trò của ND trong xây dựng NTM ở ĐBSCL; đồng thời đề xuất các giải pháp tiếp tục phát huy tốt hơn vai trò của nông dân trong xây dựng NTM ở ĐBSCL trong giai đoạn tới. Lê Quốc Khởi (2017), Các Tỉnh ủy ở đồng bằng sông Cửu Long lãnh đạo xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay, Luận án Tiến sĩ, chuyên ngành xây dựng Đảng cộng sản Việt Nam, Học viện hành chính quốc gia Hồ Chí Minh. Các cấp, các ngành thường xuyên quan tâm chính sách phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn, xây dựng NTM theo chủ trương chung của cấp trên. Luận án nghiên cứu sự lãnh đạo của các tỉnh uỷ ở ĐBSCL đối với xây dựng NTM trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài, đánh giá đúng thực trạng, chỉ rõ nguyên nhân, luận án đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường sự lãnh đạo của các tỉnh ủy ở ĐBSCL đối với sự nghiệp 3
xây dựng NTM đến năm 2025. Nguyễn Việt Linh (2017), Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới ở huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, Luận văn Thạc sỹ quản lý công, Học viện hành chính quốc gia. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn của QLNN về xây dựng NTM, Luận văn đánh giá thực trạng QLNN về xây dựng NTM ở huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, phân tích những kết quả đã đạt được, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế trong QLNN về xây dựng NTM. Đồng thời đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện QLNN về xây dựng NTM ở huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Lê Thanh Nghị (2013), Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới ở huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh, Luận văn Thạc sỹ chính trị học, Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn. Tác giả đã phân tích lý luận về chính sách và việc thực hiện chính sách NTM, qua đó phân tích quá trình hình thành và phát triển của chính sách trong phát triển nông nghiệp, nông thôn nói chung; quá trình thực hiện chính sách xây dựng mô hình nông thôn mới ở địa huyện Vũ Quang nói riêng; Trên cơ sở đó, đưa ra những giải pháp nhằm thực hiện một cách khoa học các chu trình thực hiện chính sách trong xây dựng mô hình nông thôn mới, góp phần đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở huyện Vũ Quang. Trần Hồng Quảng (2015), Kinh tế nông thôn trong xây dựng NTM ở huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Trên cơ sở làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về kinh tế nông thôn trong quá trình xây dựng nông thôn mới, luận án phân tích, đánh giá thực trạng kinh tế nông thôn trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Kim Sơn tỉnh Ninh Bình, đề xuất quan điểm và giải pháp để phát triển kinh tế nông thôn trong xây dựng nông thôn mới, nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, nhanh chóng xây dựng nông thôn mới có hiệu quả ở huyện Kim Sơn tỉnh Ninh Bình Lê Xuân Tâm (2014), Nghiên cứu phát triển làng nghề gắn với chương trình XDNTM ở tỉnh Bắc Ninh, Luận án Tiến sỹ kinh tế nông nghiệp, Học viện nông nghiệp Việt Nam. Luận án đã phân tích, làm rõ về lý luận và thực tiễn địa phương, các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển làng nghề trong xây dựng nông thôn mới tại địa phương và đề xuất các giải pháp phát triển làng nghề Bắc Ninh trong thời gian đến. Phạm Văn Út (2017), Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa 4
bàn U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang, Luận văn Thạc sỹ quản lý công, Học viện hành chính quốc gia. Luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích cơ sở lý luận về chính sách và thực hiện chính sách về xây dựng nông thôn mới; trên cơ sở đó đánh giá thực trạng thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang. Qua đó khái quát những quan điểm và đề xuất giải pháp tiếp tục thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang. Nguyễn Thị Bích Vân (2018), Đánh giá chính sách xây dựng NTM tại huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng, Luận văn Thạc sỹ chính sách công, Học viện khoa học xã hội. Luận văn đã phân tích, nghiên cứu 19 tiêu chí của Bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng NTM. Qua đó phân tích những yếu tố tác động đến đánh giá chính sách xây dựng NTM; đánh giá những kết quả đạt được, những vấn đề tồn tại và đề ra giải pháp hoàn thiện công tác đánh giá chính sách xây dựng nông thôn mới của Đà Nẵng và cả nước trong giai đoạn hiện nay. Hoàng Văn Vĩ (2018), Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới từ thực tiễn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang, Luận văn Thạc sỹ chính sách công, Học viện Khoa học xã hội. Luận văn đánh giá việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Dũng giai đoạn 2011-2017, qua đó khẳng định những kết quả đạt được trong phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân, bên cạnh đó còn có những hạn chế, đồng thời đề xuất những giải pháp tiếp tục thực hiện chính sách xây dựng NTM trên địa bàn huyện trong thời gian đến. Và những bài viết về kết quả và những hạn chế tồn tại trong xây dựng NTM ở các địa phương: Hương Diệp (2019), Tổng kết 10 năm Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Trang thông tin điện tử Mặt trận Tổ quốc Việt Nam http://mattran.org.vn/, cập nhật ngày 19/10/2019. Bài viết đã khẳng định cốt lõi của nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới đó là không ngừng nâng cao hơn nữa chất lượng cuộc sống của người dân nông thôn, miền núi; cần phải tiếp tục bảo tồn, phát huy; tiếp tục xây dựng hệ thống chính trị, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể dưới sự lãnh đạo của Đảng không ngừng vững mạnh để phục vụ nhân dân. Hồ Anh Đào (2018), Vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông 5
thôn mới, từ cơ sở lý luận đến thực tế triển khai thực hiện, Trang thông tin điện tử UBMTTQVN tỉnh Quảng Bình https://ubmt.quangbinh.gov.vn/, cập nhật ngày 29/5/2018. Qua đó cho thấy mọi tầng lớp nhân dân tích cực tham gia vào việc xây dựng nông thôn mới, tận dụng mọi nguồn lực sẵn có, kết hợp sự quan tâm của các cấp chính quyền địa phương, tiếp tục xây dựng nông thôn mới tại các địa phương. Thu Hường (2019), Bình Dương: Sáng tạo, hiệu quả trong xây dựng nông thôn mới, Trang thông tin điện tử con số sự kiện http://consosukien.vn/, cập nhật ngày 11/6/2019. Tỉnh Bình Dương đã thực hiện chủ trương huy động mọi nguồn lực để xây dựng NTM, cũng như lồng ghép với việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia khác, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội ở khu vực nông thôn theo hướng hiện đại. Nguyễn Kiểm và TTXVN (2019), Phát động Phong trào thi đua "Cả nước chung tay xây dựng nông thôn mới", Trang thông tin điện tử Quân đội nhân dân Online https://www.qdnd.vn/, cập nhật ngày 19/10/2019. Bài viết tổng hợp lễ tuyên dương, trao tặng Huân chương lao động cho một số tỉnh thành, khen 175 xã đạt chuẩn nông thôn mới tiêu biểu; 170 tập thể tiêu biểu có thành tích đặc biệt xuất sắc trong Phong trào thi đua "Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới" được tuyên dương. Ngô Thị Phương Liên (2016), Thạc sỹ Học viện Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Giải quyết những tồn tại và hạn chế trong xây dựng nông thôn mới, Trang thông tin điện tử Tài chính http://tapchitaichinh.vn/, cập nhật ngày 22/6/2016. Bài viết đã xác định chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, khái quát những thành tựu phong trào xây dựng NTM ở các địa phương, phát huy được sức mạnh của cả xã hội. Tuy nhiên cũng nêu rõ những tồn tại và hạn chế trong xây dựng NTM như trình độ năng lực cán bộ quản lý; công tác quy hoạch lập kế hoạch tổ chức đấu giá đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất… Thu Vân (2019), Phát triển bền vững trong xây dựng nông thôn mới, Trang thông tin điện tử Công nghiệp môi trường https://congnghiepmoitruong.vn/, cập nhật ngày 11/9/2019. Bài viết tổng hợp kết quả 10 năm xây dựng nông thôn mới, vùng Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng; Có 10/17 tỉnh, thành phố đã đạt và vượt mục tiêu được giao đến 2020; 42 đơn 6
vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM (chiếm 48,27% tổng số đơn vị cấp huyện đã được công nhận của cả nước). Từ những công trình nghiên cứu và những bài viết liên quan đến công tác xây dựng NTM ở các địa phương đã gặt hái được nhiều thành quả nhưng cũng gặp nhiều khó khăn, tồn tại trong bộ máy quản lý, tổ chức thực hiện và sử dụng vốn ngân sách. Những nội dung trên đều có liên quan đến đề tài. Chính vì vậy, tác giả đã tìm hiểu những tài liệu trên để vận dụng, nghiên cứu, phân tích hoàn thành đề tài “Thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam”. Đồng thời đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách XDNTM tại địa phương. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn khái quát cơ sở lý luận về thực hiện chính sách xây dựng NTM, đánh giá kết quả và hạn chế tồn tại từ thực tiễn thực hiện chính sách xây dựng NTM từ đó đưa ra các định hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM trên địa bàn huyện Hiệp Đức. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu + Nghiên cứu cơ sở lý luận chung về thực hiện chính sách xây dựng NTM. + Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách xây dựng NTM trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam, từ năm 2015 đến nay, nêu lên những kết quả đạt được và những tồn tại tại địa phương. + Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM trên địa bàn huyện Hiệp Đức. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Khái quát chính sách xây dựng NTM trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu + Không gian: Trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam. + Thời gian: từ năm 2015 đến 2019. + Vấn đề nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu việc thực hiện chính sách xây 7
dựng NTM trên địa bàn huyện Hiệp Đức. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn nghiên cứu lý luận khoa học; đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về thực hiện chính sách xây dựng NTM. 5.2. Phương pháp nghiên cứu + Phương pháp thống kê: Thu thập các tài liệu, số liệu từ các cơ quan, ban ngành có liên quan đến công tác thực hiện chính sách xây dựng NTM trên địa bàn, từ đó phân tích, đánh giá và định hướng nâng cao hiệu quả trong thời gian đến. + Phương pháp thu thập thông tin: Thu thập thông tin từ các cơ quan nhà nước, các công trình nghiên cứu khác về xây dựng, hoàn thiện và thực hiện chính sách xây dựng NTM tại các địa phương. + Phương pháp luật học: Đề tài nghiên cứu, tìm đọc các văn kiện, văn bản luật và các văn bản hướng dẫn… để áp dụng, chọn lọc nghiên cứu trong Đề tài của Luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn góp phần khái quát cơ sở lý luận về việc thực hiện chính sách XDNTM và thực trạng tại huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng nam. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Phân tích, đánh giá quá trình thực hiện chính sách xây dựng NTM tại huyện Hiệp Đức; khái quát kết quả đạt được, những hạn chế, qua đó đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM tại địa phương. Đồng thời nguồn tài liệu tham khảo của các cấp, các ngành chức năng. 7. Kết cấu của luận văn Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới. Chương 2. Thực trạng thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam. Chương 3. Định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam. 8
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm chính sách và chính sách công * Khái niệm chính sách Từ điển bách khoa Việt Nam định nghĩa: “Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó …” Theo tác giả Vũ Cao Đàm thì “chính sách là một tập hợp biện pháp được thể chế hóa, mà một chủ thể quyền lực, hoặc chủ thể quản lý đưa ra… nhằm thực hiện một mục tiêu ưu tiên nào đó trong chiến lược phát triển của một hệ thống xã hội”. Chính sách là những tư tưởng, định hướng, mong muốn hướng tới theo kế hoạch để triển khai trong thực tiễn. Như vậy, chính sách luôn gắn liền với quyền lực chính trị, với đảng cầm quyền và với bộ máy quyền lực công - nhà nước. Chúng ta vẫn thường nói đến một nguyên tắc của tổ chức thực thi quyền lực chính trị là “Đảng đề ra đường lối, chính sách, Nhà nước cụ thể hóa đường lối, chính sách của Đảng thành pháp luật” [37] * Khái niệm chính sách công Hiện nay chính sách công có nhiều quan niệm khác nhau như: Từ điển Bách khoa Việt Nam cho rằng: “Chính sách là các chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ…”. PGS.TS. Nguyễn Hữu Hải quan niệm rằng: “Chính sách công là kết quả ý chí chính trị của nhà nước được thể hiện bằng một tập hợp các quyết định có liên quan với nhau, định hướng mục tiêu những vấn đề công trong xã hội” Một tập thể các tác giả khác lại cho rằng: “Chính sách công là một tập hợp những quyết định liên quan với nhau do nhà nước ban hành, bao gồm các mục tiêu và giải pháp để giải quyết một vấn đề công nhằm đạt được các mục tiêu phát triển” [22] Các bước thực hiện chính sách công * Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách công 9
1. Kế hoạch tổ chức, điều hành - Các chủ thể, cơ quan phối hợp triển khai thực hiện chính sách công. - Số lượng và chất lượng nguồn nhân lực để tham gia thực thi chính sách công; - Những dự kiến về cơ chế trách nhiệm của cán bộ quản lý và công chức thực thi; - Cơ chế tác động giữa các cấp thực thi chính sách công. 2. Kế hoạch dự kiến các nguồn lực - Dự kiến về các cơ sở vật chất, các phương tiện, kỹ thuật phục vụ cho tổ chức thực thi chính sách; - Các nguồn lực tài chính, các vật tư, văn phòng phẩm v.v… 3. Kế hoạch thời gian triển khai thực hiện Dự kiến các bước triển khai chính sách, xây dựng mục tiêu và thời gian hoàn thành phù hợp với chương trình cụ thể của từng chính sách. 4. Kế hoạch kiểm tra, đôn đốc thực thi chính sách công Dự kiến tiến độ, phương thức tổ chức thực thi chính sách, bảo đảm những nội quy, quy chế về tổ chức trong việc thực thi chính sách; thực hiện khen thưởng, kỷ luật đối với cán bộ, công chức và các cơ quan liên quan trong quá trỉnh triển khai thực hiện. * Phổ biến, tuyên truyền chính sách công 1. Chủ thể phổ biến, tuyên truyền chính sách công: là đội ngũ cán bộ được giao nhiệm vụ, bảo đảm có trình độ, kỹ năng nghiệp vụ trong việc tuyên truyền, phổ biến chính sách công. 2. Đối tượng phổ biến, tuyên truyền chính sách công: Những công dân được chính sách công tác động trực tiếp, đây là đối tượng thụ hưởng chính sách công; Những công dân, tổ chức bị tác động gián tiếp bởi chính sách công, đây là những nhân tố góp phần làm cho chính sách công đạt hiệu quả; Những đối tượng tham gia thực thi, triển khai chính sách công. 3. Phương tiện và cách thức tuyên truyền: Tuyên truyền là hành động truyền bá thông tin với mục đích đưa đẩy thái độ, suy nghĩ, tâm lý và ý kiến của quần chúng theo chiều hướng có lợi cho mục tiêu chính sách. Tuyên truyền, vận động thực thi chính sách được thực hiện thường xuyên, liên tục, bằng nhiều hình thức như trực tiếp qua các phương tiện thông tin đại chúng v.v…Tùy theo yêu cầu của 10
các cơ quan quản lý, tính chất của từng loại chính sách và điều kiện cụ thể mà có thể lựa chọn hình thức tuyên truyền, vận động thích hợp. * Phân công, phối hợp thực hiện chính sách công 1. Phân công, phối hợp các cơ quan, chính quyền điều hành Chính sách công được thực thi tại các địa phương bao gồm các đối tượng cá nhân và tổ chức tham gia thực thi chính sách, trong đó công dân thực hiện và bộ máy tổ chức thực thi của nhà nước. Chính vì vậy, đòi hỏi các cơ quan liên quan, chính quyền địa phương các cấp phải tiến hành phân công, phối hợp triển khai thực hiện. 2. Phân công, phối hợp các đối tượng thực hiện Chính sách công khi triển khai thực sẽ tác động một phần đến đời sống nhân tại các địa phương. Việc triển khai chính sách công hiệu quả hoặc tác động tiêu cực phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Để thực hiện chính sách công hiệu quả, đúng mục tiêu quản lý thì cần phải phối hợp các yếu tố, bộ phận, đối tượng liên quan. Hoạt động phân công, phối hợp diễn ra theo tiến trình thực hiện chính sách một cách chủ động, sáng tạo để luôn duy trì chính sách được ổn định, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả chính sách. * Duy trì chính sách công Duy trì chính sách công là mục tiêu của các cấp, các ngành, bảo đảm triển khai thực hiện đồng bộ, thực hiện tốt công tác an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội, phát triển kinh tế bền vững, ổn định và nâng cao đời sống nhân dân, xây dựng cơ chế chính sách phát triển kinh tế, doanh nghiệp và các thành phần kinh tế [9]. 1.1.2. Khái niệm nông thôn và nông thôn mới * Khái niệm nông thôn Nông thôn là phần lãnh thổ thuộc các xã, thị trấn, địa phương được quản lý bởi UBND cấp xã tại các địa phương. Nông nghiệp, nông dân, nông thôn đóng vai trò to lớn trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội [40]. Nông thôn là vùng sinh sống của tập hợp cư dân, trong đó có nhiều nông dân với sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn. Sự khác biệt về công tác quản lý giữa nông thôn và thành thị trên thực tế, nông thôn với cấp quản lý xã, thôn, bản; còn thành thị với cấp quản lý phường, thị trấn [41]. 11
* Khái niệm nông thôn mới Nông thôn mới là khu vực nông thôn được đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, tăng cường phát triển công nghiệp, dịch vụ, phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch, nâng cao chất lượng môi trường sinh thái, bảo đảm an ninh trật tự từng bước nâng cao đời sống nhân dân tại địa phương [12]. Theo Nghị quyết số 26-NQ/TW, có thể hiểu "Nông thôn mới là nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch…". Từ những quy định và quan điểm trên, theo quan niệm của tác giả, NTM là chính sách đúng đắn của đảng, nhà nước nhằm thực hiện xây dựng làng xã khang trang, hiện đại, phát triển kinh tế, an sinh xã hội bền vững, từng bước nâng cao đời sống nhân dân tại các địa phương. 1.1.3. Khái niệm xây dựng nông thôn mới và chính sách xây dựng nông thôn mới * Khái niệm xây dựng nông thôn mới Xây dựng Nông thôn mới là quá trình xây dựng kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường nông thôn nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn, phát triển hài hòa, rút ngắn khoảng cách giữa thành thị với nông thôn [32] Xây dựng nông thôn mới là chính sách phát triển nông nghiệp và nông thôn, đổi mới phương thức sản xuất, áp dụng kỹ thuật, khoa học hiện đại, từng bước nâng cao năng suất lao động, giải quyết tốt việc làm cho người lao động, sử dụng nguồn lực lao động với trình độ kỹ thuật cao, gắn liền phát triển nông nghiệp với công nghiệp, phát triển kinh tế xã hội bền vững. [36]. * Khái niệm chính sách xây dựng nông thôn mới Chính sách XDNTM là một chính sách lớn của Nhà nước ta và là tập hợp các chủ trương và hành động của chính phủ nhằm tạo cho nông thôn phát triển bằng cách tác động vào việc cung cấp các yếu tố đầu vào như: đất đai, lao động, vốn, cơ sở hạ tầng…Tác động tới đầu vào và đầu ra ở nông thôn, tác động về việc thay đổi tổ chức [42, tr.25] Bảng 1.1. Tổng số xã, huyện đạt chuẩn nông thôn mới 12
trong lĩnh vực giảm nghèo 2019 4.340 xã (48,68%) 69 huyện 2018 478 xã (38,98%) 55 huyện 2017 2.881 xã (32,3%) 34 huyện 2016 1.761 xã (19,7%) 17 huyện Tổng số xã đạt chuẩn nông thôn mới Tổng số huyện đạt chuẩn nông thôn mới Nguồn: Tổng cục thống kê (2019), Niên giám thống kê 2016-2019 Chính sách xây dựng NTM là hệ thống các văn bản chính sách về kinh tế, văn hoá, xã hội của các cấp, các ngành, qua đó nhằm triển khai thực hiện xây dựng, phát triển các vùng nông thôn theo những tiêu chí về phát triển, xây dựng nông thôn mới tại các địa phương. [31]. 1.1.4. Khái niệm thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới Chính sách xây dựng NTM là mục tiêu phát triển nông nghiệp, nông thôn, bảo đảm các chương trình trong chính sách, bảo đảm thực hiện tại các địa phương theo yêu cầu đặt ra trong giai đoạn hiện nay. Mục tiêu của chính sách xây dựng nông thôi mới Các cấp chính quyền địa phương đã xác định tăng trưởng nông, lâm, thuỷ sản đạt 4 – 4,5%/năm; sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả, kết hợp với phát triển công nghiệp, dịch vụ và ngành nghề nông thôn đáp ứng được yêu cầu, nguyện vọng của mọi tầng lớp nhân dân. Phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng KT-XH nông thôn; Nâng cao chất lượng cuộc sống của dân cư nông thôn; Nâng cao năng lực phòng chống, giảm nhẹ thiên tai… Ngăn chặn, xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường, từng bước nâng cao chất lượng môi trường nông thôn [61, tr.6]. Nội dung của chính sách xây dựng nông thôi mới Về quy hoạch NTM: Quản lý xây dựng nông thôn mới theo quy hoạch, bảo 13
đảm theo tiêu chí quy hoạch xây dựng nông thôn mới, quy hoạch xây dựng, sản xuất và quy hoạch sử dụng đất. Về xây dựng cơ sở hạ tầng: đầu tư xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội - văn hoá - an ninh, nâng cao chất lượng dịch vụ công, dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe và chất lượng hưởng thụ của người dân. Về phát triển sản xuất, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân: Mục tiêu cốt lõi của chương trình xây dựng NTM là nâng cao đời sống cho người dân nên nhiều địa phương đã đề ra những chủ trương, chính sách khuyến khích người dân xây dựng mô hình kinh tế để nâng cao thu nhập cho người dân theo tiêu chí NTM, ngoài việc đẩy mạnh xây dựng các công trình hạ tầng ở nông thôn, thì việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, phát huy hiệu quả các chương trình dự án hỗ trợ phát triển sản xuất phù hợp với điều kiện thực tế ở mỗi địa phương. Về văn hóa, xã hội, môi trường: nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo đảm môi trường xanh-sạch-đẹp; bảo đảm an ninh trật tự, gìn giữ các giá trị văn hóa của cộng đồng, văn hóa nông thôn, đồng thời xây dựng và phát triển văn hóa, con người toàn diện, kỹ năng ứng xử, năng lực bản thân đáp ứng được yêu cầu cuộc sống nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay. Về xây dựng hệ thống chính trị: Để triển khai thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới trên cơ sở quan điểm chỉ đạo đồng bộ thống nhất của các cấp, các ngành và toàn hệ thống chính trị; đồng thời nêu cao vai trò chủ thể xây dựng nông thôn mới, sự đồng thuận, ủng hộ của mọi tầng lớp nhân dân trong quá trình triển khai thực hiện tại các địa phương. [48] 1.2. Các chính sách về xây dựng nông thôn mới 1.2.1. Về tiêu chí xây dựng huyện nông thôn mới; thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới Thực hiện Quyết định số 398/QĐ-TTg ngày 11/3/2016 của Thủ tướng Chính phủ về Ban hành kế hoạch triển khai Nghị quyết số 100/2015/QH13 ngày 12/11/2015 của Quốc hội về phê duyệt chủ trương đầu tư các chương trình Mục tiêu quốc gia giai đoạn 2016 – 2020 và Quyết định số 558/QĐ-TTg ngày 05/4/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành tiêu chí huyện Nông thôn mới và quy định thị xã, thành phố thuộc tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Theo 14