Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST

Báo xấu

115
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh nhằm mục đích phân tích thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường, từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo đạt hiệu quả, góp phần phát triển bền vững nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Thanh Nhân THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP CÔNG NGHỆ LƯƠNG THỰC THỰC PHẨM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành Phố Hồ Chí Minh – 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Thanh Nhân THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP CÔNG NGHỆ LƯƠNG THỰC THỰC PHẨM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHAN THỊ TỐ OANH Thành Phố Hồ Chí Minh – 2013
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và động viên rất quý báu của Thầy Cô, Gia đình, Bạn bè và Anh chị đồng nghiệp. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và tri ân sâu sắc đến TS. Phan Thị Tố Oanh, người hướng dẫn khoa học đã tận tâm giúp đỡ, dạy bảo và động viên tôi. Xin chân thành cám ơn sự giúp đỡ tận tình của tất cả giảng viên Khoa Tâm lý Giáo dục đã trực tiếp giảng dạy tôi, sự quan tâm giúp đỡ của Thầy Cô Phòng Sau đại học trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh trong suốt thời gian học tập vừa qua. Trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu, các Phòng, các Khoa Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm đã giúp đỡ mọi mặt, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn; xin cảm ơn lãnh đạo Công ty Lương thực Long An, Công ty Lương thực Đồng Tháp, Công ty Cổ phần Mía đường Bến Tre, Công ty Cổ phần bánh Lubico, Công ty TNHH thực phẩm Ánh Hồng đã tạo điều kiện thu thập số liệu, cung cấp thông tin cần thiết cho luận văn. Sau cùng, xin cám ơn gia đình, bạn bè đã động viên, khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, song chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi thiếu sót; rất mong nhận sự góp ý của Quý Thầy Cô trong Hội đồng khoa học cùng các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2013 Nguyễn Thị Thanh Nhân 1
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. 1 MỤC LỤC .................................................................................................................... 2 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... 5 MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 6 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................ 6 2. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................................... 8 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................................. 8 4. Giả thuyết nghiên cứu .................................................................................................... 8 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................................... 8 6. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................................ 9 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................... 9 8. Cấu trúc luận văn ......................................................................................................... 10 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP.................................... 12 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ......................... 12 1.1.1. Ở nước ngoài ........................................................................................................ 12 1.1.2. Ở Việt Nam........................................................................................................... 13 1.2. Một số khái niệm ....................................................................................................... 15 1.2.1. Khái niệm về quản lý............................................................................................ 15 1.2.2. Khái niệm Đào tạo ................................................................................................ 16 1.2.3. Khái niệm về chất lượng ...................................................................................... 16 1.2.4. Chất lượng đào tạo ............................................................................................... 17 1.2.5. Kiểm định chất lượng giáo dục ............................................................................ 23 1.3. Đặc điểm, vai trò của giáo dục Trung cấp Chuyên nghiệp ................................... 24 1.4. Lý luận về đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp chuyên nghiệp ..... 26 1.4.1. Khái niệm ............................................................................................................. 26 1.4.2. Nội dung đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp chuyên nghiệp ......... 27 1.5. Lý luận về quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường TCCN ........................ 33 1.5.1. Khái niệm ............................................................................................................. 33 1.5.2. Nội dung quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường TCCN ........................ 34 1.5.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp chuyên nghiệp .......................................................................................................... 41 2
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP CÔNG NGHỆ LƯƠNG THỰC THỰC PHẨM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................................................................ 44 2.1. Sơ lược vài nét về trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành Phố Hồ Chí Minh.............................................................................................................. 44 2.1.1. Lịch sử ra đời ........................................................................................................ 44 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Trường ........................................................................ 44 2.1.3. Cơ cấu tổ chức ...................................................................................................... 45 2.1.4. Ngành đào tạo bậc Trung cấp chuyên nghiệp ...................................................... 46 2.2. Thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo của Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành Phố Hồ Chí Minh .............................................. 47 2.2.1. Thực trạng quản lý đảm bảo mục tiêu của nhà trường ......................................... 47 2.2.2. Thực trạng quản lý đảm bảo về công tác tổ chức - quản lý ................................. 49 2.2.3. Thực trạng quản lý đảm bảo về chương trình đào tạo .......................................... 51 2.2.4. Thực trạng quản lý đảm bảo về hoạt động đào tạo .............................................. 56 2.2.5. Thực trạng quản lý đảm bảo đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý và NV ............... 63 2.2.6. Thực trạng quản lý đảm bảo công tác học sinh .................................................... 69 2.2.7. Thực trạng quản lý đảm bảo về NCKH và HTQT ............................................... 75 2.2.8. Thực trạng quản lý đảm bảo cơ sở vật chất .......................................................... 75 2.2.9. Thực trạng quản lý đảm bảo về tài chính ............................................................. 78 2.2.10. Thực trạng quản lý đảm bảo quan hệ giữa nhà trường và xã hội ....................... 79 2.3. Đánh giá chung về quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành Phố Hồ Chí Minh.................................... 81 2.3.1. Mặt mạnh .............................................................................................................. 81 2.3.2. Mặt yếu ................................................................................................................. 81 2.3.3. Cơ hội ................................................................................................................... 82 2.3.4. Thách thức ............................................................................................................ 83 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP CÔNG NGHỆ LƯƠNG THỰC THỰC PHẨM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................................................... 84 3.1. Cơ sở xây dựng giải pháp ......................................................................................... 84 3.1.1. Mục tiêu của nhà nước về giáo dục nghề nghiệp ................................................. 84 3.1.2. Mục tiêu phát triển Trường Trung cấp Công nghệ LTTP Tp.HCM .................... 85 3.1.3. Dự báo quy mô đào tạo và cơ cấu ngành nghề trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành Phố Hồ Chí Minh ......................................................... 86 3.1.4. Nguyên tắc đề xuất các giải pháp ......................................................................... 87 3
3.2. Một số giải pháp đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành Phố Hồ Chí Minh ....................................................... 88 3.2.1.Đổi mới mục tiêu và nội dung chương trình đào tạo; biên soạn, cải tiến giáo trình ........................................................................................................................................ 88 3.2.2. Đảm bảo chất lượng đội ngũ giáo viên, nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý ............................................................................................................................ 90 3.2.3.Đổi mới PP giảng dạy, hoàn thiện công tác đánh giá kết quả học tập .................. 94 3.2.4. Tăng cường xây dựng cơ sở vật chất và đổi mới công tác quản lý tài chính ....... 95 3.2.5. Nâng cao hiệu quả nghiên cứu khoa học, mở rộng quan hệ hợp tác trong nước và quốc tế ............................................................................................................................ 98 3.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp.............................. 99 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................. 104 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 107 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 110 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CN : Chuyên ngành CNV : Công nhân viên CSVC : Cơ sở vật chất CTĐT : Chương trình đào tạo CBCNVC : Cán bộ công nhân viên chức CTMT : Chương trình mục tiêu DN : Doanh nghiệp GV : Giáo viên HS : Học sinh HTĐT : Hợp tác đào tạo HTQT : Hợp tác quốc tế KT&ĐBCLGD : Khảo thí và đảm bảo chất lượng giáo dục LT : Lý thuyết LTTP : Lương thực thực phẩm MH : Môn học MC : Môn chung MHCS : Môn học cơ sở MHCN : Môn học chuyên ngành Nxb : Nhà xuất bản NV : Nhân viên NCKH : Nghiên cứu khoa học PP : Phương pháp Tp.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh TH : Thực hành TCCN : Trung cấp chuyên nghiệp XDCB : Xây dựng cơ bản 5
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nước ta đang trong thời kỳ Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa, hội nhập khu vực và thế giới, một thế giới mà sự tiến bộ của khoa học – công nghệ – dịch vụ diễn ra từng ngày, đòi hỏi người lao động phải được đào tạo ở những trình độ lành nghề nhất định. Lực lượng lao động lành nghề là một trong những yếu tố quan trọng quyết định sự phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia dựa trên sự phát triển của sản xuất. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X đã chỉ rõ mục tiêu: “sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển; tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”, và “con đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá của nước ta cần và có thể rút ngắn thời gian so với các nước đi trước, vừa có những bước tuần tự, vừa có những bước nhảy vọt”. Để thực hiện được mục tiêu đó chúng ta phải có nguồn lao động chất lượng cao, đủ sức tiếp nhận sự chuyển giao công nghệ khoa học tiên tiến và vận dụng sáng tạo vào thực tiễn của nước nhà. Trường trung cấp chuyên nghiệp là nơi đào tạo người lao động có kiến thức, có kỹ năng thực hành cơ bản của một nghề, có khả năng làm việc độc lập và có tính sáng tạo, ứng dụng công nghệ vào công việc. Vì vậy, đào tạo nghề ở hệ Trung cấp chiếm vị trí quan trọng trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp ở nước ta. Những thay đổi gần đây trên toàn thế giới đã tạo ra những thách thức mới trong mọi hoạt động dịch vụ, khiến các tổ chức nhận thấy được tầm quan trọng của chất lượng. Chất lượng đã trở thành một từ phổ biến. Để thu hút khách hàng, các tổ chức cần phải đưa chất lượng vào nội dung quản lý. Ngày nay, hầu hết các khách hàng, đặc biệt là các tổ chức lớn đều mong mỏi được cung cấp những sản phẩm có chất lượng đáp ứng nhu cầu của họ. Vì vậy, hơn bao giờ hết các tổ chức trong mọi quốc gia thuộc mọi loại hình đều quan tâm đến chất lượng và đều có những nhận thức mới đúng đắn về chất lượng. Hoạt động giáo dục Trung cấp chuyên nghiệp cũng không nằm ngoài trào lưu và quy luật nói trên. Đối với các nước đang phát triển, chất lượng vừa là một cơ hội vừa là một thách thức. Việt Nam cũng là một nước đang phát triển, để hội nhập và thu ngắn khoảng cách với các nước phát triển thì chất lượng đào tạo phải trở thành yếu tố quan trọng hàng đầu. Hiện nay, một trong những khâu yếu nhất của giáo dục Trung cấp chuyên nghiệp ở nước ta là chất lượng và hiệu quả đào tạo thấp. Mặt khác, chúng ta cũng chưa có những hệ thống quản lý chất lượng đào tạo có hiệu quả, dẫn đến tình trạng lãng phí nhân lực và chi 6
phí đào tạo. Một hiện tượng phổ biến đang diễn ra hiện nay là học sinh tốt nghiệp các trường Trung cấp chưa xin được việc làm mặc dù chúng ta đang thiếu một số lượng lớn người lao động được đào tạo nghề. Vì vậy chất lượng đào tạo luôn là vấn đề mấu chốt trong sự tồn tại và phát triển của bất kỳ trường Trung cấp chuyên nghiệp nào. Làm thế nào để đạt hiệu quả trong công tác giáo dục mà cụ thể là trong chất lượng đào tạo luôn là một câu hỏi lớn được đặt ra cho những người làm công tác quản lý, phải áp dụng các biện pháp quản lý nào thích hợp với mô hình hiện tại và thực trạng đã đạt được những gì, thuận lợi và khó khăn tồn tại ra sao, tất cả đang là một bài toán khó giải đối với những ai làm công tác quản lý. Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM trong suốt quá trình hình thành và phát triển trong 30 năm xây dựng và phát triển trường đã đào tạo cho xã hội trên 20.000 lao động các trình độ Trung cấp chuyên nghiệp, công nhân kỹ thuật, trung cấp nghề, sơ cấp nghề và bồi dưỡng ngắn hạn. Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM là trường đào tạo nhiều ngành nghề, nhiều bậc học; quy mô Nhà trường ngày càng mở rộng. Hiện nay ngoài các ngành hiện hành, nhà trường đang xây dựng chương trình khung cho 2 ngành mới: Công nghệ sau thu hoạch và Công nghệ chế biến đường và sản phẩm từ đường. Với quy mô ngày càng mở rộng như trên thì vấn đề chất lượng đào tạo luôn là vấn đề được quan tâm nhất. Chủ trương xã hội hóa công tác giáo dục, tăng cường quy mô, đào tạo đa cấp, đa ngành của Đảng và nhà nước đã làm cho hệ thống cơ sở đào tạo nghề nghiệp ngày càng được mở rộng, đội ngũ lao động được đào tạo nghề tăng lên hàng năm, trong đó hệ giáo dục Trung cấp chuyên nghiệp cung cấp một lượng không nhỏ, tuy nhiên mức độ đáp ứng so với nhu cầu thực tế vẫn còn khiêm tốn cả về lượng lẫn về chất, tình trạng mất cân đối giữa “thầy” và “thợ” vẫn thường xuyên diễn ra. Ngoài tâm lý chung của các gia đình luôn mong muốn con em mình được theo học ở bậc đại học, vấn đề lớn còn lại là chất lượng đào tạo lao động nghề thật sự còn thấp, vẫn còn khoảng cách giữa trình độ tay nghề của học sinh mới ra trường và nhu cầu của các doanh nghiệp. Do đó, yêu cầu cấp thiết đặt ra cho các cơ sở đào tạo nói chung, Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM nói riêng là đảm bảo chất lượng đào tạo. Đào tạo không đạt chất lượng thì không đáp ứng được nhu cầu, lãng phí cho gia đình – xã hội, kém hiệu quả đối với người sử dụng lao động, sẽ mất dần học sinh, mất dần uy tín và thương hiệu của Nhà trường. 7
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Thành Phố Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu, với mong muốn đóng góp một phần nhỏ vào việc thực hiện nhiệm vụ trọng tâm của trường, sự nghiệp giáo dục chung của đất nước. 2. Mục đích nghiên cứu Phân tích thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. Từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo đạt hiệu quả, góp phần phát triển bền vững nhà trường. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường Trung cấp chuyên nghiệp. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 4. Giả thuyết nghiên cứu Công tác quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần khẳng định uy tín Nhà trường. Tuy nhiên, công tác quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường vẫn còn những hạn chế, bất cập trong các khâu của quy trình quản lý. Việc khảo sát, đánh giá đúng thực trạng và đề xuất một số giải pháp cấp thiết, khả thi có thể nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đảm bảo chất lượng đào tạo của Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa những cơ sở lý luận về quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo trường Trung cấp chuyên nghiệp. 5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng về quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 5.3. Đề xuất một số giải pháp nhằm đảm bảo chất lượng đào tạo của Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 8
6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Phạm vi về nội dung Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo về mục tiêu; bộ máy tổ chức và quản lý; chương trình đào tạo; hoạt động đào tạo; đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên; phục vụ học sinh; nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế; cơ sở vật chất; tài chính; quan hệ nhà trường và xã hội của Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 6.2. Phạm vi về thời gian và địa bàn nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM trong 3 năm 2009, 2010, 2011. Khảo sát thực tế năm 2012 và đề xuất các giải pháp cho các năm tiếp theo. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Quan điểm phương pháp luận 7.1.1. Quan điểm hệ thống – cấu trúc Tiếp cận quan điểm hệ thống – cấu trúc trong nghiên cứu quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo là xem xét các mối quan hệ biện chứng của các thành tố: mục tiêu; tổ chức và quản lý; chương trình đào tạo; hoạt động đào tạo; đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên; người học; nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế; thư viện, trang thiết bị học tập và cơ sở vật chất khác; tài chính và quản lý tài chính; quan hệ giữa Nhà trường và xã hội ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 7.1.2. Quan điểm lịch sử – logic Muốn nhận thức đúng sự vật hiện tượng, phải nắm được lịch sử của sự vật, xem xét quá trình phát sinh, phát triển và hiện nay của sự vật. Như vậy, phải tìm hiểu và phát hiện sự nảy sinh, phát triển của quá trình quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Nghiên cứu quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM cần phải xuất phát từ thực tiễn để tìm ra những ưu điểm, hạn chế, phát hiện nguyên nhân để giải quyết nhằm cải thiện thực trạng và đề xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm đảm bảo chất lượng đào tạo của Trường trong thời gian tới. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 9
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập những tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu, sách, tạp chí chuyên ngành và thu thập thông tin trên internet nhằm làm rõ các vấn đề lý luận của đề tài cần nghiên cứu. 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Đây là phương pháp nghiên cứu chủ yếu của đề tài, phương pháp này nhằm thu thập các thông tin định tính và định lượng với số lượng lớn về thực trạng nghiên cứu của đề tài. Nội dung của phương pháp này là tìm hiểu, thăm dò ý kiến của khách thể nghiên cứu về thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo và một số giải pháp được các nhà quản lý sử dụng để đảm bảo chất lượng đào tạo qua các bảng hỏi (phiếu thăm dò ý kiến CBQL - GV, HS, DN). Cách thức tiến hành xây dựng phiếu khảo sát như sau: - Bước 1: xây dựng bảng hỏi mở - Bước 2: xây dựng bảng hỏi thử nghiệm - Bước 3: xây dựng bảng hỏi chính thức 7.2.3. Phương pháp đàm thoại Đây là phương pháp được tác giả sử dụng trong suốt quá trình làm đề tài. Tác giả tiến hành gặp gỡ, trao đổi, phỏng vấn các Cán bộ quản lý, Giảng viên, Doanh nghiệp sử dụng lao động của trường về các vấn đề liên quan. 7.2.4. Phương pháp quan sát Phương pháp quan sát một cách có chủ định các hoạt động đảm bảo chất lượng đào tạo và quản lý hoạt động đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM nhằm thu thập các thông tin hỗ trợ các nhận định, nhận xét thực trạng. 7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Dựa vào phương pháp này tác giả đánh giá thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo và đề xuất các giải pháp quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 7.2.6. Phương pháp thống kê toán học - Nhằm xử lý, phân tích, đánh giá kết quả nghiên cứu. - Các số liệu thu được sẽ được xử lý bằng toán thống kê. 8. Cấu trúc luận văn MỞ ĐẦU 10
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường trung cấp chuyên nghiệp. Chương 2: Thực trạng quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. Chương 3: Một số giải pháp quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 11
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo 1.1.1. Ở nước ngoài Hoạt động quản lý đảm bảo chất lượng hiện đang phát triển ở nhiều mức độ khác nhau tại các quốc gia trên thế giới. Một số quốc gia đã xây dựng được hệ thống kiểm định chất lượng từ khá lâu như Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines. Những nghiên cứu về quản lý chất lượng dạy nghề luôn gắn liền với các vấn đề quản lý bảo đảm chất lượng đào tạo và được triển khai rất mạnh. Cho đến nay ở các nước phát triển căn bản đã hình thành những lý thuyết về chuẩn, quản lý dựa vào chuẩn, các mô hình kiểm định chất lượng đào tạo nghề cùng những kỹ thuật và công cụ phong phú. Tất cả những vấn đề như vậy đều trực tiếp thuộc hệ thống quản lý chất lượng giáo dục. Ở Úc, năm 1992 Uỷ ban Đảm bảo Chất lượng Giáo dục Đại học (The Committee For Quality Assurance in Higher Education) được thành lập với nhiệm vụ tư vấn cho chính phủ về các vấn đề đảm bảo chất lượng đào tạo. Ở Hàn Quốc, Uỷ ban Kiểm định Chất lượng Giáo dục Đại học Hàn Quốc (The Committee For University Accreditation) chịu sự quản lý và quan sát của hội đồng giáo dục Đại học Hàn Quốc (Korean Council For University Education_KCUE). Tác giả người Anh Robert C. Winn với tác phẩm “Áp dụng quản lý chất lượng đến quá trình giáo dục” đã đưa ra các yếu tố chính để thành công trong vấn đề áp dụng quản lý chất lượng đào tạo trong giáo dục đó là (1) có được sự hỗ trợ của tất cả mọi người trong chuỗi giám sát; (2) xác định khách hàng của bạn; (3) tập trung vào cải tiến quy trình; (4) sử dụng 14 điểm Deming như một hướng dẫn và danh sách kiểm tra trong nỗ lực thực hiện [42]. William Edwards Deming - một nhà nghiên cứu thống kê người Mỹ, W.E. Deming, không chỉ được tôn vinh là “cha đẻ của quản lý chất lượng”, ông còn được cả thế giới thừa nhận là “một cố vấn trong ngành thống kê học”. Những tác phẩm tiêu biểu của ông, “Ra khỏi cơn khủng hoảng” (“Out of the Crisis”, 1986), “Nền Kinh tế mới” (“The New Economics”, 1994), Deming chủ trương theo dõi chặt chẻ mọi quá trình đào tạo bằng công cụ thống kê, đó là vòng tròn quản lý chất lượng của Deming: lập kế hoạch, thực hiện kế hoạch, kiểm tra và khắc phục sai lỗi; và đưa ra học thuyết quản lý chất lượng. Trong tác 12
phẩm “Thoát khỏi cơn khủng hoảng”, ông đã dưa ra 14 điểm nhằm quản lý cải tiến chất lượng [44]. Tác giả Edward Sallis cho tác phẩm “Quản lý chất lượng trong giáo dục” dùng cho các nhà quản lý trong Giáo dục, tác phẩm đã đưa ra phương pháp quản lý đảm bảo chất lượng được sử dụng rộng rãi trong kinh doanh và nhất là trong lĩnh vực giáo dục [41]. 1.1.2. Ở Việt Nam Đã có khá nhiều công trình đề cập đến công tác quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo, nhưng phần lớn các nhà quản lý giáo dục, các chuyên gia giáo dục và các luận văn thạc sĩ tập trung vào quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở các Trung tâm, trường Cao đẳng, Đại học. Cụ thể, tác giả Lâm Quang Thiệp – nguyên Vụ trưởng Vụ Đại học – Bộ Giáo dục và Đào tạo có bài “Một số giải pháp nhằm đảm bảo chất lượng cho hệ thống giáo dục đại học” [2] trong đó đề cập đến một số giải pháp về tổ chức, quản lý đảm bảo chất lượng giáo dục đại học chính quy và không chính quy. Đề án của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã được phê duyệt theo quyết định số 4138 nghiên cứu xây dựng và phát triển hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục đối với giáo dục Đại học và Trung Cấp Chuyên Nghiệp giai đoạn 2011 – 2020 đã củng cố và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về kiểm định chất lượng giáo dục đối với GDĐH - TCCN, tạo môi trường và hành lang pháp lý cho sự phát triển ổn định hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục; xây dựng và phát triển hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục để triển khai đánh giá các cơ sở giáo dục và chương trình GDĐH, các trường TCCN đạt tiêu chuẩn chất lượng, góp phần vào việc đảm bảo và nâng cao chất lượng GDĐH – TCCN; xây dựng chính sách để phát triển đội ngũ chuyên gia đánh giá ngoài có đủ trình độ và số lượng để triển khai các hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục đối với GDĐH – TCCN; Tăng cường hợp tác quốc tế với các nước trong khu vực và trên thế giới trong lĩnh vực kiểm định chất lượng giáo dục đối với GDĐH – TCCN [12]. Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý Giáo dục của tác giả Võ Thị Bích Hạnh với đề tài Thực trạng và giải pháp quản lý chất lượng đào tạo tại các trung tâm dạy nghề ở Tp.HCM đã đưa ra một số giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo cho các trung tâm dạy nghề, đã nhấn mạnh các trung tâm dạy nghề vẫn có khả năng và tiềm lực lớn để cung cấp những “sản phẩm đào tạo” có chất lượng cao hơn và đáp ứng nhu cầu của người sử dụng lao động nhiều hơn nữa, nếu có những công cụ mới, những giải pháp hiệu quả và đồng bộ [25]. 13
Tác giả Phạm Quang Huân, có bài viết “Quản lý chất lượng theo ISO 9000 với vấn đề đổi mới quản lý giáo dục phổ thông” (Tạp chí Khoa học Giáo dục, Viện CL và CT GD. Số 20 – 2007) đã đưa mô hình quản lý chất lượng ISO 9000 ứng dụng vào giáo dục Việt Nam nói chung và giáo dục Phổ Thông nói riêng. Mô thức quản lý nhà trường theo tinh thần ứng dụng ISO 9000 cũng được đổi mới nhờ đề cao cách quản lý theo quy trình. Nhìn tổng thể, quá trình giáo dục đào tạo của một nhà trường được rải ra trên các quá trình bộ phận tựa như các mắc xích: đầu vào, quá trình đào tạo (bao gồm các quá trình nhỏ hơn như dạy học và giáo dục đạo đức học sinh, phối hợp các nguồn lực, điều hành, kiểm tra đánh giá) và đầu ra. Mỗi mắc xích đều có những tiêu chuẩn cụ thể, có quy trình và cách thức phối hợp các nguồn lực để thực hiện hiệu quả quy trình đó. Vận hành quản lý theo ISO 9000 chính là đảm bảo cho sự trôi chảy của các quá trình ấy, theo những chuẩn mực cụ thể, nhờ đó mà nâng cao chất lượng giáo dục [27]. Tạp chí Khoa học Giáo dục có bài viết “Chất lượng đào tạo nhân lực trong cơ chế thị trường” của Phan Văn Kha (số 10, 2006), tạp chí Khoa học và công nghệ, Đại học Đà Nẵng có bài “Đảm bảo chất lượng trong giáo dục đại học” của Nguyễn Quang Giao (số 4, 2010) đã đề cập đến vai trò quan trọng của chất lượng đào tạo và đưa ra giải pháp đảm bảo chất lượng đào tạo ở các trường Nghề, Trung cấp chuyên nghiệp, Cao đẳng, Đại học, đáp ứng kịp thời những đòi hỏi lớn và ngày càng cao về nhân lực của công cuộc đổi mới kinh tế, xã hội…Thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa [22], [28]. Tác giả Vũ Thị Phương Anh Giám đốc Trung tâm Khảo thí và Đánh giá chất lượng đào tạo ĐHQG – HCM nghiên cứu vấn đề “Đảm bảo chất lượng giáo dục tại Đại học tại Việt Nam với nhu cầu hội nhập” đã nêu tổng quan về quan điểm chất lượng trong giáo dục đại học tại Việt Nam qua các giai đoạn, hệ thống và cơ chế đảm bảo chất lượng giáo dục đại học hiện nay, cùng các thành quả và các vấn đề cần giải quyết để tiếp tục đẩy mạnh triển khai đảm bảo chất lượng giáo dục đại học tại Việt Nam [1]. Ở Việt nam đã áp dụng phương pháp quản lý chất lượng bằng mục tiêu (Management By Objectives – MBO) vào quản lý chất lượng đào tạo trong giáo dục và mang lại hiệu quả cao như hình thành một hệ thống giáo dục chuẩn về kiến thức, chuẩn về cơ sở vật chất. Trong các cơ sở giáo dục và đào tạo người ta đã đề ra những mục tiêu chung cho cơ sở và trong các mục tiêu chung đó, họ xây dựng nên những mục tiêu nhỏ hơn cho các bộ phận. Các nhà trường xây dựng các mục tiêu như cây mục tiêu (trong “lý thuyết hệ thống và điều 14
khiển học” của PGS.TS.Lưu Xuân Mới) để hoàn thành xuất sắc mục tiêu chung của nhà trường từ những mục tiêu nhỏ. Một số trường áp dụng mô hình quản lý MBO có hiệu quả như Trường PTTH Hà Nội – Amsterdam; Trường THPT Tư thục Nhân Việt. Nhìn chung các công trình nghiên cứu đã nêu được mặt mạnh, mặt yếu và đưa ra những chiến lược nhằm đảm bảo chất lượng đào tạo, đặc biệt ở các trường Đại học, còn nghiên cứu về quản lý đảm bảo chất lượng đào tạo ở trường TCCN chưa được quan tâm đúng mức nhất là ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. Vì vậy, tác giả muốn tập trung nghiên cứu sâu hơn vấn đề này ở Trường Trung cấp Công nghệ Lương thực Thực phẩm Tp.HCM. 1.2. Một số khái niệm 1.2.1. Khái niệm về quản lý 1.2.1.1. Khái niệm Khái niệm “quản lý” đã được các nhà khoa học nhận định đa dạng như sau: Theo tác giả F. Taylor thì “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất, rẻ nhất” [16, tr.89]. Theo tác giả Henry Fayol thì “Quản lý hành chính là dự đoán và lập kế hoạch, tổ chức, điều khiển, phối hợp và kiểm tra” [16, tr.108]. Theo Mary Parker Follett thì “Quản lý là nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua người khác” và theo Stoner “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên trong tổ chức và sử dụng mọi nguồn lực sẵn có của tổ chức để đạt những mục tiêu của tổ chức” [32]. Như vậy có thể xem quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể (người quản lý, tổ chức quản lý) lên khách thể (đối tượng quản lý) nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường. 1.2.1.2. Mục tiêu quản lý Mục tiêu quản lý là yếu tố cơ bản của hệ thống quản lý. Mục tiêu quản lý là trạng thái của hệ thống mà ta muốn thu được. Trạng thái này hay kết quả đó hiện chưa có hoặc đang có nhưng ta muốn duy trì. Trạng thái hay kết quả chỉ đạt được thông qua các tác động quản lý. Có nhiều loại mục tiêu quản lý: 15
- Mục tiêu lâu dài, mục tiêu trước mắt. - Mục tiêu chung, mục tiêu bộ phận. - Mục tiêu tổng quát, mục tiêu cụ thể. 1.2.1.3. Chức năng của quản lý - Lập kế hoạch: là suy nghĩ trước của một cái gì đó phải thực hiện, và chuẩn bị cách để thực hiện những hoạt động đã mong muốn. - Tổ chức: là đảm bảo tất cả các hoạt động và quá trình được sắp xếp để tổ chức có thể đạt được các mục tiêu. - Lãnh đạo: là quá trình tác động đến con người, điều khiển họ, làm cho họ tự giác nỗ lực phấn đấu đạt được mục tiêu đề ra của tổ chức. - Chức năng lãnh đạo của người quản lý bao gồm: Định hướng, tạo ảnh hưởng, giám sát, hướng dẫn. - Kiểm tra: là việc đánh giá kết quả, là đo lường và điều chỉnh các hoạt động của việc thực hiện các mục tiêu nhằm tìm ra những ưu, nhược điểm để phát huy hoặc điều chỉnh việc lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo [24]. 1.2.2. Khái niệm Đào tạo Đào tạo là một quá trình dạy và học mang tính chuyên biệt nhằm trang bị, rèn luyện cho người học kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo theo yêu cầu nghề nghiệp chuyên môn, chuyên sâu. Quá trình đào tạo nhằm trang bị cho con người có khả năng lao động để góp phần vào việc duy trì và phát triển cuộc sống trong cộng đồng xã hội [31]. 1.2.3. Khái niệm về chất lượng Chất lượng là một vấn đề trừu tượng, không ai nhìn thấy được và cảm nhận được nó một cách trực tiếp bằng các giác quan của mình, không thể đo lường bằng những công cụ đo bình thường. Vì vậy, nhiều học giả đã cố gắng lý giải chất lượng thông qua các điều kiện đảm bảo chất lượng đầu vào, quá trình và đầu ra. Chất lượng là: "Tổng thể những tính chất, thuộc tính cơ bản của sự vật (sự việc)… làm cho sự vật (sự việc) này phân biệt với sự vật (sự việc) khác" (từ điển tiếng việt phổ thông). Chất lượng là: "Cái làm nên phẩm chất, giá trị của sự vật" hoặc là "Cái tạo nên bản chất sự vật, làm cho sự vật này khác sự vật kia"(Từ điển tiếng việt thông dụng – NXB Giáo dục – 1998). 16
Chất lượng là: “Mức hoàn thiện, là đặc trưng so sánh hay đặc trưng tuyệt đối, dấu hiệu đặc thù, các dữ kiện, các thông số cơ bản” (Oxford Poket Dictionnary). Theo tác giả Nguyễn Lộc thì chất lượng là mức độ mà sản phẩm hoặc dịch vụ của nhà trường/tổ chức đáp ứng mong đợi của khách hàng [32]. 1.2.4. Chất lượng đào tạo 1.2.4.1. Khái niệm Chất lượng đào tạo là sự phù hợp với mục tiêu đề ra qua sự đánh giá của người học, người dạy, người quản lý và người sử dụng sản phẩm đào tạo [17]. Trong lĩnh vực đào tạo, chất lượng đào tạo với đặc trưng sản phẩm là "con người" và được thể hiện ở phẩm chất, giá trị nhân cách và giá trị sức lao động hay năng lực hành nghề của người tốt nghiệp tương ứng với mục tiêu đào tạo của từng ngành đào tạo trong hệ thống đào tạo. Với yêu cầu đáp ứng nhu cầu nhân lực của thị trường lao động, quan niệm về chất lượng đào tạo trong nhà trường không chỉ gắn những điều kiện đảm bảo nhất định từ bên trong như: cơ sở vật chất, đội ngũ GV, trung tâm thư viện... mà còn phải được kiểm chứng qua quá trình sử dụng thực tiễn sản phẩm đào tạo đáp ứng được yêu cầu của thị trường sức lao động. 1.2.4.2. Các cách tiếp cận về chất lượng đào tạo Tài liệu tập huấn tự đánh giá phục vụ công tác kiểm định chất lượng giáo dục trường TCCN của Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục (2011) [14], cụ thể: • Chất lượng là sự phù hợp với các tiêu chuẩn Tiếp cận theo cách này, chất lượng của sản phẩm hay dịch vụ được đo bằng sự phù hợp của nó với các thông số hay tiêu chuẩn được quy định trước đó. “Chất lượng giáo dục trường Trung cấp chuyên nghiệp là sự đáp ứng mục tiêu do Nhà trường đề ra, đảm bảo các yêu cầu về mục tiêu giáo dục Trung cấp chuyên nghiệp của Luật Giáo dục, phù hợp với yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và của ngành” [7]. • Chất lượng là sự phù hợp với mục tiêu, mục đích Ngoài sự phù hợp với các thông số hay tiêu chuẩn được quy định trước, chất lượng còn phải phù hợp với mục đích của sản phẩm hay dịch vụ đó. Chất lượng được đánh giá bởi mức độ mà sản phẩm hay dịch vụ đáp ứng được mục đích đã tuyên bố. Với cách hiểu này, chất lượng phát triển theo thời gian, tùy thuộc vào sự phát triển kinh tế, xã 17
hội của đất nước, tùy thuộc vào đặc thù của từng loại trường và có thể sử dụng để phân tích chất lượng đào tạo ở các cấp độ khác nhau. Luật dạy nghề quy định: “Mục tiêu dạy nghề là đào tạo nhân lực kỹ thuật trực tiếp trong sản xuất, dịch vụ có năng lực thực hành nghề tương xứng với trình độ đào tạo...” [34, điều 4]. Tiếp cận theo cách này, chất lượng sẽ được xem là mức độ đáp ứng của học sinh tốt nghiệp đối với thị trường lao động. • Chất lượng là hiệu quả của việc đạt mục đích của Nhà trường Theo cách hiểu này, một trường có chất lượng cao là trường tuyên bố rõ mục đích của mình và đạt được mục đích đó một cách hiệu quả và hiệu suất cao nhất, đây chính là chất lượng tương đối – bên trong. Thông qua kiểm tra, thanh tra chất lượng, các tổ chức hữu quan sẽ xem xét, đánh giá hệ thống đảm bảo chất lượng của trường đó có giúp Nhà trường hoàn thành sứ mệnh một cách hiệu quả và hiệu suất cao hay không. Trong chất lượng đào tạo có hiệu quả đào tạo - đào tạo có chất lượng trước hết phải là đào tạo có hiệu quả. • Chất lượng đào tạo dưới góc độ quản lý Dưới góc độ quản lý và cũng là cách xưa nay khi đánh giá chất lượng đào tạo của một cơ sở đào tạo, trước tiên là nhìn vào tỉ lệ đậu/rớt, tỉ lệ học viên tốt nghiệp, tỉ lệ học viên bỏ học, tỉ lệ học viên khá, giỏi. Như cách tính hiện nay của ngành Giáo dục, hiệu suất đào tạo được tính bằng tỷ lệ phần trăm số học sinh tốt nghiệp/số học sinh nhập học. • Chất lượng đào tạo dưới góc độ người sử dụng Dưới góc độ người sử dụng, mà phần lớn là các DN, chất lượng đào tạo sẽ được đánh giá qua kiến thức, kỹ năng, tay nghề, khả năng hoàn thành nhiệm vụ được giao, khả năng thích ứng với môi trường, đạo đức, tác phong làm việc của người được sử dụng. • Chất lượng đào tạo dưới góc độ giảng dạy Dưới góc độ giảng dạy chất lượng đào tạo được xem xét trên cơ sở truyền đạt, chuyển giao kiến thức tốt, môi trường giảng dạy, học tập tốt và quan hệ tốt giữa giảng dạy và nghiên cứu. • Chất lượng đào tạo dưới góc độ người học Đối với người học, ngoài kiến thức, kỹ năng, tay nghề, chất lượng đào tạo còn được xem xét, cân nhắc về giá trị của bằng cấp, khả năng tìm việc làm sau khi tốt nghiệp, sự phát triển cá nhân và việc chuẩn bị cho một vị trí xã hội trong tương lai. 18