Luận văn Thạc sĩ Du lịch: Phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

143
lượt xem 23
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là: Hệ thống hoá một số vấn đề cơ sở lý luận và thực tiễn về loại hình du lịch homestay của nhiều tác giả trong và ngoài nước. Đánh giá thực trạng hoạt động du lịch homestay; đồng thời Đề xuất các giải pháp đẩy mạnh phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Du lịch: Phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN PHAN THỊ KHÁNH ĐOAN PHÁT TRIỂN DU LỊCH HOMESTAY TẠI XÃ ĐÔNG HÒA HIỆP, HUYỆN CÁI BÈ, TỈNH TIỀN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH Hà Nội, 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN PHAN THỊ KHÁNH ĐOAN PHÁT TRIỂN DU LỊCH HOMESTAY TẠI XÃ ĐÔNG HÒA HIỆP, HUYỆN CÁI BÈ, TỈNH TIỀN GIANG Chuyên ngành: Du lịch (Chương trình đào tạo thí điểm) LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN THỊ MINH HÒA Hà Nội, 2015
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn với đề tài: “Phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang”, tôi đã nhận được sự động viên, khuyến khích và sự giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh đạo, của quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau Đại học, Quý Thầy Cô Khoa Du lịch Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội và Trường Đại học Văn hóa Tp. HCM đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập. Đặc biệt, tôi xin được gửi lời tri ân sâu sắc đến PGS.TS.Trần Thị Minh Hòa, là người hướng dẫn khoa học, đã tận tình đầy trách nhiệm, hướng dẫn và động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Ban Giám hiệu, quý thầy cô Trường Đại học Tiền Giang; Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Tiền Giang; Thư viện tỉnh Tiền Giang; Cục thống kê Tiền Giang; Phòng Văn hóa – Thông tin huyện Cái Bè, các đơn vị, cá nhân đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, cung cấp thông tin tài liệu, số liệu, đóng góp ý kiến trong quá trình khảo sát đúng thực trạng vấn đề nghiên cứu. Dù bản thân đã có nhiều cố gắng nhưng chắc chắn luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự chia sẻ và những ý kiến đóng góp của quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp để luận văn hoàn thiện hơn. Tiền Giang, tháng 8 năm 2015 Phan Thị Khánh Đoan
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .....................................................................................................1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ......................................................................................2 3. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................5 5. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................6 6. Bố cục luận văn .......................................................................................................6 7. Đóng góp của luận văn ............................................................................................6 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH HOMESTAY......7 1.1. Cơ sở lý luận về du lịch homestay ....................................................................7 1.1.1. Các khái niệm về du lịch, du lịch homestay ......................................................7 1.1.2. Những điều kiện cơ bản để phát triển du lịch homestay. ................................10 1.1.3. Vai trò của du lịch homestay ...........................................................................11 1.2. Du lịch homestay trên thế giới và ở Việt Nam ...............................................16 1.2.1. Du lịch homestay tại một số quốc gia, khu vực trên thế giới ..........................16 1.2.2. Du lịch homestay tại Việt Nam .......................................................................19 1.3. Mô hình nghiên cứu về du lịch homestay ......................................................23 1.3.1. Một số mô hình nghiên cứu du lịch homestay của các tác giả .......................23 1.3.2. Mô hình nghiên cứu của đề tài ........................................................................26 Tiểu kết .....................................................................................................................31 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH HOMESTAY TẠI XÃ ĐÔNG HÒA HIỆP, HUYỆN CÁI BÈ, TỈNH TIỀN GIANG .............................33 2.1. Giới thiệu tổng quan về du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp................33 2.1.1. Quá trình phát triển du lịch ở Đông Hòa Hiệp ...............................................33 2.1.2. Kế hoạch phát triển du lịch Đông Hòa Hiệp khuôn khổ dự án “Phát triển bền vững địa phương thông qua du lịch di sản” .............................................................35 2.1.3. Bộ máy tổ chức phát triển du lịch Đông Hòa Hiệp ........................................36 2.1.4. Sản phẩm du lịch .............................................................................................37 2.2. Thực trạng hoạt động du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp ..................37
2.2.1. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển các ngôi nhà cổ của nhà dân hoạt động du lịch homestay tại Đông Hòa Hiệp ...............................................................37 2.2.2. Hoạt động du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè ...............39 2.3. Thiết kế nghiên cứu ..........................................................................................41 2.3.1 Nghiên cứu định tính ........................................................................................41 2.3.2. Nghiên cứu định lượng ....................................................................................41 2.3.3. Thiết kế mẫu ....................................................................................................42 2.3.4. Quy trình nghiên cứu ......................................................................................44 2.3.5. Mô tả thang đo ................................................................................................45 Tiểu kết .....................................................................................................................47 CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH HOMESTAY TẠI XÃ ĐÔNG HÒA HIỆP HUYỆN CÁI BÈ, TỈNH TIỀN GIANG ..............................48 3.1. Cơ sở hình thành giải pháp .............................................................................48 3.1.1. Các giải pháp ..................................................................................................48 3.1.2. Các giải pháp khác..........................................................................................55 3.2 Kiến nghị ............................................................................................................58 3.3. Hạn chế của nghiên cứu và hƣớng nghiên cứu tiếp theo ..............................59 Tiểu kết .....................................................................................................................60 KẾT LUẬN ..............................................................................................................61 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................62 PHỤ LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT Association of South East Nations ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CSVC Cơ sở vật chất ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long ĐVT Đơn vị tính Gross Domestic Produc GDP Tổng sản phẩm quốc nội Statistical Package for the Social Science SPSS Phần mềm thống kê TG Tiền Giang Tp Thành phố Tp HCM Tp Hồ Chí Minh UBND Ủy ban nhân dân VHTT&DL Văn hóa, Thể thao và Du lịch
DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH Bảng 1.1: Mô hình nghiên cứu ....................................................................... 27 Bảng 2.1: Khách du lịch đến Tiền Giang giai đoạn 2009-2013 ..................... 45 Bảng 2.2: Khách du lịch đến khu du lịch Cái Bè giai đoạn 2009-2013 ......... 45 Bảng 2.3: Khách du lịch đến xã Đông Hòa Hiệp 2009-2013......................... 46 Bảng 2.4. Thông tin mẫu nghiên cứu ............................................................. 50 Bảng 2.5: Mô hình du lịch homestay ............................................................. 52 Bảng 2.6: Thang đo sự hài lòng...................................................................... 53 Bảng 2.7. Giá trị trung bình các thành phần ................................................... 57 Bảng 2.8: Ma trận hệ số tương quan .............................................................. 67 Bảng 2.9: Hệ số thống kê ............................................................................... 71 Hình 1.1: Mô hình du lịch homestay của Seubsamarn K. (2009), Thái Lan ....... 24 Hình 1.2: Mô hình Ứng dụng Quy trình hệ thống phân cấp phân tích mờ .... 26 Hình 1.3: Mô hình nghiên cứu du lịch homestay đề nghị ........................................36 Hình 2.1: Bản đồ ............................................................................................ 38 Hình 2.2: Mô hình nghiên cứu điều chỉnh ..................................................... 67
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Du lịch là một ngành kinh tế công nghiệp không khói, mang lại nguồn lợi to lớn trên nhiều phương diện đối với nước ta nói chung và tỉnh Tiền Giang nói riêng, nhất là trong giai đoạn "mở cửa", hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay. Trong nhiều năm qua, giai đoạn 2005 - 2009, Tổng sản phẩm quốc nội GDP (Gross Domestic Product) của ngành du lịch tăng bình quân hàng năm là 24,68%, tăng 6,7% so với giai đoạn 2000-2005 [9, tr.7], trong đó du lịch được đánh giá là ngành kinh tế mũi nhọn, có tiềm năng phát triển nhanh, góp phần đáng kể vào sự phát triển kinh tế chung của tỉnh trong thời gian tới. Du lịch homestay (tiếng Việt gọi là du lịch nghỉ ở nhà dân) là loại hình du lịch dành cho những du khách thích khám phá, trải nghiệm và tìm hiểu về phong tục tập quán của người dân địa phương. Du khách sẽ cùng ăn, ngủ tại nhà dân, sinh hoạt và lao động cùng với người dân để tự mình khám phá những nét văn hóa bản địa độc đáo. Những năm qua, ngành du lịch các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã thực hiện nhiều chương trình, dự án đầu tư khai thác loại hình du lịch homestay và đã đạt được những kết quả rất quan trọng, góp phần không nhỏ vào sự phát triển của kinh tế địa phương, điển hình như: Cù lao Thới Sơn (Tiền Giang), cù lao An Bình (Vĩnh Long), cù lao Tân Lộc (Cần Thơ)… Tuy nhiên, việc khai thác, sử dụng loại hình du lịch này đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức ảnh hưởng như: Sản phẩm du lịch homestay chưa đa dạng, còn trùng lắp giữa địa phương này với địa phương khác; năng lực kinh doanh của hộ gia đình kém; sự gắn kết giữa hộ dân với các công ty du lịch chưa chặt chẽ… Tại Tiền Giang, homestay là loại hình du lịch mới, chính thức đi vào hoạt động từ năm 2006, xuất phát từ nhu cầu của khách du lịch quốc tế và nội địa với mong muốn trải nghiệm, tìm hiểu phong tục, tập quán của người dân miền sông nước Tiền Giang. Sở Văn hóa Thể thao & Du lịch Tiền Giang (VHTT&DL) chọn làm dịch vụ du lịch homestay là Khu du lịch Cù lao Thới Sơn, Tp Mỹ Tho và Khu du lịch Cái Bè (gồm Thị trấn Cái Bè và xã Đông Hòa Hiệp). Đây là loại hình du lịch do Sở 1
VHTT&DL quản lý trực tiếp. Sự phân chia lợi ích từ loại hình du lịch homestay được thỏa thuận theo bản hợp đồng giữa hộ dân và doanh nghiệp lữ hành theo tinh thần tự nguyện, nếu có dịch vụ phát sinh sẽ được thỏa thuận giữa khách du lịch, doanh nghiệp lữ hành và chủ hộ dân. Tuy nhiên, hiệu quả đạt được từ loại hình du lịch này còn thấp, theo kiểu tự phát, thiếu chuyên nghiệp, đầu tư chưa bài bản, nguồn nhân lực phục vụ chưa được đào tạo chuyên nghiệp... Do đó, đề tài “Phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang” được hình thành với mong muốn giúp ngành du lịch Tiền Giang xây dựng phát triển du lịch homestay mang đậm nét đặc thù của người dân vùng sông nước Tiền Giang, góp phần nâng cao nhận thức và tăng thu nhập cuộc sống người dân tại địa phương. Từ đó quảng bá hình ảnh du lịch Tiền Giang nói riêng và Việt Nam nói chung ra thế giới. 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu 2.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước Việc nghiên cứu về du lịch homestay đã được nhiều tác giả quan tâm, nghiên cứu. Các nghiên cứu về loại hình du lịch homestay được công bố trên nhiều luận văn, luận án, bài báo, tạp chí khoa học trên thế giới. Cụ thể: - Tác giả Kathryn Richardson (2004) trong nghiên cứu: “Homestay: Mở ra một thế giới của cơ hội” [19], đã phác họa homestay là loại hình du lịch ăn nghỉ tại nhà dân và điều tra các giả thuyết về mục đích homestay của người bản xứ, khả năng trao đổi văn hóa lẫn nhau giữa những sinh viên nghỉ tại nhà dân và chủ nhà. Nghiên cứu điều tra nhận thức mối quan hệ và vai trò trong gia đình người bản xứ, và đặt ra câu hỏi về mức độ giao lưu văn hóa đối ứng trong homestay: Mức độ nào chủ nhà trọ cố gắng tìm hiểu về nền văn hóa của sinh viên? Mức độ nào các gia đình người bản xứ khuyến khích chia sẻ các giá trị văn hóa của họ và thực hiện nó với các sinh viên quốc tế trong việc chăm sóc sinh viên, và ngược lại? Các tổ chức homestay cung cấp, hỗ trợ đầy đủ cho các chủ hộ cùng người bản xứ và sinh viên nghỉ tại nhà dân trong việc phát triển giao lưu văn hóa hai chiều trong một khung cảnh gia đình? Tác giả khảo sát khoảng 400 sinh viên, phần lớn là sinh viên Nhật đang theo học tiếng Anh tại vùng ngọai ô phía đông Melbourne, với khoảng 375 2
chủ hộ homesaty. Tác giả đưa ra một số trở ngại trong khi thực hiện mô hình sinh viên nghỉ lại nhà dân: i) Sốc văn hóa: các chủ hộ không hài lòng cách xử sự theo thói quen của sinh viên ngoại quốc tại nhà mình; ii) Họ và chúng ta: Chủ hộ và sinh viên ngoại quốc chưa gần gũi, trao đổi như người thân quen; iii) Không phải làm như vậy: Sự khác biệt về cách giải quyết công việc giữa chủ hộ và sinh viên ngoại quốc. - Chaiyatorn S., Kaoses P., & Thitphat P., (2010), trong nghiên cứu “Phát triển Mô hình Văn hóa – Du lịch homestay của dân tộc Lao Vieng và Lao Song ở vùng Trung tâm Thái Lan” [14]. Mô hình này được thực hiện tại các dân tộc Lao Vieng và Lao Songe thuộc Miền Trung Thái Lan. Mẫu nghiên cứu bao gồm: 30 các chuyên gia, 40 học viên và 50 dân làng. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong đề tài là nghiên cứu định tính. Dữ liệu được thu thập bằng các kỹ thuật phỏng vấn, quan sát và thảo luận nhóm. Nghiên cứu đưa ra các yếu tố phát triển du lịch homestay tại Lao Vieng và Lao Songe là: (i) Bảo tồn; (ii) Quản lý di sản văn hóa địa phương bởi cộng đồng ; (iii) Trung tâm du lịch; (iv) Tìm hiểu thực tế cuộc sống; (v) Trách nhiệm và công bằng (Lao Vieng); và (i) Nơi sinh sống; (ii) Thực phẩm; (iii) Quầy hàng; (iv) Truyền thống; (v) Nghi lễ; (vi) Bán sản phẩm của địa phương và vui chơi (Songedam Ethnic Group). Các tác giả kết luận: Bản sắc dân tộc là cần thiết cho du lịch văn hóa. Tuy nhiên, phong cảnh, văn hóa, phong tục và truyền thống đậm đà bản sắc cần được nhấn mạnh bằng cách chú trọng vào sự an toàn và thích ứng với các nhu cầu của khách du lịch. 2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước - Tác giả Nguyễn Quốc Nghi (2013), với đề tài: “Giải pháp phát triển du lịch homestay tại các cù lao ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long” [4], đã thu thập ý kiến từ 52 hộ gia đình tham gia tổ chức du lịch homestay tại 4 cù lao (Thới Sơn, An Bình, Thanh Bình, Tân Lộc) ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Thông qua phân tích thực trạng tham gia tổ chức du lịch homestay của cộng đồng, đồng thời nhận định những nguyên nhân, hạn chế ảnh hưởng đến sự phát triển của loại hình du lịch homestay tại các cù lao, tác giả đã đề xuất 4 giải pháp phát triển loại hình du lịch homestay tại các cù lao như sau: Thứ nhất, tạo liên kết chặt chẽ “3 nhà” giữa nhà 3
dân, nhà nước và nhà doanh nghiệp du lịch; Thứ hai, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của cộng đồng cung ứng dịch vụ du lịch; Thứ ba, sáng tạo các sản phẩm dịch vụ mới lạ, đặc thù; Thứ tư, xây dựng chiến lược quảng bá hình ảnh du lịch homestay mang tính chuyên nghiệp. - Các tác giả Ninh Thị Kim Anh, Đỗ Thị Thanh Vinh, Đoàn Nguyễn Khánh Trân (2013), trong Chủ đề nghiên cứu Hội thảo cấp Bộ môn về “Du lịch homestay” [1], đã nêu tổng quan về loại hình du lịch homestay: các khái niệm về du lịch homestay, đặc điểm và các quy tắc cơ bản về quy trình thực hiện loại hình du lịch này. Trên cơ sở đó, các tác giả đã đưa ra các tiêu chuẩn cơ bản về các tiêu chuẩn dịch vụ du lịch homestay: (1) Tiêu chuẩn về cơ sở lưu trú; (2) Tiêu chuẩn về thực phẩm và dinh dưỡng; (3). Bên cạnh đó, các tác giả trên cũng đề cập đến sự ảnh hưởng của văn hóa đến việc phát triển mô hình du lịch homestay: Khi đi du lịch homestay, du khách sẽ ở ngay tại nhà của dân địa phương để có một góc nhìn gần gũi và thực tế hơn với cách sống và nền văn hóa của nước chủ nhà. Du khách được xem như một thành viên của gia đình và tham gia vào các sinh hoạt đời thường như ăn cơm chung mâm và trò chuyện trao đổi với các thành viên; được yêu cầu phải “nhập gia tùy tục” và phải tôn trọng các quy tắc và sự riêng tư nhất định của gia chủ. - Đề án phát triển du lịch Tiền Giang giai đoạn 2010 – 2020 của Sở VHTT&DL Tiền Giang công bố năm 2010. Đề án phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động kinh doanh du lịch và dịch vụ du lịch của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Tiền Giang quan tâm đến các ngôi nhà cổ ở xã Đông Hòa Hiệp đã có hơn 150 năm tuổi, được tổ chức JICA của Nhật tài trợ tôn tạo với kinh phí hơn 1,6 tỷ đồng, và một số nhà cổ khác đang khai thác và hoạt động dịch vụ nghỉ đêm ở nhà dân (homestay), ngoài ra đầu tư xây dựng các điểm vui chơi giải trí, các làng nghề truyền thống… đã góp phần đa dạng hóa sản phẩm thu hút khách du lịch, ngoài ra đề án đã nêu ra một số hạn chế tình trạng mua bán tự phát, vệ sinh an toàn thực phẩm chưa được quan tâm đúng mức đã ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh du lịch. - Nguyễn Văn Mỹ, Homestay Trông ngƣời lại ngẫm đến ta [6] đã đưa ra một số kinh nghiệm từ du lịch homestay tại Thái Lan. Tác giả đã nêu ra được vai trò hỗ 4
trợ của Nhà nước, chính quyền địa phương rất quan trọng đối với loại hình du lịch này. - Homestay ở đất mũi Cà Mau [29]. Theo ông Từ Quang Tuyến - phó trưởng Phòng du lịch sinh thái & giáo dục môi trường thuộc Vườn quốc gia Cà Mau, loại hình homestay tại đất mũi chỉ mới có 05 hộ gia đình (tại ấp Cồn Mũi, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển) đưa vào hoạt động cuối năm 2013 với sự tài trợ ban đầu của Quỹ môi trường Sida thuộc Cơ quan Hợp tác phát triển quốc tế Vương quốc Thụy Điển và Quỹ Quốc tế bảo tồn thiên nhiên (WWF). Mô hình nhà sàn dành cho khách ăn uống và trú qua đêm mô phỏng theo kiểu nhà sàn chống cá sấu và thú dữ nằm giữa tứ bề là rừng đước, những con kênh rạch lấp lóa chẳng khác thời cha ông chúng ta mở đất phương Nam nhưng không phá vỡ cảnh quan của hệ sinh thái rừng, mà ngược lại như nét chấm phá cho màu xanh mướt bạt ngàn của cây lá và mặt nước mênh mông. Nét sinh hoạt homestay trong không gian rừng mang dấu ấn riêng: vừa hòa nhập chung với cuộc sống người bản địa, vừa an nhiên, tự tại giữa thiên nhiên hoang dại, khác homestay miệt vườn. 3. Mục đích nghiên cứu - Hệ thống hoá một số vấn đề cơ sở lý luận và thực tiễn về loại hình du lịch homestay của nhiều tác giả trong và ngoài nước. - Đánh giá thực trạng hoạt động du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Đề xuất các giải pháp đẩy mạnh phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Phạm vi nghiên cứu: Xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Thời gian nghiên cứu: Hoạt động du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè giai đoạn 2009 – 2013. 5
5. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng các phương pháp: Nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng. - Phƣơng pháp nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm và phỏng vấn sâu, với sự tham gia của một số khách du lịch, những hộ dân tham gia loại hình du lịch homestay và các chuyên gia về lĩnh vực du lịch (khoảng 20 người), mục đích nhằm khẳng định và bổ sung chỉ tiêu đánh giá, điều chỉnh thang đo và xây dựng bảng câu hỏi. - Phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng: Được thực hiện nhằm khẳng định các yếu tố, các giá trị, độ tin cậy và mức độ phù hợp của các thang đo các yếu tố tạo nên năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Mẫu khảo sát là 150. Dữ liệu thu được sẽ được xử lý thông qua sử dụng phần mềm SPSS 16.0 Bên cạnh đó, các phương pháp thống kê, chuyên gia, so sánh cũng được sử dụng nhằm phân tích, so sánh, đánh giá thực trạng du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè giai đoạn 2009 – 2013. 6. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch homestay. Chương 2. Thực trạng phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. Chương 3. Một số giải pháp đẩy mạnh phát triển du lịch homestay tại xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. 7. Đóng góp của luận văn - Về mặt khoa học: Đề tài đã tổng quan cơ sở lý luận về loại hình du lịch homestay của các tác giả trong và ngoài nước. Dùng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ, chuyên viên cơ quan quản lý nhà nước về du lịch, giảng viên và sinh viên ngành du lịch, các doanh nghiệp du lịch, các chủ homestay… Đây là nguồn tài liệu tham khảo cho những nghiên cứu về loại hình du lịch này trong giai đoạn tiếp theo. - Về mặt thực tiễn: Đề tài sẽ góp phần phát triển du lịch homestay cho xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, tỉnhTiền Giang. Giúp các nhà quản lý, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, người dân tại địa phương… kết hợp khai thác, xây dựng, phát triển du lịch homestay cho xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, Tiền Giang phát huy tốt hơn. 6
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DU LỊCH HOMESTAY 1.1. Cơ sở lý luận về du lịch homestay 1.1.1. Các khái niệm về du lịch, du lịch homestay 1.1.1.1. Khái niệm về du lịch Theo Luật du lịch, số 44/2005/QH11, Điều 4, Chương 1 [5, tr. 2]: - Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định. - Khách du lịch là người đi du lịch hoặc kết hợp đi du lịch, trừ trường hợp đi học, làm việc hoặc hành nghề để nhận thu nhập ở nơi đến. - Hoạt động du lịch là hoạt động của khách du lịch, tổ chức, cá nhân kinh doanh du lịch, cộng đồng dân cư và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến du lịch. - Sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ cần thiết để thoả mãn nhu cầu của khách du lịch trong chuyến đi du lịch. - Dịch vụ du lịch là việc cung cấp các dịch vụ về lữ hành, vận chuyển, lưu trú, ăn uống, vui chơi giải trí, thông tin, hướng dẫn và những dịch vụ khác nhằm đáp ứng nhu cầu của khách du lịch. - Cơ sở lưu trú du lịch là cơ sở cho thuê buồng, giường và cung cấp các dịch vụ khác phục vụ khách lưu trú, trong đó khách sạn là cơ sở lưu trú du lịch chủ yếu. 1.1.1.2. Khái niệm du lịch homestay - Lịch sử hình thành và phát triển Thuật ngữ homestay có thể tạo ra một loạt các hình ảnh khác nhau trong tâm trí của nhiều người khác nhau. Một số người có thể tưởng tượng nó là một phòng khách thoải mái với những cuộc trò chuyện sinh động và giao tiếp hạnh phúc; Những người khác lại gợi lên hình ảnh của phòng tắm ngập lụt và hóa đơn tính số tiền điện khổng lồ; Người khác thì ngây ngô không biết homestay là gì [19, tr. 1]. Chương trình du lịch Homestay có thể được bắt nguồn từ đầu những năm 1970. Vào năm 1970, tại Malaysia, “vùng đất thả nổi” (drifter enclave) của Kg. 7
Cherating Lama ở Pahang, nơi một phụ nữ địa phương có tên là Mak Long đã trải qua một thời gian sống trôi dạt/lập dị và được cung cấp bữa ăn sáng, ăn tối và ăn ở trong nhà khiêm tốn của mình (Amran, 1997). Sau đó, những làng nhỏ hay còn được gọi là “kampongs” 1 (tiếng Indonesia và Malaysia: những ngôi làng nhỏ) với một thỏa thuận tương tự để đạt được những lợi ích của luồng khách du lịch nội địa và quốc tế đang tìm kiếm một kinh nghiệm du lịch khác nhau tức là để tìm hiểu và trải nghiệm văn hóa thông qua homestay [14, tr. 1]. Các chuyến du lịch homestay thường được tổ chức tại các vùng rừng núi tự nhiên, hoang dã, hệ sinh thái đa dạng, địa điểm hiểm trở, nhiều núi cao vực sâu, dân cư thưa thớt, các điều kiện sinh hoạt, đi lại khó khăn. Do đó, khách du lịch cần có sự giúp đỡ của người dẫn đường để khỏi bị lạc, cần nơi để nghỉ qua đêm, đồ ăn… đã được người bản xứ tạo điều kiện giúp đỡ, cung cấp các dịch vụ. Lúc đó, khách du lịch có sự hỗ trợ của người dân bản xứ – đây là tiền đề cho sự phát triển loại hình du lịch homestay. - Khái niệm du lịch homestay Du lịch homestay là một khái niệm mới đang được nhiều nhà nghiên cứu tranh luận và đưa ra nhiều khái niệm khác nhau như: “du lịch nghỉ tại gia” hay “du lịch ở nhà dân”. Homestay là thuật ngữ là “ở trong nhà của một ai đó”. Theo định nghĩa, homestay là một ngôi nhà của “cư ngụ cùng với một gia đình – hộ gia đình”. Homestay cung cấp một cơ hội để trải nghiệm những cách sống của người dân địa phương của một khu vực cùng với các bản địa về truyền thống các nền văn hóa trong một khung cảnh giản dị thoải mái (Boonratana, 2010; Kamisan, 2004; Kamisan et.al, 2007) [18, tr. 3]. Paul Lynch (2009), đưa ra một định nghĩa rộng hơn về homestay bằng cách giới thiệu nó như là ngôi nhà thương mại, theo đó du khách hoặc khách hàng trả tiền để ở trong nhà riêng tư, nơi diễn ra sự tương tác với một chủ nhà hoặc hộ gia đình. Đó là một đặc trưng rất độc đáo vì khái niệm này thúc đẩy sự tương tác giữa các chủ nhà và khách du lịch và hoạt động như một phương thức phát triển để nâng cao 1 http://en.wikipedia.org/wiki/Kampong (ngày 28/02/2014) 8
nhận thức về việc trao đổi văn hóa và tôn trọng văn hóa của chủ (Jamilah et.al, 2007) [18, tr. 3]. Theo Wiprpedia (2014), định nghĩa homestay là một hình thức du lịch và/hoặc chương trình nghiên cứu ở nước ngoài cho phép một vị khách thuê một căn phòng trong một gia đình ở địa phương trong một khung cảnh như ở nhà mình. Đôi khi nó được sử dụng để cải thiện kỹ năng ngôn ngữ và nhận được lối sống quen thuộc với địa phương 2. Theo Tiêu chuẩn Quốc gia về “Tiêu chuẩn nhà ở có nhà cho khách du lịch thuê (Standards of homestay)”: homestay là “nơi sinh sống của người sở hữu nhà hoặc sử dụng hợp pháp trong thời gian cho thuê lưu trú, có trang thiết bị, tiện nghi cho khách du lịch thuê lưu trú, có thể có dịch vụ khác theo khả năng đáp ứng của chủ nhà” [11, tr. 5]. Như vậy, trong lĩnh vực du lịch, homestay là một loại hình lưu trú, nghĩa là mục đích chính trong chuyến đi của khách du lịch là được ở nhà người dân địa phương tại một điểm đến du lịch, qua đó tìm hiểu, trải nghiệm, khám phá những nét văn hóa độc đáo, đặc sắc của địa phương đó. Nhà dân không chỉ là cơ sở lưu trú mà trở thành một tài nguyên du lịch nhân văn hấp dẫn và độc đáo. Đây là loại hình du lịch dành cho những người thích khám phá, trải nghiệm và tìm hiểu về phong tục tập quán của nhiều nền văn hóa khác nhau. Đúng nghĩa với homestay, có nghĩa là khách sẽ ở tại nhà dân, cùng ăn, cùng tham gia lao động với người dân trong một không gian miệt vườn, đơn giản, vui vẻ và thân thiện. Chính vì thế mà du khách sẽ thấy mình được về với thiên nhiên và cảm nhận những điều thú vị từ cuộc sống dân dã. Du lịch homestay hiện nay là loại hình du lịch khá phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam. Loại hình du lịch này đã phát triển mạnh trong những năm gần đây, thu hút được sự quan tâm của khách du lịch, tạo điều kiện cho cộng đồng tham gia trực tiếp vào các hoạt động du lịch. Du lịch homestay phát triển dựa trên những giá trị hấp dẫn của thiên nhiên và đặc biệt là văn hóa bản địa. Bản sắc văn hóa của mỗi vùng, miền luôn là những ẩn số hấp dẫn, trở thành động cơ để khách du lịch đến tìm hiểu, khám phá. 2 http://en.wikipedia.org/wiki/Homestay (28/02/2014). 9
Loại hình du lịch homestay ra đời nhằm phục vụ đối tượng khách thích trải nghiệm cuộc sống, thích học hỏi và giao lưu văn hóa, thích trải nghiệm chính bản thân mình tại nơi đất khách quê người. - Những đặc điểm của loại hình du lịch homestay + Phương thức tổ chức loại hình du lịch homestay là “3 cùng”: Cùng ăn – cùng ở – cùng sinh hoạt. Đây là đặc trưng nổi bật nhất của loại hình du lịch này. + Hoạt động du lịch homestay thường diễn ra tại các khu vực có điều kiện tài nguyên, thiên nhiên hoang dã hoặc các khu vực dân cư có bản sắc văn hóa đa dạng, phong phú, các khu vực không đủ điều kiện để xây dựng nhà nghỉ, khách sạn. + Có sự tham gia của cộng đồng địa phương: Là một phương thức hoạt động kinh doanh mà người dân địa phương là người cung cấp các sản phẩm dịch vụ cho khách du lịch. + Du lịch homestay chia sẻ lợi ích từ du lịch với cộng đồng địa phương đảm bảo sự phân chia công bằng cho các bên tham gia, đóng góp cho những nỗ lực nhằm bảo tồn các giá trị tài nguyên và phát triển cộng đồng. + Homestay được bắt nguồn từ nhu cầu của du khách muốn tiếp cận gần gũi, được tìm hiểu kỹ hơn về văn hóa, lịch sử, đời sống hàng ngày của người dân hoặc văn hóa ẩm thực tại điểm đến du lịch. Do đó, du lịch homestay không đòi hỏi yêu cầu quá cao đối với chất lượng dịch vụ. Hơn nữa, khách du lịch cần một không gian thật gần thiên nhiên để trải nghiệm cuộc sống, trải nghiệm những cảm xúc tự thân với những lợi thế về thiên nhiên của điểm du lịch. + Giá cả loại hình du lịch homestay không quá đắt, khách du lịch sẽ được ăn, ở cùng người dân địa phương với mức giá tương đối giá rẻ. 1.1.2. Những điều kiện cơ bản để phát triển du lịch homestay. Theo Tiêu chuẩn Quốc gia Việt Nam (2009) và nghiên cứu của Ninh Thị Kim Anh & Đỗ Thị Thanh Vinh, Đoàn Nguyễn Khánh Trân (2013), những điều kiện cơ bản phổ biến để phát triển dịch vụ homestay gồm các yếu tố cơ bản: (1) Cơ sở lưu trú: - Nơi lưu trú sạch sẽ và an toàn. - Thông gió và không bị ẩm mốc, không có mùi. 10
- Có đủ ánh sáng tự nhiên vào phòng. - Mái che chắc chắn và không thấm nước. - Giường ngủ đạt tiêu chuẩn, có nệm, bọc nệm, chăn, gối và khăn phủ giường sạch sẽ và được thay sau khi khách đi, có bộ mới cho khách mới. - Có phòng tắm sạch sẽ và các tiện nghi vệ sinh. - Sử dụng phương pháp truyền thống để chống muỗi. - Tiêu chuẩn nhà ở thực hiện theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7800:2009. (2) Thực phẩm: - Thực phẩm được chuẩn bị tốt. - Dụng cụ nhà bếp sạch sẽ và vệ sinh. - Bếp sạch sẽ và không có mùi ẩm mốc, hôi thối. - Có nước uống sạch. - Cộng đồng có một nhà hàng phục vụ ăn uống. (3) An toàn: - Cộng đồng có người trực để đảm bảo an toàn, an ninh. - Có phương tiện thông tin để báo động các nguy hiểm sắp xảy ra. Nếu khách bị đau ốm, bị thương tích có thể tiếp cận nhanh và thuận tiện với nơi cấp cứu. - Dự án hoặc người thực hiện homestay phải khuyến cáo khách du lịch bảo vệ tài sản của mình và nhắc nhở họ mang theo người các loại thuốc họ cần dùng. - Các ổ khóa trong nhà được duy trì thường xuyên. 1.1.3. Vai trò của du lịch homestay 1.1.3.1. Đa dạng hóa loại hình du lịch Đa dạng hóa các loại hình du lịch là điều hết sức cần thiết đối với các quốc gia muốn phát triển ngành du lịch, trong đó có Việt Nam. Du lịch đã và đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều quốc gia và địa phương. Những hoạt động của du lịch được phát triển theo hướng bền vững, mang lại lợi ích kinh tế thiết thực cho người dân địa phương. Phát triển du lịch xanh, bền vững chẳng những không phá hủy hoặc làm suy thoái các nguồn tài nguyên du lịch mà còn góp phần vào sự tăng trưởng về kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường. 11
Homestay chính thức đi vào hoạt động tại Việt Nam vào năm 2006. Việc đa dạng hóa các loại hình du lịch không chỉ là nhiệm vụ mà còn là yếu tố tiên quyết cho sự tồn tại của ngành du lịch một quốc gia. Trên thực tế, du lịch Việt Nam vẫn đang ở dạng tiềm năng, những lợi thế du lịch chỉ được khai thác ở mức độ cơ bản. Tuy vậy, với những bước thử nghiệm về các loại hình du lịch mới, homestay, du lịch Việt Nam đang từng bước gặt hái được những thành công. 1.1.3.2. Giáo dục ý thức bảo vệ tài nguyên du lịch Bảo vệ môi trường có ý nghĩa quyết định đảm bảo sự phát triển bền vững của du lịch, nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh du lịch trước mắt cũng như lâu dài. Trong ngành du lịch, môi trường có ảnh hưởng lớn đến hoạt động du lịch và ngược lại, việc phát triển du lịch cũng có tác động rất lớn đến môi trường. Du lịch cần hướng tới sự phát triển bền vững với sự tham gia đóng góp của tất cả các bên liên quan: các nhà quản lý, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, khách du lịch và cộng đồng cư dân địa phương. Đối với công ty du lịch và chính quyền địa phương - Chính quyền địa phương: Có các biện pháp bảo vệ các di tích lịch sử, tu bổ và tôn tạo các điểm du lịch nhân văn, để khách du lịch có thể tìm hiểu về những nét văn hóa, các phong tục truyền thống của cộng đồng địa phương. - Đối với các công ty du lịch: Nâng cao ý thức của các thành phần khách du lịch mà công ty đang khai thác. Đối với khách du lịch Trách nhiệm của du khách đối với du lịch homestay cũng chính là trách nhiệm với du lịch sinh thái. Chính vì khách có những hiểu biết và quan tâm đến môi trường tự nhiên nên tham gia cùng ăn, ở, sinh hoạt với người dân địa phương. Họ cần một không gian thật gần gũi với thiên nhiên. Nhưng họ luôn tuân thủ theo nguyên tắc của điểm đến du lịch để điểm du lịch ngày càng phát triển bền vững hơn. Trước khi áp dụng loại hình du lịch này các cơ quan quản lý nhà nước và công ty lữ hành cần có những chính sách nhằm giáo dục ý thức của người dân trước khi đi vào khai thác điểm du lịch ấy. 12
Chính quyền địa phương có các chính sách để nâng cao ý thức của cộng đồng địa phương trong việc bảo vệ môi trường. Nếu người dân ý thức được tầm quan trọng của tài nguyên thiên nhiên nơi mình sinh sống và bảo vệ để nó phát triển bền vững thì đối với loại hình này điều đó là vô cùng cần thiết. Vì đặc điểm của loại hình du lịch này nên người dân địa phương là thành phần nòng cốt giúp cho du khách hiểu được hơn tầm quan trọng của tài nguyên thiên nhiên và góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, nơi có hoạt động du lịch. Trên thế giới, loại hình du lịch homestay kết hợp bảo vệ môi trường đang phát triển rất mạnh. Tuy nhiên, tại Việt Nam thì những hoạt động này chưa được hưởng ứng tích cực từ các doanh nghiệp lữ hành, du khách và người dân địa phương. Đối với cộng đồng địa phương Du lịch homestay gắn liền với sự phát triển của cộng đồng địa phương, cộng đồng cùng nhau tham gia hoạt động du lịch, vừa sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên, nền văn hóa bản địa nhưng luôn chú ý bảo vệ môi trường sinh thái, gìn giữ nền văn hóa địa phương không bị đồng hóa với những nền văn hóa khác, có như vậy thì du lịch mới có thể phát triển bền vững được. Du lịch homestay là phương thức hữu hiệu để bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Tài nguyên thiên nhiên với nhiều loại thương phẩm có giá trị cao cần thiết cho cuộc sống của con người nên khi có nhu cầu con người đã khai thác tài nguyên thiên nhiên với nhiều hình thức. Có thể khẳng định, tài nguyên thiên nhiên đang bị sức ép rất lớn từ nhiều phía, nhất là cộng đồng địa phương. Nhưng từ khi tham gia vào các hoạt động dịch vụ du lịch, cộng đồng địa phương sẽ khai thác tài nguyên để phục vụ cho nhu cầu sinh sống của họ một cách có ý thức, khai thác gắn liền với giữ gìn, bảo vệ tài nguyên, môi trường. Cộng đồng địa phương sẽ là những người chủ sở hữu các nguồn tài nguyên thiên nhiên, họ là những người hiểu rõ nhất về các nguồn tại nguyên tại nơi mình sinh sống. Vì vậy, sự tham gia của cộng đồng địa phương trong bảo vệ môi trường du lịch là hết sức quan trọng và cần thiết. Từ kinh nghiệm thực tế của các quốc gia khác trên thế giới cũng như các vùng trong nước cho thấy, công tác bảo vệ môi trường chỉ thành công khi huy động được sự tham gia của tất cả các ngành, các cấp, tổ chức quần chúng, cơ quan, đơn vị và 13