Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp – Từ thực tiễn các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là phân tích thực trạng địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp từ thực tiễn công tác thi hành án dân sự tại tỉnh Quảng Bình, đánh giá kết quả đạt được, nêu ra những tồn tại, bất cập khi thực hiện quyền hạn, chức trách của chấp hành viên trung cấp tại các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp – Từ thực tiễn các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐINH QUANG THÀNH ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CHẤP HÀNH VIÊN TRUNG CẤP - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ĐINH QUANG THÀNH ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CHẤP HÀNH VIÊN TRUNG CẤP - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN THỊ CÚC THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Công trình luận văn tốt nghiệp này do tôi trực tiếp nghiên cứu, thực hiện và thể hiện quan điểm cá nhân tôi trên cơ sở nghiên cứu khoa học trung thực. Những thông tin, tài liệu và số liệu trong luận văn này của tôi là chính xác, trung thực. Tôi cũng cam kết và đảm bảo các nội dung trình bày trong luận văn, các kết quả nghiên cứu, kết luận khoa học trong luận văn này không trùng lắp với bất kỳ công trình nghiên cứu nào đã công bố trước đây. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2018 Học viên Đinh Quang Thành
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn , tôi luôn luôn nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Trần Thị Cúc, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Quý lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, các Khoa, Phòng cũng như các thầy cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy và gia đình đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu, trong việc thu thập số liệu, thông tin cần thiết phục vụ thực hiện luận văn tốt nghiệp. Cuối cùng xin chân thành cảm ơn các bạn học viên lớp Cao học Luật Hành chính - Luật Hiến pháp LH3.T2 đã cùng tôi chia sẽ kiến thức và kinh nghiệm trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Trong quá trình thực hiện luận văn, mặc dù đã hết sức cố gắng trong việc tiếp thu, trau dồi những kiến thức đóng góp của Quý thầy, cô giáo và bạn bè, đã tham khảo thông tin từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, song khó tránh khỏi thiếu sót, rất mong nhận được thông tin góp ý của Quý thầy, cô và bạn đọc. Xin chân thành cảm ơn!./. Học viên Đinh Quang Thành
MỤC LỤC Trang bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục viết tắt Danh mục các bảng biểu MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA CHẤP HÀNH VIÊN TRUNG CẤP THI HÀNH ÁN DÂN SỰ .............................. 9 1.1. Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự ........................................... 9 1.1.1 Quan niệm, lịch sử hình thành Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự ................................................................................................................... 9 1.1.2. Đặc điểm của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự................ 18 1.1.3. Bổ nhiệm, miễn nhiệm Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự ................................................................................................................. 19 1.2. Dịa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp trong thi hành án dân sự ........................................................................................................... 23 1.2.1. Khái niệm địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp . 23 1.2.2. Cấu thành địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp.... 24 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp ...................................................................................................... 27 1.3.1. Quy định của pháp luật về địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp ............................................................................................... 27 1.3.2. Chất lượng của Bản án, quyết định của Toà án .................................. 28 1.3.3. Tổ chức bộ máy cơ quan thi hành án dân sự ....................................... 28
1.3.4. Năng lực của Chấp hành viên trung cấp .............................................. 29 1.3.5. Ý thức pháp luật trong xã hội ............................................................. 29 1.3.6. Một số yếu tố khác: ............................................................................ 30 Tóm tắt Chương 1 ........................................................................................ 32 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CHẤP HÀNH VIÊN TRUNG CẤP TRONG CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH .............................................. 33 2.1. Điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Bình tác động đến địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp ......... 33 2.1.2. Điều kiện tự nhiên .............................................................................. 33 2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................... 34 2.1.4. Về văn hóa - xã hội:............................................................................ 36 2.1.5. Về quốc phòng - an ninh..................................................................... 37 2.2. Tổng quan tổ chức và hoạt động của các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình .................................................................................................. 38 2.2.1. Cơ cấu tổ chức .................................................................................... 38 2.2.2. Tình hình đội ngũ Chấp hành viên trung cấp trên địa bàn tỉnh Quảng Bình ............................................................................................................. 41 2.2.3. Kết quả công tác thi hành án dân sự tại tỉnh Quảng Bình từ năm 2012 đến năm 2017 ............................................................................................... 43 2.3. Thực tế địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp trong các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình ......................................... 50 2.3.1. Địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn chung của chấp hành viên và nhiệm vụ, quyền hạn riêng của Chấp hành viên trung cấp .............................................................. 50 2.3.2. Địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ trưởng cơ quan Thi hành án dân sự:....... 60
2.4. Đánh giá địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình ................................................................... 82 2.4.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân ....................................................... 82 2.4.2. Những hạn chế, bất cập và nguyên nhân ............................................. 85 Tóm tắt chương 2 ......................................................................................... 88 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO ĐỊA VỊ PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH CỦA CHẤP HÀNH VIÊN TRUNG CẤP TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ ........................................................................... 89 3.1. Phương hướng nâng cao địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp trong thi hành án dân sự ................................................................ 89 3.1.1. Cần bảo đảm tính độc lập của Chấp hành viên trung cấp .................... 89 3.1.2. Cần phân định rõ hơn về thẩm quyền, trách nhiệm của Chấp hành viên trung cấp ...................................................................................................... 92 3.1.3. Tăng quyền hạn cho Chấp hành viên trung cấp và Thủ trưởng cơ quan Thi hành án dân sự cấp tỉnh .......................................................................... 92 3.1.4. Nâng cao địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp đồng bộ với cải cách tư pháp, cải cách hành chính ................................................ 94 3.2. Giải pháp nhằm nâng cao địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự ......................................................................... 94 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về thi hành án dân sự............................ 94 3.2.2. Kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan thi hành án dân sự .................. 96 3.2.3. Nâng cao năng lực thực thi công vụ của Chấp hành viên trung cấp .... 97 3.2.4. Kiểm soát tốt hoạt động của Chấp hành viên trung cấp....................... 98 3.2.5. Nâng cao ý thức pháp luật cho các bên liên quan .............................. 100 KẾT LUẬN ............................................................................................... 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC VIẾT TẮT THADS Thi hành án dân sự TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Số lượng Chấp hành viên trung cấp tính đến ngày 30/9/2017 ....... 42 Bảng 2.2: Kết quả thi hành án dân sự về việc của cơ quan thi hành án tỉnh Quảng Bình từ năm 2012 đến năm 2017 ...................................................... 44 Bảng 2.3: Kết quả thi hành án dân sự về tiền của cơ quan thi hành án tỉnh Quảng Bình từ năm 2012 đến năm 2017 ...................................................... 45 Bảng 2.4. Kết quả giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình từ năm 2012 đến năm 2017: ................... 72
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công tác thi hành án dân sự có thể coi là khâu, là công đoạn cuối cùng để buộc một hành vi vi phạm pháp luật của cá nhân, tổ chức phải chịu trách nhiệm và thực hiện trách nhiệm về dân sự theo các nội dung phán quyết đã có hiệu lực pháp luật của cơ quan tố tụng. Hay nói cách khác, thi hành án dân sự là việc tổ chức thực thi trên thực tế các quyền, nghĩa vụ về phần dân sự như thanh toán tiền, xử lý tài sản, xử lý vật chứng, thực hiện các công việc, các hành vi và các nghĩa vụ khác của các chủ thể được quy định trong các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. Trong thi hành án dân sự, Chấp hành viên nói chung và Chấp hành viên trung cấp nói riêng là người được Nhà nước giao nhiệm vụ thi hành các bản án, quyết định theo quy định của pháp luật; đồng thời, Chấp hành viên trung cấp là người có chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn khá lớn, có vai trò quan trọng trong việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị nói riêng và của Hệ thống cơ quan Thi hành án dân sự nói chung, là những nhân tố tích cực, quan trọng góp phần đưa hệ thống các cơ quan Thi hành án dân sự hoàn thành tốt các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao. Thực trạng công tác thi hành án dân sự tại tỉnh Quảng Bình trong những năm qua, bên cạnh những kết quả đã đạt được, vẫn còn một số tồn tại như số vụ việc không có điều kiện thi hành tồn đọng qua các năm ngày càng gia tăng, hiện tượng tiêu cực, vô tâm, tắc trách, vi phạm những nghĩa vụ hoặc lạm dụng những quyền hạn theo quy định của pháp luật còn nhiều. Mặt khác, hành lang pháp lý cho Chấp hành viên nói chung và Chấp hành viên trung cấp nói riêng thực hiện nhiệm vụ chưa đầy đủ. Chẳng hạn, muốn tổ chức cưỡng chế thi hành án phải có lực lượng công an bảo vệ những người tham gia công 1
tác cưỡng chế, nếu cơ quan công an không phối hợp thực hiện nhiệm vụ bảo vệ sự an toàn về người và tài sản thì cơ quan thi hành án dân sự cũng không thể tổ chức cưỡng chế thi hành án…Việc tổ chức thi hành các bản án, quyết định của Chấp hành viên trung cấp nói riêng và của cơ quan thi hành án dân sự nói chung còn phụ thuộc nhiều vào sự phối hợp của các ngành, các cấp có liên quan như chính quyền địa phương và một số cơ quan chuyên môn khác….Đây chính là một trong những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của công tác thi hành án dân sự và địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp. Luật Thi hành án dân sự năm 2008 ra đời đã đánh dấu bước phát triển vượt bậc trong công tác thi hành án dân sự, đó là tạo ra một nền tảng hành lang pháp lý cơ bản nhất, phù hợp, hiệu quả của công tác thi hành án dân sự. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án dân sự năm 2014 được ban hành, có hiệu lực từ ngày 01/7/2015 đã hoàn thiện hơn về nhiều mặt của thể chế pháp lý đối với công tác thi hành án dân sự. Sau hơn sáu năm thực hiện Luật Thi hành án dân sự năm 2008 và hơn 02 năm thực hiện những nội dung sửa đổi, bổ sung của Luật Thi hành án dân sự, văn bản luật này đã đạt được nhiều kết quả tích cực, thể hiện ở những điểm cơ bản như sau: Thứ nhất, Luật Thi hành án dân sự được ban hành và các văn bản dưới luật như nghị định, thông tư, quyết định... được ban hành nhằm cụ thể hóa, đi vào đời sống xã hội làm thành một chỉnh thể hệ thống pháp luật điều chỉnh các mối quan hệ pháp luật, các trình tự, thủ tục, cơ cấu tổ chức, nhân sự của hệ thống các cơ quan thi hành án dân sự để đưa các bản án, quyết định dân sự, hình phạt tiền, tịch thu tài sản, truy thu tiền, tài sản thu lợi bất chính, xử lý vật chứng, tài sản, án phí và quyết định dân sự trong bản án, quyết định hình sự, bản án, quyết định hành chính của Tòa án, quyết định của Tòa án giải quyết 2
phá sản, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh của Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh có liên quan đến tài sản của bên phải thi hành và phán quyết, quyết định của Trọng tài thương mại, ra tổ chức thi hành trên thực tế, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước và các tổ chức, cá nhân trong xã hội. Thứ hai, Luật thi hành án dân sự và các nghị định, thông tư và các văn bản dưới luật khác quy định về thi hành án dân sự hiện hành đã quy định một cách đầy đủ, rõ ràng, trao quyền, gắn trách nhiệm, nâng cao rõ rệt địa vị pháp lý, vị trí, vai trò, tầm quan trọng của các chức danh của những công chức làm công tác thi hành án dân sự, trong đó có chức danh Chấp hành viên trung cấp, đối tượng được nghiên cứu trong luận văn này. Mặc dù vậy, nhìn dưới góc độ một người nghiên cứu và lựa chọn đề tài về địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp, Luật Thi hành án dân sự năm 2008, được sửa đổi, bổ sung năm 2014 vẫn còn tồn tại một số bất cập nổi bật như sau: Một là, hệ thống pháp luật về thi hành án dân sự hiện hành còn có sự cắt khúc, tách rời, thiếu đồng bộ và thiếu mối quan hệ nhân quả giữa hoạt động xét xử với hoạt động thi hành án, dẫn đến một số mặt hiệu quả phối hợp, hiệu quả, hiệu lực trong việc tổ chức đưa bản án, quyết định ra thi hành còn chưa thực sự tương xứng với vai trò, tầm quan trọng của hoạt động này. Hai là, trong Luật Thi hành án dân sự hiện hành, chỉ quy định về Chấp hành viên trung cấp thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn chung của Chấp hành viên chứ không quy định rõ về nhiệm vụ, quyền hạn riêng của Chấp hành viên trung cấp. Vì những bất cập, tồn tại nêu trên, tác giả chọn đề tài “Địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp – Từ thực tiễn các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình” để nghiên cứu làm rõ về vị trí, tầm quan trọng, địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp trên phương 3
diện lý luận và trên thực tế công tác thi hành án dân sự tại tỉnh Quảng Bình, từ đó mong muốn sẽ góp phần đề xuất các giải pháp, phương hướng nhằm nâng cao địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp nói chung và trên địa bàn tỉnh Quảng Bình nói riêng. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Qua quá trình nghiên cứu, khảo sát, tìm hiểu và rà soát các đề tài, công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến hoạt động thi hành án dân sự và liên quan đến vai trò, tổ chức, hoạt động của hệ thống cơ quan thi hành án dân sự, các chức danh trong tổ chức thi hành án dân sự, có các công trình sau: a) Đề tài nghiên cứu khoa học - Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ: “Đề án kiện toàn mô hình tổ chức và đội ngũ cán bộ thi hành án để thực hiện có hiệu quả Luật Thi hành án dân sự năm 2008”, mã số 2010-8219 do PGS.TS Nguyễn Văn Luyện, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự làm chủ nhiệm đề tài; - Đề án cấp Bộ: “Khảo sát khoa học về quy trình, thủ tục thi hành các bản án có tài sản thi hành là bất động sản và các giải pháp nhằm đảm bảo tính thống nhất cho các quy trình này” do bà Đinh Thị Mai Phương làm chủ nhiệm theo Quyết định số 2678/QĐ-BTP ngày 09/11/2010 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp. b) Luận án Tiến sĩ Luật học - Đề tài: “Hoàn thiện pháp luật Thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Luật học tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Nguyễn Thanh Thủy, năm 2008; - Đề tài: “Hiệu quả áp dụng pháp luật thi hành án dân sự ở Việt Nam”, Luận án Tiến sỹ Luật học tại Học viện Chính trị-Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Đặng Đình Quyền, năm 2012. c) Luận văn Thạc sĩ Luật học 4
- Đề tài: “Đổi mới tổ chức thi hành án dân sự ở Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ Luật học tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Nguyễn Quang Thái, năm 2003. - Đề tài: “Hoàn thiện địa vị pháp lý của Chấp hành viên trong thi hành án dân sự ở Việt Nam”, Luận văn Thạc sĩ Luật học tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Nguyễn Thị Phíp, năm 2009; - Đề tài: “Áp dụng pháp luật thi hành án dân sự của cơ quan Thi hành án ở thành phố Hà Nội hiện nay”, Luận văn Thạc sĩ Luật học tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Nguyễn Hoàng Giang, năm 2010; - Đề tài: “Thực hiện pháp luật về thi hành án dân sự ở thành phố Hà Nội hiện nay”, Luận văn Thạc sĩ Luật học tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Nguyễn Thị Kim Tuyến, năm 2010; - Đề tài: “Biện pháp bảo đảm thi hành án dân sự”, Luận văn Thạc sĩ Luật tại Đại học Quốc gia Hà Nội – Khoa Luật, mã số: 60.38.30 của tác giả Phan Huy Hiếu, năm 2012; - Đề tài: “Chất lượng đội ngũ chấp hành viên thi hành án dân sự ở tỉnh Bắc Giang”, Luận văn Thạc sĩ Luật học tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Nguyễn Thành Bắc năm 2013; - Đề tài: “Xây dựng đội ngũ chấp hành viên thi hành án dân sự ở tỉnh Thanh Hóa”, Luận văn Thạc sĩ Luật học tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội của tác giả Nguyễn Xuân Thái năm 2016; - Đề tài: “Địa vị pháp lý của Thẩm tra viên thi hành án dân sự từ thực tiễn thành phố Hà Nội”, Luận văn Thạc sĩ Luật tại Học viện khoa học xã hội, mã số: Mã số: 60.38.01.02 của tác giả Nguyễn Hồng Nhung, năm 2016. Ngoài ra, còn có các tài liệu tham khảo khác như: Giáo trình Kỹ năng Thi hành án dân sự (phần chung và phần nghiệp vụ) và Tài liệu bồi dưỡng 5
ngạch Chấp hành viên trung cấp của Học viện Tư pháp; Sổ tay nghiệp vụ thi hành án dân sự - Tổng cục Thi hành án dân sự…. Các đề tài kể trên, nghiên cứu các khía cạnh khác nhau về thi hành án dân sự, nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu về địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự từ thực tiễn tại tỉnh Quảng Bình. Do đó, đề tài “Địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp – Từ thực tiễn các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình” là một đề tài khoa học độc lập, không có sự trùng lắp với các đề tài đã được nghiên cứu, công bố trước đó. Tuy nhiên, đề tài mà tác giả nghiên cứu vẫn mang tính thời sự, tính thực tế và kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng nhằm giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra trong thi hành án dân sự tại Quảng Bình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là: Thứ nhất, Phân tích thực trạng địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp từ thực tiễn công tác thi hành án dân sự tại tỉnh Quảng Bình, đánh giá kết quả đạt được, nêu ra những tồn tại, bất cập khi thực hiện quyền hạn, chức trách của chấp hành viên trung cấp tại các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình. Thứ hai, tìm ra các nguyên nhân của tồn tại và bất cập để đưa ra các đề xuất mang tính khoa học nhằm nâng cao địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp các cơ quan thi hành án dân sự. 3.2. Nhiệm vụ của nghiên cứu Để đạt được mục tiêu trên, luận văn này sẽ thực hiện các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu, phân tích sâu hơn, làm rõ về cơ sở lý luận về địa vị 6
pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp; - Nghiên cứu, phản ánh thực trạng địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp từ thực tiễn công tác thi hành án dân sự tại tỉnh Quảng Bình; - Đề xuất, kiến nghị một số nội dung, quan điểm nhằm nâng cao địa vị pháp lý hành chính, hiệu quả hoạt động của Chấp hành viên trung cấp nói chung và trên địa bàn tỉnh Quảng Bình nói riêng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Công trình sẽ tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận, cơ sở khoa học, các quy định của pháp luật và thực tiễn về địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu về không gian: Tập trung nghiên cứu vị trí, vai trò, thẩm quyền, phạm vi hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự trong các cơ quan Thi hành án dân sự trên địa bàn tỉnh Quảng Bình gồm: Cục Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình và 08 Chi cục Thi hành án dân sự các huyện, thành phố, thị xã trực thuộc, không đề cập đến hoạt động của Chấp hành viên trung cấp tại cơ quan thi hành án dân sự thuộc Bộ Quốc phòng và Phòng thi hành án dân sự quân khu. Phạm vi nghiên cứu về thời gian: Từ năm 2012 – 2017. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận để thực hiện đề tài này là chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng gồm: - Phương pháp tổng hợp các luận điểm khoa học, phân tích, so sánh các luận điểm khoa học, các căn cứ pháp lý…Phương pháp này được áp dụng trong phần cơ sở lý luận tại Chương 1 của luận văn. 7
- Phương pháp thống kê, phân tích, khảo sát thực tế, so sánh được sử dụng cho những nội dung nêu tại Chương 2 của luận văn. - Phương pháp phân tích, tổng hợp và quy nạp áp dụng tại Chương 3 của luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Trước hết, việc thực hiện đề tài này sẽ góp phần phân tích sâu hơn về địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự ở các khía cạnh cơ bản như khái niệm, quan niệm về địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự, nội dung cơ bản địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp. Mặt khác, về mặt thực tiễn, đề tài này này hướng tới mục đích vận dụng vào thực tiễn để nâng cao hơn nữa địa vị pháp lý hành chính, hiệu quả công tác của Chấp hành viên trung cấp tại các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình nói riêng và trong hệ thống thi hành án dân sự nói chung. Luận văn này sẽ là một tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, học tập, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ công chức ngành thi hành án dân sự nói chung và các Chấp hành viên trung cấp nói riêng. 7. Cơ cấu của luận văn Chương 1: Cơ sở Lý luận địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự. Chương 2: Thực trạng địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp trong các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình. Chương 3: Phương hướng, giải pháp nâng cao địa vị pháp lý hành chính của Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự. 8
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA CHẤP HÀNH VIÊN TRUNG CẤP THI HÀNH ÁN DÂN SỰ 1.1. Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự 1.1.1 Quan niệm, lịch sử hình thành Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự 1.1.1.1. Quan niệm về Chấp hành viên trung cấp thi hành án dân sự Theo quy định mới của Luật Cán bộ, công chức năm 2008 thì khái niệm công chức được hiểu là công dân Việt Nam, được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân mà không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng; trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân mà không phải là sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên nghiệp và trong bộ máy lãnh đạo, quản lý của đơn vị sự nghiệp công lập của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội (sau đây gọi chung là đơn vị sự nghiệp công lập), trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước; đối với công chức trong bộ máy lãnh đạo, quản lý của đơn vị sự nghiệp công lập thì lương được bảo đảm từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật. Dựa vào những quy định trên cho thấy, Chấp hành viên trung cấp trước hết là công chức Nhà nước. Trong mỗi cơ quan khác nhau thì có những chức danh khác nhau để thực thi nhiệm vụ của cơ quan đó. Chẳng hạn, đối với cơ quan Tòa án thì người thực hiện chức năng xét xử là Thẩm phán sơ cấp, Thẩm phán trung cấp, Thẩm phán cao cấp hay đối với cơ quan Viện kiểm sát thì người thực 9
hiện chức năng công tố là Kiểm sát viên sơ cấp, Kiểm sát viên trung cấp, Kiểm sát viên cao cấp...Tại các Cơ quan thi hành án dân sự đều có các cán bộ làm nhiệm vụ thi hành án và các cán bộ làm các nhiệm vụ khác liên quan đến việc thi hành án, như thủ quỹ, kế toán, thủ kho... Nhưng người có nhiệm vụ, quyền hạn trực tiếp tổ chức thi hành các bản án, quyết định của Tòa án và các quyết định khác do pháp luật quy định được gọi là Chấp hành viên và theo quy định tại Điều 17 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 được sửa đổi, bổ sung năm 2014 thì: “Chấp hành viên là người được Nhà nước giao nhiệm vụ thi hành các bản án, quyết định theo quy định tại Điều 2 của Luật này. Chấp hành viên có ba ngạch: Chấp hành viên sơ cấp, Chấp hành viên trung cấp và Chấp hành viên cao cấp”[29]. Hướng dẫn thực hiện Luật Thi hành án dân sự được sửa đổi, bổ sung năm 2014, Khoản 1 Điều 6 Thông tư 03/2017/TT-BTP ngày 05/4/2017 của Bộ Tư pháp Quy định chức danh, mã số ngạch và tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức chuyên ngành thi hành án dân sự thì: “Chấp hành viên trung cấp là công chức chuyên môn nghiệp vụ thi hành án dân sự, thi hành án hành chính, trực tiếp tổ chức thi hành, đôn đốc thi hành các vụ việc thi hành án dân sự, thi hành án hành chính phức tạp, số tiền, tài sản phải thi hành lớn; việc thi hành án liên quan đến nhiều địa phương thuộc thẩm quyền của Cục Thi hành án dân sự, Chi cục Thi hành án dân sự". Như vậy, theo tác giả Chấp hành viên trung cấp trước hết là công chức Nhà nước, được bổ nhiệm theo những tiêu chuẩn do pháp luật quy định, công tác tại các cơ quan Thi hành án dân sự ở cấp tỉnh, cấp huyện, được pháp luật quy định nhiều nhiệm vụ, quyền hạn nhằm thực hiện những mục tiêu mà Nhà nước đặt ra. Theo đó, chấp hành viên trung cấp sẽ nhân danh Nhà nước, thực hiện quyền lực nhà nước để tổ chức thi hành các bản án, quyết định của Tòa án. Trong quá trình thực thi nhiệm vụ, chấp hành 10
viên trung cấp chỉ tuân theo pháp luật, chịu trách nhiệm trước pháp luật và được pháp luật bảo vệ. 1.1.1.2. Khái quát lịch sử hình thành Chấp hành viên trung cấp Sau khi Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, ngày 10/10/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban hành Sắc lệnh số 47, với 6 chương, gồm 12 điều, trong đó quy định nguyên tắc: “Cho đến khi ban hành những bộ luật pháp duy nhất cho toàn cõi nước Việt Nam, các luật lệ hiện hành ở Bắc, Trung và Nam vẫn tạm thời giữ nguyên như cũ, nếu những luật lệ ấy không trái với những điều thay đổi ấn định trong sắc lệnh này”, chỉ thi hành khi nào không trái với nền độc lập của nước Việt Nam và chính thể dân chủ cộng hoà. Tại Thông tư số 24-BK ngày 26/4/1949 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp "Về việc thi hành án Hình và án Hộ" quy định cụ thể những nguyên tắc chấp hành, thể thức chấp hành, cách thức thi hành các bản án, quyết định của Tòa án. Thông tư xác định trách nhiệm thi hành án của Thừa phát lại, Ban Tư pháp xã và nhấn mạnh vai trò của ủy ban nhân dân cấp xã và các cơ quan liên quan trong việc hỗ trợ thi hành án. Ở nước ta giai đoạn này tồn tại dưới hai hình thức là Thừa phát lại và Ban Tư pháp xã. Ngày 22/5/1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 85/SL về "Cải cách bộ máy tư pháp và luật tố tụng". Sắc lệnh có 4 chương với 20 điều. Tại Điều 19 Sắc lệnh quy định "Thẩm phán huyện dưới sự kiểm soát của biện lý có nhiệm vụ đem chấp hành các án Hình về khoản bồi thường hay bồi hoàn và các án Hộ mà chính Tòa án huyện và Tòa án trên đã tuyên. Việc phát mãi bất động sản và phân phối tiền bán được cũng do Tòa án huyện phụ trách. Trong trường hợp có nhiều bất động sản rải rác ở nhiều huyện khác nhau thì Biện lý sẽ chỉ định một Thẩm phán huyện để việc phát mãi đó vừa có lợi cho chủ nợ lẫn người mắc nợ". Theo quy định này, việc thi hành án dân sự do Thừa phát lại và Ban Tư pháp xã thực hiện trước đây được thay thế bằng 11