Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở các trường tiểu học huyện Đắk R'Lấp

Chia sẻ: Trần Phát | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:174

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở các trường tiểu học huyện Đắk R'Lấp – tỉnh Đăk Nông. Mời các bạn cùng tham khảo luận văn để nắm chi tiết hơn nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở các trường tiểu học huyện Đắk R'Lấp

` MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ những năm cuối thế kỉ XX, nhiều nước phát triển đã công bố chiến lược phát triển kinh tế xã hội những năm đầu thế kỉ mới, mà hạt nhân của những chiến lược đó là tiến hành cải cách giáo dục ( Hàn Quốc 1998, Pháp – 1989, Anh và Mỹ 1992). Đường lối phát triển giáo dục nói chung và cải cách giáo dục tập trung vào mấy hướng chính: Đổi mới mục tiêu giáo dục và hiện đại hóa nội dung dạy học và phương pháp dạy học ( PPDH), trong đó đổi mới PPDH và công nghệ dạy học được coi là then chốt. Đó chính là xu hướng phát triển của giáo dục trên bình diện toàn thế giới. Đảng và Nhà nước ta đã nhận định rõ tình hình đó, đã đưa ra các Nghị quyết quan trọng về đổi mới giáo dục. Trong đó Nghị quyết 4 BCH TW khóa VII (1992), và Nghị quyết 2 BCH TW khóa VIII ( 1996) đánh dấu một bước quan trọng trong sự phát triển của nền giáo dục Việt Nam. Cải cách giáo dục Việt Nam đã được khởi động từ sau đại hội ( ĐH) Đảng VII ( 1992), sau nhiều lần điều chỉnh mục tiêu, đến năm 2002 Bộ GD& ĐT đã chính thức triển khai Bộ chương trình giáo dục phổ thông mới đồng thời đã xác định rõ : Đổi mới PPDH vừa là mục tiêu then chốt vừa là giải pháp đột phá. Tư tưởng chỉ đạo trên được phát triển bổ sung, hoàn thiện cho phù hợp với yêu cầu thực tế qua các kỳ Đại hội VIII, IX, X, XI của Đảng cộng sản Việt Nam. Tuy nhiên cho đến nay trong thực tế dạy 1
học các trường phổ thông, lối dạy phổ biến vẫn là truyền thụ một chiều, người học thụ động trong tiếp nhận, học chưa đi đôi với thực hành, kiến thức ít được vận dụng trong thực tiễn, những năng lực quan trọng của con người chưa được chú ý đúng mức trong nhà trường, những phẩm chất tư duy linh hoạt, độc lập, sáng tạo ít được quan tâm hình thành cho người học. Mặt khác việc dạy và học trong trường phổ thông vẫn còn chịu tác động nặng nề bởi mục tiêu thi cử," chạy theo thành tích" học để thi, dạy để thi. Do đó việc dạy học chủ yếu vẫn tập trung ôn luyện kiến thức đáp ứng kiểm tra thi cử, chưa thực sự quan tâm đến việc hình thành thói quen tự học, tự khám phá kiến thức, năng lực giải quyết vấn đề, ... cho người học. Kết luận của hội nghị trung ương Đảng lần thứ VI khóa IX( 2002) đã nhấn mạnh: " Tập trung chỉ đạo đổi mới nội dung chương trình, phương pháp giáo dục theo hướng dẫn chuẩn hóa, hiện đại hóa, tiếp nhận trình độ tiên tiến của khu vực và quốc tế, tăng cường thực hiện gắn bó với cuộc sống xã hội" Luật giáo dục 2005, tại điều 28 cũng đã ghi " phương pháp dạy học phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh" . Như vậy, đổi mới PPDH là một trong các trọng điểm mà công cuộc cải cách giáo dục hiện nay đặt ra đó cũng chính là yêu cầu khách quan của sự nghiệp phát triển giáo dục & đào tạo của đất nước. Một sự thay đổi căn 2
bản như thế cần có một chiến lược và một phương pháp chỉ đạo đúng đắn, có hiệu quả. Trong những năm gần đây, Sở giáo dục & Đào tạo tỉnh Đắk Nông nói chung, các trường TH nói riêng đã có nhiều Hội thảo thảo chuyên đề về đổi mới PPDH. Nhưng trong thực tế công tác đổi mới PPDH còn nhiều lúng túng, chưa đưa lại hiệu quả thực tế như mong đợi, trước hết do việc tổ chức và chỉ đạo đổi mới PPDH ở các trường TH còn nhiều bất cập, việc quản lý chuyên môn dạy học theo những quan niệm và cơ chế vừa cũ, vừa khô cứng. Chính vì vị trí, tầm quan trọng của công tác quản lý và biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt ở trường TH. Cho đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu về đề tài biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo chương trình tiểu học mới ở các trường tiểu học, nhưng về biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở các trường tiểu học ở huyện Đắk R' Lấp hoàn toàn chưa được nghiên cứu. Từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở các trường tiểu học huyện Đắk R' Lấp”, mong muốn góp một phần nhỏ vào công tác quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường TH 3
2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trư ởng ở các trường TH huyện Đắk R'Lấp – tỉnh Đăk Nông. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng ở trường tiểu học. 3.2. Khách thể nghiên cứu: Quá trình quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng ở các trường tiểu học. Chủ thể nghiên cứu là gì, sao không có ? 4. Giả thiết khoa học Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng ở các trường TH ở huyện Đắk R'Lấp tỉnh Đắk Nông đã phần nào đáp ứng được những đòi hỏi của sự phát triển giáo dục. Tuy nhiên, so với yêu cầu đổi mới của giáo dục TH hiện nay, các biện pháp này còn có những hạn chế. Điều đó làm ảnh hưởng đến hiệu quả của quản lý hoạt động dạy học, đặc biệt, hạn chế khả năng phát huy tính tích cực của giáo viên trong hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học ở trường TH. Có thể dựa trên kết quả khảo sát về thực trạng hoạt động dạy học, về quản lý hoạt động dạy học và về biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng ở trường 4
TH để đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học này góp phần nâng cao chất lượng dạy học của các trường TH huyện Đắk R'Lấp – tỉnh Đăk Nông. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác lập cơ sở lý luận nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng ở các trường TH. 5.2. Làm rõ (thay từ Xác định) thực trạng về hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học và về biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng tại các trường TH huyện Đắk R' Lấp. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng trường tiểu học và làm rõ tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp này góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở trường tiểu học. Theo anh phần này là mục tiêu của đề tài nên đưa và đặt vấn đề. Đây là phần sợi chỉ đỏ của đề tài, phải dùng nhiều thông tin đưa vào như: Xác lập cơ sở lý luận nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động đâ y là c ơ s ở đ ể so sá n h (ph ả i trích tài liệ u nà o… là t ổ n g qu a n c ủ a đ ề tài ) Thực trạng về hoạt động dạy học, quản lý hoạt động (đây là số liệu mà thống kê được của các trường trên địa điểm nghiên cứu….) 5
Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học (khi có số lieu thực trạng so sánh với cơ sở lý luân xem cái mà minh có, cái không có, điều thuận lợi, điều khó khăn…..để đưa ra kết luận……đề xuất sác thực tại nơi mình quản lý? 6.Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Về nội dung nghiên cứu: Chỉ nghiên cứu một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học ở các trường tiểu học. 6.2. Về địa bàn nghiên cứu: Chỉ nghiên cứu tại các trường TH ở Huyện Đắk R'Lấp tỉnh Đắk Nông. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu Tiếp cận hệ thống: Tiếp cận hệ thống trong quản lý hoạt động giảng dạy ở các trường tiểu học là xem xét quá trình quản lý hoạt động giảng dạy như là một hệ thống đa thành tố. Các thành tố này tạo nên một thể thống nhất, hoàn chỉnh và đảm bảo cho quá trình quản lý hoạt động giảng dạy đạt được hiệu quả tối ưu. Quan điểm tiếp cận này cần được quán triệt vào nghiên cứu, xem xét các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở trường TH. Tiếp cận thực tiễn: Việc đề ra các biện pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng ở các trường tiểu học dựa trên việc khảo sát thực tiễn thực trạng hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học và 6
biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của Hiệu trưởng. Qua khảo sát, phát hiện những mặt mạnh, mặt yếu, những nguyên nhân hạn chế, từ đó đề ra các biện pháp phù hợp mang tính khả thi hơn. 7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp khái quát hoá tài liệu, (các văn bản của Đảng, nhà nước, ngành và các công trình nghiên cứu khoa học có liên quan đến đề tài để làm cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu). 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Sử dụng hệ thống bảng câu hỏi, các phiếu trưng cầu ý kiến đối với cán bộ quản lý và giáo viên ở các trường tiểu học của Huyện Đắk R’Lấp nhằm thu thập số liệu để đánh giá thực trạng về hoạt động dạy học, về công tác quản lý hoạt động giảng dạy và về biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học để đề xuất các biện pháp phù hợp. 7.2.2.2 Phương pháp quan sát Nhằm thu thập thông tin qua việc quan sát các hoạt động quản lý của đội ngũ CBQL và hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học để đề xuất các biện pháp phù hợp. 7.2.2.3 Phương pháp phỏng vấn 7
Phỏng vấn, trao đổi trực tiếp với cán bộ quản lý, giáo viên và tham khảo ý kiến các chuyên gia với mục đích tìm các kết luận thỏa đáng trong việc đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy và đề xuất một số biện pháp giúp cho việc quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường tiểu học của huyện Đắk R’Lấp có hiệu quả. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phần mềm nào (Excel hay phần gì?) Được dùng để xử lý số liệu thu được. 8. Đóng góp của nghiên cứu Tuy về lý luận, nghiên cứu không có đóng góp mới, nhưng về thực tiễn, nghiên cứu đã xác định được rõ thực trạng hoạt động dạy học của giáo viên, thực trạng quản lý hoạt động dạy học, biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng các trường TH ở huyện Đắk R’Lấp và đề xuất được một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường xem xét. Những kết quả này góp phần vào nâng cao hiệu quả của công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường TH tại địa bàn nghiên cứu và có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý ở các địa bàn tương tự. 8. Cấu trúc của luận văn Luận văn gồm Mở đầu, 3 chương, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục các tài liệu nghiên cứu. Phần nội dung chính có … bảng số và … biểu đồ, sơ đồ. 8
Chương 1 Cơ sở lý luận nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng trường tiểu học 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu ngoài nước Ngay từ thời cổ đại, vấn đề dạy học đã được nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục ở cả phương Đông và phương Tây đề cập đến. Có thể kể đến các tư tưởng và công trình chủ yếu dưới đây: Ở phương Tây, từ trước công nguyên, Xôcrat (469 339) đã quan niệm giáo dục phải giúp con người tìm thấy và tự khẳng định chính bản thân mình. Ông cho rằng để nâng cao hiệu quả dạy học cần có phương pháp giúp thế hệ trẻ từng bước tự khẳng định, tự phát hiện tri thức mới mẻ, phù hợp với chân lý [tài liệu nào]. Còn Platon (429 347 trước CN) xác nhận vai trò tất yếu của giáo dục trong xã hội, tính quyết định của chính trị đối với giáo dục [tài liệu nào]. Ở phương Đông, Khổng tử (551 479 trước CN) quan niệm phương pháp dạy học là dùng cách gợi mở, đi từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức 9
tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ, phải hình thành nề nếp, thói quen trong học tập [tài liệu nào]. Đến cuối thế kỷ XIV, khi mà chủ nghĩa tư bản bắt đầu xuất hiện, vấn đề dạy học và quản lý dạy học đã được nhiều nhà giáo dục thực sự quan tâm nổi bật nhất là Cômenxki (1952 1670). Ông đã đưa ra các nguyên tắc dạy học như: nguyên tắc trực quan, nguyên tắc nhất quán, nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính hệ thống; đồng thời đã khẳng định hiệu quả dạy học có liên quan đến chất lượng người dạy thông qua việc vận dụng có hiệu quả các nguyên tắc dạy học [tài liệu nào]. Vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, khoa học giáo dục thực sự có sự biến đổi về lượng và chất. Trên cơ sở lí luận của chủ nghĩa Mác Lênin, các nhà nghiên cứu giáo dục đã đi sâu nghiên cứu về vai trò và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ quản lý trong việc quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường [tài liệu nào]. V.A.Xukhomlinxki, V.P. Xtrezicondin, Jaxapob đã nghiên cứu và đề ra một số vấn đề quản lý của hiệu trưởng ở trường phổ thông như vấn đề phân công nhiệm vụ giữa hiệu trưởng và phó hiệu trưởng. Các tác giả đã thống nhất và khẳng định Hiệu trưởng phải là người lãnh đạo toàn diện và chịu trách nhiệm trong công tác quản lý nhà trường [tài liệu nào]. P.V. Zimin, M.I.Konđakôp, N.I.Saxerđôtôp đã đi sâu nghiên cứu côngtác lãnh đạo hoạt động giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây làkhâu then chốt trong công tác quản lý của hiệu trưởng [34]. Đối với công tác xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, các nhà 10
nghiên cứu đều cho rằng trong những nhiệm vụ của hiệu trưởng thì nhiệm vụ hết sức quan trọng là xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên. Hiệu trưởng phải biết lựa chọn đội ngũ giáo viên bằng nhiều nguồn khác nhau và bồi dưỡng họ trở thành những giáo viên tốt theo tiêu chuẩn nhất định bằng những biện pháp khác nhau. Đối với việc tổ chức dự giờ và phân tích sư phạm bài dạy của giáo viên, tác giả V.A.Xukhomlinxki đã thừa nhận tầm quan trọng của biện pháp này và chỉ rõ thực trạng yếu kém của việc phân tích sư phạm bài dạy, cho dù hoạt động dự giờ và góp ý với giáo viên sau giờ dự của hiệu trưởng diễn ra thường xuyên. Từ thực trạng đó, tác giả đã đưa ra nhiều cách phân tích sư phạm bài dạy của giáo viên [tài liệu nào]. 1.1. 2. Ở Việt Nam Trước hết phải nói đến quan điểm về giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890 1969). Bằng việc kế thừa những tinh hoa của các tư tưởng giáo dục tiên tiến và vận dụng sáng tạo phương pháp luận của triết học Mác Lênin, Người đã để lại cho chúng ta những nền tảng lý luận về vai trò giáo dục, định hướng phát triển giáo dục, mục đích dạy học, các nguyên lý dạy học, các phương thức dạy học, vai trò của quản lý và cán bộ quản lý giáo dục, phương pháp lãnh đạo và quản lý [tài liệu nào]. Hệ thống các tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục có giá trị cao trong quá trình phát triển lý luận dạy học, lý luận giáo dục của nền giáo dục cách mạng Việt Nam. Trong luận văn này, chúng tôi chỉ xin đề cập đến một số quan điểm cụ thể của Người như sau: Thứ nhất, Người rất quan tâm đến chính sách giáo dục và dạy học. 11
Người cho rằng: “Muốn lãnh đạo cho đúng, tất nhiên phải theo đường lối chung” , và “ Chính sách đúng là nguồn gốc của thắng lợi”. Theo cách hiểu trên, trong quản lý giáo dục cần phải có chính sách đúng. Thứ hai, về việc bồi dưỡng nâng cao trình độ cho cán bộ, Người dạy: “Những cán bộ giáo dục phải luôn luôn cố gắng học tập thêm, học chính trị, học chuyên môn. Nếu không tiến bộ mãi thì sẽ không theo kịp đà tiến chung, sẽ trở thành lạc hậu”. Như vậy, muốn dạy học đạt kết quả cao thì phải chăm lo đến việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên bằng việc tạo điều kiện cho giáo viên được học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Thứ ba, Người đã nói rõ về phương pháp dạy học “Phải nâng cao và hướng dẫn việc tự học” hoặc “Lấy tự học làm cốt, do thảo luận và chỉ đạo giúp vào”. Quan điểm này cho thấy: Muốn mang lại hiệu quả dạy học thì cần phải lựa chọn những phương pháp dạy học đề cao năng lực tự học, phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của người học. Thứ tư, về mối quan hệ giữa điều kiện và phương tiện dạy học với hoạt động dạy học, Người khẳng định: “Kinh tế tiến bộ thì giáo dục mới tiến bộ, kinh tế không phát triển thì giáo dục cũng không phát triển được, …hai việc đó có quan hệ mật thiết với nhau” [29]. Trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đã có nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục Việt Nam nghiên cứu về quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học như Nguyễn Ngọc Quang, Hoàng Chúng, Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Văn Lê, Hoàng Tâm Sơn, Nguyễn Văn Tường,…Mặc dù mỗi tác giả đi sâu vào những bình diện khác nhau của hoạt động dạy học nhưng tất cả đều hướng đến việc giải quyết mối quan 12
hệ giữa giáo viên và nhà quản lý, những nội dung quản lý hoạt động dạy học của người hiệu trưởng. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang xác định: “Dạy học và giáo dục trong sự thống nhất là hoạt động trung tâm của nhà trường, quản lý nhà trường thực chất là quản lý quá trình lao động sư phạm của người thầy” [35]. Tác giả Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn khi nghiên cứu về mục tiêu, nội dung,biện pháp quản lý nhà trường cũng đã khẳng định: “Việc quản lý hoạt động dạy và học (hiểu theo nghĩa rộng) là nhiệm vụ quản lý trung tâm của nhà trường” và “Người hiệu trưởng phải luôn luôn kết hợp một cách hữu cơ quá trình dạy và học” [22]. Tác giả Hoàng Tâm Sơn thì quan tâm đến việc tổ chức các hoạt động khoa học cho giáo viên để phát huy yếu tố nội lực của chính đội ngũ [36]. Tác giả Nguyễn Văn Lê tập trung nghiên cứu công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về tư tưởng chính trị, về chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao năng lực giảng dạy cho họ [41]. Gần đây nhất, vào năm 2001, Viện Khoa học giáo dục Việt nam đã cho xuất bản tuyển tập “Giáo dục học Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của cố giáo sư Hà Thế Ngữ (1929 1990). Trong công trình này, thông qua việc trình bày về đối tượng nghiên cứu và cấu trúc của khoa học quản lý giáo dục, các khái niệm cơ bản của lý luận quản lý giáo dục, những nguyên tắc quản lý giáo dục và những quy luật giáo dục, tác giả đã giới thiệu nhiều tri thức về phương pháp luận nghiên cứu hiệu quả giáo dục và dạy học [tài liệu nào]. Ngoài ra, qua nghiên cứu ở các bộ phận lưu trữ của trường Đại học Sư phạm Hà Nội, chúng tôi nhận thấy có một số tác giả đã chọn vấn đề 13
nghiên cứu gần với đề tài chúng tôi nghiên cứu để làm luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản lý Giáo dục. Trong các đề tài này, các nhà nghiên cứu quan tâm đến nghiệp vụ quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học cho đội ngũ cán bộ quản lý các trường phổ thông, dạy nghề, trung học chuyên nghiệp, cao đẳng và đưa ra các biện pháp chung nhằm góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy ở các trường. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học thực sự là vấn đề cấp thiết đã được nhiều người quan tâm nghiên cứu. Với nguồn tư liệu thu thập được, chúng tôi nhận thấy chưa có tác giả nào đề cập và đi sâu nghiên cứu vấn đề này ở phạm vi huyện Đắk R’Lấp tỉnh Đắk Nông. Từ đó tôi xác định vấn đề đặt ra ở luận văn này là tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng trường tiểu học huyện Đắk R’Lấp và từ đó đề xuất những biện pháp quản lý phù hợp, mang tính khả thi để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường tiểu học. 1.2. Hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học 1.2.1. Trường TH 1.2.1.1 Vị trí trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân Vị trí của trường tiểu học được xác định tại Điều 2, Điều lệ trường tiểu học: “Trường tiểu học là cơ sở giáo dục của bậc tiểu học, bậc học có nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường tiểu học có tư cách 14
pháp nhân và con dấu riêng” [4]. Điều 26, Luật Giáo dục năm 2005 ghi rõ: “Giáo dục tiểu học được thực hiện trong năm năm học, từ lớp một đến lớp năm. Tuổi của học sinh vào lớp một là sáu tuổi” [28]. Với vai trò là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục tiểu học phải vững chắc thì mới đảm bảo được nhiệm vụ xây dựng toàn bộ nền móng không chỉ cho giáo dục phổ thông mà còn cho cả sự hình thành và phát triển nhân cách con người. 1.2.1.2 Nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học a. Tổ chức giảng dạy, học tập và hoạt động giáo dục đạt chất lượng theo mục tiêu, chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học do Bộ trư ởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. b. Huy động trẻ em đi học đúng độ tuổi, vận động trẻ em khuyết tật, trẻ em đã bỏ học đến trường, thực hiện phổ cập giáo dục và chống mù chữ trong cộng đồng. Nhận bảo trợ và giúp các cơ quan có thẩm quyền quản lí các hoạt động giáo dục của các cơ sở giáo dục khác thực hiện chương trình giáo dục tiểu học theo sự phân công của cấp có thẩm quyền. Tổ chức kiểm tra và công nhận hoàn thành chương trình tiểu học cho học sinh trong nhà trường và trẻ em trong địa bàn trường được phân công phụ trách. c. Xây dựng, phát triển nhà trường theo các quy định của Bộ GD & ĐT và nhiệm vụ phát triển giáo dục của địa phương. d. Thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục. 15
e. Quản lí cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh. f. Quản lí, sử dụng đất đai, cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chính theo quy định của pháp luật. g. Phối hợp với gia đình, các tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực hiện hoạt động giáo dục. h. Tổ chức cho cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên và học sinh tham gia các hoạt động xã hội trong cộng đồng. i. Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật. 1.2.2. Hoạt động dạy học ở trường TH 1.2.2.1. Hoạt động dạy học :Hoạt động dạy học bao gồm hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của học sinh. a. Hoạt động dạy: là sự tổ chức, điều khiển tối ưu quá trình học sinh lĩnh hội tri thức, hình thành và phát triển nhân cách của mình. Ở đây, thầy giáo là chủ thể của hoạt động dạy theo phương thức nhà trường, với nội dung dạy học quy định trong chương trình, giúp học sinh lĩnh hội nền văn hóa xã hội, phát triển tâm lý thông qua tái tạo nền văn hóa đó, hình thành kỹ năng, thái độ. b. Hoạt động học: là hoạt động đặc thù của con người được điều khiển bởi mục đích tự giác là lĩnh hội những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, những hình thức hành vi và những hoạt động nhất định. Sự tiếp thu tri thức, kỹ xảo trong hoạt động học là sự tiếp thu có tính tự giác cao. Hoạt động học là hoạt động hướng vào làm thay 16
đổi chính mình, không chỉ hướng vào việc tiếp thu cả những tri thức của chính bản thân hoạt động, nói cách khác tiếp thu được cả phương pháp chiếm lĩnh tri thức đó. Hoạt động học có 2 chức năng thống nhất với nhau: lĩnh hội thông tin và tự điều khiển quá trình chiếm lĩnh khái niệm một cách tự giác, tích cực, tự lực. c. Sự thống nhất giữa hoạt động dạy và hoạt động học Khi tiến hành hoạt động dạy, thầy giáo không nhằm phát triển chính mình mà nhằm tổ chức tái tạo nền văn hóa xã hội , nhằm tạo ra cái mới trong tâm lý học sinh. Muốn làm được điều đó, cái cốt lõi trong hoạt động dạy là làm sao tạo ra được tính tích cực trong hoạt động của học sinh, làm cho các em ý thức được đối tượng cần lĩnh hội, vừa biết cách chiếm lĩnh được đối tượng đó. Chính tính tích cực này của học sinh trong hoạt động học quyết định chất lượng học tập. Cũng vì thế trong lý luận dạy học, người ta khẳng định rằng chất lượng học tập phụ thuộc vào trình độ tổ chức và điều khiển hoạt động học của thầy. Như vậy, hai hoạt động dạy và học được tiến hành do hai chủ thể ( thầy trò) khác nhau, thực hiện hai chức năng (tổ chức lĩnh hội) khác nhau nhưng gắn bó chặt chẽ với nhau, vì hoạt động diễn ra để tổ chức và điều khiển hoạt động học và hoạt động học chỉ có đầy đủ ý nghĩa của nó khi được diễn ra dưới sự tổ chức và điều khiển của hoạt động dạy. Với ý nghĩa đó, hoạt động dạy và hoạt động học hợp thành hoạt động dạy – học, trong đó người dạy thực hiện chức năng tổ chức và điều khiển hoạt động dạy, người học có chức năng hoạt 17
động tích cực để lĩnh hội kinh nghiệm mà xã hội đã tích lũy được, biến kinh nghiệm xã hội thành kinh nghiệm cá nhân, tạo ra sự phát triển tâm lý của chính mình. Sự tác động qua lại giữa dạy và học phải đáp ứng được yêu cầu: nhận thức rõ được mục đích điều khiển, tổ chức tốt các mối liên hệ ngược xuôi, lựa chọn những phương pháp dạy học thích hợp trên cơ sở phân tích những thông tin thu được. Sự tác động qua lại giữa dạy – học, giữa thầy trò diễn ra theo cấu trúc như sau: Phát lệnh Thực hiện lệnh Thu tín hiệu phản hồi Đánh giá Phát lệnh bổ sung Sơ đồ : Chu trình dạy học Qúa trình dạy học luôn ở trạng thái vận động và phát triển. Nó gồm nhiều nhân tố cấu trúc tồn tại trong mối quan hệ biện chứng. Không có dạy thì không có học và không có học thì việc dạy vô nghĩa. Nhờ hoạt động học mà nhân cách của học sinh ngày càng được phát triển và hoạt động dạy lại có thêm tiền đề mới, cơ sở mới để tiến hành ở trình độ cao hơn. Mặt khác, trong quá trình dạy học, hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ sự phạm của thầy cũng được nâng cao và hoàn thiện... b. Hoạt động dạy học ở trường TH Định nghĩa hoạt động dạy học ở trường TH Hoạt động giảng dạy ở trường TH được hiểu là quá trình người giáo viên truyền thụ tri thức, kinh nghiệm cho người học, là hoạt động tổ chức 18
điều khiển của giáo viên đối với hoạt động nhận thức của học sinh nhằm hình thành trong mỗi học sinh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, thái độ, hành vi. Đồng thời, hoạt động giảng dạy của giáo viên TH còn giữ vai trò tổ chức, lãnh đạo, điều khiển quá trình dạy học, mọi hoạt động giảng dạy, tổ chức, điều khiển của giáo viên đều nhằm mục đích duy nhất là thúc đẩy sự nhận thức của người học. Vì vậy, người giáo viên TH phải nắm vững kiến thức một cách khoa học và hệ thống, phải am hiểu và tinh thông kiến thức thực tiễn cùng với việc sử dụng phương pháp giảng dạy hợp lý, khoa học. Nội dung hoạt động dạy học ở trường TH Hoạt động giáo dục bao gồm hoạt động giáo dục trong giờ lên lớp và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nhằm rèn luyện đạo đức, phát triển năng lực, bồi dưỡng năng khiếu, giúp đỡ học sinh yếu phù hợp đặc điểm tâm sinh lý, sinh lý lứa tuổi học sinh tiểu học. Hoạt động giáo dục trong giờ lên lớp được tiến hành thông qua việc dạy học các môn học bắt buộc và tự chọn trong chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học do Bộ trưởng bộ GD & ĐT ban hành. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp bao gồm hoạt động ngoại khóa, hoạt động vui chơi, TDTT, tham quan du lịch, giao lưu văn hóa; hoạt động bảo vệ môi trường; lao động công ích và các hoạt động xã hội khác. 1.2.3. Hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới phương pháp dạy học ở trường TH 1.2.3.1. Phương pháp dạy học và đổi mới phương pháp dạy học a.Phương pháp dạy học 19
Khái niệm phương pháp dạy học Phương pháp dạy học là hệ thống những cách thức hoạt động của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện tốt mục đích và nhiệm vụ dạy học xác định. Phương pháp dạy học bao gồm phương pháp dạy và phương pháp học. Phương pháp dạy: Phương pháp tổ chức nhận thức, phương pháp điều khiển các hoạt động trí tuệ và thực hành, phương pháp giáo dục ý thức và thái độ đúng đắn cho học sinh. Phương pháp học: Phương pháp nhận thức và rèn luyện để hình thành hệ thống tri thức và kĩ năng thực hành, hình thành nhân cách người học. Hai phương pháp này không tồn tại độc lập, tách rời nhau mà nó liên quan và phụ thuộc nhau, chúng vừa là mục đích vừa là nguyên nhân tồn tại của nhau. b.Đổi mới phương pháp dạy học Cùng với việc đổi mới của mục tiêu, nội dung chương trình tiểu học và cách đánh giá kết quả học tập của học sinh, phương pháp dạy học cũng buộc phải thay đổi theo. Đổi mới phương pháp dạy học là nội dung hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới phương pháp dạy học là vấn đề then chốt của chính sách đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đổi mới phương pháp dạy học sẽ làm thay đổi tận gốc nếp nghĩ, nếp làm của các thế hệ học trò chủ nhân tương lai của đất nước. Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học sẽ tác động vào mọi thành tố của quá trình giáo dục và đào tạo. Nó tạo ra sự hiện đại hóa của quá trình này. Đổi mới phương pháp dạy học thực chất không phải là sự thay thế các phương pháp dạy học cũ bằng một loạt các phương 20