Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở làm rõ những lý luận cơ bản về NSNN, đánh giá đúng thực trạng quản lý NSNN, tìm ra những điểm mạnh, điểm yếu từ đó đề ra các giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THÙY LINH HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƯƠNG TÀI, TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THÙY LINH HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƯƠNG TÀI, TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Yến THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, luận văn nghiên cứu là của cá nhân dựa trên cơ sở lý thuyết được học tập và qua tham khảo tình hình thực tiễn tại huyện Lương Tài Các số liệu, mô hình, bảng biểu, sơ đồ và những kết quả trong luận văn là trung thực, các giải pháp đưa ra xuất phát từ thực tiễn nghiên cứu và kinh nghiệm phù hợp với địa phương và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Một lần nữa tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam kết trên. . Bắc Ninh, ngày .... tháng .... năm 2015 Tác giả luận văn Trần Thùy Linh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự giúp đỡ và được tạo điều kiện thuận lợi từ nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết tôi xin nói lời cảm ơn chân thành nhất tới người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Yến; cô đã giúp đỡ tận tình và trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt thời gian tôi thực hiện nghiên cứu đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn các ý kiến đóng góp và hướng dẫn của các Thầy, Cô giáo trong khoa Sau Đại học - trường Đại học kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên trong suốt thời gian học tập. Tôi xin chân thành cám ơn Ban lãnh đạo, các ban ngành liên quan trên địa bàn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh và bạn bè đồng nghiệp đã giúp tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận văn.. Tôi xin chân thành cám ơn./. Bắc Ninh, ngày .... tháng .... năm 2015 Tác giả luận văn Trần Thùy Linh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ........................................................ vi DANH MỤC BẢNG ...................................................................................... vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ................................................................. viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................. 3 5. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN ................................................ 5 1.1. Một số khái niệm .................................................................................... 5 1.1.1. Ngân sách nhà nước ........................................................................ 5 1.1.2. Ngân sách nhà nước cấp huyện..................................................... 13 1.2. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước trên thế giới và ở Việt Nam .... 31 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý NSNN trên thế giới .................................... 31 1.2.2. Kinh nghiệm quản lý NSNN ở Việt Nam ..................................... 33 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 37 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................. 37 2.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 37 2.2.1. Đối tượng tiếp cận ......................................................................... 37 2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin .................................................... 38 2.2.3. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin..................................... 38 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iv 2.2.4. Phương pháp phân tích thông tin .................................................. 39 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................... 39 2.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh thu, chi NSNN ........................................... 39 2.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh chất lượng, hiệu quả quản lý NSNN ......... 39 Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƯƠNG TÀI .................................... 40 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................... 40 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 40 3.1.2. Đặc điểm về nguồn lực phát triển kinh tế -xã hội ......................... 41 3.2. Thực trạng hệ thống tổ chức quản lý NSNN trên địa bàn huyện Lương Tài ................................................................................................... 51 3.2.1. Một số quy định của nhà nước về phân cấp, cơ chế quản lý NSNN ...13 3.2.2. Hệ thống tổ chức quản lý NSNN trên địa bàn huyện Lương Tài . 51 3.3. Thực trạng quản lý NSNN trên địa bàn huyện Lương Tài .................. 52 3.3.1. Tình hình lập kế hoạch, thẩm định, giao dự toán thu, chi NSNN cấp huyện tại huyện Lương Tài tỉnh Bắc Ninh ....................................... 52 3.3.2. Tổ chức quản lý NSNN ................................................................. 53 3.3.3. Về quyết toán thu, chi ngân sách cấp huyện ................................. 67 3.3.4. Về giám sát, kiểm tra và thanh tra công tác quản lý NSNN huyện Lương Tài ................................................................................................ 67 3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý NSNN trên địa bàn huyện Lương Tài .. 68 3.5. Đánh giá chung về quản lý NSNN trên địa bàn huyện Lương Tài ...... 71 3.5.1. Kết quả đạt được từ công tác quản lý ngân sách cấp huyện ......... 71 3.5.2. Những hạn chế trong công tác quản lý ngân sách Nhà nước cấp huyện ....................................................................................... 73 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
v 3.5.3. Nguyên nhân của tồn tại và hạn chế ............................................. 77 Chương 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƯƠNG TÀI ....................... 79 4.1. Quan điểm và định hướng hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài ............................................................................ 79 4.1.1. Quan điểm ..................................................................................... 79 4.1.2. Định hướng ................................................................................... 80 4.1.3. Một số chỉ tiêu ngân sách giai đoạn 2016-2020 ........................... 80 4.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài ......................................................................................... 82 4.2.1. Tăng cường huy động thu ngân sách nhà nước, đảm bảo nguồn thu ổn định bền vững ..................................................................................... 82 4.2.2. Hoàn thiện tổ chức - nhân sự quản lý ngân sách nhà nước và phân công, phân cấp trong quản lý ngân sách nhà nước ................................. 84 4.2.3. Hoàn thiện tổ chức quy trình quản lý ngân sách nhà nước ........... 86 4.2.4. Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán ............................................. 89 4.2.5. Hoàn thiện tổ chức thanh tra kiểm tra, KSNB .............................. 89 KẾT LUẬN .................................................................................................... 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 94 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vi DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT CHLB : Cộng hòa Liên bang HĐND : Hội đồng nhân dân KSNB : Kiểm soát nội bộ KT-XH : Kinh tế - xã hội NS : Ngân sách NSNN : Ngân sách nhà nước QĐ : Quyết định QLNN : Quản lý nhà nước SXKD : Sản xuất kinh doanh TT : Thông tư TTCN : Tiểu thủ công nghiệp UBND : Ủy ban nhân dân XDCB : Xây dựng cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Tình hình dân số và lao động của huyện qua 3 năm (2011-2013) . 43 Bảng 3.2: Tình hình phân bổ và sử dụng đất của huyện Lương Tài qua 3 năm (2011-2013)..................................................................................... 47 Bảng 3.3: Giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Lương Tài (2011-2013) 50 Bảng 3.4: Tổng hợp thu ngân sách huyện Lương Tài năm 2011-2013 .......... 58 Bảng 3.5: Tổng hợp chi ngân sách huyện Lương Tài năm 2011-2013 .......... 65 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn ........................................ 55 Biểu đồ 3.2: Tỷ trọng các nguồn thu NS huyện .............................................. 56 Biểu đồ 3.3: Chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn ......................................... 62 Biểu đồ 3.4: Tỷ trọng cơ cấu chi SN huyện Lương Tài .................................. 64 SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Các khoản thu ngân sách nhà nước ................................................. 8 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế xã hội, định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh đời sống xã hội. Ngân sách nhà nước là công cụ định hướng hình thành cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh và chống độc quyền. Trước hết, Chính phủ sẽ hướng hoạt động của các chủ thể trong nền kinh tế đi vào quỹ đạo mà Chính phủ đã hoạch định để hình thành cơ cấu kinh tế tối ưu, tạo điều kiện cho nền kinh tế phát triển bền vững và ổn định. Tăng cường quản lý ngân sách nhà nước, đổi mới quản lý thu, chi ngân sách sẽ tạo điều kiện tăng thu ngân sách và sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả hơn. Giúp chúng ta sớm đạt được mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Ở Việt Nam vấn đề thiếu hụt ngân sách thường làm đau đầu các chính trị gia giữa một bên là phát triển bền vững, duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế với một bên là nguồn lực có hạn. Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế hiện nay, các chính trị gia phải lựa chọn để phù hợp với yêu cầu phát triển thực tế và sự phát triển trong tương lai. Từ sự lựa chọn đó họ đưa ra mức bội chi hợp lý bảo đảm nhu cầu tài trợ cho chi tiêu cũng như đầu tư phát triển kinh tế, đồng thời bảo đảm cho nợ quốc gia ở mức hợp lý. Bội chi ngân sách nhà nước được hiểu một cách chung nhất là sự vượt trội về chi tiêu so với tiền thu được trong năm tài khóa hoặc thâm hụt ngân sách nhà nước do sự cố ý của Chính phủ tạo ra nhằm thực hiện chính sách kinh tế vĩ mô. Giải pháp khắc phục là chúng ta phải tăng thu, giảm chi. Như vậy việc quản lý và sử dụng nguồn thu đặc biệt là các khoản thu từ thuế để tránh trốn thuế, lậu thuế là điều quan trọng nhất. Tuy nhiên trên thực tế, việc quản lý ngân sách nhà nước tại các địa phương, việc lập, chấp hành, quyết toán ngân sách nhà nước hàng năm. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
2 Mặc dù đã được thực hiện theo quy định của luật ngân sách nhà nước nhưng vẫn còn mang tính hình thức, tính áp đặt, số liệu chưa phản ánh đúng hiện trạng khách quan của từng địa phương. Do đó, ảnh hưởng không nhỏ đến việc quản lý ngân sách nhà nước trong nền kinh tế thị trường. Hơn nữa, đội ngũ cán bộ công chức nhà nước làm công tác tài chính nói chung và công tác quản lý ngân sách nói riêng về trình độ chuyên môn nghiệp vụ còn nhiều hạn chế, năng lực quản lý chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý trong giai đoạn hiện nay. Thời gian qua, việc quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài có sự chuyển biến tích cực, thu ngân sách cơ bản đáp ứng nhu cầu chi góp phần tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, việc quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lương Tài còn những tồn tại cơ bản cần khắc phục và hoàn thiện. Đó là mối quan hệ giữa các cấp ngân sách, nguồn lực ngân sách được sử dụng kém hiệu quả, đơn vị sử dụng ngân sách được đánh giá thông qua việc chấp hành những quy định mang nặng tính thủ tục hành chính, không khuyến khích tiết kiệm, chống lãng phí. Quản lý ngân sách phải vừa đảm bảo tính tập trung của chính sách tài chính quốc gia, vừa phát huy tính năng động sáng tạo, tính tự chủ, tính minh bạch và trách nhiệm đang được đặt ra rất cấp bách cả về lý luận và thực tiễn vì thế tôi chọn đề tài “Hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh” làm luận văn thạc sĩ với mong muốn góp một phần nhỏ vào giải quyết những tồn tại hiện nay và từng bước hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài góp phần phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế xã hội của địa phương. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu nghiên cứu chung Trên cơ sở làm rõ những lý luận cơ bản về NSNN, đánh giá đúng thực trạng quản lý NSNN, tìm ra những điểm mạnh, điểm yếu từ đó đề ra các giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3 2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện. - Đánh giá thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là các vấn đề về quản lý thu, chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài. 3.2. Phạm vi nghiên cứu + Về không gian: đề tài nghiên cứu trên địa bàn huyện Lương Tài + Về thời gian: số liệu sử dụng cho phân tích thực trạng từ năm 2011- 2013, đề xuất giải pháp cho những năm tiếp theo. + Phạm vi nội dung nghiên cứu: tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài, các yếu tố ảnh hưởng như thuế, phí, lệ phí từ các doanh nghiệp trên địa bàn, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Góp phần hệ thống hóa và hoàn thiện một số vấn đề lý luận về quản lý ngân sách nhà nước. - Với kết quả nghiên cứu, luận văn có thể dùng để tham khảo cho các đơn vị liên quan, các cơ quan cùng cấp có điều kiện KT-XH tương tự, cho việc lãnh đạo, điều hành thu, chi ngân sách nhà nước thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn huyện Lương Tài. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
4 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 4 chương cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách Nhà nước cấp huyện Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài Chương 4: Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Lương Tài. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Ngân sách nhà nước NSNN ra đời cùng với sự xuất hiện của Nhà nước, Nhà nước bằng quyền lực chính trị và xuất phát từ nhu cầu về tài chính để đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình đã đặt ra những khoản thu, chi NSNN. Điều này cho thấy chính sự tồn tại của nhà nước, vai trò của nhà nước đối với đời sống kinh tế xã hội là những yếu tố cơ bản quyết định sự tồn tại và tính chất hoạt động của ngân sách nhà nước. Cho đến nay, thuật ngữ ngân sách nhà nước được phổ biến rộng rãi ở mọi quốc gia tuy nhiên chưa có một khái niệm thống nhất cho NSNN. Theo luật Ngân sách Nhà nước được Quốc hội khóa XI nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam thông qua tại kỳ họp thứ hai năm 2002 đưa ra khái niệm Ngân sách Nhà nước “ NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước” NSNN Việt Nam gồm: Ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân phù hợp với mô hình nhà nước ta hiện nay. Ngân sách địa phương bao gồm: ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là ngân sách cấp tỉnh), ngân sách cấp huyện, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
6 thị xã, quận, thành phố trực thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp huyện), ngân sách cấp xã, phường, thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã). 1.1.1.1. Phân loại ngân sách nhà nước Ngân sách Trung ương (TW) bao gồm các đơn vị dự toán của cấp này. Mỗi bộ, cơ quan Trung ương là một đơn vị dự toán của Ngân sách Trung ương. Ngân sách Trung ương cung ứng nguồn tài chính cho các nhiệm vụ, mục tiêu chung cho cả nước trên tất cả các lĩnh vực : Kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, quốc phòng, an ninh, đối ngoại và hỗ trợ chuyển giao nguồn tài chính cho ngân sách tỉnh thành phố trực thuộc trung ương. Ngân sách địa phương (NSĐP) là tên chung để chỉ ngân sách của các chính quyền địa phương phù hợp với địa giới hành chính các cấp. Ngân sách xã, phường, thị trấn vừa là một cấp ngân sách, vừa là một bộ phận cấu thành của ngân sách huyện, quận, thị xã. Ngân sách huyện, quận, thị xã vừa là một cấp ngân sách vừa là một bộ phận cấu thành của ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Ngân sách địa phương cung ứng nguồn tài chính để thực hiện các nhiệm vụ của chính quyền Nhà nước ở địa phương và hỗ trợ chuyển giao nguồn tài chính cho chính quyền cấp dưới. 1.1.1.2. Khái niệm thu, chi NSNN * Thu ngân sách nhà nước: Thu NSNN là việc Nhà nước dùng quyền lực của mình để tập trung một phần các nguồn tài chính quốc gia để hình thành quỹ ngân sách nhà nước nhằm thoả mãn nhu cầu chi tiêu của Nhà nước. * Chi ngân sách nhà nước: là quá trình phân phối và sử dụng Ngân sách nhà nước nhằm thực hiện các nhiệm vụ của Nhà nước trong từng thời kỳ. Nội dung chi ngân sách nhà nước rất phong phú, đa dạng xuất phát từ vai trò quản lý của Nhà nước đối với phát triển kinh tế - xã hội. Chi ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế xã hội, chi cho quốc phòng, an ninh, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
7 chi hoạt động của bộ máy nhà nước, chi trả nợ của Nhà nước, chi viện trợ, các khoản chi khác. 1.1.1.3. Phân loại thu, chi ngân sách nhà nước * Phân loại thu NSNN Phân loại thu NSNN có ý nghĩa thiết thực trong việc phân tích, đánh giá và quản lý các nguồn thu NSNN. Để thấy rõ sự phát triển và tính hiệu quả của nền kinh tế, chúng ta phân loại thu theo nội dung kinh tế. Thu NSNN bao gồm: Các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí; các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước; các khoản đóng góp của các tổ chức và các cá nhân; các khoản viện trợ, các khoản thu khác theo quy định của Pháp luật ở mỗi quốc gia có thể chia ngân sách thành 2 nhóm. Cụ thể thể hiện qua sơ đồ dưới đây: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
8 Thu NSNN Thu thường xuyên Thu không thường xuyên Thuế Phí, Thu từ hoạt động Các khoản Vay và VT Các khoản do lệ phí kinh tế đóng góp nước ngoài NN vay để bù đắp bội chi Các tổ chức Các cá nhân Sơ đồ 1.1: Các khoản thu ngân sách nhà nước Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
9 * Phân loại chi NSNN - Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động + Chi đầu tư kinh tế + Chi cho y tế + Chi cho giáo dục + Chi cho phúc lợi xã hội + Chi quản lý hành chính + Chi an ninh quốc phòng - Căn cứ vào tính chất sử dụng + Chi lĩnh vực sản xuất vật chất: là những khoản chi cho các ngành sản xuất vật chất như nông nghiệp, công nghiệp, lâm nghiệp,… + Chi trong lĩnh vực phi sản xuất vật chất: là những khoản chi về các dịch vụ công cộng, văn hoá, giáo dục, y tế, an ninh, quốc phòng, nghiên cứu khoa học,… - Căn cứ vào chức năng quản lý nhà nước + Chi nghiệp vụ: gồm các khoản chi về tiền lương, tiền công, trả nợ trong và ngoài nước, hỗ trợ và chuyển giao, hưu trí và thâm niên, cung cấp và dịch vụ,… + Chi phát triển: gồm các khoản chi về phát triển kinh tế, các dịch vụ xã hội, quản lý hành chính, an ninh quốc phòng… - Căn cứ vào mục đích kinh tế xã hội + Chi tích luỹ: gồm những khoản chi đầu tư xây dựng cơ bản, chi cấp vốn lưu động cho các doanh nghiệp nhà nước, chi dự trữ… + Chi tiêu dùng: gồm các khoản chi đa dạng và phức tạp hơn so với chi tích luỹ: chi quản lý hành chính, chi sự nghiệp. chi bù giá… - Căn cứ vào yếu tố thời hạn tác động của các khoản chi + Chi thường xuyên + Chi đầu tư phát triển + Chi trả khác Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
10 1.1.1.4. Đặc điểm và vai trò của NSNN * Đặc điểm của NSNN Ngân sách nhà nước là bộ phận chủ yếu của hệ thống tài chính quốc gia. Nó bao gồm những quan hệ tài chính nhất định trong tổng thể quan hệ tài chính quốc gia, cụ thể: - Quan hệ tài chính giữa nhà nước và công dân; - Quan hệ tài chính giữa nhà nước với doanh nghiệp; - Quan hệ tài chính giữa nhà nước với tổ chức xã hội; - Quan hệ tài chính giữa nhà nước với tài chính quốc tế; Ngân sách nhà nước có các đặc điểm cơ bản sau: - Hoạt động thu chi của ngân sách nhà nước luôn gắn chặt với quyền lực kinh tế, chính trị của Nhà nước và thực hiện các chức năng của Nhà nước, được Nhà nước tiến hành trên cơ sở những luật lệ nhất định; - Hoạt động ngân sách Nhà nước là hoạt động phân phối lại các nguồn tài chính, nó thể hiện ở 2 lĩnh vực thu và chi của Nhà nước - Ngân sách Nhà nước luôn gắn liền với sở hữu nhà nước, luôn chứa đựng lợi ích chung, lợi ích công cộng; - Ngân sách nhà nước cũng có đặc điểm như các quỹ tiền tệ khác. Nét khác biệt của ngân sách nhà nước với tư cách là một quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước được chia thành nhiều quỹ nhỏ có tác dụng riêng, sau đó mới được chi dùng những mục đích đã định; - Hoạt động thu chi ngân sách nhà nước được thực hiện theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp là chủ yếu. * Vai trò của NSNN Ngân sách Nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ nền kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại của đất nước. Vai trò của ngân sách nhà nước luôn gắn liền với vai trò của Nhà nước theo từng giai đoạn nhất Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn